Bloggfærslur mánaðarins, desember 2018

Lélegar fyrirsagnir og ofnotuð, furðuleg og vannýtt orð

Ég leit út um gluggann og horfði á Esjuna, færði mig í annan glugga og, jú, þarna var Hengill, Vífilsfell, Bláfjöll, Þríhnúkar, Grindaskörð, Húsfell og Helgafell. Já, útsýnið heiman frá er stórbrotið (nota ekki orðið sjónarspil). 

Undanfarin tvö ár hef ég verið að hnýta í málfar í fjölmiðlum. Fer þá vel á því nú í lok ársins að segja frá því sem ég hef heyrt eða lesið og settist eitthvað skakkt í hausinn á mér og svo hinu sem mætti nýta betur.

Íslenska er stórkostlegt tungumál, fjölbreytt og auðnotað. Þó gildir það sama hér og annars staðar í veröldinni. Fáir ná góðum tökum á þjóðtungu sinni nema hafa alist um við lestur frá barnæsku. Þetta má glögglega sjá í fjölmiðlum. Víðlesið fólk skrifar þróttmikinn texta og hefur úr drjúgum orðaforða að velja. Aðrir njóta ekki þessara hlunninda en rembast þó við.

Hér eru ýmislegt úr íslenskum fjölmiðlum sem hefur ýmist gert mig dapran eða fengið mig til að skella upp úr. Loks eru svo nokkur orð sem mætti nota oftar. Þykir leitt að hafa stundum gleymt að vitna til heimildar.

Ofnotuð orð og orðasambönd

  1. Gera það að verkum …
  2. Glatt á hjalla
  3. Hafna á …
  4. Heyrðu
  5. Í sínu fínasta pússi …
  6. Innviðir
  7. Ítrekað
  8. Klárlega
  9. Labba
  10. Mikið um dýrðir
  11. Óhætt að segja …
  12. Orðræða
  13. Pomp og prakt
  14. Samanstendur af …
  15. Sannkallað
  16. Sjónarspil
  17. Skartar sínu fegursta
  18. Stíga til hliðar, stíga niður, stíga fram
  19. Tímapunktur
  20. Það má með sanni segja …

Furðuleg orð og orðasambönd

  • Misvarir,
    • „Íbúar í Grímsey urðu misvarir við jarðskjálftann.“ Stöð2.
  • Persónugallerí.
    • „Í Flatey er þessi líka fína leikmynd sem lítið hefur þurft að breyta og þar hitti Jóhanna fyrir áhugavert persónugallerí …“. Morgunblaðið.
  • Ókjörinn.
    • „Ókjörnir fulltrúar sem styddu 90% af brjáluðum stefnum forsetans …“ visir.is. 
  • Standa með sjálfum sér.
    • „MaCain var maður sem stóð með sjálfum sér.“ Ríkisútvarpið.
  • Með sigur á bakinu.
    • „Markmiðið að allar komi heim með Evrópuleik á bakinu.“ Morgunblaðið.
  • Öfgavæða.
    • „Talið er að honum hafi tekist að öfgavæða einhver þeirra.“ visir.is. 
  • Spila handbolta í fyrirsögnum.
    • „Óðinn spilar handbolta í fyrirsögnum.“ Morgunblaðið.
  • Snjóstormur.
    • Ríkisútvarpið.

Lélegar fyrirsagnir í fjölmiðlum

  • „Valtar White aftur á skjáinn?“
    • Morgunblaðið, lesbók bls. 36, 21.07.2018.
  • „Sigraði anor­ex­í­una,“
    • mbl.is. 
  • „Valur féll ekki í sömu gryfju.“
    • Bls. 2, íþróttablað Morgunblaðsins 03.08.2018. 
  • „Markmiðið að allar komi heim með Evrópuleik á bakinu.“
    • Íþróttablað Morgunblaðsins 07.08.2018.
  • „Sara vongóð um að geta leikið „úrslitaleikina“.
    • Íþróttablað Morgunblaðsins 07.08.2018.
  • „Ég kom að konu sem lá við hlið stígsins og emjaði úr sársauka“.
    • dv.is. 
  • „Spillingarmál ógnar argentínskri elítu – Bílstjórar voru látnir flytja peningapoka á milli staða.“
    • dv.is. 
  • „Lyfjabanni Rússa lyft: „Mestu svik íþróttasögunnar“.
    • visir.is. 
  • „Óðinn spilar handbolta í fyrirsögnum.“
    • Fyrirsögn bls. 2 íþróttablaði Morgunblaðsins 20. febrúar 2018.
  • „10 salerni gerð til þess að fríka þig út.“
    • dv.is. 
  • „Barði konuna sína á Kvennafrídaginn.“
    • dv.is.

Vannýtt orð

  1. Minnast; orðasambandið minnast við e-n: „kyssa, heilsa eða kveðja með kossi“, 
  2. Öngvegi; þröngur vegur
  3. Hugrenning; hugsun, þanki
  4. Dagrétting (e. update)
  5. Mænir; hæsti hluti á hallandi þaki
  6. Öndverður; mótstæður, sem snýr á móti, snemma, fremstur
  7. Setja ofan, setja niður
  8. Útsynningur; suðvestanvindur
  9. Blómi; eggarauða
  10. Bágrækur; erfiður í rekstri
  11. Vogrek; reki á fjöru
  12. Hvinnskur; þjófóttur
  13. Hætta; (stíga niður, stíga til hliðar)
  14. Fegurð; (sjónarspil)
  15. Ganga; (labba)
  16. ; (tímapunktur)
  17. Er; (samanstendur af)
  18. Sannarlega; (klárlega)
  19. Rekast á; (hafna á, klessa á)
  20. Aftur; (ítrekað)

 

brosÓska lesendum mínum gleðilegra ára (ég á við mörg ár en ekki kátra púka).


Engir jarðskjálftar á Hellisheiði

181230 kort jarðskjálfti bÍ frétt í Morgunblaðinu segir að jarðskjálftar hafi orðið í nótt á Hellisheiði. Þetta er rangt. Þeir urðu fyrir sunnan heiðina, raunar sunnan við Skálafell sem oft er kennt við hana.

Á meðfylgjandi loftmynd sem fengin er af map.is eru mörk Hellisheiðar gróflega teiknuð. Sé myndin stækkuð sést þetta enn skýrar.

Á töflu Veðurstofu Íslands um skjálftanna segir til dæmis um stærsta skjálftann sem var 4,4 stig að hann hafi verið „2,5 km SSV af Skálafelli á Hellisheiði“.

Þó svo að þannig sé tekið til orða er algjörlega ljóst að skjálftinn varð ekki á Hellisheiði.

Annar skjálfti varð 2,8 km NNA af Raufarhólshelli sem oft er sagður vera í Þrengslum en er talsvert fyrir sunnan þau. Þar af leiðir að skjálftinn var ekki í Þrengslum og allra síst á Hellisheiði.

Blaðamaður Moggans lætur tilvísunina villa sér sýn. Suður af Skálafelli á Hellisheiði þýðir ekki að skjálftarnir hafi verið á Hellisheiði. Þó Hádegismóar séu gata norðvestan við Rauðavatn þýðir það ekki að hún sé í vatninu ...

Rétt fyrir jól varð mikil jarðskjálftahrina norðaustan við Grindavík, suðvestan í Fagradalsfjalli. Margir skjálftarnir voru stórir, að minnsta kosti einn var 3,2 stig. Fátt var sagt af þessari hrinu í fjölmiðlum. Líklega eins gott því einhverjir blaðamenn kynnu að hafa sagt að jarðskjálftarnir væru í Grindavík.

Landafræðin skiptir öllu máli, ekki aðeins fyrir lesendur dagsins í dag. Síðar meir munu fréttir teljast heimildir um það sem gerðist og þá er illt til þess að hugsa að þær séu ekki áreiðanlegar.


mbl.is 25 eftirskjálftar hafa mælst
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Hún sigraði keppnina, aðrir unnu vinnu og tré sem féll í skyndi.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum.


1.

„Rakel nálgaðist björg­un­ar­sveit­irn­ar með hug­mynd­ina og síðan þá hafa hlut­irn­ir gerst hratt en Rót­ar­skot­in verða til sölu á flug­elda­sölu­stöðum björg­un­ar­sveit­anna fyr­ir ára­mót og kosta 3990 krón­ur. 

Frétt á mbl.is.    

Athugasemd: Hvað er átt við? Í orðabók segir að sögnin að nálgast merki að koma nærri, sækja og einnig að ná í eitthvað. Með þetta í huga skilst ekki að Rakel hafi nálgast einhvern með hugmynd. Samkvæmt orðanna hljóðan gæti hún hafa smátt og smátt komist í „hæfilega“ fjarlægð og þá annað hvort kallað til björgunarsveitar eða hent henni yfir til hennar.

Nei, þetta gengur ekki upp. Blaðamaðurinn er að öllum líkindum að blanda saman ensku og íslensku. Á ensku gæti þetta verið orðað svona:

Rachel approached the rescue team with the idea …

Ágæti, lesandi. Svona tölum við ekki á íslensku.

En flugeldasölustaðir …? Er þetta orð ekki of langt? Auðveldlega má segja sölustaðir björgunarsveitanna. Það skilst alveg því þær selja yfirleitt ekkert annað en flugelda og álíka varning.

Tillaga: Rakel bar hugmyndina undir björg­un­ar­sveit­irn­ar og síðan hafa hlut­irn­ir gerst hratt. Rót­ar­skot­in verða til sölu á flug­elda­sölu­stöðum björg­un­ar­sveit­anna fyr­ir ára­mót og kosta 3990 krón­ur.

2.

„Svo oft sigraði hún keppnina … 

Fréttatími Stöðvar2 kl. 18:30, 26.12.2018.  

Athugasemd: Ég skrifaði ekki hjá mér hvert var tilefni þessa beygluðu setningar. Tæknilega útilokað er að einhver sigri keppi. Keppni er kappleikur eða mót þar sem fólk etur kappi hvort við annað. 

Geta hús, verslanir eða mannvirki opnað? Nei, þær geta það ekki, ekki frekar en lokað. Mannshöndin þarf að loka húsum, verslunum eða mannvirkjum. Veginum yfir Skeiðarársand er stundum lokað, látum liggja á milli hluti hvers vegna það er gert. 

Tillaga: Svo oft sigraði hún í keppninni.

3.

„Enginn er ánægðari en þessi panda sem rúllaði sér fram og til baka í snjónum. 

Fréttatími Ríkissjónvarpsins kl. 19:00, 26.12.2018.  

Athugasemd: Á skjánum birtist mynd af skjóttu, loðnu dýri sem lokað var inni í dýragarði í höfuðborg Bandaríkjanna. Þulur las ofangreindan texta og þetta allt var svo sætt og fallegt. Þó benti ekkert til að pandan væri ánægðari en einhverjir aðrir, dýr eða menn í rimlabúri.

Þá er það spurningin. Rúllaði pandan sér eða velti hún sér? Fréttamenn af yngri kynslóðinni, þeir sem dingla útidyrabjöllu, fullyrða að bílar klessi á ljósastaur og lúlla tala enn barnamál þó þeir eigi að hafa tekið út eðlilegan málþroska mörgum árum en þeir hófu störf við blaðamennsku. 

Hefur einhver séð hest rúlla sér? Nei, varla. Þeir velta sér.

Tillaga: Pandan velti sér fram og til baka í snjónum ...

4.

„Fyrstu viðbragðsaðilar sem komu á vett­vang bana­slyss við Núpsvötn í gær unnu stór­kost­lega vinnu þrátt fyr­ir erfiðar aðstæður. 

Frétt á mbl.is.   

Athugasemd: Tali viðmælandi blaðamanns slæmt mál má hann ekki sýna lesendum þá óvirðingu að hafa það óbreytt eftir. Honum ber að færa orð annarra til betri vegar.

Ofangreind tilvitnun er hrikalega slæm, enginn vinnur vinnu.

Í sömu frétt er haft eftir sama manni:

Það var lög­regla, einn maður, sem komst fyrst á vett­vang og gerði stór­kost­lega vinnu.

Enn heldur blaðamaðurinn áfram að skemma fréttina, þetta er nánast sama villan og fyrir ofan. Menn vinna frábærlega, starfa af kostgæfni 

Með örlítilli hugsun hefði verið hægt að orða þetta svona:

Starf lögreglumannsins sem kom fyrst á staðinn var ómetanlegt.

Enn og aftur segir í sömu frétt: 

„Þess­ir aðilar fram­kvæma al­veg magnaða vinnu ásamt björg­un­ar­sveit­inni,“ bæt­ir hann við.

Úff ... Varla er ofsögum sagt að bæði blaðamaðurinn og viðmælandi hans eru frekar málvilltir. Mátti ekki segja að þeir sem hjálpuðu þarna til hafi staðið sig afar vel?

Blaðamaðurinn skrifar eins og hann væri að þýða úr ensku:

„He did a great job“.

Sá sem þýðir þetta beint býr til málfræðilegt stórslys. 

Annars velti ég því fyrir mér hvað sé viðbragðsaðili. Er það lögreglan, slökkvilið, sjúkraflutningamenn, vegfarendur eða álfur út úr hól?

Af hverju þarf að kalla einhverja viðbragðsaðila? Má bara ekki segja hverjir það eru í hvert skipti?

Blaðamanni ber að hafa í huga að ekki eru allir góðir sögumenn og ekki tala allir rétt mál. Þess vegna verður hann að leiðrétta málfar þegar þess er þörf. Til þess að geta það verður blaðamaðurinn þó að hafa einhvern skilning á íslensku máli.

Tillaga: Þeir sem komu fyrstir að slysinu við Núpsvötn stóðu sig frábærlega vel þrátt fyrir erfiðar aðstæður.

5.

„Drumburinn 3000 ára gamall og féll í skyndi. 

Fyrirsögn á ruv.is.  

Athugasemd: Einhvern veginn er ég ekki alveg sáttur við nafnorðið skyndi eins og það er notað í fyrirsögn á afar fróðlegri frétt á vef Ríkisútvarpsins. Mér finnst til dæmis ekki sannfærandi að segja að skriða hafi fallið í skyndi? Betra er að segja að hún hafi fallið hratt og jafnvel fyrirvaralaust.

Í fréttinni er sagt frá trjádrumbi sem fannst undir Breiðamerkurjökli. Viðmælandi í fréttinni segir að jökull hafi „rutt skóginum í burtu“.

Flestir sem til þekkja vita að framrás jökuls er sjaldnast mjög hröð. Hraðinn byggist á farginu sem þrýstir honum áfram og svo á halla lands. Breiðamerkurjökull skreið til dæmis ekki eins hratt fram og Virkisjökull. Sá síðarnefndi fellur bratt niður úr Öræfajökli, gróf sig niður og myndaði mikla jökulruðninga.

Samkvæmt orðabók merkir orðið skyndi „flýtir, skynding, hraði: í s. [sagnorð] án tafar, í snatri“. Hér áður fyrr var skundað á Þingvöll.

Sölvi Sveinsson segir svipað í bók sinni Orðaforði:

Atviksorðið skyndilega er nú einkum notað í merkingunni allt í einu: Skyndilega spratt hún á fætur o.s.frv. En orðið getur líka þýtt snögglega eða hratt þó það sé sjaldgæft í nútímamáli.

Og þarna kviknaði ljós hjá mér. Auðvitað fer best á því að nota lýsingarorðið hratt. Það hefur þann kost að geta tengst við umræðuefnið. Maðurinn hleypur hratt, bílnum er ekið of hratt, flugvélin fer hratt af stað, hesturinn skeiðar hratt, eldflaugin fer hratt framhjá tunglinu og svo framvegis. Varla er hægt að segja að maður, bíl, flugvél, hestur og eldflaug fari jafnhratt vegna þess að hraði er afstæður og miðast við þann eða það sem um er rætt.

Jökull sem skríður fram og fer yfir skóglendi er á allt öðrum hraða en bíll eða eldflaug. Fer þó allt hratt með sínum hætti.

Hins vegar gengur varla upp að segja að tré hafi fallið hratt eða í skyndi, það gerðist varla þannig. Fyrirsögnin þarf að vera meira lýsandi. Vitað er að Breiðamerkurjökull felldi skóginn fyrir 3000 árum og þá er það spurningin hvort jökullinn hafi fellt tréð eða drumbinn. Ég veðja á tréð.

Með tillögunni hér fyrir neðan er ekki tekin afstaða til hraðans en lesandinn skilur það sem liggur í orðanna hljóðan, að skriðjökullinn hafi verið á hreyfingu.

Tillaga: Tréð sem jökullinn felldi fyrir 3000 árum


Borgarstjóri settur í nefnd sem á að hreinsa hann pólitískt

Borgarstjóri bMér finnst það eðli­legt því hann er æðsti yf­ir­maður stjórn­sýsl­unn­ar og æðsti yf­ir­maður borg­ar­inn­ar og á meðan hann er það þá hlýt­ur hann að njóta ein­hvers trausts til að fara í saum­ana á því sem bet­ur má fara inn­an stjórn­sýsl­unn­ar. Þannig að að svo stöddu finnst mér ekk­ert að því að hann taki sæti í þess­um hópi.

Þetta segir Líf Magneudóttir, borgarfulltrúi VG, í viðtali við Morgunblaðið. Hún er í meirihlutanum í borgarstjórn sem ber ábyrgð á fjárhagsvanda borgarinnar og meðal annars svokölluðu braggamáli.

Upp undir þrjátíu alvarlegar ávirðingar voru gerðar í skýrslu innri endurskoðunar um braggamálið. Hér eru tuttugu og fimm nefndar og vantar þó nokkrar.

Nánast allt það sem innri endurskoðun nefnir í sótsvartri skýrslu sinni má beint eða óbein rekja til Dags B. Eggertssonar, borgarstjóra, verklag hans og starf. Skýrslan er mikill áfellisdómur um stjórnarhætti hans, athafnir og athafnaleysi.

Nú hefur verið ákveðið að setja á stofn nefnd sem fara á yfir skýrslu innri endurskoðunar um braggann. Dagur B. Eggertsson á að sitja í henni. Þetta er ekki einu sinni fyndið Þetta er eins og ef Gunnar Bragi Sveinsson, alþingismaður, eigi að sitja í siðanefnd Alþingis sem fara á yfir Klaustursmálið. Hann veit líklega miklu betur en borgarstjórinn hvar mörkin liggja.

Liv Magneudóttir, borgarfulltrúi meirihlutans, ver auðvitað borgarstjórann sinn eins og ekkert sé sjálfsagðara. Enn  og aftur ullar hún og nú á Reykvíkinga.

Trúir nokkur maður því að borgarstjóri hafi ekkert vitað? 

Gunnar Bragi baðst afsökunar sem fjölmargir taka ekki gilda af pólitískum ástæðum. 

Dagur B. Eggertsson baðst ekki afsökunar og Liv Magneudóttir, borgarfulltrúi meirihlutans í borgarstjórn kokgleypir það af pólitískum ástæðum.

Dagur hlýt­ur að njóta ein­hvers trausts segir hún þó svo að varla sjáist í manninn fyrir pólitískum óhreinindum. Líklega er það eitt markmið nefndarinnar að hreinsa borgarstjóra.

Og hvar eru nú Píratarnir sem segjast sjá spillingu í hverju horni? Jú, þeir verja borgarstjórann. Kanntu annan betri?

 

 

 

 


Réttleiki, hlítni og vængur sem var ófær um að sinna hlutverki sínu

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum.

 

Nauthólsvegur 1001.

„Eftirlitinu útvistaði hann til verkefnisstjóra á byggingarstað en það fólst meðal annars í því að staðfesta réttleika reikninga frá verktökum. 

Skýrsla Nauthólsvegur 100, um braggamálið, útg. Innri endurskoðun Reykjavíkurborgar, bls. 35.   

Athugasemd: Ég kannast ekki við orðið nafnorðið „réttleika“, það er þó auðskiljanlegt í samhenginu. Orðalagið líkist enskri beitingu orða. Í stað þess að segja frá á eðlilegan hátt er gripið til þess að búa til nafnorð en nafnorðastíll er mjög slæmur fyrir þróun íslenskunnar. 

Miklu betur fer á því að orða seinni hlutann eins og segir í tillögunni hér að neðan.

Þetta kynduga orð, „réttleiki“, er að finna víða í skýrslunni, á blaðsíðum 35 (tvisvar), 36, 59 (tvisvar) 65 og 66. Þetta bendir til þess að höfundur hennar sé nú ekki vanur skrifum. Það kemur berlega í ljós á blaðsíðu 7 er þessi furðulega setning:

Niðurstöður innri endurskoðunar benda eindregið til þess að kostnaðareftirliti hafi verið ábótavant og hlítni við lög, innkaupareglur, starfslýsingar, verkferla, ábyrgð og forsvar hafi ekki verið nægjanleg.

Nafnorðaást höfundarins er ótrúleg. „Hlítni“ er ekki til jafnvel þó það kunni að vera rétt myndað og skiljist þarna. Hins vegar verður við að hafa hugfast að íslenskan styðst framar öllu við sagnorð en til dæmis enskan er elsk að nafnorðum.

Sögnin að hlýða er stundum rituð með ‚ý’. Réttara mun að notaí´. Brekkan sem liggur frá rótum fjalls og upp á brún er yfirleitt kölluð fjallshlíð eða bara hlíð. Svo er einnig með bæjarnafnið Hlíð. Væri hægt að segja að kindin sem sækir í hlíðina sé haldin „hlíðni“? Eða að skíðamenn séu hlíðnir ...?

Hvað á þá að segja? Ég hefði skrifað svona:

Niðurstöður innri endurskoðunar benda eindregið til þess að lögum hafi ekki verið hlítt,  kostnaðareftirliti hafi verið ábótavant, innkaupareglur, starfslýsingar, verkferla, ábyrgð og forsvar hafi ekki verið nægjanleg.

Á sömu blaðsíðu kemur fyrir orðið „misferlisáhætta“. Hér brast mér þolinmæðin. Hver í fjandanum las próförkina?

Tillaga: Eftirlitinu fól hann verkefnisstjóra byggingarinnar, en það felst meðal annars í því fara yfir reikninga og staðfesta að þeir séu réttir.

2.

Þrátt fyrir að vera ekki orðinn þrítugur hefur Aron Einar Gunnarsson, fyrirliði karlalandsliðsins í fótbolta undanfarin sex ár, verið á hvers manns vörum í um sex ár …“ 

Bókardómur á bls. 44 í Morgunblaðinu 22.12.2018.   

Athugasemd: Nástaða er stílleysa, hún er eins og lús í hári, situr þar og fjölgar sér hýslinum til óþæginda nema hann sætti sig við nit. Svo óskaplega margir sjá hana ekki og þeim er alveg sama. 

Alltaf er auðvelt að komast hjá nástöðu, hið eina sem þarf að gera er annað hvort að skrifa sig framhjá tvítekningunni eða nota önnur orð eins og gert er í tillögunni hér fyrir neðan.

Tillaga: Þrátt fyrir að vera ekki orðinn þrítugur hefur Aron Einar Gunnarsson, fyrirliði karlalandsliðsins í fótbolta undanfarin sex ár, verið á hvers manns vörum ...  

181224 mbl áskrift3.

Gefðu mánaðar áskr.ift af Morgunblaðinu án endurgjalds og kynntu vinum þínum og vandamönnum það besta í íslenskr.i blaðamennsku.“ 

Auglýsing á bls. 4 í íþróttablaði Morgunblaðsins 24.12.2018.   

Athugasemd: Ég dreg ekkert í efa um að á Morgunblaðinu starfi góðir blaðamenn og víst er að blaðið er afar gott. Auglýsingin sem ofangreind tilvitnun er úr er þó meingölluð, hún er öll útbíuð af svona villum eins og sjá má hér að ofan.

Fyrst er það málfræðin. Ég er áskrifandi Morgunblaðinu, ekki af því. Margir eru ekki vissir á því hvort eigi að nota af eða að í ákveðnum tilvikum.

Í Málvísi, handbók um málfræði handa grunnskólum segir:

að eða af?

Dæmi um hvenær forsetningin að er notuð og hvenær af.

að ástæðulausu, að fyrra bragði, brosa að þessu, dást að barninu, að eigin frumkvæði, gagn er að bókinni, gera að gamni sínu, heiður er að þessu, hlæja að honum, að þessu leyti, að yfirlögðu ráði, uppskrift að laxi, gera það að verkum, vitni að árekstrinum.

af öllu afli, ekki af neinni sérstakri ástæðu, hafa gaman af handbolta, að ganga af honum dauðum, hafa gagn af námskeiðinu, gera eitthvað af sér, af minni hálfu, eiga heiðurinn af þessu, leggja sitt af mörkum, mynd af honum, af ásettu ráði, í tilefni af þessu, af fúsum og frjálsum vilja.

Flestum ber saman um að erfitt er að finna ákveðna reglum um hvenær skuli nota að og hvenær af. Máltilfinningin hjálpar þó en hún myndast einkum við mikinn lestur bóka frá barnæsku. Sé tilfinningin ekki örugg er eiginlega best að lesa ofangreint og leggja á minnið og finna fleiri heimildir.

Víkum þá aftur að tilvitnuninni. Ég er einna helst á því að þessir punktar séu einhvers konar mistök, jafnvel kunna þeir að hafa komið á sjálfvirkan hátt, til dæmis þegar villuleiðréttingaforritið tekur völdin af skrifaranum og hann gleymir að lesa yfir.

Auðvitað er það algjört hneyksli að svona meingölluð auglýsing skuli hafa komist í birtingu. Með illum vilja væri hægt að segja að hún beri ekki gott vitni um fagleg vinnubrögð við útgáfuna. Á móti kemur að svona vitleysur eru afar sjaldgæfar og fagmennskan á Mogganum er miklu, miklu meiri.

Tillaga: Gefðu mánaðar áskrift að Morgunblaðinu án endurgjalds og kynntu vinum þínum og vandamönnum það besta í íslenskri blaðamennsku.

4.

Áreksturinn gerði það að verkum að vængurinn var ófær um að sinna hlutverki sínu, vélin hefði því að líkindum hrapað.“ 

Frétt á dv.is.    

Athugasemd: Þetta er tómt bull. Svona er ekki tekið til orðs, hvorki töluðu máli né rituðu. Hluti af tæki, byggingu eða öðru gegnir að sjálfsögðu ákveðnu hlutverki. Hér væri sagt að vængurinn hafi skemmst og flugvélin hrapað.

Svo eru það orðaklisjurnar; 'gera það að verkum' og 'sinna hlutverki sínu' sem eru algjörlega ónauðsynlegar og hafa engan tilgang annan en að lengja skrifin. Mjög líklegt er að höfundur þessa texta sé útlenskur, hugsanlega finnskur og hafi þýtt greinina með aðstoð Google Translate.

Margt annað má gagnrýna í fréttinni:

Breskir fjölmiðlar greina frá því í kvöld að óvissa ríki um það hvenær flugvöllurinn opnar aftur. 

Þetta er óskiljanlega málalengingar. Miklu betur hefði farið á því að segja að fjölmiðlar hafi fullyrt að óvíst sé hvenær flugvöllurinn verði opnaður á ný. Þess ber að geta að flugvöllurinn opnar ekkert, hann er opnaður. Á þessu tvennu er stór munur.

Eftirfarandi málsgrein er tómt klúður: 

Flugi til og frá flugvellinum var ýmist aflýst eða beint í gærkvöldi þegar tilkynnt var um tvo dróna við flugvöllinn.

Betra hefði verið að orða þetta svona:

Flugumferð var ýmist aflýst eða beint annað í gærkvöldi eftir að sést hafði til tveggja dróna við hann.

Svo er sagt:

Breski herinn hefur verið kallaður út og lögregla hefur leitað á náðir almennings um upplýsingar um þá sem bera ábyrgð á drónunum. 

Hvað þýðir að leita á náðir einhvers? Í malid.is segir að orðið merki náð, , hvíld, vernd, miskunn. Af orðinu er leidd sögnin að náða og lýsingarorðið náðugur. Og hvað skyldi náðhús merkja?

Af þessu leiðir að lögreglan hefur ekki leitað á náðir almenning, hún mun hins vegar hafa sóst eftir upplýsingum frá almenningi.

Vonlaust er að eltast við málfarsvillur í illa skrifaðri grein. Hún er DV einfaldlega til skammar.

Tillaga: Áreksturinn skemmdi vænginn og vélin hefði að öllum líkindum hrapað.

5.

„… hefur sú hugsun sótt á margar Þjóðverja að hópurinn, sem samanstóð af Beate Zschäpe og tveimur körlum Uwe Mundlos og Uwe Böhnhardt, hafi fengið utanaðkomandi aðstoð.“ 

Frétt á dv.is.    

Athugasemd: Undarlegt er að lesa þessa frétt. Orðalagið er barnalegt og að auki er hún fljótfærnislega rituð. Ýmislegt bendir til að blaðamaðurinn hafi ekki lesið yfir skrifin áður en hann birti þau eða, og það sem verra er, hafi ekki skilning á stíl, stafsetningu eða málfari.

Í tilvitnuninni er talað um 'hugsun' og stuttu síðar heitir hugsunin 'spurning'. Þetta bendir ekki til að höfundurinn hafi lesið skrif sín yfir eða gert það gagnrýnislaust.

Strax í næstu málsgrein heldur blaðamaðurinn áfram að klúðra fréttinni:

Í þeim kom aldrei fram hvort NSU hefði notið aðstoðar fleiri.

Hvað á blaðamaðurinn við með þessu? „… notið aðstoðar fleiri.“ Líklega á hann við að NSU hafi notið aðstoðar annarra. Þetta bendir ekki til að blaðamaðurinn sé ekki vel að sér skrifum og hafi ekki góða máltilfinningu. 

Tillaga: … hefur sú sótt á marga Þjóðverja að Beate Zschäpe, Uwe Mundlos og Uwe Böhnhardt, hafi fengið aðstoð annarra.

6.

„Þegar Akihito lætur af störfum í apríl verður hann fyrsti japanski keisarinn til þess að stíga til hliðar sjálfviljugur í nærri tvær heilar aldir. 

Frétt á bls. 8 í Fréttablaðinu 24. desember 2018.    

Athugasemd: Klisjur eru ódauðlegar af því að svo margir skilja ekki uppruna þeirra. Sá sem lætur af störfum hættir. Enska ensku orðasamböndin „step aside“ og „step down“ eru bæði þýdd svo í Macmillan Ditionary á netinu:

to leave an official position or job, especially so that someone else can take your place

Þetta þýðir að einhver hættir í stöðu eða starfi til þess að annar getið tekið við. Orðasambandið að stíga til hliðar er ofnotað og má beinlínis nota sögnina að hætta í staðinn.

Sem sagt, Akihito hættir og er fyrstur keisara sem hættir … Allir sjá að þetta er bölvuð stílleysa sem er afleiðing af hugsanaskorti og gagnrýni á eigin skrif.

Blaðamaðurinn segir að „í nærri tvær heilar aldir“. Fróðlegt væri ef keisarinn væri sá fyrsti sem segir af sér í tvær hálfar aldir. Nei, kæri lesandi, svona er ekki hægt að skrifa. Blaðamenn verða að vanda framsetninguna. Talmál hentar ekki alltaf í rituðu.

Tillaga: Þegar Akihito lætur af störfum í apríl verður hann fyrsti japanski keisarinn sem það gerir sjálfviljugur í nærri tvær aldir.“

7.

„Hundruð fórust í harmleik í Indónesíu. 

Fyrirsögn á bls. 8 í Fréttablaðinu 24. desember 2018.    

Athugasemd: Harmleikur merkir samkvæmt orðabók leikverk sem endar illa, sorgarleikur, hryggilegur atburður eða válegur atburður, oft í náttúrunni. Hugsanleg er hið fyrst nefnda upprunaleg merking orðsins. Síðar kann merkingin að hafa færst yfir í það sem almennt telst afar sorglegt eða hræðilegt.

Ég hefði reynt að komast hjá því að nota orðið harmleikur, og notað þess í stað hamfarir en það merkir mikil umbrot og átök, einkum í náttúrunni.

Vera má að þetta sé spurning um smekk, engu að síður þarf þarf að huga að stíl og tilfinningu fyrir því sem gerðist. Munum að orðalag getur bent til dýpri hugsunar eða meiri þekkingar á málavöxtum heldur en sem nemur yfirborðinu. Blaðamenn þurfa að vera sannfærandi í fréttaskrifum sínum, annars tapast trúverðugleikinn.

Tillaga: Þegar Akihito lætur af störfum í apríl verður hann fyrsti japanski keisarinn í nærri tvær aldir sem gerir slíkt sjálfviljugur.


Inngangur að klisjunni

022b

980700-10bTvær myndir sem minna ekkert á jólin, ekki á áramótin, ekki á Jesúbarnið, ekki á jólaverslunina og síst af öllu á heimsfrið eða umhverfisvernd … og þó.

Hins vegar má segja að jólin geti eiginlega verið á hverjum sunnudegi allt árið um kring, líka á laugardögum og í hvert skipti sem ástæða er til að gera sér dagamun. Góður matur, gott vín, góður félagsskapur er ekki endilega bundinn við jólin enda má halda hátíð án tilefnis, éta, drekka og vera glaðr …

Svo er eitt að gera sér dagamun eða gera það sem Ketill raumur lýsir í Vatnsdæla sögu:

En nú vilja ungir menn gerast heimaelskir og sitja við bakelda og kýla vömb sína á miði og mungáti og þverr því karlmennska og harðfengi …

Framhaldið er ekki ótengt hugsun minn hér. Til einskis að halda hátíð án þess að hafa farið á fjöllin og haft þau undir. Þá fyrst er tilefni til hátíðar. Af þessu hef ég stundum haft nokkurt gaman og því minnist ég á þetta hér að tilefni þarf til hátíðar án þess að það sé nafn dags eða annað ómerkilegt. Því hef ég á stundum haft ærið tilefni til hátíðar ...

Hér er leitt að tilefni jólanna sem er fjarri því að vera að strjúka verslunarstarfi og fylla pyngju eigenda þeirra sem hafa eignað sér jólin til ábata fyrir sjálfa sig. Þá erum við komin svo víðs fjarri fjallstindinum að ekki tekur nokkru tali. Í dalbotninum er ekki sama útsýni og uppi hversu mikið sem einhverjir vilja telja okkur trú um það.

Því miður er það þannig að það sem einu sinni var svo einkar gott tilefni til hátíðar er nú svo mörgum týnt og tapað og í staðinn er gullkálfurinn strokinn á þeim stað þar sem áður var annað tákn.

Eitt hið fegursta ljóð sem ort hefur verið á íslenska tungu var ort á tólftu öld. Þetta er upphafið:

Heyr, himna smiður,
hvers skáldið biður,
komi mjúk til mín
miskunnin þín.

Og endar þannig:

Set, meyjar mögur,
máls efni fögur,
öll er hjálp af þér,
í hjarta mér.

Um þrjú hundruð árum eftir að Kolbeinn Tumason orti þetta ódauðlega og fagra kvæði settist skáldmæltur prestur við borð, tók fram fjaðurpenna sinn og skrifaði kvæði af stallinum Christi og er þetta úr upphafinu:

Nóttin var sú ágæt ein,
í allri veröldu ljósið skein,
það er nú heimsins þrautar mein
að þekkja hann ei sem bæri.
Með vísnasöng eg vögguna þína hræri.

Þegar orðin öðlast vængi með söng og undirspili segjast Íslendingar jafnan að rykkorn hafi komist í auga og bregða upp hönd með eða án vasaklúts því hvarmar hafa vöknað. Enn þann dag í dag hefur ljóð Einars Sigurðssonar, prests í Heydölum þessi áhrif, eru þó liðin tæp fjögur hundruð ár frá andláti hans.

Enn fetum við okkur nær þrjú hundruð ár til vorra tíma. Þá yrkir eitt mikilfenglegasta skáld okkar þetta ljóð, er það þó komið í Vesturheim, en mælir þó á móðurtungu sína:

Því mótmælt hefði hans eigin öld,
að afmælið hans sé í kvöld,
og tengt þann atburð ársins við,
að aftur lengist sólskinið.
Að aftur fer að lengja sólskinið.

Þetta er úr jólakvæði trúleysingjans eftir Stephan G. Stephanson en tæp öld er frá því að hann lést. Snilldarvel ort og héðan í frá lengist dagurinn hratt og aðeins þrír mánuðir eru í jafndægur að vori. Við getum alltaf fagnað lengri sólargangi.

Þannig líður tíminn. Þjóðin á skáld sem hverju sinni lýsa tíðarandanum og ekki er hann sístur hann Ómar Ragnarsson sem yrkir um kórónu landsins:

Seytlar í sál
seiðandi mál:
Fjallanna firð,
friður og kyrrð,
íshvelið hátt,
heiðloftið blátt,
fegurðin ein
eilíf og hrein.

Og erum við þá loksins komin aftur að myndunum mínum tveimur hér fyrir ofan. Þær gætu lýst íshvelinu og heiðloftinu bláa þar sem ríkir „fegurðin eins, eilíf og hrein“. Þar er auðvitað best að vera fyrir kalla eins og mig sem stundum eru kenndir við fjöllin eða kenndir á fjöllum, man aldrei hvort það er.

Jæja, þetta átti nú bara að vera örstuttur inngangur að klisjunni sem allir þekkja og endurtaka, sumir hugsunarlaust, aðrir með tilfinningu.

Um leið og ég skrifa þetta man ég eftir því sem haft er eftir söguhetjunni í gömlu bókinni sem lesið var upp úr á fundum KFUM í gamla daga en er nú aðeins til brúks á sunnudögum. Þar segir svo fallega:

Allt sem þér viljið að aðrir menn gjöri yður, það skuluð þér og þeim gjöra

Þó tæplega 2000 ár séu frá því að þessi orð voru sögð eiga þó enn við, þau hafa jafnvel aldrei verið mikilvægari. Og hvað sagði ekki Konfúsíus sem var uppi hálfu þúsund árum áður en fyrstu jólin voru haldin:

Leggðu ekki á aðra menn það sem þú vilt ekki að lagt sé á þig”

Samhljómurinn er í orðum tveggja manna er ótrúlegur og voru þeir þó algjörlega óskyldir og hvor af sínu ætterni og þúsundir kílómetra á milli. Þetta sannar bara það sem skilja má af því sem sagt er á milli línanna að raddirnar kynslóðanna hafa sömu hugsun þó orðalagið sé doldið misjafnt.

Að þessu mæltu er ekki úr vegi að taka upp klisjuna og óska þér og þínum gleðilegra jóla og farsældar, ekki aðeins á næsta ári heldur öllum þeim sem ókomin eru.

Þetta var nú jólakveðjan mín til vina og ættingja og er hér með send áfram til allra þeirra sem nenna að lesa. 


Sauður í jólagjafakaupum seint á Þorláksmessukveldi

DrukkinnGunnar vinur minn sagðist vera sauður og um leið gall í Stínu: „Get ég fengið það skriflegt og vottað ...“ Hún hafði heyrt samtal okkar, lá greinlega á hleri, árans tófan. Fer ekki nánar út í þá sálma. Hins vegar á maður aldrei að gefa höggstað á sér, síst af öllu skriflega enda hafnið Gunni beiðninni. Ef lesendur lofa að hafa það ekki eftir mér þá verð ég að viðurkenna að tek undir með honum Gunna. Ég er líka sauður, stundum, alla veganna.

Jólin hafa alltaf verið mér erfiður tími og það sem verra er, enginn vorkennir mér. Enginn fjölmiðill tekur við mig viðtal, hvergi hef ég öxl til að gráta á.

Sko, þetta með jólin og eru sjálfsköpuð vandræði sem ég kem mér árlega í. Samfélagið, verslunin og jólasveinarnir setja á mig, og kannski aðra, óbærilega pressu. Ég á að þrífa allt, laga til, henda ónýtu, fara út með ruslið, henda fornum dagblöðum og tímaritum, fata mig upp og ... kaupa jólagjafir. Þetta síðast nefnda veldur mér meiriháttar vanda, hitt skiptir mig engu, ég sleppi því bara. En jólagjafirnar. Drottinn minn dýri. Með þeim verður til alvarlegur vandi sem venjulega verður að heilmiklu klúðri, hamförum af mínum völdum.

Þegar ég heyri jólalögin spiluð pirrast ég, lái mér hver sem vill því undarlega er ég gerður að ég kemst ekki í jólaskap í september eða október, mér er það algjörlega fyrirmunað. Þá myndast einhvers konar viðnám í hausnum á mér, líklega verð ég bar þverhaus og reynir hvað ég get að spyrna gegn jólaundirbúningspressunni sem altekur veikgeðja fólk fjórum mánuðum fyrir jól.

Þetta viðnám gerir það að verkum að ég þríf ekki í kringum mig, laga ekki til, hendi ekki ónýtu, fer ekki út með ruslið, hendi ekki fornum dagblöðum og tímaritum, fata mig ekki upp ... bara af því að ég er kominn á mótþróaskeið, sem raunar er frá byrjun janúar til loka desember ár hvert. Þess vegna druslast ég ekki til að kaupa jólagjafir nógu tímanlega. Ástæðan er sú að ég á líklega svo erfitt með að skilja á milli þessara áðurnefndu húsverkefna og ráfa um verslanir og hamstra jólagjafir.

Núna er Þorláksmessa að niðurlotum komin og við svo búið má ekki standa. Þrátt fyrir viðvarandi skort á jólastemningu verð ég að fara út í ösina, troðast og stympast, ýta og tuða ... kaupa jólagjafir. Auðvitað er það hrikaleg staðreynd að ég á eftir að kaupa fyrir dóttur mína í Noregi og fjölskyldu hennar. Skilst að DHL sé ekki opið á sunnudögum þó hann sé heitinn eftir heilögum Þorláki. Ef til vill get ég faxað gjafirnar til hennar eða sent í tölvupósti. Vona að hún Heiðrún mín lesi þetta ekki.

Jæja, ég ég verð líklega að setja undir mig höfðið, ryðjast út og kaupa eitthvað dinglumdall. Ég leit í kringum mig í morgun er ég hrópaði jólakveðjur af svölunum. Var svona að vonast eftir því að jólasveinninn væri til og myndi taka af mér ómakið, en nei. Hvað eru þessir jólasveinar þegar maður þarf á þeim að halda?

Eitt er að fara út í ösina og kaupa jólagjafir annar og miklu alvarlegri hlutur er að pakka þessu drasli inn. Þá fyrst byrja hamfarirnar og hversu hræðilegar eru þær ekki. Jólapappír sem fingur slæmast í gegn, límbönd sem rifna ekki, kuðlast, slitna á versta stað og límast svo með hrukkum á pappír. Og svo þegar límbandið slitnar og lokast á rúllunni er útilokað er fyrir venjulegan karlmann að kroppa endann upp aftur. Þá verður maður að fara út aftur og kaupa fleiri límbandsrúllur. Hvað á maður að gera? Hjááááálp!

Merkimiðar með englum eða jólasveinu. Varla hægt að skrifa á þá nema skipta tvisvar eða þrisvar á milli lína og stafsetningarvillur verða eiginlega sjálfkrafa til þegar skrifað er á þá með kúlupenna. Ekki nota blekpennan, þá slettast klessur út um allt, á hvítu skyrtuna og andlitið. Best er að nota blýant en það þykir nú ekki nógu fínt. Og að ydda blýant, hver kann það eiginlega nú til dags nema börn?

Ofangreint er bara alveg eins og í fyrra, já og í hitteðfyrra og árið þar áður og ...

Hversu oft hef ég ekki ákveðið að byrja næstu jólagjafainnkaup í september. Þá, nákvæmlega í fyrstu vikunna í september, þegar ég er alveg að byrja að kaupa, hvað haldið þið að gerist? Jú, á þeirri stundu er ég er að reima á mig skóna, á leiðinni út, byrja útvarpsstöðvarnar að leika jólalög og svo hljóma auglýsingar sem skrumskæla jólalög og sálma. Ég umhverfist, snýst, tapa mér og verð að kjaftforum litlum strák sem hatar jólin ... og fer ekki í búðir fyrr en seint á messu Láka.

Jæja, ég er farinn út. Ákveðinn í því að koma við á nokkrum ölstofum í kaupleiðangrinum. Útilokað er að komast ódrukkinn í gegnum þetta.

Sjáumstustum síðar ...

 


Þúsund jólakveðjur út í rafræna tómið ...

kallariÍ morgun gekk ég út á svalir, eins og ég geri jafnan árla á Þorláksmessu, dró nokkrum sinnum djúpt andann og hrópaði síðan af öllum kröftum:

Sendi ættingjum og vinum bestu óskir um gleðileg jól og heillaríkt nýtt ár. Þakka allt á árinu sem er að líða.

Svo beið ég í dálitla stund þangað til svörin bárust:

Já, sömuleiðis, gleðileg jól, kallaði einhver.

Haltu kjafti, helv... þitt. Fók er að reyna að sofa hérna, öskraði rámur kall.

Ha ..., kaseiru? hrópaði skræk kona.

Hundur gelti, annar tók umsvifalaust undir og köttur mjálmaði. Nagladekk skröltu á íslausu malbiki.

Ég gekk inn í stofu, nennti ekki að hlusta á hundgá, jafnvel þótt fyrr eða síðar myndi hundur sonar míns, hann Fróði (sko hundurinn heitir Fróði ekki sonurinn) hugsanlega gelta, mér eða einhverjum öðrum til ánægju.

Engu að síður velti ég því samt fyrir mér hvort ekki væri skynsamlegra að senda jólakort eða tölvupóst. Þetta hef ég hins vegar gert á Þorláksmessu frá því ég var barn og með því sparað mér ótrúlegar fjárhæðir í kaupum á jólakortum og frímerkjum.

Nú kann ábyggilega einhver að misskilja mig og halda að ég sé að gagnrýna þann hálfra aldar gamla sið að senda jólakveðjur á gufunni Ríkisútvarpsins.

Nei, nei, nei ... Því er nú víðsfjarri, en úr því að verið er að brydda upp á þessu, man ég aldrei eftir að hafa heyrt jólakveðju til mín eða þeirra sem ég þekki. Sendendur eru alltaf einhverjir sem enginn þekkir, til dæmis „Stína, Barði, börnin“ og fleiri sem ég man ekki hvað heita enda 3.200 kveðjur þetta árið.

Nú má vel vera að enginn sendi mér jólakveðju í útvarpinu, sem í sjálfu sér er dálítið sorglegt. Hitt kann þó að vera jafn líklegt að útilokað sé að hlusta með einbeittri athygli á yfir þrjú þúsund jólakveðjur lesnar í belg og biðu í tvo daga samfleytt og ná að grípa þá réttu. Ýmsum kann að finnast það álíka sorglega illa farið með tímann miðað við þær sekúndur sem tekur að lesa jólakort og kannski eina mínútu í andakt á eftir hverju. 

Svo mega lesendur líka hugsa til þess hvort að þessa jólakveðjur séu ekki bara feik, svona eins og rauðklæddi maðurinn með hvíta skeggið.

Hitt er nú dagsatt að Ríkisútvarpið græðir milljónir króna á tiltækinu. Í anda samkeppni og þjóðþrifa hyggst ég nú um áramótin bjóða landsmönnum að hrópa nýárskveðjur af svölunum heima. Takist vel til mun ég líka hrópa jólakveðjur af svölunum á næsta ári. Verðið er miklu betra en hjá Ríkisútvarpinu, heilum 17,5% lægra. Komist ekki til skila fær kaupandinn 33,9% endurgreiðslu. Samkeppnisaðilinn getur sko ekki toppað þetta.

Fyrst verið er að misskilja viljandi tilganginn með þessum skrifum mínum vil ég nefna þá staðreynd í fullkominni vináttu, kurteisi og virðingu fyrir hefðum fólks að það er ábyggilega ódýrara og markvissara að hrópa kveðjur af svölunum en að borga Ríkisútvarpinu fyrir að lesa þær út í rafræna tómið sem er umhverfislega stórhættulegt og um síðir kann það að yfirfyllast. Hvað þá?

Þá hrekkur þetta eflaust upp úr lesandanum:

En það er svo gasalega jólalegt að hlusta á jólakveðjulesturinn á gufunni.

Já, því skal ég nú trúa. Það er líka obbbbboðsleeeeega jólalegt að tala til þjóðarinnar úti á svölum á Þorláksmessumorgni. 

(Vilji svo til að einhver glöggur lesandi telji sig hafa lesið ofangreindan pistil á Þorláksmessu á síðasta ári skal tekið fram að höfundur fer jafnan út á svalir þennan dag.)

(Teikningin er bara ansi lík höfundi.)


25 ávirðingar á borgarstjóra og meirihlutann

Skýrsla innri endurskoðunar Reykjavíkurborgar um braggamálið er þungu áfellisdómur yfir meirihluta borgarstjórnar og ekki síst borgarstjóranum.

Útilokað er að Dagur B. Eggertsson, borgarstjóri, geti gert hvort tveggja, sagst ekkert vita um gerðir nánustu undirmanna sinn og um leið hælt sér af því að hafa „uppgötvað“ að á vegum þeirra var misfarið með fé við byggingu braggans.

Draga má eftirfarandi staðreyndir í braggamálinu af skýrslunni:

  1. Borgarstjóri veit ekki hvað nánustu undirmenn hans eru að gera þrátt fyrir mikil „samskipti“, og hann leitar ekki eftir upplýsingum
  2. Skipulag skrifstofu eigna og atvinnuþróunar er slæmt og henni illa stýrt.
  3. Innra eftirlit er bágborið vegna slæms skipulags og lélegrar stjórnunar.
  4. Stjórnandi eigna og atvinnuþróunar vissi ekkert hvað nánustu undirmenn hans voru að gera. 
  5. Borgarstjóra og skrifstofustjóra eigna og atvinnuþróunar ber ekki saman um ákvarðanir sem teknar voru í tengslum við verkefnið.
  6. Skrifstofustjóri eigna og atvinnuþróunar brást stjórnendaábyrgð sinni.
  7. Af öllum verkefnum á vegum skrifstofu eigna og atvinnuþróunar „gleymist“ að láta borgarstjóra vita um uppbyggingu braggans.
  8. Bygging braggans virðist hafa lifað sjálfstæðu lífi án aðkomu annarra er að honum unnu.
  9. Við byggingu braggans var markvisst brotið gegn reglum borgarinnar um mannverkjagerð um ábyrgð og verklegar framkvæmdir.
  10. Aðeins var gerð frumkostnaðaráætlun sem byggð var á lauslegri ástandsskoðun á rústum braggans.
  11. Frumkostnaðaráætlun var 158 milljónir króna. Raunkostnaðurinn varð 425 milljónir.
  12. Verkið var ekki boðið út né heldur einstakir verkþættir.
  13. Húsið var byggt án kostnaðaráætlanir eins og reglur um mannvirkjagerð krefjast.
  14. Fyrstu hugmyndir voru um lítið og einfalt kaffihús eða stúdentakjallara en varð að fullbúnum veitingastað með vínveitingaleyfi.
  15. Borgarráð samþykkti að húsaleiga braggans yrði 670.125 kr. á mánuði. Hún þarf að vera 1.697.000 kr til að hún standi undir kostnaði.
  16. Engir skriflegir samningar voru gerðir um byggingu braggans.
  17. Vinavæðing, verktakar voru handvaldir af þeim sem stóðu að framkvæmdunum.
  18. Arkitekt byggingarinnar var ráðinn sem verkefnisstjóri
  19. Verkefnisstjórinn var lítið á byggingastað og hafði því ekkert eftirlit.
  20. Farið var fram úr samþykktum fjárheimildum við byggingu braggans, enginn fylgdist með því, ekki verkefnisstjórinn sem líka var arkitektinn.
  21. Þeir sem samþykktu reikninga vegna braggans könnuðu ekki hvort útgjöldin voru innan fjárheimilda.
  22. Logið var að borgarráð um byggingu braggans.
  23. Ágreiningur er milli skrifstofustjóri eigna og atvinnuþróunar og verkefnisstjóri um ákvarðanir sem teknar voru um byggingu braggans.
  24. Skjalagerð vegna braggans var ófullnægjandi sem er brot á lögum og reglum borgarinnar.
  25. Ekki hefur verið staðfest að um misferli hafa við að ræða við byggingu braggans en innri endurskoðun telur vert að skoða nokkra „áhættuatburði“.

Af þessu má sjá að allt við endurbyggingu braggans hefur verið í handaskolum. Innri endurskoðun borgarinnar segir að lög hafi verið brotin, kostnaðareftirlit sama og ekkert, farið á svig við innkaupareglur, starfslýsingar og verkferla. Ruglið og handarbaksvinnubrögðin eru víðar um borgarkerfið sem bendir enn og aftur til þess að borgarstjóri er ekki starfi sínu vaxinn.

Öll ábyrgð beinist að skrifstofustjóra eigna og atvinnuþróunar og borgarstjóra. Sá fyrrnefndi var látinn fara í mars á þessu ári en borgarstjóri ætlar að sitja sem fastast. 

Sjaldan er ein báran stök. Borgarstjóri veit ekkert um braggann, ekki frekar en að hann viti neitt um annað sem illa fer í borgarkerfinu. Hann er alltaf tilbúinn með sérhönnuð svör, hvort heldur í braggamálinu eða þegar klóakið lak út í Skerjafjörð.

Sú spurning situr nú eftir hvort borgarstjóri hafi annað hvort ekkert vitað neitt um braggann eða hann þagað um braggann. Hið fyrra bendir til að hann sé langt í frá góður stjórnandi. Hið síðar er auðvitað glæpsamlegt.

Hvað sem um borgarstjóra má segja er greinilegt að meirihluti borgarstjórnar ætti að vera sprunginn ef ekki kæmi til reynsluleysi Viðreisnar, hentistefnupólitík Pírata og áhugaleysi Vinstri grænna.


Algleðilegt, maður staðfestur og aðhlynning

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum.

 

Leita læknis …

Þótt þau á höfuðbólinu tali um að „seek medical help“ þurfum við hér á hjáleigunni ekki að verða svo hástemmd að „leita læknisfræðilegrar aðstoðar“. Það nægir að leita læknis eða læknishjálpar. Þýðandi má ekki láta frummálið svífa um of á sig. 

Málið á bls. 38 í Morgunblaðinu 15.12.2018.

 

1.

„Fimm hlýjustu ár frá því mælingar hófust hafa öll átt sér stað á þessum áratug … 

Frétt á visir.is.    

Athugasemd: Í nokkuð góðri grein um loftslagsbreytingar á jörðinni er ofangreind tilvitnun. Fimm sinnum er þetta ofnotað orðalag „að eiga sér stað“ en því er alltof oft er þvælt inn í ritað mál í stað þess að nota sögnina að vera.

Höfundurinn hefði mátt lesa greinina yfir og breyta á nokkrum stöðum til hins betra. Sumt orkar tvímælis eins og þetta:

Vísindamenn vara við því að slíkri hlýnun fylgdi hækkun yfirborðs sjávar, …

Mér hefði fundist fara betur á því að segja: Vísindamenn benda á að hlýnuninni fylgi hækkun yfirborðs sjávar … og svo framvegis. Viðvörunin er innifalin í orðunum.

Blaðamaðurinn notar orðið vefengja í stað véfengja. Það er gott enda segir í malid.is:

Bæði hefur tíðkast að rita véfengja og vefengja en mælt er með síðari rithættinum skv. uppruna orðsins.

Ég hef hins vegar vanist því að véfengja svo ótalmargt og þarf líklega að breyta rithættinum.

Tillaga: Fimm hlýjustu ár frá því mælingar hófust voru öll á þessum áratug …

2.

„Tilefnið var þó ekki algleðilegt 

Frétt í kvöldfréttatíma Ríkissjónvarpsins 16.12.2018.   

Athugasemd: Því miður gleymdi ég að skrifa hjá mér um hvað fréttin fjallaði. Það er þó ekki höfuðatriðið. Hef aldrei heyrt orðið áður. 

Veit ekki heldur til þess að til sé orðið „hálfgleðilegt“ né heldur „vangleðilegt“. Hins vegar kann sumum að þykja málfræði hálfleiðinleg og athugasemdir á borð við þessa jafnvel „alleiðinlegar“. Þó mun enginn telja málfræði „hálfskemmtilega og varla „alskemmtilega“ … Hér er nú án efa komið fullmikið af hinu góða. Eða ætti ég að segja „fullgott“ eða „vangott“?

Svona má nú skemmta skrattanum með því að snúa út úr eða kroppa í orð. Rýr orðaforði er vandamál sem einna helst hrjáir hrjáir yngri kynslóðir. Við sem eldri erum gleymdum að kenna þeim að lesa bækur.

Tillaga: Tilefni var þó ekki eintóm gleði …

3.

„Börn sendi nektarmyndir á lokaða hópa á Snapchat. 

Fyrirsögn á visir.is.   

Athugasemd: Þessi fyrirsögn er út í hött. Hún er höfð í viðtengingarhætti sem gengur ekki upp jafnvel þó hún geti verið réttlætanleg. Í fréttinni segir:

Dæmi eru um að börn allt niður í tólf ára taki þátt í leik þar sem þau eru mönuð til að senda af sér nektarmyndir á lokaða hópa á samskiptaforritinu Snapchat. 

Eftir að hafa lesið fréttina má skilja fyrirsögnina á þann veg að hún segi frá því að börn sendi nektarmyndir. Fyllri frásögn er að þau senda myndirnar.

Tillaga: Börn senda nektarmyndir í lokuðum hópum á Snapchat.

4.

„Ole Gunn­ar Solskjær var í dag staðfest­ur sem næsti knatt­spyrn­u­stjóri enska úr­vals­deild­arliðsins Manchester United. 

Frétt á mbl.is.   

Athugasemd: Skyldi vera jafnsárt að vera staðfestur og krossfestur? Veit að sá sem er staðfastur er fastur fyrir, stöðugur, óhvikull. Þetta eru því ólík orð.

Sögnin staðfesta er til og í málid.is segir eftirfarandi:

segja að e-ð sé rétt, segja að e-u sé svona háttað

hún staðfesti að þetta væri sannleikanum samkvæmt

þetta staðfestir grun yfirvalda um fjársvik

Í tilvitnuninni hér í upphafi er staðfestur lýsingarorð og merkir svipað og sögnin staðfesta. Ekkert að þessu orðavali sem slíku.

Hins vegar er tilvitnunin algjör steypa vegna þess að því fer fjarri að svona sé talað.

Miklu betra hefði verið að blaðamaðurinn hefði hugað að stíl. Jónas Kristjánsson (1940-2018), fyrrum ritstjóri, segir á vef sínum:

Texti er hafður einfaldur til að verða spennandi. Fréttatexti á að vera stuttur, skýr og spennandi. Stuttur texti er skýr. Skýr texti er spennandi. Fréttastíll er bestur stuttaralegur. Þú þarft að vera góður í íslensku og skilja málfræði og setningafræði.

Mikið óskaplega væri nú gaman ef blaðamenn hefðu ráð Jónasar í huga. Þau eru svo einföld og auðskiljanleg.

Tillaga: Í dag var staðfest að Ole Gunn­ar Solskjær verður næsti knatt­spyrn­u­stjóri enska úr­vals­deild­arliðsins Manchester United.

5.

„Tveir voru fluttir til aðhlynningar á sjúkrahúsi eftir alvarlegt umferðaslys …“ 

Frétt Ríkisútvarpinu 19.12.2018.   

Athugasemd: Sá sem fær aðhlynningu getur varla verið alvarlega slasaður, það liggur í orðanna hljóðan. Eflaust má færa rök fyrir því að aðhlynning sé þegar meðhöndlunin er skurðaðgerð, rannsóknir, blóðgjöf, viðgerð á brotnum beinum, meðhöndlun brunasára, hjartaþræðing, líffæraskipti og álíka læknismeðferðir. 

Verður ekki að vera eitthvað samhengi í fréttunum? Í æsku minni skar ég mig í fingur og fékk aðhlynningu heima, plástur á bágtið. Mér finnst aðhlynning vera minni háttar umönnun.

Slysið reyndist mjög alvarlegt eftir því sem að ítarlegri fréttir bárust. 

Tillaga: Tveir voru fluttir á sjúkrahús eftir alvarlegt umferðarslys …

 


Næsta síða »

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband