Standandi eða sitjandi lófklapp og frásending viðbragða

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum.

 

Teljanleg fyrirbæri

„Sálarró og auður fer ekki alltaf saman.“ „Framboð og eftirspurn stenst ekki alltaf á.“ 

Þetta er löng hefð: að sögnin sé í eintölu nema fyrirbærin séu teljanleg: „Klósettburstinn og eggjaklukkan týndust í flutningunum.“ 

Sé annað orðið í fleirtölu má snúa þeim við: „Tækni og vísindi haldast í hendur.“

Pistillinn Málið á bls. 28 í Morgunblaðinu 13. júní 2018

 

1.

„Auglýsingastofur byggja á mannauð.“ 

Í frétt á visir.is.       

Athugasemd: Forsetningin á getur stýrt bæði þolfalli og þágufalli. Dæmi: Hann gengur á vegginn. Hann gengur á veggnum. Á þessu tvennu er mikill munur.

Mannauður er nafnorð í karlkyni og beygist svona; mannauður, mannauð, mannauði, mannauðs. Kvenkynsnafnið Auður beygist eins nema í eignarfalli og þá er það Auðar.

Tillaga: Auglýsingastofur byggja á mannauði

2.

„Þingmenn gáfu ríkisstjórninni einnig standandi lófaklapp fyrir viðbrögð hennar við árásum ríkisstjórnar Trump á Trudeau.“ 

Í frétt á visir.is.       

Athugasemd: Hér er tiltölulega stutt málsgrein með óþægilega mörgum villum. Raunar er hún öll tómt klúður.

Hvað er standandi lófatak? Líklega rennur lesendum í grun að þá standi áheyrendur upp úr stólum sínum og klappi einhverjum lof í lófa.

Ofangreind tilvitun er þýðing úr ensku, í frétt Reuters segir:

… and gave a standing ovation for the government’s response …

Ovation er ekki aðeins lófaklapp, þó fylgir það væntanlega fögnuðinum. Hver skyldi vera munurinn á lófaklappi eða lófataki? Líklega er hann engin eftir því sem ég best fæ séð. Held þó að hið síðarnefnda sé algengara.

Hefur einhver heyrt um sitjandi lófaklapp? Nei, varla, lófatak situr hvorki né stendur. Mjög algengt er að fólk klappi sitjandi en þegar eitthvað sérstakt er að gerast lýsa áhorfendur ánægju sinni eða fögnuði með því að rísa úr sætum og fagna. Á ensku er sagt „give a standing ovation“. Þá er það ekki aðeins klappað heldur líka fagnað á annan hátt, hrópað, kallað og svo framvegis.

Ég er hins vegar ekki alveg viss um hvort að hægt sé að þýða þessi orð með standandi lófaklapp. Því leitaði ég til Jóhannesar B. Sigtryggssonar hjá Íslenskri málnefnd og hann sagði í tölvupósti sínum:

Þetta orðasamband standandi lófatak virðist ekki vera gamalt í málinu og ég finn eingöngu dæmi um það í nýlegum dagblöðum. Mér finnst líklegt að það sé tökuþýðing úr ensku eins og þú bendir á. Eðlilegra væri til að mynda að tala um dynjandi lófatak eða að stjórnin hafi verið hyllt fyrir ...

Svo er það annað. Er hægt að gefa lófatak. Nei, það er ekki gert á íslensku þó svo að orðalagið sé þannig á ensku. Á okkar máli klöppum við einhverjum lof í lófa en enskir „gefa lófaklapp“. Þó margt sé gott í enskri tungu er óþarfi að apa allt eftir.

Fróðlegt væri að fá vangaveltur frá lesendum um þetta.

Tillaga: Engin tillaga gerð.

3.

„Klukkan 15:53 í dag barst Neyðarlínunni tilkynning um alvarlegt umferðarslys í Hestfirði í Ísafjarðardjúpi. En þar valt sendibifreið. […] Vegna alvarleika slyssins var óskað eftir aðstoð þyrlu LHG sem flutti annan aðilann á sjúkrahús í Reykjavík.“ 

Í frétt á Facebook lögreglunnar á Vestfjörðum.     

Athugasemd: Ef við lítum framhjá efnisatriðum hræðilegrar frétta og skoðum aðeins framsetninguna eru athugasemdirnar margar. Þetta er einfaldlega illa skrifað hjá lögreglunni á Vestfjörðum. Vefmiðlar eins visir.is og mbl.is taka svo tilkynninguna orðrétt upp og laga ekkert, láta bara mata sig.

Afar óeðlilegt er að byrja setningu á samtengingu, hún er þarna óþörf. Annað hvort hefði átt að sleppa punktinum á undan og setja kommu eða sleppa samtengingunni.

Alvarleiki er kjánalegt orð og býr til nafnorðamiðaða setningu.

Til viðbótar er það svo að hvorki þyrlur né sjúkrabílar hjálpa heldur fólkið sem stjórnar þessum tækjum.

Loks er annar þeirra sem slasaðist kallaður aðili. Hvað á þetta að þýða? Hvort slasaðist maður eða aðili? Svo tekið sé heimspekilega til orða þá eru ekki allir aðilar menn, en sumir menn geta stundum verið aðilar.

Á öðrum fjölmiðlum hefur komið fram að aðstandendum hafi verið „gert viðvart“ um slysið. Eðlilegra er að orða það þannig að þeim hafi verið tilkynnt um slysið.

Tillaga: Klukkan 15:53 í dag barst Neyðarlínunni tilkynning um alvarlegt umferðarslys í Hestfirði í Ísafjarðardjúpi, en þar hafði sendibíll oltið. […] Slysið var alvarlegt og því var óskað eftir aðstoð aðstoð Landhelgisgæslunnar og var annar hinna slösuðu fluttur með þyrlu á sjúkrahús í Reykjavík.

4.

„Talibanar höfðu í gær enn ekki sent frá sér nein viðbrögð vegna fráfalls foringja síns. “ 

Úr frétt á bls 23 í Morgunblaðinu 16.6.18.     

Athugasemd: Engin hugsun er í þessu orðalagi; „senda frá sér viðbrögð“. Þetta stríðir svo illilega gegn málvitund allra. Grundvallarreglan er sú að lesa yfir fyrir birtingu.

Allir bregðast við, slíkt kallast viðbragð og viðbrögð manna eru ólík. Hins vegar sendir enginn frá sér viðbragð, það er heimskulegur nafnorðastíll sem engum er til sóma, hvorki blaðamanni né fjölmiðli. Loks má geta þess að stundum er forsetning ráðandi um merkingu sagnar því eitt er að bregðast og annað að bregðast við.

Í fréttinni stendur einnig:

Malala hefur vakið mikla athygli um allan heim fyrir hugrakka baráttu sína …

Hugrökk barátta er ekki til. Hins vegar getur einn eða fleiri verið þekktir fyrir hugrekki í baráttu sinni. Baráttan ein og sér er hvorki hugrökk né heigul. Fólk getur samt verið annað hvort.

Öll þessi „frétt“ hefur öll einkenni þýðingar úr ensku og blaðamaðurinn hefur ekki næga þekking á íslensku til að skrifa fréttina.

Tillaga: Talibanar höfðu í gær ekki enn brugðist opinberlega við vegna fráfalls foringja síns.

4.

„Rannsóknarskipið Bjarni Sæmundsson er komið að fótum fram …“ 

Grein eftir Heiðrúnu Lind Marteinsdóttur, framkvæmdastjóra Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi á bls. 25 í Morgunblaðinu 16.6.18.

Athugasemd: Mikilvægt er að nota orðatiltæki sem hæfa efni þess sem um er rætt. Kjánalegt er að segja að skip sé orðið svo gamalt að það sé komið að fótum fram, en það er ekki beinlínis vitlaust. Ekki frekar en að halda því fram að starfsmenn flugfélags hafi ýtt flugvél úr vör. Hvað þá að bíll aki á lensi upp Bröttubrekku. 

Stíll er mikilvægur í greinaskrifum. Gæta þarf að mörgu, ekki síst orðatiltækjum og málsháttum eiga ekki beinlínis við. Grundvallaratriðið er að skrifa stuttar setningar, flækja ekki frásögnina með misskýrum orðatiltækjum og ekki síst, nota millifyrirsagnir. Athygli lesenda er svo óskaplega hverful og það þarf skrifarinn að hafa helst í huga. 

Heiðrún Lind hefði mátt vanda sig betur með grein sína og þá er ekki úr vegi að fá einhvern annan til að lesa yfir. Það hjálpar yfirleitt.

Tillaga: Rannsóknarskipið Bjarni Sæmundsson er orðið gamalt og lúið.

5.

„Verðandi mæður leitast við að fæða utan Landspítalans vegna manneklu.“ 

Fyrirsögn á visir.is. 

Athugasemd: Röð orða í setningu skiptir máli annars er hætt við að lesendur misskilji. Samt misskilja fáir ofangreinda setningu vegna þess að manneklan á við Landspítalann, ekki verðandi mæður. Ég held samt að orðaröðin sé röng.

Prófum að skipta út orðinu mannekla og setja í staðinn veikindi. Þá verður fyrirsögnin svona:

Verðandi mæður leitast við að fæða utan Landspítalans vegna veikinda.

Þá er það spurningin hvort veikindi séu hjá verðandi mæðrum eða á Landspítalanum. Væntanlega eiga veikindi við mæður og því eðlilegt að orðið sé þeim tengt.

Sama á við um fyrirsögnina á Vísi. Snjall blaðamaður hefði orðað hana á annan hátt. Þetta er allt saman svo ansi auðvelt ef hugsun og pælingar fylgja skrifunum.

Tillaga: Mannekla á Landspítalanum knýr verðandi mæður til að fæða annars staðar.

Rændi nýburann eða nýburanum í gærkvöldi eða gærkvöld?

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum.

 

Ekki til eftirbreytni

Erlendis er staðaratviksorð og táknar dvöl á stað – eins og inni, úti og uppi t.d. – en ekki för til staðar. Því ætti ekki að „fara erlendis“ frekar en að „fara inni“ eða „fara heima“. Maður fer inn og fer heim. Langi mann úr landi getur maður farið út eða utan eða til útlanda.

Pistillinn Málið á bls. 40 í Morgunblaðinu 10. júní 2018

 

1.

„Í gærkvöld …“ 

Algengt í fréttum á Ríkisútvarpinu.      

Athugasemd: Valur sigraði Fram í gærkvöld, árekstur varð á Miklubraut í gærkvöld, flogið var til Akureyrar í gærkvöld … Þannig er iðulega tekið til orða í fréttum Ríkisútvarpsins. Engu líkar er en að hvorugkynsnafnorðið kvöld sé eins í þremur föllum; kvöld, kvöld, kvöld, kvölds.

Ég er vanari að þágufallið sé kvöldi. Valur sigraði Fram í gærkvöldi, árekstur varð á Miklubraut í gærkvöldi, flogið var til Akureyrar í gærkvöldi …

Til að vera viss ráðfærði ég mig í gærkvöldi við hina ágætu vefsíðu malid.is. Þar stendur eftirfarandi:

Bæði er hægt að segja í gærkvöld og í gærkvöldi.

Og hananú … Ég sætti mig auðvitað við þennan dóm enda ekki alveg alvitur. Hitt er alveg morgunljóst að mér finnst gærkvöld Ríkisútvarpsins hálf tilgerðarlegt og held því áfram því sem ég er vanastur.

Athygli vekur þó að allir starfsmenn Ríkisútvarpsins segja gærkvöld. Allir beygja sig undir regluna, engin undantekning. Vonandi veit það á gott og brátt mun beygingar-, tíðar og aðrar málfarsvillur heyra til fortíðar í „útvarpi allra landsmanna“. Verkefnið er ærið en upphafið lofar góðu. 

Ég hlakka þó til að heyra einhvern uppreisnarsinnaðan starfsmann leyfa sér að segja fréttir frá síðasta kvöldi. Ég bíð, og bíð, og bíð … frá því í gærkvöldi.

Tillaga: Í gærkvöldi …

2.

„Rændi nýbura.“ 

Fyrirsögn á bls. 2 í Fréttablaðinu 9. júní 2018.    

Athugasemd: Eins og vera ber á fyrirsögn að vekja athygli á frétt. Spenntur las ég hana og athygli mín var vakin. Hvað skyldi nýburinn hafa verið með sem freistaði steliþjófsins?

Allir þekkja munninn á að ræna einhvern og ræna einhverjum. Á þessu tvennu er grundvallarmunur sem vart þarf að útskýra hér. Vandinn er hins vegar sá að nafnorðið nýburi er eins í öllum aukaföllum, nýbura.

Þar af leiðandi hefur blaðamaðurinn ekki gert neitt málfarslega rangt af sér. Fyrirsögnin vakti þó athygli.

Svo ekkert fari nú á milli mála hefði verið hægt að orða fyrirsögnina á annan hátt. Raunar gerir blaðamaðurinn það afar smekklega í meginmáli fréttarinnar og þar er fyrirsögnin komin.

Tillaga: Nam nýbura á brott

3.

„Meiddi fé­laga sína af gá­leysi.“ 

Fyrirsögn á mbl.is. 

Athugasemd: Þó fyrirsögnin sé ekki beinlínis röng tekur enginn svona til orða. Þarna er blaðamaður fastur í dómi sem er skrifaður á einhvers konar stofnanamállýsku. Ein helgasta skylda blaðamanns er að koma fréttum frá sér á skiljanlegu máli sem er um leið þarf að vera málfarslega eðlilegt. Yfirleitt fer þetta tvennt ágætlega saman, gæti hann að sér.

Eitthvað segir mér að gáleysið þýði að ökumaðurinn hafi ekki ætlað að skaða neinn. Slysið varð þar af leiðandi óvart. Fréttin fjallar þó ekki um þetta heldur dóm sem ökumaður bifreiðar fékk vegna gáleysilegs aksturs og hafa verið undir áhrifum vímuefna þegar hann slasaði félaga sína.

Ökumaðurinn meiddi ekki félaga sína, hann beinlínis slasaði þá. Annar handleggsbrotnaði og hinn rifbeinsbrotnaði. Plástur dugar ekki á svona meiddi. 

Tillaga: Ók dópaður og slasaði félaga sína.

4.

„74 tölvu­póstsvik­ar­ar hand­tekn­ir.“ 

Fyrirsögn á mbl.is. 

Athugasemd: Almennt er ekki ritaðir tölustafir í byrjun setningar. Þannig er þetta út um allan heim. Hér á landi vita margir blaðamenn ekkert um þessa venju, hafa ekki tekið eftir í skóla eða haft slæma kennara. Hvorugt er þó afsökunarefni. Ritstjórar eiga að sjá þetta og ekki sætta sig við það.

Blaðamaður á vef Moggans skrifar tölustaf í upphafi fyrirsagnar og einnig tvisvar í upphafi setninga í fréttinni. Þetta er ljótt.

Reglan skýrist af þessum dæmum:

• Tólf lærisveinar ...
• Þrjátíu prósent atkvæðaa 
• Tíu litlir negrastrákar (má segja þetta?) ...
• Fimmtán þáttakendur ...
• Einn fjórði íbúa ...
• Tveir þriðju meirihluti ...
• Sjöundaá (bær á Rauðasandi, vinssamlegast ekki skrifa 7undará) ...

Svona er alheimsreglan (!). Blaðamenn, ekki ofbjóða lesendum. Ekki skemma fréttir. Fylgjum góðum reglum og siðum.

Tillaga: Sjötíu og fjórir tölvupóstsvikarar handteknir

Málaliði Vesturverks reynir að fegra Hvalárvirkjun

Er til of mikils mælst að þeir sem búa við allsnægtir höfuðborgarsvæðisins með örugga orku á lágmarksverði, fjölbreytta atvinnumöguleika og alla nauðsynlega innviði á sínum stað, standi með okkur Vestfirðingum í þeirri viðleitni að gera fjórðunginn okkar að sambærilegum búsetukosti og önnur svæði Íslands?

Af slíkum endemum skrifar Birna Lárusdóttir, upplýsingafulltrúi Vesturverks, sem á sér þá ósk eina að fá að reisa svokallaða Hvalárvirkjun og spilla þar með einu mikilfengnasta fossasvæði landsins. Grein birtist á síðu 30 í Morgunblaðinu, laugardaginn 9. júní 2018.

Málaliðinn

Þetta er ekki fyrsta greinin sem málaliði Vesturverks skrifar í Moggann. Í fyrri greinum reynir hún að gera lítið úr þeim sem unna landi sínu og vilja verja það fyrir ágangi virkjunarfyrirtækja. 

Ofangreind tilvitnun er innantóm tal. Reynt er að koma því að hjá lesendum að lífsgæði Vestfirðinga séu lakari en íbúa á höfuðborgarsvæðinu vegna þess að Hvalárvirkjun vantar. Þetta er einfaldlega rangt. Vestfirðingar eiga kost á öllum þeim „allsnægtum“ sem aðrir landsmenn njóta. Ég hef búið á Ísafirði, að vísu í skamman tíma hef margoft ferðast um Vestfirði og tel mig þekkja þá nokkuð vel sem og mannlífið sem þar þrífst. 

Hvalárvirkju hefur enga þýðingu

Hvalárvirkjun hefur ekkert að gera með neinar framfarir í raforkumálum fyrir Vestfirði. Það sjá allir sem skoða kortið hér fyrir ofan. Takið eftir að raforkulínan frá fyrirhugaðri Hvalárvirkjun (sú bleika) tengist raforkulínunni í Kollafirði í Austur-Barðastrandasýslu. Svo merkilega vill til að þar um er fyrir línan frá hringtengingu landsins.

Af kortinu má draga þá einföldu ályktun að Hvalárvirkjun Vesturverks mun ekki hafa nein áhrif á raforkukerfið á Vestfjörðum umfram þá raforku sem kemur frá Kröfluvirkjun eða  Smyrlabjargarárvirkjun í Suðursveit, skammt frá Hornafirði. 

Í raun er það fáránleg röksemd að halda eftirfarandi fram en það gerir Birna Lárusdóttir, málaliði Vesturverks:

Nú hillir undir að langþráðar framfarir í raforkumálum og atvinnuuppbyggingu líti dagsins ljós á Vestfjörðum. Um það eru þeir sérfræðingar samdóma, sem hafa sett sig gaumgæfilega inn í það hvaða þýðingu Hvalárvirkjun, og nauðsynleg orkuflutningsmannvirki henni tengdri, munu hafa fyrir orkuöryggi og möguleika til atvinnusköpunar í fjórðungnum.

Þetta er þvílíkt rugl að tekur ekki nokkru tali. Vestfjörðum er ekki skömmtuð raforka. Þar er framleitt rafmagn og þeir fá það rafmagn sem þarf.

 

Hringtengingu vantar

Vandinn í landshlutanum er sá að þar er ekki hringtenging raforkulína. Rofni raflína á einum stað verður rafmagnslaust þar fyrir norðan. Hvalárvirkjun mun engu breyta um það.

Mesta framfaraspor í raforkumálum á Vestfjörðum er ekki Hvalárvirkjun, fjarri því, heldur hringtengingin. Punktur. Vanti eitthvað upp á allsnægtir á Vestfjörðum getur hringtengingin hjálpað þar eitthvað upp á.

Hvalárvirkjun er óþörf. Vesturverk leggur ekki krónu í raforkulínu frá virkjuninni í Kollafjörð. Ríkissjóði er ætlað að gera punga út fjórum milljörðum króna í verkið. Fyrir vikið er rafmagnssalan allt í einu orðin rekstrarlega hagkvæm. Einhver myndi nú kvarta ef fiskiskip með ríflegan kvóta ætlaðist til að ríkissjóður kostaði flutning aflans frá miðum og til lands.

Hvað er nú næst á dagskránni. Miðað við ómálefnalegan málflutning Birnu Lárusdóttur gæti ég nefnt virkjun Bjarnafjarðarár í samnefndum firði. Vatnsmikið fljót allan ársins hring. Sama er með Reykjafjarðarósinn, Þaralátursósinn og fleiri vatnsföll þar fyrir norðan. Ætlar Vesturverk að láta bara staðar numið með Hvalárvirkjun í þeim göfuga tilgangi að  tryggja allsnægtir, orkuöryggi eð atvinnusköpun á Vestfjörðum? Getur fyrirtækið ekki grætt á fleiri stöðum?

Skipulagsstofnun harðorð

Birnu Lárusdóttur, málaliða Vesturverks til upplýsingar, eru fleiri á móti Hvalárvirkjun en Tómas Guðbjartsson, læknir. Sá ágæti maður hefur verið afar duglegur að vekja athygli á fyrirhuguðum hryðjuverkum Vesturverska á landinu við Hvalá og Eyvindará. Hins vegar skrifaði hann ekki eftirfarandi fyrir Skipulagsstofnun:

Skipulagsstofnun telur að helstu umhverfisáhrif Hvalárvirkjunar felist í umfangsmikilli skerðingu óbyggðs víðernis og breyttri ásýnd fyrirhugaðs framkvæmdasvæðis og landslagi þess, þar sem náttúrulegt umhverfi verður manngert á stóru svæði.

Inngrip í vatnafar svæðisins verður mikið og mun rennsli í Hvalá, Rjúkanda og Eyvindarfjarðará minnka verulega og hafa áhrif á ásýnd vatnsfallanna, meðal annars fossins Drynjanda í Hvalárgljúfrum, fossaraðar í Eyvindarfjarðará, Hvalárfoss og Rjúkandafoss.

Samlegð með áhrifum fyrirhugaðrar háspennulínu yfir Ófeigsfjarðarheiði og mögulegrar Austurgilsvirkjunar á Langadalsströnd eykur enn á áhrif Hvalárvirkjunar á landslag og víðerni.

Og ekki heldur skrifaði Tómas læknir þetta heldur Skipulagsstofnun:

Áhrif fyrirhugaðra framkvæmda á jarðmyndanir og gróður verða talsvert neikvæð þar sem umfangsmikið svæði verður fyrir raski.

Hvor er trúverðugri, hugsjónamaðurinn eða málaliðinn

Munurinn á Tómasi Guðbjartssyni, lækni, og Birnu Lárusdóttur, upplýsingafulltrúa Vesturverks, einfaldur. Sá fyrrnefndi er hugsjónamaður fullur eldmóðs um náttúruvernd. Sú síðarnefnda er ráðin til að tvinna saman sennilegar lýsingar á herferð Vesturverks gegn landinu.

Hvorum trúir þú ágæti lesandi, hugsjónamanninum eða málaliðanum?

 

Blaðamenn skrifa almennt of langar málsgreinar

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum.

Ekki til eftirbreytni

Enska fornafnið some getur bæði þýtt einhver og nokkur, m.a. Það hefur smitað okkur svo að við segjum iðulega „einhverjum árum seinna“ (nokkrum árum seinna), „þetta munar einhverjum milljónum“ (þetta munar milljónum), að ógleymdu „þetta eru einhverjir tíu menn“ (einir tíu eða um það bil tíu menn).

Pistillinn Málið á bls. 66 í Morgunblaðinu 7. júní 2018

 

1.

„Haf­ís og ís­jak­ar nálg­ast landið.“ 

Fyrirsögn á mbl.is.       

Athugasemd: Hver er munurinn á hafís og ísjaka? Jú, ísjaki flýtur á sjó eða vatni, jafnvel finnast þeir á þurru eftir að fjarað hefur undan þeim.

Má vera að þetta sé einhver hártogun. Hafís getur vissulega verið ísjakar og ísjakar hafís. Mér finnst hins vegar að nóg sé að segja að hafís nálgist landið. Þeir sem til þekkja og eru ekki börn, vita að á undan meginísnum reka ísjakar. Hvort tveggja er þó hafís, jafnvel þó að hann hafi brotnað úr jökli í grænlenskum fjörðum.

Tillaga: Hafís nálgast landið.

2.

„Ég gat ekki sofið þegar við vor­um í sund­ur,“ sagði Amal Cloo­ney í ræðu sinni um eig­in­mann sinni Geor­ge Clooney.“ 

Úr frétt á mbl.is.       

Athugasemd: Ég myndi ekki heldur sofa ef ég væri í sundur nema ef vera skyldi svefninum langa.

Bein þýðing gengur ekki alltaf. „When we were apart,“ er þarna þýtt, þegar við vorum í sundur. Þeir sem hafa einhverja tilfinningu fyrir málinu vita að þetta gengur ekki upp. Þó gerðist það oftsinnis á skóla- og sveitaböllum í gamla daga að fólk var rifið í sundur. Líklega hefur eitthvað annað verið í gangi þar en það sem Clooney konan á við.

Sundur er atviksorð og merkir stundum að taka eitthvað sem er eitt og gera að tvennu. Rífa í sundur, saga í sundur, slíta í sundur og svo framvegis. Á rómantískan hátt má segja að karl og kona (par) séu eitt en það er ekki svo þegar öllu er á botninn hvolft. Þegar þau eru ekki saman eru þau aðskilin (ekki þó skilin að borði og sæng eða lögum, sem þó getur verið).

Tillaga: Ég get vart sofið þegar við erum ekki saman, sagði Amal Clooney í ræðu sinni um eiginmann sinn, Georg Clooney.

3.

„Tveir koma til með að starfa í alþjóðlegri stjórn­stöð lög­gæslu í Moskvu og þrír munu fylgja ís­lenska landsliðinu á þá staði sem Ísland kepp­ir á og fylgja rúss­nesk­um lög­reglu­mönn­um við eft­ir­lit í kring­um stuðnings­manna­svæði og leik­vang.“ 

Úr frétt á mbl.is.       

Athugasemd: Eitt af því versta sem ég verð fyrir í skrifum er nástaða orða, það er nálægð sömu eða skyldra orða. Má vera að einhver telji það nú óttalegan „kverúlantahátt“ að setja þetta fyrir sig. Stíll er þó alltaf mikilvægur. Gæti skrifari ekki að sér getur hann skemmt textann og um leið missir lesandinn áhugann og veit oft ekki hvers vegna. Athyglin hverfur.

Hér að ofan hefði blaðamaður auðveldlega getað komist hjá þessari nástöðu sem blasir við lesendum. Í fyrsta lagi er málsgreinin of löng.

Gott er að fylgja reglu Jónasar Kristjánssonar, fyrrum ritstjóra, sjá hér. „Settu punkt sem víðast,“ segir hann, og það ekki að ástæðulausu. Krakkar í blaðamennsku og jafnvel eldri jálkar eru margir of sparir á punkta. 

Svo er það nástaðan. Ég mæli með tillögunni hér að neðan. Sögnin að fylgja hefur ótvíræða tengingu áfram og óþarfi er að endurtaka hana.

Tillaga: Tveir munu starfa í alþjóðlegri stjórn­stöð lög­gæslu í Moskvu. Þrír munu fylgja ís­lenska landsliðinu á keppnisstaðina og verða þar með rúss­nesk­um lög­reglu­mönn­um við eft­ir­lit.

4.

„Karol­ina varð af­skap­lega glöð þegar hún fékk frétt­irn­ar því hún sagðist hafa verið á leiðinni að kaupa miða fyr­ir sig og sína fjöl­skyldu og því ljóst að hún er búin að spara sér heil­mik­inn pen­inga.“ 

Úr frétt á mbl.is.       

Athugasemd: Frekar er þetta nú illa skrifað og af lítilli kunnáttu. Munum reglu Jónasar Kristjánssonar, að setja punkt sem oftast. Ekki reyna að teygja lopann, þá á skrifarinn það á ættu að lesandinn missi athyglina.

Í málsgreininni eru 35 orð, helmingi fleiri en ráðlagt er.

Jónas segir: 

Þú þarft að neyða þig til að skrifa stuttar málsgreinar. Þá hefur þú ekki pláss fyrir froðuna, orðtökin, klisjurnar og endurtekningarnar, sem þú mundir annars setja inn. Þessi regla hjálpar þér að fylgja öðrum reglum. Hún spúlar froðunni úr texta þínum.

Þessi regla er tær snilld, hvorki meira né minna. Blaðamaðurinn sem skrifaði ofangreinda tilvitnun hefði átt að þekkja hana. Þá hefði hann skrifað svipað eins og í tillögunni hér að neðan.

Loks má geta þess að í íslensku kemur afturbeygða fornafnið á eftir nafnorðinu. Það er fjölskylduna sína en ekki sína fjölskyldu. Hið síðarnefnda er undir enskum áhrifum.

Tillaga: Karol­ina varð af­skap­lega glöð þegar hún fékk frétt­irn­ar. Hún sagðist hafa verið á leiðinni að kaupa miða fyr­ir sig og fjöl­skyldu sína. Nú hefur hún sparað sér heil­mik­inn pen­inga.

Lýðurinn ákærir, dæmir og tekur af lífi ... en úbbs!

Hvar eru nú hælbítarnir sem reyndu að rakka niður æru Braga Guðbrandssonar með því að tengja hann við barnaníð og fleira ógeðfellt. Ég tek eindregið undir orð Ögmundar Jónassonar, fyrrum ráðherra og alþingismann, en hann segir meðal annars um mál Braga á vefsíðu sinni:

Á undanförnum mánuðum hefur Bragi Guðbrandsson, forstöðumaður Barnaverndarstofu (nú í leyfi), verið borinn þungum sökum í nokkrum fjölmiðlum og á Alþingi. Honum var gefið að sök að hafa gerst brotlegur við lög, farið út fyrir verksvið sitt og jafnvel lagst á sveif með barnaníðingi!

Núverandi félags- og jafnréttisráðherra fékk einnig sinn skammt. [...]

Stundin birti myndir og fyrirsagnir sem tengdu Braga Guðbrandsson illri meðferð á börnum og Kjarninn sagði á þá leið að nú væru allir raftar dregnir á flot til að verja spillinguna en einhverjir þingmenn stæðu sem betur fer í fæturna til að berjast gegn ósómanum. [...]

Ég minnist þess varla að eins hörð hríð hafi verið gerð að æru nokkurs embættismanns og æru Braga Guðbrandssonar í þessu makalausa máli.

Í þessu samhengi má nefna að hermt er að þingmaður hafi gengið svo langt að hafa samband við sendiráð Norðurlandanna hjá Sameinuðu þjóðunum til að vara við níðingnum í framboði!

En nú er kominn niðurstaða óháðrar rannsóknarnefndar. Og viti menn, sakborningurinn Bragi Guðbrandsson er að fullu sýknaður og hreinsaður af svívirðilegum áburði á hendur honum í svokölluðu Hafnarfjarðarmáli, sem sagt er hafa verið hið alvarlegasta í þeirri gagnrýni sem fram var borin á hendur honum og þar sem honum var ætlað að hafa farið út fyrir sitt verksvið sitt í trássi við lög.

Ásmundur Einar Daðason, núverandi félagsmálaráðherra, má einnig vel við una því hann hefur haldið hárrétt á málum samkvæmt niðurstöðum rannsóknarnefndarinnar, með einni undantekningu þó. Og það er að hafa látið niðurstöður ráðuneytisins frá því í ráðherratíð Þorsteins Víglundssonar, standa óhaggaðar því í ljós kemur að þær voru settar fram að óathuguðu máli. Með öðrum orðum, ráðuneytið hafi verið búið að gera forstjórara Barnaverndarstofu að skotspæni áður en úttekt hefði farið farið fram. Auk þess hefðu stjórnsýslureglur verið þverbrotnar. Ráðuneytið fær almennt slæma útreið í skýrslunni og er legið á hálsi fyrir að hafa ekki rannsakað þau mál sem þar voru færð upp á borð áður en niðurstaða var fengin. Þetta þýðir að alrangt er hjá Þorsteini Víglundssyni, fyrrum ráðherra að í niðurstöðum ráðuneytisins hefði verið að finna lokapunktinn í málinu. [...]

Núverandi félagsmálaráðherra, Ásmundur Einar Daðason, hefur stigið afgerandi skref til að laga stjórnsýsluna og á hann fyrir það lof skilið. Hann hefur gert rétt í því að stíga upp úr gömlum hjólförum á þessu málasviði og horfa til framtíðar.

En nú þegar Ásmundur Einar og höfuðsakborningurinn Bragi Guðbrandsson hafa báðir verið „sýknaðir", hvað gera þá hinir sjálfskipuðu dómarar? Þar er ég til dæmis að tala um formann velferðarnefndar Alþingis (Halldóra Mogensen, pírati] sem hafði uppi stór orð; þingkonuna [pírati?] sem hafði samband við norrænu sendiráðin til að rægja íslenska frambjóðandann; sleggjudómarann, fyrrum félagsmálaráðherra, Þorstein Víglundsson, sem sjálfur situr uppi með svarta Pétur, fjölmiðlamennina sem átu upp allan áburðinn gagnrýnislaust og svo hina sem voru beinir gerendur í aðförinni.

Ætlar þetta fólk, hinir sjálfskipuðu dómarar, að biðjast afsökunar?

Gott hjá Ögmundi.

Hver er svo þessi sjálfskipaði baráttumaður fyrir „réttlætinu“ sem rægði Braga Guðbrandsson við norrænu sendiráðin. Var það annar pírati? Mikilvægt er að fá að vita hver ærumorðingi er.

Þetta á að kenna fólki að betra er að kynna sér málin áður en haldið er í öfgafulla „réttlætisherferð“ í anda Trump. Aldrei nokkurn tímann er skynsamlegt að skjóta og spyrja svo. Lýðurinn vill taka mann af lífi og þegar í ljós kemur að sá var saklaust segir það bara „úbbs“.

Fjölmörg dæmi eru um svona samantekin ráð að berja á einstaklingum í þjóðfélaginu, stjórnálamönnum, embættismönnum og einstaklingum sem fátt hafa til saka unnið. Enn og aftur hengir lýðurinn morðingja Lúkasar uppi í ljósastaur, en úbbs ... þarna ærslast Lúkas algjörlega ódauður.

Verið „afskaplega sársaukafullt“

Margir halda með landsliðinu en er hægt að halda á móti því?

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum.

Gott mál

Íslenskan virðist hægt og bítandi vera að renna saman við hið alltumlykjandi tungumál ensku og æ oftar verður maður var við að fólk gerir ekki greinarmun á ensku orðalagi og íslensku. Fólk „tekur“ sturtu, svo dæmi sé tekið og fátt er eins óþolandi og þegar afgreiðslufólk segir „eigðu góðan dag“ í stað þess að segja einfaldlega „njóttu dagsins“ eða „hafðu það gott í dag“.

Úr pistlinum Ljósvakinn á bls. 34 í Morgunblaðinu 5. júní 2018. Höfundur er Helgi Snær Sigurðsson.

 

1.

„Halldór Orri Björnsson skoraði eina mark leiksins á 19. mínútu eftir að varnarmenn KA voru of lengi að stíga út á móti honum. Í raun hefði mátt flauta leikinn af þarna, enda fátt markvert sem gerðist eftir þetta.“ 

Úr frétt á bls. í íþróttblaði Morgunblaðsins 1. júní 2018.      

Athugasemd: Margir blanda sama tíðum sagnorða, þar á meðal ég. Í tilvitnuninni er sagt frá fótboltaleik sem er afstaðinn. Maður skoraði mark, greinileg þátíð. Varnarmennirnir „voru of lengi að stíga fram“, og þarna er sögnin í nafnhætti, sem auðvitað er ekki rangt.

Lítum aðeins nánar á þetta. Maðurinn skoraði af því að varnarmennirnir stigu ekki ekki nógu fljótt fram, vörðust illa eða voru of seinir. Hér eru sagnirnar í þátíð og því meira samræmi í frásögninni, sjá líka tillöguna hér fyrir neðan. Vont er ef skrifarar villast í tíðum svo úr verður barnsleg frásögn í þátíð og nafnhætti. Hér er ýkt dæmi tíðarvillu sagna. 

Jón kemur og vann til fjögur og fer þá og sést ekki meir.

Betra er að orða þetta svona: Jón kom, vann til fjögur, fór þá og sást ekki meir.

Stíll er gríðarlega mikilvægur svo skrif verði áhugaverð og þægileg aflestrar. Margs ber að gæta sem ekki liggur í augum uppi en sem betur fer er málið svo fjölbreytt að hver og einn getur mótað sinn eigin stíl, sé þekking og vilji til þess. Stílleysi er hræðileg algengt í blaðmennsku.

Að lokum má benda á ofnotkun ábendingarfornafna, vandi sem ég á oft í erfiðleikum með. Þau hafa oft ekkert gildi, skemma bara fyrir. Þar að auki eru þau oft rangt staðsett. Berum til dæmis saman tilvitnunina og tillöguna hér að neðan.

Af lestri greinarinnar virðist þó að ýmislegt markvert hafi gerst eftir að FH skoraði. Í fréttinni er sagt frá stórleik varnarmanns sem átti alls kostar við framherja KA, raunar svo að ástæða var til að geta um frammistöðu hans í fyrirsögn.

Tillaga: Halldór Orri Björnsson skoraði eina mark leiksins á nítjándu mínútu eftir seinagang varnarmana KA. Eftir markið hefði mátt flauta leikinn af enda gerðist fátt markvert það sem eftir lifði leiks.

2.

„Melania Trump fylgir eiginmanninum ekki á leiðtogafundina.“ 

Fyrirsögn á visir.is.      

Athugasemd: Orðaröð í íslensku fer oft eftir smekk þess sem skrifar og ekkert við því að gera nema þegar hún fer í bága við málkennd lesandans. 

Mér finnst ofangreind fyrirsögn ekki góð og vil hafa atviksorðið ekki á eftir sögninni. Þetta kann þó að fara eftir smekk hvers og eins

Tillaga: Melania Trump fylgir ekki eiginmanninum á leiðtogafundina.

 

3.

„Það er aðeins einn stuðningsmaður sem segist halda á móti Íslandi og það er Hollendingurinn.“ 

Úr frétt á visir.is.      

Athugasemd: Skringileg málsgrein. Hún ber blaðamanninum sem skrifaði ekki vel söguna. Sá er ekki stuðningsmaður íslenska landsliðsins sem heldur ekki með því, svo einfalt er það.

Ég held með Íslandi, segir einhver, en er hægt að „halda á móti íslenska liðinu“. Er þá ekki morgunljóst að hann heldur ekki með íslenska liðinu.

Til er orðasambandið að halda á móti. Þá er merkingin sú að styðja við, til dæmis að eitthvað falli ekki. Dæmi, ég held á móti svo bíllinn renni ekki niður brekkuna meðan þú setur hann í handbremsu.

Niðurstaðan er að þetta er barnamál, málfar sem spunnið er upp af þeim sem hefur ekki þekkingu á íslensku máli, er með takmaraðan orðaforða. Verst er þó að enginn les yfir hjá Vísi, enginn leiðbeinir blaðamanninum. Og hvernig á hann þá að geta bætt sig?

Annars er hér ágætt tækifæri til að upplýsa um leyndarmál. Þeir sem byrja  setningar eða málsgreinar á aukafrumlagi, til dæmis „það er …“ eru yfirleitt ekki góðir í skrifum. Nánar um þetta aukafrumlag sem oft er nefndur leiðindaleppur, sjá hér.

Tillaga: Aðeins einn segist ekki halda með Íslandi og það er Hollendingurinn.

4.

„Félagar hennar sendu frá sér neyðaróp eftir að konan slasaðist.“ 

Úr frétt á bls. 15 í Morgunblaðinu 6. júní 2018     

Athugasemd: Má vera að enginn munur sé á neyðarkalli eða neyðarópi. Hins vegar er löng hefð fyrir því að þegar haft er samband í gegnum talstöð er það nefnt kall, nafnorð dregið af sögninni að kalla. Þannig var það fyrir tíma gsm síma, stærri skip voru með loftskeytamenn, jafnvel flugvélar. Síðar komu talstöðvar í bíla og þá var sagt: Gufunes, Gufunes, R1456 kallar.

Í einhverjum hálfkæringi segir blaðamaður Morgunblaðsins að félagar konu sem slasaðist á norðanverðu hálendinu hafi sent frá sér neyðaróp. „Ó, gvöð“, gætu þeir hafa hrópað upp yfir sig er konan meiddi sig. Björgnarsveitir í Eyjafirði kunna að hafa haft opinn glugga, heyrt ópið og runnið á hljóðið og komið blesssaðri konunni undir læknishendur.

Hvað veit ég svo sem. Ég er bara lesandi og furða mig oft á Mogganum. Þar með er ekki sagt að ég geti ekki haft gaman af tilraunum blaðamanna til að þróa málið. Held samt að um ófyrirsjáanlega framtíð muni neyðarkall verða ráðandi og neyðaróp verði áfram haft um afmarkaðri hluti. Líklega fer best á því svo lesendur skilji við hvað er á sem raunar ætti að vera markmið ritstjórnarinnar. Því miður stendur hún ekki alltaf undir ábyrgð sinni.

Tillaga: Félagar konunnar sendu frá sér neyðarkall eftir að hún slasaðist.

Með endemum ómálefnaleg stjórnarandstaða

Mikið skrambi er ég feginn að Vinstri grænir eru í ríkisstjórnarsamstarfi með Sjálfstæðisflokknum og Framsóknarflokknum. Ástæðan er einfaldlega sú að nú er einum úrtöluflokknum færra í stjórnarandstöðunni. Flest af því sem Vinstri græni gagnrýndu undanfarnar ríkisstjórnir er þeim gleymt og grafið af því að ábyrgð fylgir valdastöðu en ábyrgðaleysi stjórnarandstöðu. Svona yfirleitt ...

Ég horfði á eldhúsdagsumræðurnar og fékk það á tilfinninguna að þingmenn væru orðnir óþreyjufullir að komast í sumarfrí. Sérstaklega var stjórnarandstaðan máttlaus og ... já, ég verð bara að segja það ... leiðinleg.

Oddný Harðardóttur, fyrrverandi ráðherra og formaður Samfylkingarinnar, er vel læs og það kom sér vel því hún hefði aldrei getað lært ræðuna sína, hvað þá að hún hafi trúað á það sem hún þó sagði, svo mikið hikstaði hún og hikaði við flutning hennar.

Píratinn með útlensku röddina, man aldrei hvað hann heitir, flutti afbragðsgóða ræðu um eitthvað sem enginn man lengur. Hann var hins vegar afar sannfærandi þó eldmóðurinn hafi nú ekki beinlínis lekið af honum.

Á tímabili varð mér starsýnt á forseta Alþingis sem um tíma sat fyrir aftan ræðumenn. Gat ekki betur séð en að Steingrímur J. Sigfússon dottaði. Má vera að verkjalyfin hafi bara farið svona illa í hann. Munum að maðurinn er stórslasaður og í fatla.

Fyrrum félagsmálaráðherra, Þorsteinn Víglundsson, hefur náð einstökum tökum á ræðumennsku þingmanna sem voru aldraðir er ég var á unglingsárum. Slík ræðumennska nefnist í daglegu talið „framsóknartal“ og hefur aldrei þótt skemmtilegt. Hæfileikar Þorsteins eru slíkir að jafnvel formaður Framsóknarflokks kemst ekki með tærnar nálægt því þar sem hann hefur raddböndin. Líklega sem betur fer! 

Af þeim stjórnarandstæðingum sem ég hlustaði á fannst mér þingmenn Flokks fólksins bera af. Formaðurinn flutti afar tilfinningaþrungna ræðu og var ég, Sjálfstæðismaðurinn, fyllilega sammála henni. Ólafur Ísleifsson, þingmaður og hagfræðingur, flutti einnig verulega góða ræðu. Ég er jafnan sammála Ólafi enda er hann gamall félagi í Sjálfstæðisflokknum. Lokaorð hans voru að þjóðin gæfi sjálfri sér fullveldisgjöf sem er vernd og eflingu íslenskra tungu með því að efla kennslu og rannsóknir. Mikið er ég sammála Ólafi.

Afsakið, ég veit ekki hvaðan Hanna Katrín Friðriksdóttir kemur. Hún er eins og flestir í þessum flokki einstaklega óáhugaverð og ómálefnaleg í málflutningi sínum. Sérstaklega þegar tekið er tillit til þess að hún og félagar hennar voru fyrir átta mánuðum í ríkisstjórn. Þá gagnrýndi hún ekkert. Sat bara með hendur í skauti og lét sér líða vel.

Ótrúlegt hvernig þingmenn stjórnarandstöðunnar eru heilagir í málflutningi sínum og skiptir þá engu þó þeir hafi verið í ríkisstjórn áður og þá svikið og svindlað af vild. 

Hann undrar sig, aðrir vænast og konur ganga göngur

Eftirspurn

Fróðlegt:

Spurn þýðir tvennt: frétt, orðrómur og spurning. (En aldrei eftirspurn. Því á að segja eftirspurn eftir húsnæði t.d., ekki „spurn eftir“ húsnæði.) 

Talað er um að hafa eða fá spurn (eða spurnir) af e-u ellegar að manni hafi borist spurn(ir) af e-u. Það eru þá fréttir eða orðrómur. 

Úr dálkinum Málið á bls. 44 í Morgunblaðinu, laugardaginn 26. maí 2018.

 

1.

„Ætlaði að gera út um Foster með lygum.“ Fyrirsögn á visir.is.       

Athugasemd: Má vera að hér hafi slegið saman tveimur orðatiltækjum:

• Að gera út af við einhvern, til dæmis skjóta hann.
• Að gera út um eitthvað, til dæmis málin.

Fréttin fjallar um konu sem ber ljúgvitni gegn körfuboltamanni í því skyni að „eyðileggja feril leikmannsins“.

Hvort ofangreindra á nú við í þessu tilviki? Hugsanlega er blaðamaðurinn að þýða eftirfarandi en tekst það frekar óhönduglega þó hann eigi hrós skilið fyrir að reyna sig ekki við „f-orðið“ í enskunni: 

… she wanted to “f*** up his career …"

Af þessu má ráða að ljúgvitnið hafi ætlað að gera út um Foster með lygum sínum en ekki drepa hann

Tillaga: LeBron fékk klapp fyrir einstaklega gott minni.

2.

„Frammistöður hans verða að batna og í sannleika sagt þá geta þær ekki orðið verri en þetta,“ sagði Scholes við BT Sport eftir úrslitaleikinn.“ Fyrirsögn á visir.is.       

Athugasemd: Frammistaða er nafnorð í kvenkyni og er aðeins til í eintölu. Orðið lýsir því hvernig einhver stendur sig. Getur líka þýtt þjónusta, að ganga um beina. 

Blaðamaðurinn áttar sig ekki á þessu þegar hann þýðir frétt úr enskum fréttamiðli. Þar er fjallað um frammistöðu fótboltamanns og hefur sá ekki staðið sig vel í mörgum tilvikum. Enska orðið er líklega „performances“ sem blaðamaðurinn þýðir blint og þýðir ekki frammistöður. 

Síðar í fréttinni segir:

Paul Pogba vinnur ekki leiki upp á sitt einsdæmi og ekki Sanchez heldur.

Einsdæmi merki eitthvað sjaldgæft enda er orðið þannig samsett, „eitt dæmi“ um einhvern atburð. Það merki ekki að gera eitthvað einn og óstuddur. Þá er notað orðið eindæmi, gera eitthvað upp á sitt eindæmi, einmitt að gera eitthvað einn og óstuddur. 

Blaðamaðurinn ruglar þessum orðum saman sem er í raun afar algengt. Hann ætti þó að gera betur sem og stjórnendur fjölmiðilsins sem hann vinnur hjá. Þeir eiga að sjá sóma sinn í því að blaðamenn skrifi rétt. Metnaðurinn er því miður lítill, og fyrir vikið þurfa neytendur að sætta sig við skemmdar fréttir.

Tillaga: Frammistaða hans verður að batna og í sannleika sagt þá getur hún ekki orðið verri en þetta,“ sagði Scholes við BT Sport eftir úrslitaleikinn.

3.

„Gisti­húsið Foss­hóll, sem stend­ur á gil­barmi Skjálfandafljóts um 500 metr­um frá Goðafossi, hef­ur verið sett á sölu.“ Fyrirsögn á mbl.is.       

Athugasemd: Líklega stendur gistihúsið sem hér er nefnt á bakka Skjálfandafljóts, ekki á gilbarmi. Má vera að einhverjir séu því ekki sammála. Þó bratt sé ofan í fljótið, þrír til fimm metrar, er vart hægt að tala um gil á þessum slóðum, slík er breiddin.

Þegar nánar er að gáð segir í auglýsingu Höfða fasteignasölu: 

Gistiheimilið Fosshóll stendur við þjóðveg 1 við bakka Goðafoss í Skjálfandafljóti. 

Líklega hefur blaðamaðurinn breytt orðalaginu en ekki til hins betra.

Þetta leiðir athyglina að fasteignaauglýsingum sem oft á tíðum þyrftu að vera betur orðaðar. Fasteignasali sagði mér að betri sölur notuðu að fá fagmenn til að taka ljósmyndir og víst er að þær hafa batnað á undanförnum árum. Aftur á móti þyrfti einhver að lesa yfir texta sem fasteignasölurnar birta. 

Í auglýsingu Höfða um Fosshól segir meðal annars:

Staðsetning : Er við þjóðveg 1 á krossgötu við Sprengisandsveg.

Hvað skyldi nú krossgata vera? Þetta orð ætti að skiljast, jafnvel á íslensku. Cross roads, Kryds veje, Wegkreuz, korsvägar, encrucijada, svo maður slái nú um sig (með aðstoð Google Translate). 

Krossgötur nefnist sá staður er tvær eða fleiri götur skerast. Eintöluorðið krossgata er ekki til nema hugsanlega Krossgata og þá hugsanlega í Jerúsalem en þar þekkist „Via dolorosa“, vegur sorgar eða þjáningar.

Og eitt í lokin. Nú hafa fjölmiðlamenn hætt að segja og skrifa að hús eða eitthvað annað sé til sölu. Allt er nú sett á sölu. Þetta er miður, en ekki rangt. Lifi samt fjölbreytni í stíl og frásögn.

Tillaga: Gisti­húsið Foss­hóll, sem stend­ur við bakka Skjálfandafljóts um 500 metr­um frá Goðafossi, hef­ur verið sett á sölu.

4.

„Gylfi segist undra sig á þessu enda sé heimild til viðræðna og samninga við stjórnvöld alfarið í höndum miðstjórnar samtakanna en ekki forseta þeirra.“ Úr frétt á bls. 4 í laugardagsblaði Morgunblaðsins 26. maí 2018.      

Athugasemd: Maðurinn „undrar sig“ á einhverju. Þetta er ekki íslenskt orðalag, frekar úr norðurlandamálum. Á dönsku myndi fréttin eflaust byrja á þennan hátt: Gylfi undrer seg over det …

Á íslensku „undrar“ Gylfi sig ekki en hann gæti verið hissa og jafnvel hann undrist eitthvað …

Sögnin að undra er ópersónuleg (afturbeygða fornafnið sig fylgir aldrei). Nafnorðið undur er samstofna við wonder á ensku, wunder á þýsku og afleiddar sagnir af þeim.

Tillaga: Gylfi segist undrast þetta enda sé heimild til viðræðna og samninga við stjórnvöld alfarið í höndum miðstjórnar samtakanna en ekki forseta þeirra.

5.

„Sjálf­boðaliðar væn­ast svim­andi reikn­ings.“ Fyrirsögn á mbl.is.      

Athugasemd: Hér er verið að búa til orð sem er tóm vitleysa, en þó einhvern veginn barnslega einlægt. Einhver á Mogganum hefur rekið augun í rassböguna og breytt henni því þegar smellt er á fyrirsögnin breytist hún í þetta: 

End­ur­vinnsl­an krefst einka­rétt­ar til sorp­hirðu.

Líkleg vilja margir hafa þetta einkarétt á sorphirðu. Má vera að hvort tveggja sé rétt.

Líklega hefur blaðamaður Moggans, lengi búsettur í Noregi, gæti hafað skrifað fyrirsögnina. Einhver annar breytt henni en ekki klárað leiðréttinguna að fullu því upphaflegu fyrirsögnina er að finna á nokkrum öðrum stöðum.

Hvað er annars svimandi reikningur. Lýsingarorðið svimandi gengur ekki eitt og sér í þessu tilfelli, ekki frekar en hrópandi reikningur. Í fyrra tilfellinu mætti bæta við lýsingarorðinu hár og í því seinna óréttlátur. Þá fæst botn í hvort tveggja.

Sorglegt hvernig komið er fyrir Morgunblaðinu sem er þó að mörgu leyti skást íslenskra dagblaða. Málfræðin bögglast fyrir alltof mörgum blaðamönnum og fyrir vikið er skemmdum fréttum þröngvað upp á okkur lesendur, neytendur. Ef fréttir væru matur þyrfti að fjölga læknum á bráðavakt til að halda okkur á lífi.

Tillaga: Sjálfboðaliður búast við svimandi háum reikningi.

6.

„Gekk 125 km eyðimerk­ur­göngu í minn­ingu ar­ab­ískra kvenna.“ Fyrirsögn á mbl.is.      

Athugasemd: Hverjum dettur í hug að skrifa svona, að ganga göngu? Er til of mikils mælst að blaðmenn lesi yfir það sem þeir skrifa með gagnrýnum huga eða fái aðra til þess?

Mig grunar að þeir sem fá titilinn blaðamenn öðlist ekki sjálfkrafa himneskan skilning á réttu og röngu, jafnvel þó þeir haldi það sjálfir. Ofangreind fyrirsögn sannar það. Eiginlega þakkar maður fyrir að konan hafi ekki labbað eyðimerkurgönguna, eða labbað labbið.

Tillaga: Gekk 125 km um eyðimörk í minningu arabískra kvenna.

Tíu framboð sem alls ekki borgar sig að kjósa

Sautján framboðslistar hafa verið lagðir fram í Reykjavík vegna borgarstjórnarkosninganna. Helmingurinn á ekki nokkurn möguleika á að koma manni að. Þar af leiðandi er tómt rugl að kjósa þessa flokka. Þar að auki hafa fæstir á listunum látið borgarmál til sín taka.

Ég hvet fólk til að kjósa en ekki þessa flokka, með fylgja hlutfallstölur úr skoðanakönnun Fréttablaðsins sem birt var í gær:

1. Ekki Íslensku þjóðfylkinguna, 0%
2. Ekki Karlalistann, 0%
3. Ekki Pírata, 10,3%
4. Ekki Höfuðborgarlistann, 0,3%
5. Ekki Sósíalistaflokkinn, 2,3%
6. Ekki Borgin okkar Reykjavík, 0%
7. Ekki Frelsisflokkinn, 0,3%
8. Ekki Kvennahreyfingin, 1,9%
9. Ekki Viðreisn, 6,2%
10. Ekki Alþýðufylkinguna, 0%

Við vitum hvar við höfum þá sem bjóða sig fram á eftirfarandi listum:

1. Sjálfstæðisflokkurinn, 26,3%
2. Vinstri græn, 7,5%
3. Samfylkingin, 32,1%
4. Miðflokkurinn, 5,3%
5. Flokkur fólksins, 3,1%
6. Framsóknarflokkurinn, 3,6%

Enginn úr fyrri hópnum mun ná manni inn nema hugsanlega Viðreisn sem er með konu í fyrsta sæti sem aldrei hefur komið nálægt stjórnmálum og gataði eftirminnilega í viðtali í fréttum Stöðar2 í mars. Píratar fá slatta af atkvæðum en út á hvað veit enginn. Þetta eru bara krakkar sem aldrei hafa látið sig borgina nokkru skipta.

Seinni hópurinn hefur sýnt sig eftirminnilega og hefur sterkt bakland og þekkir til borgarmála og hafa unnið að borgarmálum meira eða minn.

Reynum að fá skýra og glögga niðurstöðu í borgarstjórnarkosningunum. Það gerist aðeins með því að kjósa stóru flokkana, ekki flokka sem hafa ekkert fram að færa.

 

 

Enginn efstu manna vinstri flokkanna býr í úthverfum

Mér brá þegar ég sá meðfylgjandi kort. Það sýnir einfaldlega hvar efstu menn á listum Samfylkingar, Vinstri grænna og Pírata eiga heima. 

Þetta eru allt meira eða minna, og afsakið orðbragðið, miðbæjarrottur. 

Grafarvogsbúar, Breiðhyltingar, Árbæingar og fólk í Úlfarsárdal, ætlið þið að kjósa yfir ykkur fólk sem hefur enga hagsmuni á að sinna þessum hlutum borgarinnar?

Þrátt fyrir að nú séu fjórir flokkar í meirihlutasamstarfi í borgarstjórn virðist sami rassinn undir þeim öllum. Borgarstjórinn stjórnar þvert á flokka, hann er andlit meirihlutans.

Ekki er ekki furða þó þetta fólk geti hjólað allan ársins hring í vinnuna sína. Við sem búum í úthverfunum eigum þess ekki kost nema í undantekningartilvikum. Þeim er líka í nöp við okkur, við fyllum göturnar á morgnanna og seinni part dags og ábyggilega allt þar á milli.

Formaður skipulagsnefndar vill ekki heyra á það minnst að byggðar séu mislæg gatnamót, enda er ólíklegt að hann hafi séð slík. Hann heldur því fram að það sé flökkusaga að þau geti dregið úr slysum. Hann nefnir það ekki að þau geti auðveldað umferð.

Vinstri meirihlutinn slátraði Sundaleið, akvegi yfir í Grafarvog. Fyrir að hætta við þá framkvæmd var samið við ríkisvaldið að peningarnir færu í Strætó. Ekkert breyttist við það, enn nota aðeins 4% íbúa þann samgöngumáta. Langflestir aka. Og til þess að koma okkur út úr bílunum er allt gert til að tefja fyrir akandi umferð. Ekkert má gera til að greiða fyrir akstri bíla. Svona nefnist einfaldlega svindl.

Kortið gerði Vilhjálmur Andri Vilhjálmsson, lögfræðingur.

Neðri myndin er af efstu mönnum Samfylkingar, Pírata og Vinstri grænna, raðað eftir stafrófi.

Fátt segir í fjölmiðlum um Píratann sem gerðist sósíalisti

Undarleg er þögnin sem ríkir um Birgittu Jónsdóttur, stofnanda og fyrrum þingmann Pírata og fleiri flokka. Hún er komin yfir í Sósíalistaflokkinn. Ekki Samfylkinguna eða Vinstri græna, nei, í gamaldags flokk sem kennir sig við úrelta hugmyndafræði.

Ríkisútvarpið þegir. Fréttablaðið þegir. Visir.is þegir. Stundin þegir. Dv.is þegir ... nei, afsakið, lítil klausa birtist á vefsíðunni í dag, sjá hér.

Eru þetta ekki samt stórmerkilegar fréttir. Forystumaður Pírata, fyrrum formaður flokksins og andlit hans í mörg ár er hættur. Auðvitað vita þeir sem fylgst hafa með að Birgittu var ýtt út úr forystu flokksins. Hún var talin og herská, andstyggileg og leiðinleg. Hún skyggði á aðra sem vildu baða sig í kastljósi fjölmiðla þegar stunduð eru asnaspörk.

Henni var sparkað fyrir síðustu Alþingiskosningar og hún tók því ekki þegjandi þó lítið væri um það fjallað í fjölmiðlum. Það hentaði ekki pólitískri stefnumörkum fjölmargra fjölmiðlamanna að segja frá sprungum í Pírataflokknum.

Annað var uppi þegar fréttist að stjórnmálaflokkur sem síðar fékk nafnið Viðreisn var í undirbúningi og að honum stæðu flokksbundnir Sjálfstæðismenn, nokkuð þekkt nöfn, ætlaði allt um koll að keyra í fjölmiðlum. Samfylkingarliðið og Vinstri grænir sem starfa sem blaða- eða fréttamenn þóttust nú aldeilis komast í feitt.

Ekki minkaði Þórðargleðin þegar ljóst varð að fyrrverandi formaður og varaformaður Sjálfstæðisflokksins gengu í Viðreisn. Þá gladdist fréttastofa Ríkisútvarpsins og fleiri fjölmiðlar hafa síðan átt margar gleðistundir.

Auðvitað er ekki saman að jafna Pírötum og Sjálfstæðisflokknum. Það er hins vegar stórmerkilegt að forystumaður Pírata, konan sem sagði flokkinn vera ópólitískan, hún fer í Sósíalistaflokkinn.

Þar með „faller brikkene på plass, eins og Norðmaðurinn sagði, og Íslendingurinn bætti við að þarna væri pússlið sem vantaði. Nú sést greinilega að Píratar eru ekkert annað en lið sem aðhyllist gamaldags hugmyndafræði sem vinsæl var í upphafi og fram undir miðja síðustu öld.

Þórður, of lítið og of seint

Ótrúlegt hefur verið að fylgjast með handarbaksvinnubrögðum sem einkennt hafa launamál einstakra starfsmanna í Hörpu. Enn ótrúlegra er að hinn mikli sómamaður, Þórður Sverrisson, skuli ekki hafa haft betri stjórn á málum, er hann þó stjórnarformaður. Hann hefði átt að vita betur en hleypa máli í þær ógöngur sem þær eru komnar í.

Við, almenningur, vitum fátt annað er að laun framkvæmdastjórans hafi verið hækkuð og svo lækkuð aftur. Stjórn Hörpu hefur haldið því fram að um hafi verið að ræða falsfrétt, launin hafi aldrei verið hækkuð.

Svo voru á þriðja tug starfsmanna látnir taka á sig launalækkun. Þórður, þú lætur ekki almenna starfsmenn taka á sig launalækkun. Þú umbunar þeim og færð meira út úr starfi fólksins.

Verst hefur þó verið að fylgjast með framkomu framkvæmdastjórans sem hefur líklega skort auðmýkt og vinalegra framkomu. Það kann ekki góðri lukku að stýra í þessu glæsilega húsi sem  á allt sitt undir meðlagi frá ríki og borg.

Og nú berast þær fréttir að stjórn Hörpu ætli að lækka laun stjórnarmanna. Svona látalæti eru gagnslaus. Þórður, þetta er of seint og skiptir ekki nokkru máli. Skaðinn er mikill og verður ekki afmáður með lækkun stjórnarlauna.

Hver sá eiginlega um almannatengslin fyrir Hörpu?

Fallið verði frá hækkun stjórnarlauna

Bráðamóttökuþjónusta, þágufallssýki og hryðjuverk gegn íslenskunni

1.

„LeBron og ljósmyndaminni hans uppskáru klapp eftir ótrúlegt svar.“ 

Fyrirsögn á visir.is.       

Athugasemd: LeBron er bandarískur körfuboltamaður. Hann virðist vera minnugur mjög sem er öfundsverður hæfileiki. Maður og minni hans er þó eitt og hið sama og verður ekki í sundur skilið. Ekki frekar en hendur hans eða aðrir útlimir, nefið eða eyrun.

Einhverjir myndu nú reka upp stór augu ef sagt væri um að þeir hafi átt stórleik, körfuboltamaðurinn og fætur hans. Ekki yrði undrun lesenda minni ef því yrði bætt við að hendur hans hafi átt síðri leik.

Vonandi skilst hér að LeBron uppskar klapp eftir ótrúlegt svar sem byggðist á góðu minni hans, það lék aungvan einleik þar sem maðurinn sjálfur var fjarri.

Hvað er nú eiginlega ljósmyndaminni? Samkvæmt orðanna hljóðan er minninu líkt við ljósmynd. Sá sem í hlut á getur lýst aðstæðum eins og hann væri að horfa á ljósmynd. 

Í því tilviki sem um er rætt er greinilegt að maðurinn gat lýst atburðarás, ekki einstöku atviki. Þar með væri réttara að tala um kvikmyndaminni eða hreyfimyndaminni. Þessi orð eru þó varla til. Réttast er því að blanda ekki ljósmynd saman við minni í þessu tilviki.

Gera mætti athugasemdir við annað orðalag í fréttinni.

Tillaga: LeBron fékk klapp fyrir að muna atburðarás afar skýrt.

2.

„Elvis yfirgefur bygginguna: Það tekur hann 2-3 skipti að velta fyrir sér læsingunum áður en hann kemst út.“ 

Fyrirsögn á dv.is.    

Athugasemd: Fyrirsögn er til þess gerð að vekja athygli lesenda. Í því felst að hún þarf að vera skiljanleg, ekki er nóg að hún grípi athygli fyrir kjánaskap.

Ofangreind tilvitnun í DV er óskiljanleg og bara kjánaleg. Enski frasinn „Elvis has left the building“ er þjóðfrægur í Bandaríkjunum og víðar. Uppruni hans er á þann vega að þegar Elvis Presley lauk tónleikum var mikið klappað og reynt að fá hann til að syngja eitt eða fleiri aukalög. Var þá iðulega gripið til þessa orðalags í þeirri von að áheyrendur hættu að klappa hann upp.

Þess má líka geta að í lok vinsælla bandarískra sjónvarpsþátta var í lok hvers þáttar sagt: „Fraser has left the building.“ Þótti það sköruglega mælt enda stóð frægð þáttanna og ágæt skemmtun undir gorgeirnum.

Köttur gengur út um glugga og fákunnandi blaðamaður þýðir þessi einföldu orð á íslensku sem við það missa reisn og verður eins og sprungin blaðra á gangstétt. Fyrirsögnin hjálpar ekkert upp á fréttina enda ekki neitt í henni sem réttlætir svona hana.

Skömminni skárra hefði verið að nota það sem hér er gerð tillaga um. Það var ekki gert enda les enginn yfir það sem fréttabörnin skrifa.

Tillaga: Kötturinn Elvis lærir af sjálfsdáðum að opna glugga.

3.

„Þeim vantaði markmann …“ 

Fyrirsögn á visi.is.     

Athugasemd: Margir hafa hætt að amast við „þágufallssýkinni“ en hún er engu að síður frekar hvimleið, að minnsta kosti þeim fjölmörgu sem var kennt að skilja hana og forðast. 

Þó sumir séu farnir að þola þetta þá er það engu að síður þannig að sagnir stjórna föllum. Sögnin að vanta krefst þess að fá þolfall, um það er ekki deilt.

Tillaga: Þá vantaði markmann …

4.

„Í morg­un voru 29 sjúk­ling­ar sem höfðu lokið bráðamóttökuþjón­ustu og voru að bíða eft­ir inn­lögn­um á legu­deild­ir.“ 

Úr frétt á mbl.is.      

Athugasemd: Þetta er haft eftir lækni á bráðamóttöku Landsspítalans í Fossvogi. Hvað skyldi hið langa, margsamsetta og ljóta orð bráðamóttökuþjónusta þýða? Lykilorðið er hér þjónusta. 

Hingað til hefur sá sem veitir þjónustu verið veitandinn, bókstaflega. Þjónn á veitingahúsi þjónar til borðs. Afgreiðslumaður í verslun veitir neytandanum ákveðna þjónustu. Sama á við strætóbílstjóra og jafnvel lögreglumann sem hér áður fyrr var iðulega nefndur lögregluþjónn en það starfsheiti virðist vera að tapast úr málinu. Jafnvel lækir, hjúkrunarfræðingur og sjúkraliðar þjóna. Þegar þessir hætta í vinnunni má segja að þeir hafi lokið þjónustu.

Í nútímamáli er sá neytandi sem tekur við þjónustunni. Hann getur verið gestur á veitingahúsi, kaupandi í verslun, farþegi í strætó og almennur borgari sem lögreglumaður leiðbeinir. Á stofnanamáli má kalla þetta fólk þjónustuþega, en það er ákaflega ljótt og ógeðfellt orð og varla upp á það bjóðandi.

Sá sem þetta ritar finnst alveg ómögulegt og illskiljanlegt að að sjúklingar hafi „lokið bráðamóttökuþjónustu“. Þetta fólk þjónaði ekki neinum, það var til meðferðar. Af vinsemd má skilja orðið sem svo að sjúklingar hafi fengið bráðamóttökuþjónustu. Drögum þar línuna en ekki að þetta fólk hafi lokið þessari þjónustu. Það gengur engan veginn upp. 

Niðurstaðan er því sú að lykillinn til skilnings er sagnorðið sem við notum með stofnanaorðinu „bráðamóttökuþjónusta“, sögnin að fá í stað þess að ljúka. 

Tillaga hér að neðan er miklu skárri en tungutakið sem Landspítalafólkið hefur tileinkað sér og blaðamenn apa eftir með óttablandinni virðingu fyrir þeim fyrrnefndu. Læknir lýkur þjónustu en sjúklingur hefur fengið hana.

Mikið er ofnotkun nafnháttar leiðinleg. Voru að bíða í stað þess að segja og skrifa biðu.

Innlögn er meðal annars hafgola. Ég held að þegar heimamenn í Húnaþingi tala um innlögn þá eigi þeir við þokuna sem berst inn með norðan eða norðaustan golu.

Tillaga: Í morgun höfðu tuttugu og níu sjúklingar fengið bráðaþjónustu og biðu eftir að komast að á legudeildum.

5.

„Texasranch á KFC einn sá krispasti sem sögur fara af.“ 

Úr auglýsing frá Texasborgurum á Skjánum.

Athugasemd: Þegar Bjarni Thorarensen, skáld, frétti af dauða Baldvins Einarssonar orti hann þessa harmstöku sem er víðkunn og stórkostlega myndræn:

Ísalands 
óhamingju
verður allt að vopni;
eldur úr iðrum þess,
ár úr fjöllum
breiðum byggðum eyða.

Bjarni mátti ekki mæla fyrir harmi. Víst er að óhamingja Íslands verður ekki minni þegar óprúttnir auglýsingasölumenn fara með tungumálið eins og tilvitnunin bendir til. Þeir og þykjast klárir í „ungmæl´ensku“. Þeir sem þetta gera eru hryðjuveramenn, leitast við að skemma íslenskuna og þeim er sama um glæsileika hennar, fjölbreytileika og fegurð.

Og ekki aðeins við hönnuði auglýsingarinnar að sakast heldur bera stjórnendur KFC á Íslandi mesta ábyrgð á að svona bulli sé dreift yfir breiðar byggðir landsins. Skömm sé þessu liði.

Tillaga: Texsasranch á KFC, einn sá stökkasti sem sögur fara af.

Lifi góða fólkið

Af gefnu tilefni vil ég taka það fram að ég mun ekki syngja, dansa eða leika á hljóðfæri í Eurovision í Ísrael. Ekki heldur mun ég leggja til tónverk í forkeppnina á Íslandi. Þar að auki mun ég staðfastlega neita að vera áhorfandi að kepninni sjálfri í Jérúsalem eða í sjónvarpi.

Mér leiðist Eurovision, finnst hún einkar tilgerðarleg.

Og fyrst ég er byrjaður þá er eins gott að taka það fram að ég mun ekki leika með landsliðinu í HM í Rússlandi og ætla ekki að fara á leiki íslenska landsliðsins né annarra liða. Viðurkenni þó að ég mun hugsanlega horfa á einhverja leiki með öðru auganu - alls ekki meir.

Mér leiðist ekki fótbolti en Pútín er mér ekki að skapi.

Að lokum vil koma því á framfæri að þó ég muni fara til Bandaríkjanna á þessu ári má síst af öllu túlka það sem stuðning við stefnu Trump, hvorki í innanríkismálum né utan.

Mér leiðist Trump.

Og fyrst ég er byrjaður á þessu þá ber þess að geta að ég fer til Berlínar í næsta mánuði en þrátt fyrir það hef ég ekki breytt um skoðun á ESB, er á móti því að Ísland gangi inn í sambandið.

Mér leiðist ESB en hef ég ekkert á móti Evrópubúum.

Vinstri maður sem ég þekki doldið segir tvennt fara gríðarlega mikið í taugarnir á sér. Annars vegar eru það kynþáttafordómar og hins vegar svart fólk.

Lifi fjölbreytileikinn og góða fólkið.

 

Daði ekki til í að keppa í Ísrael

Árásir framdar, kýrskýr þágufallssýki og valkostur

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum.

Kýrskýr merkir heimskur

Með nokkurri örvæntingu horfir maður upp á það að þeim fjölgar sem halda að „kýrskýrt“ sé samheiti við augljóst, dagljóst, auðsætt og fleira slíkt: 

„Þetta ætti nú að vera hverjum manni kýrskýrt.“ Segði nokkur maður „kýrljóst“? Lýsingarorðið kýrskýr hefur fram að þessu þýtt heimskur og verið háðsyrði. 

„Málið“ á bls. 28 í Morgunblaðinu 8.maí 2018.

 

1.

„Okkur hjónin langar að þakka einkar ánægjulega stund í Grensáskirkju á dögunum.“ 

Úr grein í Morgunblaðinu 7. maí 2018 eftir Helga Seljan.      

Athugasemd: Nokkrir hafa spurt mig um þessa tilvitnun, vilja vita hvort rétt sé orðað. Á að segja okkur hjónin langar eða okkur hjónum langar. Ég var hreinlega ekki viss. Leitaði álits Gúgúls en hann hefur sjaldan rétt fyrir sér, fer eftir vilja meirihlutans.

Þá greið ég til þess ráðs, sem ég geri stundum, að senda fyrirspurn til íslenskrar málnefndar. Fékk samdægurs skilmerkilegt svar frá Jóhannesi B. Sigtryggssyni, rannsóknarlektor. Hann segir:

Það er mælt með því að nota þolfall en ekki þágufall með sögninni langa og það er einnig í samræmi við hefð. Ég myndi því mæla með því að segja Okkur hjónin langar til að þakka.

Auðvitað er þetta rétt, liggur í augum uppi. „Þágufallssýkin“ læðist að manni en greinilegt er að heiðursmaðurinn Helgi Seljan er ekki smitaður af henni. Mér þykir hins vegar rétt að geta þessa hérna sérstaklega vegna svarsins frá Jóhannesi. Engin tillaga er því gerð, orðalagið er hafið yfir allan vafa.

Tillaga: Okkur hjónin langar að þakka einkar ánægjulega stund í Grensáskirkju á dögunum.

2.

„Víkverji var á ferð í höfuðstað Norðurlands fyrir skemmstu og snæddi pítsu á tveimur vinsælum veitingastöðum þar.“ 

„Víkverji“ á bls. 29 í Morgunblaðinu 8.maí 2018.      

Athugasemd: „Víkverji“ er dálkur í Mogganum og skiptast blaðamenn á því að skrifa hann. Oft er hann fróðlegur og skemmtilegur og ekki síður þann dag sem nefndur er hér að ofan. Hins vegar vakti það furðu að Víkverji skuli hafa verið í „höfuðstað“ Norðurlands en svo kemur í ljós að hann var ekki á Skagaströnd. Ekki heldur á Hvammstanga. Víkverji var langt frá Húsavík og enn lengra frá Kópaskeri. Hann var aldeilis hvergi annars staðar en á Akureyri.

Bíðið nú við, hér veltir maður því fyrir sér hvenær Akureyri hafi orðið að höfuðstað Norðurlands og hvaða réttindi og skyldur fylgi nafnbótinni.

Sannast sagna er þetta bara bull enda enginn fótur fyrir þessu frekar en að segja að Akureyri sé fallegasti bær á Íslandi. Raunar er leitun að fallegra bæjarfélagi á landinu. Maður nokkur lét eitt sinn hafa eftir sér þessi andstyggilegu orð: 

Ekkert jafnast á við að koma til Akureyrar nema ef til vill að fara þaðan.

Veiti ekki hvort er ósmekklegra, að tala eins og þessi ónefndi maður eða hafa þetta eftir honum (hér væri viðeigandi að setja brosmerki til að forðast misskilning).

Tillaga: Víkverji var á ferð í langfallegasta, stórkostlegasta, yndislegasta og besta höfuðstað Norðurlands fyrir skemmstu og snæddi pítsu á tveimur vinsælum veitingastöðum þar.

3.

„… einn þeirra sem þróuðu Microsoft Translator, segir forritið hafa sýnt sig vera öflugt tæki til að varðveita tungumál og mun það aðstoða við að varðveita íslenska tungu í tækniheiminum.“ 

Frétt á bls. 6 í Morgunblaðinu 9. maí 2018.     

Athugasemd: Hefði blaðamaðurinn gefið sér tíma til að endurskoða þennan texta hefði það verið til bóta. Hér er átt við stíl, ekki málfræði.

Ekki gengur að tala um forritið eins og reynslumikinn mann. „Sýnt sig vera“ er orðasamband sem gengur illa. Í stað þess kann að vera að forritið hafi reynst vera öflugt tæki.

Forritið mun ekki „aðstoða“ einn eða neinn. Í því felst að það sé með eigin hugsun sem er ekki. Hins vegar er hægt að nota það til góðra verka eða hafa stoð af því.

Forritið á ekki að varðveita íslenska tungu, geyma hana, heldur er hægt að nýta það á ákveðinn hátt. Vonandi gagnast forritið til að styrkja íslensku.

Tillaga: … einn þeirra sem þróuðu Microsoft Translator, segir forritið hafi reynst öflugt tæki til málnotkunar og mun það hjálpa til að íslensk tunga sé notuð í tækniheiminum.

4.

„RÚV valdi milli slæmra valkosta.“ 

Fyrirsögn á bls. 4 í Morgunblaðinu 12. maí 2018.     

Athugasemd: Þessi fyrirsögn er ekki bjóðandi. „Valkostur“ er orðskrípi, samsetningur tveggja orða sem þýða nokkurn veginn hið saman þó blæbrigðamunur sé á þeim. Á norsku er til nafnorðið „beslutningstaking“, má vera að skrípið sé ættað þaðan. Ekki er allt best sem kemur frá útlöndum. Á ensku er til orðið „option“. Hins vegar ekki til orðið „optiontaking“.

Blaðamaður Moggans átti því val um nokkra kosti sem liggja í augum uppi í stað þess að velja skrípið. Kostur er prýðilegt orð, getur merkt möguleiki eða eitthvað til að velja um. Val er meðal annars notað þegar hægt er að velja, að eiga val, til dæmis að kjósa einhvern af sextán framboðum til borgarstjórnar. 

Sem sagt Ríkisútvarpið átti tveggja kosta völ eða gat valið milli tveggja eða fleiri kosta. Algjör ofrausn er að bjóða því að velja á milli „valkosta“. 

Hægt er að búa til önnur orðskrípi til að sýna þetta í réttu ljósi. Til dæmis kanna að vera hægt að stökkva á tveimur stöðum yfir læk, enginn myndi þó tala um hoppustökk. Hopp og stökk eru svipuð orð en á þeim er blæbrigðamunur. Á sama hátt myndi enginn taka upp skrípið „ræðutal“, „aksturskeyrsla“, „vatnsvökvi“ eða „ökubíll“ svo nokkur frumsamin bullorð séu kreist upp.

Í Noregi nefnast kosningar „valg“ sem þýðir einfaldlega „val“. Þar, rétt eins og hér, er valið á milli stjórnmálaflokka í kosningum. Auðvitað gætum við tekið upp orðið sveitastjórnarval, Alþingisval eða valstaður (kjörstaður). Orðin hljóma nú samt dálítið skringilega.

Tillaga: RÚV hafði um slæma kosti að velja.

5.

„Fjórar líkamsárásir voru framdar á höfuðborgarsvæðinu í nótt.“ 

Fyrirsögn á visir.is.      

Athugasemd: Hvort er nú verra, skrif lögreglunnar um atburði næturinnar eða endursögn fjölmiðils um sama efni? Blaðamaðurinn étur líklega hér upp eftir löggunni en hefur ekki vit eða getu að færa til betra horfs. Það er svo efni í langan pistil að ræða máttleysi Lögreglunnar í skriflegum tilkynningum.

Aldrei er tekið svo til orða í fjölmiðlum eftir áramót: Fjórum börnum var fætt á nýársdag. Né heldur er sagt: Fjórir ölvunarakstrar framdir á höfuðborgarsvæðinu í nótt.

Blaðamaðurinn þarf að hugsa, velta því fyrir sér hvað hann er að skrifa og hvernig hann geti komið því frá sér á skiljanlegan og málfræðilega réttan hátt. Það gerir hann ekki. Annars hefði hann látið þess getið að ráðist hafi verið á fjóra menn. Þeir voru blessunarlega ekki framdir líkamsárásum.

Síðar í fréttinni segir:

Ökumaðurinn reyndist vera allsgáður en að sögn lögreglu verður hann kærður fyrir nokkur brot og þar á meðal að setja líf manneskju í óljósan háska. Farþegi í bílnum þurfti meðal annars á sálrænni aðstoð að halda frá lögreglu vegna háttalags bílstjórans.

Hér er getið um eina manneskju og einn farþega, það er tvo menn (karl eða konu) sem kallaðir eru ólíkum nöfnum. ýmislegt bendir til að um farþeginn hafi verið einn og til skemmtunar eða tilbreytingar líka nefndur manneskja. Þó getur verið að manneskjan hafi verið gangandi vegfarandi sem þó er ekki sagt nánar frá.

Hvað er nú „óljós háski“ sem frá er sagt í tilvitnuninni. Hafi ökumaðurinn eki gáleysislega er háskinn öllum ljós. Hafi hann hins vegar haft tímasprengju falda í bílnum mætti segja að háskinn hafi verið óljós því enginn vissi hvenær sprengjan átti að springa né hvort hún hafi verið viðkvæm fyrir hristingi.

Líklega hefur blaðamaðurinn ekki lesið textann sinn yfir á gagnrýnan hátt eða að sjálfumgleðin sé slík að hann sér ekkert athugunarvert í skrifum sínum. Verst væri þó ef hann kann ekki betur til verka.

Tillaga: Ráðist var á fjóra menn í nótt á höfuðborgarsvæðinu.

Reynt að breyta merkingu orða og hrikaleg nástaða

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum.

 

1.

„Diego Si­meo­ne, knatt­spyrn­u­stjóri Atlético Madrid, verður í stúk­unni þegar læri­svein­ar hans mæta Marseille í úr­slita­leik Evr­ópu­deild­ar­inn­ar.“ 

Úr frétt á mbl.is.      

Athugasemd: Þeir gefast ekki upp á Mogganum. Þeir reyna að breyta merkingu orða. Fótboltamenn í spænsku liði sem fá fúlgur fjár fyrir að sparka bolta eru kallaðir lærisveinar þjálfarans, stjórans.

Þetta er svo vitlaust sem mest má vera og ber annað hvort vott um vanþekkingu blaðamanns eða hann er synir viljandi lesendum ókurteisi, nema hvort tveggja sé.

Lærisveinn eru sá nefndur sem er nemandi, er í læri. Varla eru blaðamenn lærisveinar ritstjóra Moggans, né heldur eru þingmenn lærisveinar forseta Alþingis, hvað þá að sá sem er afgreiðir í verslun sé lærisveinn verslunarstjórans. 

Útilokað er að gera athugasemdir við málfar hjá íþróttablaðamönnum Moggans. Ég reyndi það þó fyrir um ári og fékk þessi skilaboð frá einu fréttabarninu:

Ég get ekki lofað þér að notkun þessa orðs [lærisveinn] verður hætt á íþróttadeildinni, þar sem þetta er mjög algengt orðatiltæki, hjá okkur rétt eins og öðrum miðlum. Þó að  bein þýðing á orðinu lærisveinn sé nemandi eða lærlingur, þá fá orð oft nýja þýðingu í hinum ýmsu greinum. Segja má að noktun orðsins lærisveinn á þennan máta sé svokallað íþróttamál.

Sem sagt, blaðamenn taka sér bessaleyfi og búa til „íþróttamál“. Sá sem ritaði svarið getur í þokkabót ekki svarað fyrirspurn villulaust. 

Tillaga: Diego Si­meo­ne, knatt­spyrn­u­stjóri Atlético Madrid, verður í stúk­unni þegar leikmenn hans mæta Marseille í úr­slita­leik Evr­ópu­deild­ar­inn­ar.

2.

„Manchester United tapaði 1:0-gegn nýliðum Bright­on í ensku úr­vals­deild­inni í knatt­spyrnu í gær og náði þar með býsna óæski­legu af­reki.“ 

Úr frétt á mbl.is.      

Athugasemd: Hvað er eiginlega „óæskilegt afrek“? Afrek getur seint verið óæskilegt, það liggur í augum uppi. Fótboltalið sem tapar vinnur ekki afrek, það … tapar, einfaldara er það ekki. ekkert afrek felst í tapi.

Íþróttablaðamenn Moggans reyna hvað þeir geta að skreyta skrif sín en þeim ferst það mörgum afar óhönduglega. Sá er í vanda sem ekki ber skynbragð á stíl, hefur ekki nægan orðaforða til að tjá sig svo vel sé og kann ekki skil á algengnum orðasamböndum. Skrifi slíkur fréttir verða meiri líkur en ella á skemmdum fréttum.

Verst er þó að enginn les yfir fréttirnar og því fer sem fer. Því miður er þetta ekki bundið við Morgunblaðið, aðrir fjölmiðlar eru jafn slæmir, sumir enn margfalt verri.

Tillaga: Manchester United tapaði 0:1 gegn nýliðum Bright­on í ensku úr­vals­deild­inni í knatt­spyrnu í gær og setti um leið óæskilegt met í sögu félagsins.

3.

„Auk Hall­gríms sam­an­stóð hóp­ur­inn af Birgi Valdi­mars­syni, Guðjóni …“ 

Úr frétt á mbl.is.      

Athugasemd: Hér er illa skrifað. Blaðamaðurinn hefði einfaldlega getað slepp þessu sagnorðaómynd samanstendur og notað einfaldlega sögnina að vera. Einfaldara og snyrtilegra. 

Annars líður fróðleg grein fyrir ótrúlegar nástöður: Fjallið … fjallið … fjall. Kastaði upp … kastaði upp … ældi … ældi … ældi. Topp … toppinn, toppnum … toppnum … toppnum … toppinn.

Vanir blaðamenn láta ekki grípa sig á stagli.

Leiðangursmenn gengu upp á fjallaskíðum en ekkert er hins vegar sagt frá aðstæðum, skíðaleiðum eða skíðafæri, hvorki upp né heldur niður. Sem sagt, gölluð grein og ekki eins fróðleg og fyrr var sagt.

Tillaga: Auk Hall­gríms voru í hópnum Birgir Valdi­mars­son, Guðjón …

4.

„Pétur Pétursson, slökkviliðsstjóri hjá Brunavörnum Árnessýslu, segir að eldurinn hafi komið upp á afmörkuðu svæði og starfsmenn fangelsins hafi þegar slökkt eldinn. Hlutverk slökkviliðsmanna sé að reykræsta og tryggja að eldurinn kvikni ekki aftur.“ 

Úr frétt á visir.is.      

Athugasemd: Svo virðist sem blaðamaðurinn sem skrifaði ofangreint hafi annað hvort ekki lesið textann sinn yfir eða beri ekkert skynbragð á staglið. Hvort tveggja er vont.

Eldurinn … eldinn … eldurinn. Oft er það kallað nástaða þegar sömu orð eða svipuð standa of þétt saman. Segja má að nálykt sé af slíku stílleysi. Í frétt um eld í húsi þarf ekki að tönglast á því að eldurinn hafi verið eldur. Hægt er að nota einfalt mál, það skilst jafnan best.

„Eldurinn kom upp á afmörkuðu svæði.“ Annars staðar kemur fram að hann hafi komið upp í herbergi sem vissulega kann að vera afmarkað svæði. Af hverju var þarf að kalla herbergi afmarkað svæði, það er ekkert skýrara.

Gott er til þess að vita að slökkvilið gæti þess að eftir að eldur hafi verið slökktur að hann kvikni ekki aftur. Ef til vill er þetta kaldhæðni. Svo er nauðsynlegt að blaðamaður viti hvernig nafnorðið fangelsi fallbeygist.

Tillaga: Pétur Pétursson, slökkviliðsstjóri hjá Brunavörnum Árnessýslu, segir að eldurinn hafi komið upp í einu herbergi og starfsmenn fangelsisins hafi þegar slökkt hann. Hlutverk slökkviliðsmanna sé að reykræsta og tryggja að ekki kvikni í af sjálfu sér.

5.

„Bónd­inn Col­in Tremain seg­ir starfs­menn sína hafa tekið eft­ir hol­unni snemma morg­uns í síðustu viku. Hann seg­ir hol­ur víða að finna á land­ar­eign sinni en þessi sé sú stærsta. Hann seg­ist ætla að girða um­hverf­is hol­una. Of mikið mál sé að fylla hana af sandi.“ 

Úr frétt á mbl.is.      

Athugasemd: Svo virðist sem blaðamaðurinn Moggans sem skrifaði ofangreint hafi annað hvort ekki lesið textann sinn yfir eða beri ekkert skynbragð á staglið sitt. Hann fellur í sömu gryfju og blaðamaður Vísis í kafla 4 hér að ofan.

Í fréttinni er ekki aðeins tönglast á sama orðinu heldur er skiptir blaðamaðurinn um skoðun nokkrum sinnum. Fyrst er fyrirbrigðið hola, svo breytist hún í gil, næst verður hún að gjá og í lokin breytist hún aftur í holu. Hmmm, það er nú ekki góð blaðamennska að gleyma að kalla holuna gat eða gryfju.

Nástaðan er engu að síður algjör og af henni leggur náfnyk. Í gamla daga var manni kennt að skárra væri að halda sig við eina vitleysuna, ekki gera lítið úr sér og gera margar.

Tillaga: Col­in Tremain, bóndi, seg­ir starfs­menn sína hafa tekið eft­ir hol­unni snemma morguns í síðustu viku. Hann seg­ir margar víða á land­ar­eign sinni en þessi sé sú stærsta. Hann seg­ir hagkvæmara að girða hana af en fylla af sandi.

 

Stækka má myndirnar með því að smella á þær.

 

Uppaldir leikmenn og gat sem ekki er gat

Skemmdar fréttir í fjölmiðlum.

1.

„Eins og klámmyndastjarna segir áður en hún sefur hjá Trump: við skulum klára þetta af.“ 

Úr frétt á visir.is.     

Athugasemd: Hér ruglar blaðamaður. Veit líklega ekki betur sem auðvitað er engin afsökun. Til er orðasambandið að ljúka einhverju. Klára hefur svipaða merkingu en þó ekki alveg hina sömu og sögnin að ljúka. Samkvæmt orðabók merkir sögnin að klára að ljúka við, hreinsa og hefur svipaða merkingu og danska sögnin „klare“ og er hugsanlega komin þaðan.

Tilvitnunin er komin úr ensku og þar segir: 

Like the pornstar said when she was aobut to have sex with Trump, lets get it over with.

„Lets get it over with“ og blaðamaðurinn segir í þýðingu sinni: „Við skulum klára þetta af.“ Ekki góð þýðing á annars smellnum inngangi blaðakonu í kvöldverði fréttamanna í Hvíta húsinu. Svona er nú auðvelt að eyðileggja góðan brandara.

Tillaga: Eins og klámmyndastjarnan sagði áður en hún hafði mök við Trump, drífum þetta af.

2.

„Þetta var bara ann­ar leik­ur fyr­ir mig en ég er þakk­lát­ur fyr­ir þenn­an vott af virðingu og vináttu frá Manchester United, ég naut þess.“ 

Úr frétt á mbl.is.     

Athugasemd: Þetta skilst ekki: „Þetta var bara annar leikur fyrir mig …“ sagði Arené Wengir í endursögn blaðamanns Moggans. Ég gat því miður ekki fundið þessum orðum stað á Sky fréttastöðinni, þó hún sé tilgreind sem heimild í fréttinni.

Vottur af virðingu merkir eiginlega ekki mikil virðing. Ólíklegt að Það fræga félag Manchester United hafi dregið eitthvað úr virðingu fyrir þjálfara erkióvinarins. Þó er til nafnorðið virðingarvottur. Skyldi það vera merki um virðingarvott þegar forsetinn nælir fálkaorðuna í einhvern? Er það virðingarvottur þegar einhver vinkar til frægs leikara? Svona má spyrja en svörin velta án efa á máltilfinningu hvers og eins.

Dálítið annar og betri bragur var af sömu frétt á vísir.is en hún birtist löngu eftir að gerð var tillagan hér fyrir neðan:

„Þetta var æðislegt. Þetta er bara eins og hver annar leikur fyrir mig en ég er mjög þakklátur fyrir þessa gestrisni. Þetta var mjög flott og vel gert af þeim,” sagði Wenger mjög þakklátur.

Betra og innihaldsríkara hjá Vísismönnum (og hér).

Tillaga: Þetta var bara eins og hver ann­ar leik­ur fyr­ir mig en ég er þakk­lát­ur fyr­ir þenn­an vott af virðingu og vináttu frá Manchester United, ég naut þess.

3.

„Haukar unnu 74:70-sigur á Val í oddaleik - Margir ungir og uppaldir leikmenn.“ 

Undirfyrirsögn á bls. 2 í Íþróttablaði Moggans 1. maí 2018. 

Athugasemd: Seinnihlutinn í tilvitnuninni hér að ofan er frekar brosleg, „uppaldir leikmenn“. Hver er ekki upalinn? Líklega á blaðamaðurinn við að í liðinu hafi verið margir leikmenn sem hafa verið þar frá barnæsku. Þegar talað er um marga hlýtur að vera átt við fleiri en tvo. Fréttin segir þó aðeins frá tveimur leikmönnum sem hafa verið alla sína tíð í Haukum.

Íþróttablaðamenn Moggans eru þekktir fyrir að reyna að breyta hefðbundinni merkingu orða. Þeir hika til dæmis ekki við að kalla leikmenn lærisveina þjálfara í fótbolta- og knattspyrnuliðum sem auðvitað er alrangt. Þjálfari er ekki kennari heldur stjórnandi, leikmenn eru ekki nemendur heldur lúta stjórn og aga þjálfara.

Orðalagið „uppaldir leikmenn“ er merkingarlaust vegna þess að allir hafa verið aldir upp. Sé ástæða til að nefna það að leikmennn liðisins hafi notið uppeldis í körfubolta hjá Haukum ber að segja það með skýrari hætt. 

Betra er að sleppa rugli heldur en að reyna að troða einhverju inn í alltof þröngt pláss.

Síðar í fréttinni segir: 

Hún [stúlka] er einmitt púsluspilið sem vantaði til að klára Íslandsmeistaramyndina.

Þessi málsgrein er tómt rugl. Án ef ætlaði blaðamaðurinn að búa til myndræna lýsingu er klúðrar henni algjörlega. Fleira er aðfinnsluvert í fréttinni. Reglan er þessi: Ekki búa til myndlýsingar sem ganga ekki upp og alls ekki bulla með þær.

Annars staðar í þessu Íþróttablaði Moggans segir:

Fylkir og Fjölnir tefldu fram flestum uppöldum leikmönnum í fyrstu umferð Pepsi-deildar …

Fréttina skrifar einn af reyndustu íþróttablaðamönnum Moggans og sem er hreinlega furðulegt. Raunar er „uppalinn leikmaður“ einnig kallaður heimamaður í fréttinni og það er miklu skárra.

Hér á vel við gefa eitt gott ráð: Ef ekki er hægt, svo vel sé, að skrifa hugsun í stuttu máli þarf einfaldlega að fjölga orðum. Dæmi: Uppalinn leikmaður. Betri kostur: Leikmaður sem alinn hefur verið upp í félaginu eða leikmaður sem aldrei hefur verið í öðrum félögum.

Tillaga: Haukar unnu 74:70-sigur á Val í oddaleik - Margir leikmenn verið alla tíð í félaginu.

 

4.

„Í Frakklandi er að finna mesta fjölda gyðinga í Evrópu en þeir eru rúmlega hálf milljón manna.“ 

Úr frétt á bls. 38 í Morgunblaðinu 3. maí 2018. 

Athugasemd: Frekar klúðursleg málsgrein og stingur þar af leiðandi í augu. Jafnvel þaulreyndir blaðamenn þurfa að vera gagnrýnir á eigin texta. 

Í flýtinum er auðvelt rugla með því að segja „er að finna“ í stað þess að nota einfaldlega sögnina að vera.

Það liggur í augum uppi að betur fer á því að segja flestir í stað „mestur fjöldi“. Gyðingar eru flestir,  óþarft er að klykkja út með að þeir sem „hálf milljón manna“. Þeir eru menn og talan ein nægir.

Mjög auðvelt er að koma hugsuninni fyrir í styttra máli eins og dæmi eru um hér fyrir neðan.

Tillaga: Hálf milljón gyðinga búa í Frakklandi, hvergi í Evrópu eru þeir fleiri.

5.

„Gerði risa gat á torf­vegg og ók burt.“ 

Fyrirsögn á mbl.is. 

Athugasemd: Hver er munurinn á gati og skarði? Í ofangreindri fyrirsögn er talað um torfvegg sem í raun er garður, byggður með grjóti og torfi. Garðurinn er við bílastæðið við Glaumbæ í Skagafirði. Veggur er ekki rangt orð í þessu sambandi. Hægt er að nota hvort tveggja, veltur á smekk.

Aðalatriðið er að ungi blaðamaðurinn áttar sig ekki á því að skarð kom í garðinn eftir að ekið var á hann. Gat er annars eðlis, varla þörf að að rökstyðja það nánar.

Einnig segir í fréttinni:

Þar kem­ur fram að hóp­ferðabíl­stjór­ar séu líka klauf­ar en bíl­stjóri keyrði á vegg­inn, skildi eft­ir risa gat og ók burt.

Legg það fyrir lesendur að meta hvort ekki hefði verið hægt að orða þetta  betur. Mér finnst þetta klúðurslegt eins og annað í fréttinni.

Tillaga: Braut skarð í torfvegg og ók á brott.

Er enn til fólk sem horfir á dagskrá sjónvarps?

Stuttu síðar gerðist það að stofnað var íslenskt sjónvarp. Það varð mjög vinsælt – og enn er til fólk sem horfir á það.

Þannig skrifar Egill Helgason, dagskrárgerðarmaður á Ríkisútvarpinu. Hann er að fjalla um Netflix í nýjasta pistli sínum, sjá hér.

Mér þykir það nokkur tíðindi að einn frægasti dagskrárgerðarmaður Ríkisútvarpsins skuli taka svona til orða. Hann hefur hins vegar rétt fyrir sér. Enn horfa nokkrir á Ríkissjónvarpið og jafnvel Stöð2. Þeim fer þó fækkandi eftir því sem fleiri kynslóðir bætast við.

Ég hætti að horfa á íslenskt sjónvarp fyrir löngu, læt streymisveiturnar duga ef þörfin gerir vart við sig. Þannig er það nú með miklu fleiri. Ung fólk horfir lítið á línulegar dagskrár sjónvarps. Helst eru það fréttir og einstaka viðburðir í beinni útsendingu sem draga mann að íslensku stöðvunum. Annað er það nú ekki. Netflix, Amazon, iTunes og fleiri duga flestum. Framboði af streymisveitum er afskaplega mikið.

Útvarpið lifir þó. Ég hlusta jafnan á gömlu gufuna enda líklega bundinn af uppeldinu. Í mínu ungdæmi var bara ein útvarpsstöð. Að sumu leyti var það gott en að öðru leyti tóm hörmung. Þá var troðið ofan í kok á hlustendum alls kyns tónlist og talað mál hvort sem þeir vildu eða vildu ekki.

Ofbeldinu hefur ekki enn linnt. Maður þarf að punga út um tuttugu þúsund krónum á ári í skatt vegna þess að góða fólkið vill halda áfram „menningarstarfi“ sínu. Og hvað er betra en að gera það fyrir skattfé og þurfa ekki að markaðssetja sig? En ég ... og fleiri, við erum ekki spurð. Borga góði, borga. Þeir eru þó hættir að hóta að taka sjónvarpið af manni.

Tímarnir breytast um flestir með. Þó eru þeir neandertalsmenn til sem halda að línuleg dagskrá sé eftirsóknarverð fyrir okkur pöpulinn. Svo er ábyggilega ekki. Held að meirihluti landsmanna telji sjónvarp afþreyingu og vilji grípa til hennar eftir hentugleikum en ekki eftir fyrirskipunum stjórnvalds í fjölmiðlafyrirtæki í eigu ríksins.

Halldóra Mogensen, þingmaður Pírata, á að segja af sér

Halldóra Mogensen, þingmaður Pírata, hefur krafist afsagnar Ásmundar Einars Daðason, velferðarráðherra, því hún telur að hann hafi sagt þinginu ósatt um tiltekið mál sem var í meðförum barnaverndarnefndar Hafnarfjarðar og Barnaverndarstofu. Styðst hún eingöngu við umfjöllun fréttamiðilsins Stundarinnar í þessum efnum en hefur ekki haft fyrir því að kynna sér málsatvik.

Samkvæmt Halldóru og Stundinni liggur alveg ljóst fyrir að Ásmundur ráðherra „laug“ eins og það var snyrtilega orðað.

Nú hafa hins vegar komið fram nýjar upplýsingar sem varpa allt öðru ljósi á málavexti og það var ekki ráðherrann sem laug.

Ögmundur Jónasson, fyrrum ráðherra og alþingismaður Vinstri grænna, skrifar oft skynsamlega á vefsíðu sinni. Oftar en ekki les ég pistla hans þó langorðir séu. Í pistli dagsins spyr hann í fyrirsögn: „Mun Halldóra Mogensen, formaður,m velferðarnefndar Alþingis, segja af sér?“

Ögmundur ræðir málið af mikilli yfirvegun og þekkingu og hann segir:

Í ljósi alls þessa hef ég fylgst með nýjum félagsmálaráðherra taka á málum. Ég hef veitt því athygli hvernig hann hefur reynt að leysa mál af yfirvegun og sanngirni, jafnframt því að horfa til framtíðar um bætt skipulag.

Hugsanlega væri hægt að gagnrýna hann fyrir að hafa ekki haldið stífar fram málstað Barnaverndarstofu, sem hefur sætt gagnrýni fyrir að rækja aðhaldshlutverk sitt of harkalega eins og í máli sem rakið var í sjónvarpsþættinum Kveik, sem nýlega var sýndur í Ríkissjónvarpinu.

Um önnur mál sem tengjast Barnaverndarstofu hefur verið dylgjað, en skiljanlega hefur ekki verið unnt að ræða þau opinberlega sökum persónuverndar.

Í gær var sá múr hins vegar brotinn og kemur þá í ljós að á máli sem stór orð hafa verið látin falla um eru fleiri hliðar en ein. Sjá: https://www.mbl.is/frettir/innlent/2018/04/28/eg_er_ekki_kunningi_braga/

Og síðar segir Ögmundur:

Í umræðu í spjallþáttum og á Alþingi hafa verið settar fram sverar ásakanir, þá ekki síst á hendur Braga Guðbrandssyni, sem gegnt hefur starfi forstjóra Barnaverndarstofu. Greinilegt er að nokkrir þingmenn róa að því öllum árum að grafa undan framboði hans í barnanefnd Sameinuðu þjóðanna.

Upphrópanir Þórhildar Sunnu Ævarsdóttur, þingkonu Pírata í Silfri Egils ekki alls fyrir löngu, að órannsökuðu máli af hennar hálfu, voru umsvifalaust birtar á vefsíðu RÚV sem stórfrétt án þess þó að gengið væri eftir því að Þórhildur Sunna fyndi ásökunum sínum stað.

Björn Leví Gunnarsson, einnig þingmaður Pírata segir í grein í Morgunblaðinu í gær að „kerfið sjái um sína" og vísar hann þar í tilnefningu Braga í framboð í barnanefnd SÞ sem óeðlilegt spillingarmál. Þetta er nokkuð sem þingmaðurinn þarf að skýra með málefnalegum hætti. 

Allt er þetta mjög athyglisvert hjá Ögmundi, sérstaklega hvernig mál eru framsett hjá Ríkisútvarpinu án rökstuðnings, orð Píratanna talin vera staðreyndir og því fréttir. Líkur benda hins vegar til þess að þeir eru í herferð og misnota aðstöðu sína og Ríkisútvarpið makkar með. Þetta gengur ekki enda um falsfréttir að ræða.

Ögmundur heldur áfram:

Sérstaklega verður þessi spurning ágeng eftir að fylgjast með framgöngu Halldóru Mogensen, formanns velferðarnefndar Alþingis, sem nú hefur kallað eftir afsögn Ásmundar Einars Daðasonar, félagsmálaráðherra.

Halldóra Mogensen tilkynnir þjóðinni á föstudag að hún vilji ræða þessi viðkvæmu mál í beinni sjónvarpsútsendingu frá nefndarsviði Alþingis. Síðan kemur á daginn að þetta gerir hún án þess að hafa kynnt sér þau gögn sem eigi að ræða og nefnd hennar hafa verið aðgengileg.

Stundin upplýsir að hún hafi kallað eftir nefndarfundi strax um nóttina eftir að hafa lesið umfjöllun Stundarinnar! Semsagt um nótt er kallað á ráðherra í beina útsendingu í þingnefnd en í Fréttablaðinu er svo upplýst að fram til þessa hafi hún verið svo mikið í símanum að hún hafi ekki haft tíma til að „kíkja á gögnin," og reyndar enginn í nefndinni!

Formaður félagsmálanefndar Alþingis vill að ráðherra segi af sér. En ég spyr væri ekki nær að formaður félagsmálanefndar segi af sér?

Þarna kemur Ögmundur eiginlega að kjarna málsins. Halldóra, þingmaður Pírata, hefur ekki skoðað nein gögn, aðeins lesið fréttir í Stundinni. Hún bregst við fréttaflutningi eins og hann sé stórisannleikur sem ekki þurfi að kanna. Í raun og veru er hún aðeins að sækjast eftir fjölmiðlaupfjöllun og hana hefur hún fengið á svona vafasömum forsendum.

Mörgum þingmönnum, sérstaklega Pírötum, hefur verið tíðrætt um spillingu og krafist afsagnar ráðherra. Hverjar eru kröfurnar þegar málflutningur þingmanna reynist rangur, þeir fara með rangt mál? Er þá í lagi að þeir yppi öxlum og snúi sér til veggjar? Má misnota Alþingi og búa til róg og falsfréttir undir nafni þess?

Nei, alls ekki. Verði þingmaður uppvís að lygum á hann að segja af sér. Hann hefur þá brugðist þeim kröfum sem kjósendur gera til hans.

Er þeim þingmanni sætt sem  hefur ekki kynnt sér mál nægilega vel en krefst samt afsagnar ráðherra. Auðvitað ekki.

Gvöð hvað góða fólkið er ossalega gott

Hann er alltaf kallaður Gísli Marteinn, aldrei nefndur með föðurnafni. Svona eins og Erró og Káinn sem maður vissi ekki hvað hétu fyrr en komið var fram á fullorðinsár. Ólíkt listamönnunum er hinn fyrst nefndi svo oft í fjölmiðlum að enginn fer í grafgötur við hvern er átt. Maður hreinlega kemst ekki hjá því. Hann er hreinlega alltaf í viðtölum, gefandi afar gáfulegar yfirlýsingar sem við, almenningur súpum hveljur yfir. Núna síðast í helgarblaði Fréttablaðsins.

Nú er hins vegar alveg nóg komið enda vita landsmenn svo mikið um Gísla þennan að það er farið að valda sálrænum skaða á meirihlutanum.

Í sannleika sagt er ég orðinn þreyttur á Gísla Marteini og öllu hinu fræga fólkinu sem tröllríða fjölmiðlum. Fólkinu sem er í sjónvörpunum, útvörpunum, og pöpulli telur þá „elskaða og dáða“ fjölmiðlamenn. Meðal þeirra eru litlu fréttastelpurnar og litlu fréttastrákarnir sem ráða fullkomlega við eitt tíu orða „uppistand“ í beinni útsendingu í fréttatíma. Til viðbótar geta þau líka sagt „við kveðjum svo héðan frá Karphúsinu“, og bæta við ógnargáfulegum svip.

„Ja, hérna“, segir þá fréttaþulurinn í ósvikinni aðdáun, og bætir svo við: „Og nú að allt öðru ...“ Rétt eins og við hérna megin við skjáinn eigum það á hættu að rugla saman fréttum úr Karphúsinu við eitthvað „allt annað“. 

Víkjum aftur að fræga og góða fólkinu. Hvers vegna í ósköpunum veit ég hvar þessi Gísli Marteinn á heima, hvernig hann ferðast um, hvar hann vinnur, hver konan hans er og fleira tilgangslausar staðreyndir. Ég bað ekki um þetta en það hefur engu að síður síast inn.

Þetta er maðurinn sem er eða er ekki í Sjálfstæðisflokknum. Hann er besti vinur Dags B. Eggertssonar, borgarstjóra, þið vitið mannsins sem undirritar ekki skjöl án þess þess að tekin sé mynd af athöfninni og hún birt í fjölmiðlum.

Gísli Marteinn var borgarfulltrúi fyrir Sjálfstæðisflokkinn en starfaði þétt með vinstri meirihlutanum í borgarstjórn, enda skuldaði hann hvorki flokknum sínum né kjósendum sínum eitt né neitt fyrir að hafa komið honum þangað inn. Hann segist aðeins bundinn af sannfæringu sinni, gefur ekkert fyrir samherja og vini. Hins vegar var færði hann fjöll úr stað fyrir vinstri meirihlutann.

Hann er hinn dæmigerði „góði gæi“, forystumaður „góða fólksins“. Hefur aldrei gert nein mistök önnur er þau en  þau að hafa næstum því orðið borgarstjóri og þá hefði hann ábyggilega gert fullt af mistökum sem hann sér obboðslega eftir. Þetta segir Gísli vinur í óskaplega ómerkilegu og leiðinlegu viðtali í Fréttablaði helgarinnar. Af hverju í fjandanum var ég að lesa það?

Gísli er sko frjálshyggjumaður en dassi af félagslegum áherslum. Nei, nei, hann segist sko alls ekki vera foræðishyggjumaður. Hann er nebbnilega ekki eins og allir hinir, hann er miklu, miklu betri, langbestur. Og ekki flögrar að honum að liggja á þeirri skoðun sinni. Hógværðin uppmáluð.

Heiðbjartur og fagur hjólar hann um vesturbæinn, fer aldrei tilneyddur austur fyrir Skólavörðuholt. Hann gengur ekki á fjöll.

Það er eitthvað ferlega bilað við þann Íslending sem elskar malbik og steinsteypu.

Spái því að næsta viðtal við Gísla Martein ... eitthvaðson, birtist í Mogganum nema því aðeins að einhver krefjist lögbanns á viðtöl við manninn næstu 20 árin. Og þá verða spurningarnar þessar:

- Trúir þú á einstaklinginn eða strætó?

- Hvort finnst þér meira gaman að hjóla eða labba? Ferðu oft í labbiferðir?

- Vaskar þú upp eða Vala? Elskið þið ekki hvort annað gasalega mikið?

- Greiðir þú þér daglega? Hefurðu fengið þér strípur?

- Finnst þér ekki slæmt að hafa aldrei gert vitleysur?

- Hvað myndir þú eiginlega gera ef þú værir eins og við hin í einn dag?

- Mynduð þið Jésú ekki vera vinir ef hann væri hér?