Bloggfęrslur mįnašarins, įgśst 2020

Var viš beišni, fremja lķkamsįrįs og sęta leyfi

Oršlof

Įkvešni greinirinn

Žegar ekiš er inn eftir Hvalfirši, sunnan megin, lķšur ekki į löngu žar til komiš er aš skilti sem į stendur: Velkomin ķ Kjósina. Žetta er hefšbundiš skilti aš flestu leyti, en žaš sem vekur athygli er įkvešni greinirinn. Umrętt svęši heitir į flestum kortum Kjós, en žaš hefur žótt hljóma kumpįnlegra aš samręma skiltiš žeirri mįlvenju sem hefur skapast, aš vera į leiš „i“ Kjósina“.

Įn efa hafa fleiri sömu sögu aš segja śr sķnu nęrumhverfi, um įkvešinn greini sem hefur hśkkaš sig į opinber nöfn, og ég geri rįš fyrir aš žeir hafi į žvķ sterka skošun – ķ žaš minnsta ef haft er ķ huga uppistandiš sem veršur einatt žegar vinir tónlistar- og rįšstefnuhśssins Hörpu heyra ašra segjast hafa fariš „ķ Hörpuna“. Žį fara žeir alveg į lķmingunum, hrylla sig og jesśsa, en žeir sem fóru „ķ Hörpuna“ eru vķsast ekki aš gera annaš en tjį vęntumžykju sķna meš žvķ aš „žśa“ hśsiš – žeir eru vanir aš fara ķ Perluna og Žjóšleikhśsiš (žar sem greinirinn er reyndar hluti nafnsins, eins og hinir fyrri benda ęstir į).

Morgunblašiš blašsķšu 28, 29.8.20. Tungutak. Sigurbjörg Žrastardóttir.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Hefur sitjandi forseti aldrei stašiš jafn illa į sambęrilegum tķmapunkti en tölur um slķkt eru til frį 1968.“

Forystugrein Fréttablašsins 25.8.20.                                  

Athugasemd: Hver er munurinn į „sitjandi forseta“ og forseta? Enginn, nema aš annar kunni aš sitja ķ stól. „Sitjandi forseti“ en óhöndugleg žżšing į amerķskunni „sitting presedent“. 

Į ķslensku er einn mašur forseti lżšveldisins, hann er bara forseti, er ekki einu sinni nśverandi forseti žó hęgt sé aš nota žaš oršalag.

„Tķmapunktur“ er orš sem į heima ķ ruslatunnu. Žaš bętir engu viš mįliš, skżrir ekki neitt enda tilbśningur žeirra sem endilega vilja nota enska oršalagiš „point of time“ eša eitthvaš įlķka. Hęgt er aš segja nśna, į žessari stundu eša įlķka.

Ég er ekki mikiš fyrir aš byrja setningar į sagnoršum nema žį helst ķ spurningum. Engu aš sķšur er žetta fjarri žvķ rangt mįl. 

Takiš eftir hvernig oršalagiš breytist:

Hefur sitjandi forseti aldrei stašiš jafn illa 

Og ķ stašinn er notaš óįkvešna fornafniš enginn:

Enginn forseti hefur stašiš jafn illa 

Žį hverfur atviksoršiš ’aldrei’ eins og dögg fyrir sólu. Nęstum žvķ į yfirnįttśrulegan hįtt.

Tillaga: Enginn forseti hefur stašiš jafn illa svo stuttu fyrir kjördag en tölur um slķkt eru til frį 1968.

2.

„Engu aš sķšur žurfti fagrįš aš ķtreka beišni sķna ķ žrķgang įšur en Attentus var viš beišninni.“

Frétt į dv.is.                                   

Athugasemd: Lķklega hefur höfundurinn ętlaš aš skrifa aš fyrirtękiš hafi oršiš viš beišninni, varš viš henni. 

Skrifurum geta oršiš į mistök. Ķ gamla daga var prentvillupśkanum kennt um en hann er daušur. Tölvur geta fariš yfir texta og leišrétt en mašur veršur aš setja forritiš ķ verkiš. Hins vegar veit villuleitarforritiš ekki hvort segja į var viš beišni eša verša viš beišni. Žį kemur aš žekkingu og viti skrifarans.

Sį sem ekki hefur lesiš bękur frį barnęsku hefur ekki getaš safnaš nęgum oršaforša sem gagnast ķ skrifum. Ekki er nóg aš haf alist upp viš aš semja texta ķ smįskilbošum snjallsķma eša aš kunna ensku óašfinnanlega til aš geta skrifaš.

Tillaga: Engu aš sķšur žurfti fagrįš aš ķtreka beišni sķna ķ žrķgang įšur en Attentus varš viš henni.

3.

„Sķšast­lišna nótt var framin al­var­leg lķkams­į­rįs ķ Vest­manna­eyjum en rįšist var į mann į fer­tugs­aldri meš einhverju į­haldi og hlaut hann al­var­lega į­verka ķ į­rįsinni.“

Frétt į frettabladid.is.                                   

Athugasemd: Ķ sömu mįlsgreininni er tvisvar sagt aš rįšist hafi veriš į mann: „fremja lķkamsįrįs“ og „rįšast į“. Er žaš ekki of mikiš? 

Ķ fréttinni segir:

Sį er rįšist var į kannašist ekki viš į­rįsar­manninn og sagši hann hafa veriš meš and­litiš huliš, žannig aš hann žekkti hann ekki.

Aftur eru mįlsatvik tvķtekin. 

Loks segir ķ fréttinni:

Į­rįsin įtti sér staš į götunni sunnan viš vestustu raš­hśsa­lengjuna ķ Įs­hamri …

Enginn telst vera blašamašur nema hann notiš oršalagiš aš eiga sér staš. Žeim žykir žaš meš eindęmum fagurt. Ašrir myndu segja žetta meš endemum. Af hverju er ekki sagt eitthvaš į žessa leiš:

Įrįsin var ķ götunni sunnan viš vestustu rašhśsalengjuna ķ Įshamri …

Efni fréttarinnar er haft eftir löggunni ķ Vestmannaeyjum. Ķ sameiningu hefur löggan og blašamašurinn klśšraš framsetningu fréttarinnar.

Tillaga: Sķšast­lišna nótt var rįšist var į mann į fer­tugs­aldri og hlaut hann al­var­lega į­verka ķ į­rįsinni.

4.

„Rétt­inda­laus bęklun­ar­sk­uršlękn­ir frį Kasakst­an, sem starfaši ķ ell­efu įr viš Sųr­land­et-sjśkra­hśsiš ķ Flekkefjord og sķšar Kristiansand ķ Noregi, og sęt­ir rann­sókn vegna tuga alvar­legra mistaka, sem sum hver leiddu til and­lįts alls žriggja sjśklinga hans, hef­ur sagt starfi sķnu lausu, en hon­um var gert aš sęta leyfi eft­ir aš hand­vömm hans komst ķ hį­męli snemma į įr­inu, en žar var mešal ann­ars um aš ręša ašgerš sem lękn­ir­inn hefši aldrei įtt aš fį aš fram­kvęma einn sķns lišs į ślnliš Mar­grét­ar Annie Gušbergs­dótt­ur sem sagši mbl.is frį mįli sķnu ķ febrśar.

Frétt į mbl.is.                                    

Athugasemd: Stuttar setningar og mįlgreinar eru almennt skżrari og betri fyrir lesendur. Sįrlega vantar punkta ķ ofangreindri frétt.

Mistök žurfa ekki alltaf aš merkja žaš sama og handvömm. Hiš fyrrnefnda žarf ekki aš śtskżra en um hiš seinna segir oršabókin:

Glapręši, vanręksla, klaufadómur … léleg smķši.

Hvaš į blašamašurinn meš oršalaginu „honum var gert aš sęta leyfi“? Žetta er alveg óskiljanlegt. Er veriš aš tala um lęknisleyfi eša var hann knśinn til aš fara ķ leyfi, frķ, frį vinnu? Sé hiš seinna rétt mun hann hafa veriš sendur ķ leyfi. Sögnin aš sęta er illa valin hjį blašamanninum ķ žessu sambandi.

Blašamašurinn nefnir ašgerš sem ķslensk kona žurfti aš gangast undir hjį lękninum. Hann segir:

… žar var mešal ann­ars um aš ręša ašgerš sem lękn­ir­inn hefši aldrei įtt aš fį aš fram­kvęma einn sķns lišs …

Er žetta fullyršing blašamannsins eša einhvers annars?

Hér er įgęt samantekt um leišindin sem fylgja löngum mįlsgreinum. Höfundinn žekki ég lauslega.

Tillaga: Rétt­inda­laus bęklun­ar­sk­uršlękn­ir frį Kasakst­an, sem starfaši ķ ell­efu įr viš Sųr­land­et-sjśkra­hśsiš ķ Flekkefjord og sķšar Kristiansand ķ Noregi, sęt­ir nś rann­sókn vegna tuga alvar­legra mistaka. Žau leiddu til and­lįts žriggja sjśklinga. Hann hef­ur sagt starfi sķnu lausu, eftir aš hafa veriš sendur ķ leyfi. Ķslendingurinn Margrét­ Annie Gušbergs­dótt­ur fór ķ ašgerš til lęknisins og var sagt frį mįli hennar į mbl.is ķ febrśar į žessu įri.


Žrķr tónleikar, afar uppgefinn og rekstur yfir feršalag

Oršlof

Mįlfręšilegt kyn

Sem sagt, mįlfręšilegt kyn kemur lķffręšilegu kyni ekki viš ķ žessu sambandi. Mįlfręšilega karlkyniš tekur til beggja kynja. 

Regluna mį orša svo: Žegar óįkvešiš fornafn (t.d. sumir, allir, margir, einhverjir) stendur įn nafnoršs er notaš mįlfręšilegt karlkyn, žaš tekur til bęši karla og kvenna. Hvorugkyn į žvķ ašeins viš aš fornafniš viš eša žiš komi meš.

Dęmi: Viš veršum öll aš vera mešvituš um žetta. 

Žaš žarf einbeittan įsetning til aš breyta venjulegu mįli og segja: Ég ętla aš bišja öll (hk. ft.) aš fara meš Faširvoriš, žvķ venjan bżšur aš segja: Ég ętla aš bišja alla (kk.ft.) aš fara meš Faširvoriš. Hins vegar: Ég ętla aš bišja ykkur öll aš fara meš Faširvoriš. Ég ętla aš bišja öll börn ķ salnum aš fara meš Faširvoriš.

Morgunblašiš 24.8.20, blašsķša 16. Ragnar Hauksson.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Sķšar ķ haust ętlar hann svo aš taka žįtt ķ Boston-maražoninu, sem eins og flestum višburšum hefur veriš frestaš, en žeim sem hafa skrįš sig veršur gefinn kostur į aš hlaupa maražoniš į eigin vegum

Frétt į ruv.is.                                   

Athugasemd: Varla ętlar mašurinn aš taka žįtt ķ maražoni sem hefur veriš frestaš. Žess vegna hefši veriš betra aš sögnin hefši veriš ķ žįtķš. Mįlgreinin er of löng, ķ hana vantar sįrlega punkt.

Hlaupinu hefur veriš aflżst en hęgt ’aš hlaupa į eigin vegum’. Hér er vel aš orši komist. Vonandi skrifaši fréttamašurinn žetta aš yfirlögšu rįši.

Tillaga: Hann ętlaši aš taka žįtt ķ Boston-maražoninu ķ haust en žvķ hefur veriš frestaš. Žeir sem hafa skrįš sig veršur gefinn kostur į aš hlaupa maražoniš į eigin vegum

2.

„Vķsinda­menn ķ Žżska­landi héldu žrjį tón­leika į einum degi

Frétt į frettabladid.is.                                    

Athugasemd: Oršiš tónleikar er fleirtöluorš. Į mįliš.is segir:

Nafnoršiš tónleikar er fleirtöluorš ķ karlkyni. Einir, tvennir, žrennir, fernir tónleikar.

Stundum veltir mašur žvķ fyrir sér hvernig standi į žvķ aš svo margir blašamenn klikka į grundvallaratrišum ķ ķslensku mįli. Lķklegasta skżringin er sś aš žeir hafa ekki vanist bóklestri frį barnęsku og oršaforšinn er žvķ rżr.

Tillaga: Vķsindamenn ķ Žżskalandi héldu žrenna tónleika į einum degi.

3.

Hafna žvķ aš hermenn safnist saman viš landamęrin.“

Fyrirsögn į ruv.is.                                     

Athugasemd: Hér į betur viš aš segja aš NATO neiti žessu. Nokkur munur er į aš hafna og neita. Hiš fyrrnefnd er meira ķ ętt viš aš synja en sķšara er afdrįttarlausara. Žar aš auki eiga oršin ekki alltaf viš um žaš sama.

Oršabókin nefnir aš hafna bónorši og hafna umsókn. Ķ bįšum tilvikum er aušvitaš fólgin neitun og žvķ er hęgt aš neita bónorši. Sé umsókn neitaš mį skilja žaš į žį leiš aš henni hafi veriš neitaš vištöku frekar en aš henni hafi efnislega veriš hafnaš.

Ķ stuttri frétt er tvisvar sagt aš Atlantshafsbandalagi neiti. Žetta er nįstaša og stingur ķ augun.

Tillaga: Neita žvķ aš hermenn safnist saman viš landamęrin.

4.

„Skortur į klinki ķ umferš ķ Bandarķkjunum.“

Fyrirsögn į ruv.is.                                     

Athugasemd: Illt vęri ef oršiš mynt vęri aš tżnast śr ķslensku mįli. Varla er žaš svo. Hęgt er aš ķmynda sér aš žeir sem tala um aš dingla į bjöllu, bķlar klessi og annaš įlķka žekki ekki oršiš mynt. Mį vera aš žaš sé afleišing af žvķ aš greišslukort hafa komiš ķ staš reišufjįr.

Mynt er samkvęmt oršabókinni peningur śr mįlmi. Į ensku er mynt „coin“. Į dönsku er žaš „mųnt“, nįskylt mynd. Į dönsku er lķka talaš um „klink“. Śbbs, žetta er sama oršiš og viš notum.

Stundum er talaš um klink og žį įtt viš spįpeninga, jafnvel skiptimynt: Įttu eitthvaš klink. Enskumęlandi spyrja į svipašan hįtt: „Do you have some change.“

Į vefsķšu Sešlabanka Ķslands segir:

Sešlabanki Ķslands hefur einkarétt til aš lįta slį og gefa śt mynt. Alls eru fimm fjįrhęšir ķ myntum ķ gildi sem lögeyrir į Ķslandi. 

Ķ lögunum er ekki talaš um klink. Tökum eftir žvķ aš mynt er slegin. Hversu margir kannast viš žetta oršalag?

Tillaga: Skortur į mynt ķ umferš ķ Bandarķkjunum.

5.

„Forsętisrįšherra Japans Shinzo Abe er sagšur oršinn afar uppgefinn …“

Fyrirsögn į ruv.is.                                     

Athugasemd: Er hęgt aš vera lķtiš eša mikiš uppgefinn? Varla. Annaš hvort er mašur uppgefinn eša ekki. Samt er žetta lżsingarorš en žó segist enginn vera uppgefnari en einhver annar, hvaš žį uppgefnasti mašur ķ heimi. 

Žreyta er allt annaš orš. Ķ henni felst ekki „uppgjöf“ og žvķ er fólk misjafnlega žreytt eins og gengur ķ lķfinu.

Žrįtt fyrir žaš sem hér hefur veriš sagt er varla hęgt aš fullyrša aš tilvitnunin sé rangt oršuš. Margir myndu žó orša žetta į annan veg.  

Tillaga: Forsętisrįšherra Japans Shinzo Abe er sagšur oršinn uppgefinn

6.

„En žį tók žįverandi varaforseti aš sķga į hann og vann loks meš sannfęrandi meirihluta.“

Forystugrein Morgunblašsins 25.8.20.                                    

Athugasemd: Sögnin aš sķga er hér rangt notuš. Greinilega er įtt viš aš mašurinn hafi unniš upp forskot andstęšings sķns. 

Eingöngu er sigiš nišur į viš eins og segir į mįliš.is:

Ekki er hęgt aš tala um aš eitthvaš „sķgi upp į viš“, t.d. vextir. Sögnin sķga į annašhvort viš hreyfingu nišur į viš eša įfram.

Engu aš sķšur er talaš um aš sķgandi lukka sé best. Hér er įtt viš aš sķgandi lukka žokist įfram, fari hęgt.

Tillaga: Forsętisrįšherra Japans Shinzo Abe er sagšur oršinn uppgefinn

7.

„Bragi Žór segir žaš hafa kostaš um 11.000 krónur aš reka bķlinn yfir allt feršalagiš.“

Frétt į visir.is.                                     

Athugasemd: Nęr hefši veriš aš segja į feršalaginu ķ staš „yfir feršalagiš“. Eša segja aš žetta hafi reksturinn kostaš ķ feršinni. Hvaš um žaš ’yfir’ gengur varla.

Tillaga: Bragi Žór segir žaš hafa kostaš um 11.000 krónur aš reka bķlinn ķ feršinni.


Lifandi tónleikar, blint stefnumót, stķga frį völdum og lyfta meistaratitli

Oršlof

Smit

Nafnoršiš smit hefur heyrst ęši oft undanfarna mįnuši. Ķ oršabókum er merking žess sögš vera ‚žaš žegar sjśkdómur (sżklar) berst frį einum einstaklingi til annars‘. Samkvęmt oršabókum er žetta eintöluorš, og Beygingarlżsing ķslensks nśtķmamįls gefur enga fleirtölubeygingu. Į tķmarit.is mį žó finna dęmi um fleirtölu oršsins frį sķšustu įratugum, en žau eru örfį.

En ķ fréttum sķšustu mįnaša er mjög algengt aš smit sé notaš ķ fleirtölu – sagt aš smitum hafi fjölgaš, tvö smit hafi greinst ķ gęr o.s.frv. Žetta tengist greinilega merkingarbreytingu oršsins. Ķ staš žess aš žaš vķsi til ferlisins, eins og oršabókarskilgreiningarnar gera, vķsar žaš nś til śtkomunnar śr ferlinu. Žar meš veršur ekkert óešlilegt aš nota oršiš ķ fleirtölu.

Eirķkur Rögnvaldsson. 

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Daginn eftir varš Sinfónķuhljómsveit San Francisco fyrsta hljómsveitin ķ Bandarķkjunum öllum til aš aflżsa lifandi tónleikum …“

Frétt į blašsķšu 24 ķ Morgunblašinu 20.8.20.                                  

Athugasemd: Ef til eru „lifandi tónleikar“ eru žį til „daušir tónleikar“? Nei, žetta er bara śtśrsnśningur. 

Į ensku mįli er talaš um „live concert“ eša „live music“ og er žį almennt įtt viš aš įhorfendur sjįi listamenn flytja tónlist sķna. Andstęšan er žegar upptökur af tónlist eru leiknar. Afar sjaldgęft er aš žannig upptökur séu kallaši tónleikar.

Į ķslensku er žaš ansi ókunnuglegt aš tala um „lifandi tónleika“. Enginn talar um „lifandi leiksżningu“ eša „lifandi uppistand“. Žegar auglżstir eru tónleikar ķ Hörpu og žar leiki Vķkingur Heišar į pķanóiš er afar ólķklegt aš nżja platan hans verši sett į plötuspilarann. Nei, hann stķgur upp į svišiš og leikur žar į hljóšfęriš. 

Tillaga: Daginn eftir varš Sinfónķuhljómsveit San Francisco fyrsta hljómsveitin ķ Bandarķkjunum öllum til aš aflżsa tónleikum vegna fyrirmęla heilbrigšisyfirvalda.

2.

„… og segir aš sagan um aš Joe og Jill hafi kynnst į blindu stefnumóti …“

Frétt dv.is.                                  

Athugasemd: „Blind date“ er hugtak sem žekkt er ķ ensku og er įtt viš aš karl og kona sem ekki žekkjast hittist į stefnumóti. Raunar er žaš svo aš žetta oršalag er til į allflestum tungumįlum. Į žeim norręnu er einfaldlega sagt „blind date“. Į öšrum Evróputungum eru oršin žżdd.

Ekki veit ég hvernig ętti aš orša žetta į annan hįtt. Hér mį nefna aš stundum hef ég veriš fararstjóri ķ óvissuferšum. Žęr eru aldrei kallaša „blindar feršir“. Mį vera aš kalla megi „blind date“ til dęmis „óvissumót“ enda allt žar upp į von og óvon.

Ef til vill hafa lesendur einhverja hugmynd um hvernig ętti aš koma žessu hugtaki til skila.

Tillaga: Engin tillaga.

3.

5,5 milljón manns hafa nś smitast af kórónuveirunni ķ Bandarķkjunum …“

Frétt ruv.is.                                   

Athugasemd: Lķklega hefur fréttamašur Rķkisśtvarpsins sem skrifaši fréttina slegiš met. Fjórum sinnum ķ stuttri frétt byrjar hann setningu į tölustöfum. Žaš er hvergi gert vegna žess aš töluorš eru allt annars ešlis en bókstafir. Hann hefši įtt aš taka betur eftir ķ ķslenskutķmum ķ barnaskóla og framhaldsskóla.

Hér er upphafiš af fjórum setningum ķ fréttinni:

  1. 5,5 milljón manns hafa nś smitast …
  2. 322.000 kórónuveirutilfelli hafa greinst ķ Bretlandi …
  3. 16 žśsund smit hafa greinst ķ Danmörku …
  4. 2.040 hafa greinst meš COVID-19 hér į landi …

Svo ósköp aušvelt er aš komast hjį žessum leišindum. Ašeins aš umorša setninguna eša mįlsgreinina.

Aldrei žarf aš byrja setningu į tölustöfum, žörfin er aldrei fyrir hendi.

Tillaga: Ķ Bandarķkjunum hafa nś 5,5 milljón manns smitast af kórónuveirunni …

4.

Um er aš ręša sam­starfs­verk­efni sem snżr aš kaupum …“

Frétt į frettabladid.is.                                   

Athugasemd: Žetta er illa skrifuš mįlsgrein og raunar öll fréttin. Ekkert gagn er aš fösum eins og „um er aš ręša“ og „sem snżr aš“. Žessi ķ staš hefši blašamašurinn įtt aš skrifa eitthvaš ķ lķkingu viš žaš sem segir ķ tillögunni.

Ķ fréttinni segir:

Žannig munu Ķs­land, Sviss, og Noregur taka žįtt meš Evrópu­sam­bandinu ķ verk­efninu. 

Hvaša tilgangi žjónar atviksoršiš „žannig“ ķ upphafi mįlsgreinarinnar? Engum. Žar aš auki er oršaröšin ķ mįlsgreininni óešlileg. Eftirfarandi er skįrra:

Ķs­land, Sviss, og Noregur munu taka žįtt ķ verk­efninu meš Evrópu­sam­bandinu.

Į sama hįtt er eftirfarandi oršalag ķ fréttinni hįlfkjįnalegt:

Žį munu Svķar hafa milli­göngu um aš koma efninu til Ķs­lands …

Atviksoršiš „žį“ gegnir ekki neinum tilgangi ķ mįlsgreininni, ekki frekar en ’žannig’ hér į undan. Engu breytir žó mįlsgreinin vęri oršuš svona:

Svķar munu hafa milli­göngu um aš koma efninu til Ķs­lands …

Fleira mętti tķna til śr žessari stuttu frétt. Einhver žyrfti aš kenna blašamanninum aš skrifa knappan stķl. Langar og flóknar mįlsgreinar eru til lżta.

Tillaga: Žetta er sam­starfs­verk­efni um kaup …

5.

„Hann steig frį völdumkröfum hersins og hęgri sinnuš rķkisstjórn tók viš völdum.“

Frétt į visir.is.                                    

Athugasemd: Margir blašamenn žekkja ekki sögnina aš hętta. Žess ķ staš kemur enska oršalagiš „stķga menn til hlišar“, „stķga nišur“ og žaš nżjasta er aš „stķga frį völdum“.

Žetta er bara bull. Žżšingar af öšrum tungumįlum verša aš vera skrifašar į réttri ķslensku og gęta žar aš mįlfręši og hefš. Annars veršur til bjįnalegar setningar, gelt mįlfar. Vandinn er sį aš lesendur lęra smįm saman į svona skrif, nenna ekki aš gera athugasemdir. Svo eru žaš hinir sem halda žvķ mišur aš svona eiga aš tala og skrifa.

Mįlsgreinin er eins vitlaus og hugsast getur. Blašamašurinn notar tvisvar oršiš ’völd’, nįstašan er algjör. Žar aš auki er oršiš kröfur ķ röngu falli.

Mér finnst žaš meš ólķkindum hversu oft žarf aš gera athugasemdir viš mįlfar örfįrra blašamanna og skrżtiš aš stjórnendur Vķsis skuli ekki gera meiri kröfur til žeirra.

Tillaga: Hann sagši af sér kröfu hersins og hęgri sinnuš rķkisstjórn tók viš völdum.

6.

„Lišiš hefur žrisvar lyft meistaratitlinum.“

Fréttatķminn ķ Rķkisśtvarpinu kl. 12:20 žann 21.8.20.                                   

Athugasemd: Śtilokaš aš lyfta titli. Aftur į móti getur ķžróttališ lyft bikar sem žaš fęr fyrir meistaratignina. 

Margir ķžróttafréttamenn geta ekki talaš ešlilegt mįl, žurfa endilega aš reyna sig viš mįlskrśš sem stingur alltaf ķ stśf og eyšileggur frétt.

Tillaga: Lišiš hefur žrisvar oršiš meistari.

7.

„Af­skipti höfš af konu sem var aš stela śr verslun ķ miš­bęnum, mįliš leyst meš vett­vangs­formi

Frétt į frettabladid.is.                                    

Athugasemd: Hvaš er aš leysa mįl meš „vettvangsformi“? Žetta er ein skrżtnasta löggufréttin sem sést hefur ķ fjölmišlum og er žó „śrvališ“ ansi fjölbreytt.

Blašamašurinn kastar til höndunum, skrifar eitthvaš óskiljalegt og gleymir aš setja punkt sem er eftir öllu. Vinnubrögšin eru ólķšandi.

Tillaga: Engin tillaga.


Back to work, Steinholtsį, barn skżrt og magavöšvar į snekkju

Oršlof

Lognmolla eša ekki

Hvaš merkir oršasambandiš eša frasinn Hér er allt aš gerast? – Ég sį fyrir skömmu auglżsingu frį sķmafyrirtęki sem hófst į žessum oršum. 

Mér viršist frasinn vķsa til žess aš lķf sé ķ tuskunum, engin lognmolla rķki, og enn fremur felst ķ oršunum aš įkjósanlegt sé aš vera ķ slķku umhverfi. Eftir stjórnarslitin heyrši ég sama frasa ķ sķbylju, hann notušu jafnt fréttamenn sem stjórnmįlamenn. 

Ekki hirši ég um aš velta fyrir mér tengslunum į milli beinnar (oršfręšilegrar) merkingar og yfirfęršrar en segi eins og stundum įšur: 

Ekki er allt vakurt žó rišiš sé.

Mįlfarsbankinn. Jón G. Frišjónsson (2017).

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Til žess aš koma til móts viš samfélagiš į žessum COVID tķmum erum viš hjį Regus aš bjóša upp į BACK TO WORK tilboš.“

Fjöltölvupóstur frį regus.is.                                   

Athugasemd: Fyrirtękiš heitir „Regus og Spaces“ og žaš sendir mér stundum tölvupóst. Žaš į fullt af skrifstofuhśsnęši og leigir žaš śt. Ķ sķšasta pósti bauš žaš mér upp į tvö tilboš. Annaš kallst „back to work“ og hitt „free beer“.

Gott vęri ef einhver sem skilur śtlensku gęti žżtt tilbošin fyrir mig. Sko, ég gęti veriš aš missa af einhverju mikilvęgu.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Hlżja loftiš ašeins aš yfirgefa okkur.“

Frétt į blašsķšu 6 ķ Morgunblašinu 17.8.20.                                   

Athugasemd: Atviksoršiš ašeins er mikiš notaš ķ talmįli. Žar hefur žaš dįlķtiš ašra merkingu en ķ ritmįli og helgast žaš af framburši og įherslu. Žarna gęti višmęlandinn hafa sagt:

Hlżja loftiš er aaašeins

Merkingin er lķtilshįttar, į hugsanlega viš um skamman tķma. Skżringin er sś aš spįš var kólnandi vešri.

Ķ ritmįli hefšu margir skrifaš til dęmis į žį leiš sem segir ķ tillögunni. 

Tillaga: Hlżja loftiš er aš yfirgefa okkur ķ bili.

3.

„Ašstoša žurfti erlendan feršamann sem festi bifreiš sķna ķ Steinholtsį žann 15. įgśst.“

„Frétt“ į vef lögreglunnar.                                  

Athugasemd: Mį vera aš žaš sé dįlķtiš oršum aukiš aš löggan kunni ekki aš skrifa. Jafnframt kann žaš aš vera ofmęlt aš hśn kunni ekkert ķ landafręši. Stašreyndin er hins vegar sś aš įin heitir Steinsholtsį. Meš essi. 

Steinsholt er örnefni sunnan viš Krossį og nokkrir stašir kenndir viš žaš. Žarna er Steinsholtsdalur, sem skrišjökullinn Steinsholtsjökull hefur mótaš og Steinsholtslón er fyrir framan hann.

Svona skrifar löggan:

Eitt žessara mįla snżr aš umferšarslysi sem varš į austurleiš eftir Žjóšvegi 1 …

Sem sagt slysiš var į leišinni austur. Lķklegra er aš mašurinn sem lenti ķ slysinu hafi veriš į austurleiš. Į žessu tvennu er talsveršur munur.

Žeir sem kjósa aš tala um žjóšveg eitt, sem er ašalžjóšvegur landsins og hjį Vegageršinni merktur meš žessari tölu, ęttu aš nota lķtinn staf. Löggan skrifar veganafniš meš litlum og stórum staf ķ litlu „fréttinni“ sinni.

Löggan skrifar:

Hann virti stöšvunarmerkin engu, viršist hafa aukiš viš hrašan, og hvarf śr sjónmįli.

Žetta er illa skrifaš. Eftirfarandi er skįrra:

Hann virti ekki stöšvunarmerkin, viršist hafa aukiš hrašann, og hvarf śr sjónmįli.

Gera mį athugsemdir viš fjölmargt annaš ķ žessum skrifum löggunnar. Skrifarinn ętti aš lįta ašra lesa yfir žaš sem hann skrifaš. Verst er aš blašamenn éta žaš upp sem löggan skrifar rétt eins og žaš sé „gullaldarmįl“. 

Tillaga: Ašstoša žurfti erlendan feršamann sem festi bifreiš sķna ķ Steinsholtsį žann 15. įgśst.

4.

„Žrjś nż innanlandssmit og sex viš landamęrin.“

Fyrirsögn į frettabladid.is.                                    

Athugasemd: Mį vera aš fįir sjįi skopiš ķ fyrirsögninni. Žaš gerir ekkert til. Lķtiš bros léttir lundina ķ faraldrinum.

Samt er alltaf slęmt aš sjį svona skrifaš ķ fréttinni:

383 sżni voru tekin til greiningar į veirufręšideildinni ķ gęr …

Enginn sómakęr skrifari, blašamašur eša rithöfundur byrjar setningu į tölustöfum. Reglan er sś aš byrja į setningu į stórum staf en slķkur er ekki til ķ tölustöfum.

Enginn myndi til dęmis skrifa svona:

1 sżni tekiš til greiningar į veirufręšideildinni ķ gęr …

Hvers vegna ekki? Ķ fyrsta lagi byrjum viš ekki setningu į tölustöfum. Ķ öšru lagi er žetta ljótt. Flestir myndu skrifa „Eitt sżni …“ og bera žaš fyrir sig aš žaš sé laglegra. Žaš eru góš rök.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Slösuš stślka hjį Žingvallarvatni.“

Fyrirsögn į visir.is.                                     

Athugasemd: Erfitt er aš skilja fyrirsögnina žvķ Žingvallavatn geysistórt, 84 km2. Til samanburšar er Seltjarnarnes tveir km2 og Heimaey žrettįn km2.

Allir hljóta aš sjį aš ófullnęgjandi er aš segja einhvern „viš Žingvallavatn“. Sį gęti veriš hvar sem er. Og hvaš merkir forsetningin „hjį“ hérna. Er žaš į ströndinni, einn metra frį henni, einn km frį eša hvaš? Svona kallast ekki blašamennska.

Tillaga: Engin tillaga.

6.

Skżrši barniš sitt eftir umdeildum leikmanni.“

Fyrirsögn į dv.is.                                     

Athugasemd: Žeir eru til sem segja aš stafsetning skipti engu mįli. Sé žaš rétt, hvaš merkir žį fyrirsögnin. Var barninu skżrt frį leikmanninum eša var barniš skķrt eftir honum.

Blašamašurinn skrifar svona ķ fyrirsögn og einnig ķ meginmįli fréttarinnar. Raunar er žetta ekki frétt, bara bull.

Tillaga: Skķrši barniš sitt eftir umdeildum leikmanni.

7.

„Spenn­ir maga­vöšvana į snekkju.“

Fyrirsögn į mbl.is.                                      

Athugasemd: Varla er hęgt aš orša žetta į annan hįtt. Hins vegar telur góšur kunningi minn žvķ blįkalt fram aš snekkja hafi ekki magavöšva. Enn hefur enginn dregiš žį fullyršingu ķ efa.

Tillaga: Engin tillaga.


Lįtnir blįsa, sterkasta saltiš, fastar ķ hafi og bķlstjórasęti lķkamans

Oršlof

Salt

Salt hefur veriš grķšarlega mikilvęgt ķ sögu mannkyns og var (og er enn ķ dag) mjög dżrmęt vara. 

Sem dęmi mį nefna aš ķ bókinni Matarįst er sagt frį žvķ aš rómverskir hermenn hafi fengiš salt sem hluta af launum sķnum. Žetta kallašist salarium en žašan er komiš enska oršiš salary (vinnulaun) (Nanna Rögnvaldsdóttir, 2002).

Vķsindavefurinn.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Lįtnir blįsa ķ įfengismęli į fjöllum.“

Fyrirsögn į frettatiminn.is.                                  

Athugasemd: Svona fyrirsögn bjargar deginum. Ég hló lengi. Lķklega er betra er aš lesa yfir fyrir birtingu til aš koma ķ veg fyrir misskilning.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Hann žefar žar m.a. af sterkasta salti heims og …“

Frétt į visir.is.                                  

Athugasemd: Salt er bara salt. Ekki til veikt salt eša sterkt nema ķ upplausn. Salt er steinefni, natrķumklórķši. Į vef Wikipedia segir aš sjórinn sé 3,5% selta, žaš er žrjįtķu og fimm grömm af salti ķ einum lķtra af sjó.

Mér eru minnisstęš žessi orš śr Biblķunni frį žvķ ķ KFUM ķ gamla daga.

Žér eruš salt jaršar. Ef saltiš dofnar, meš hverju į aš selta žaš?

Salt dofnar hvorki vegna umhverfis né aldurs. Žaš er alltaf eins og ekki hęgt aš styrkja žaš.

Frį ómunatķš hefur salt veriš óskaplega mikilvęgt ķ fęšu mannsins, til geymslu į matvęlum og svo framvegis. Hvaš gerist žegar mašurinn, sem žarna er nefndur salt jaršar, dofnar, hvaš getur styrkir hann? Žetta er heimspekileg spurning og veršugt umhugsunarefni.

Tillaga: Engin tillaga.

3.

„… seg­ir hann aš żms­ir „frétta­skżrend­ur“ segšu Harris ekki kjörgenga žar sem hśn sé ekki inn­lend žar sem for­eldr­ar henn­ar hafi ekki veriš banda­rķsk­ir rķk­is­borg­ar­ar žegar hśn fędd­ist.“

Fyrirsögn į mbl.is                                 

Athugasemd: Tvisvar sinnum „žar sem“. Ķ seinna skiptiš hefši mįtt setja žvķ. Žetta kallast nįstaša, žaš er nįndin er of mikil. 

Oršalagiš ’žar sem’ er ofnotaš hjį blašamanninum. Hann notar žaš fjórum sinnum ķ fréttinni:

  1. … žau segja aš hśn sé ekki kjörgeng žar sem hśn er ekki fędd ķ žessu landi.
  2. … laga­pró­fess­or skrif­ar ķ Newsweek žar sem hann held­ur žvķ rang­lega fram aš öld­unga­deild­aržingmašur Kali­forn­ķu …
  3. … segšu Harris ekki kjörgenga žar sem hśn sé ekki inn­lend žar sem for­eldr­ar henn­ar …

Öllu mį nś ofgera. Sama er meš sögnina aš segja, kemur tvisvar fyrir ķ mįlsgreininni. Óžarfi.

Tillaga: Ķ grein  John Eastman, pró­fess­ors ķ lög­um viš Chapman-hį­skóla, segir hann aš żms­ir „frétta­skżrend­ur“ fullyrši aš Harris sé ekki kjörgenga žar sem hśn sé ekki inn­lend žvķ for­eldr­ar henn­ar hafi ekki veriš banda­rķsk­ir rķk­is­borg­ar­ar žegar hśn fędd­ist.

4.

„Of vindasamt fyrir eldflaugaskot.“

Fyrirsögn į ruv.is.                                  

Athugasemd: Velti žvķ fyrir mér hvort žarna hafi veriš of hvasst. Veit ekki alveg hvaš įtt er viš lżsingaroršinu ’vindasamt’. Samkvęmt oršabókinni merkir žaš:

meš tķšum og sterkum vindum.

Hins vegar er ég ekki alltaf viss um aš blašamenn kunni skil į žeim oršum sem žeir velja. Hér gęti žaš hafa veriš tilviljun aš blašamašurinn hafi vališ ’vindasamt’ ķ stašinn fyrir hvasst.

TillagaOf hvasst fyrir eldflaugaskot.

5.

Žegar rętt er um efnahagsašgeršir vegna veirunnar veršur žó hér eftirhorfa til žessžaš įstand sem nś rķkir veršur aš lķkindum višvarandi um nokkra hrķš, eflaust fram į nęsta įr og mögulega lengur.“

Forystugrein Morgunblašsins 15.8.20.                                 

Athugasemd: Ekki eru allir blašamenn góšir pennar og fęstir ritstjóra landsins eru žaš. Einn ber žó af en hann skrifar alls ekki svona. Mįlsgreinin er žvķlķkt hnoš aš leitun er aš öšru eins.

Höfundurinn ofnotar atviksoršiš ’žegar’:

  1. Žegar horft er į heiminn …
  2. žegar litiš er til landa …
  3. žegar horft er til landanna …
  4. Žegar rętt er um …
  5. Žegar rętt er um …
  6. žegar reynt er aš spį …

Žetta ber merki um fįtęklegan oršaforša, stķlleysi og algjört hugsunarleysi.

Ķ upphafi forystugreinarinnar segir:

Įkvöršun rķkisstjórnar Ķslands ķ gęr um aš herša eftirlit meš kórónuveirunni viš landamęrin …

Ég er žess fullviss aš eftirlitiš viš svokölluš landamęri er ekki meš kórónuveirunni heldur meš feršamönnum sem hugsanlega eru smitašir af henni. Fįrįnlegt er aš hugsa sér aš hafa „eftirlit meš kórónuveirunni“. Munum aš žaš er veriš aš leit aš henni ķ feršamönnum.

Forystugreininn er leir. Höfundurinn byrjar įn žess aš hafa neina hugmynd um efnistökin. Ķ gamla daga var manni kennt aš ritgerš hefši upphaf, mišju og endi. Blašamennskan er į margan hįtt öšru vķsi. Žį skiptir öllu aš grķpa strax athygli lesandans. Margir kunna žaš en vandinn er aš halda athygli hans allt til enda. Hér skiptir mįli ašalatriši, śtskżring og endir.

Kvöl var aš lesa illa skrifašan leišara, athyglin rann til og frį. Ó, hversu mikil er sś nįšargįfa aš geta haldiš óskertri athygli viš leišinlegan lestur. Nei, betra er aš sleppa lestrinum og fletta Mogganum įfram.

Tillaga: Veiran veršur aš öllum lķkindum ķ žjóšfélaginu fram į nęsta įr og hugsanlega lengur. Ķ žvķ ljósi veršur aš skoša efnahagsašgeršir rķkisstjórnarinnar.

6.

„Ég ber blak af žeim og segi aš heimurinn sé skżrari ķ endurliti heldur en ķ hringišu atburšarįsarinnar, žannig aš aš tślkun Ólafs Bjarna um aš ég telji Ketil vera illvirkja er alröng.“

Grein į blašsķšu 22 ķ Morgunblašinu 15.8.20.                                  

Athugasemd: Hvaš er góšur stķll? Eflaust sżnist sitt hverjum en ofangreind mįlsgrein er verulega góš enda skrifuš af afburša stķlista. 

Tillaga: Engin tillaga.

7.

„Fastar śti į hafi ķ 15 klukkutķma.“

Fyrirsögn į blašsķšu 8 ķ Fréttablašinu 15.8.20.                                 

Athugasemd: Sį sem er fastur kemst ekkert. Hins vegar hrekst sį sem er į sjó og getur ekki komist aš landi vegna vinda eša strauma. Raunar er žetta orš, ’hrekjast’, notaš ķ fréttinni sem er gott. Hann er į stöšugri ferš, sķst af öllu fastur.

Ķ fréttinni segir:

Žęr fuku langt, langt frį landi og vissu ekkert hvar žęr voru. 

Frekar barnalegt oršalag og bara dįlķtiš sętt og krśttleg og dśllulegt  

Nei, žęr hröktust langt frį landi. Žaš sem flżtur į sjó eša vötnum rekur.

Hversu langt er „langt, langt frį landi“? Hefši blašamašurinn notaš ’langt’ einu sinni en ekki tvisvar hefši hann ekki gert sig aš athlęgi.

Tillaga: Į reki śti į rśmsjó ķ fimmtįn klukkutķma.

8.

„Loksins ķ bķlstjórasętinu ķ eigin lķkama.“

Fyrirsögn į visir.is.                                  

Athugasemd: Žetta er kjįnalegt oršalag og ķ engu samręmi viš umfjöllunarefniš. Hvaš skyldi nś višmęlandi blašamannsins eiga viš? Jś, hśn breytti mataręši sķnu og vegna žess lķšur henni betur. Varla er hęgt aš segja aš hśn hafi ekki haft stjórn į neysluvenjum sķnum, žaš gera allir. Sumir lįta allt eftir sér og žaš kann aldrei góšri lukku aš stżra.

Ķ fréttinni segir:

Aš upplifa žaš aš mašur hafi fullkomna stjórn į sinni nęringu og vellķšan sem žvķ fylgir gefur manni aukinn kraft.

Er žetta ekki ašalatrišiš?

Tillaga: Hef fullkomna stjórn į neyslu minni.


Erum aš reyna aš fara aš lifa, oršnir ašskildir og męta skilyršum

Oršlof

Andfęlur

No. andfęlur (kvk.flt.) merkir ’ofboš ķ svefni’.  

Įsgeir Blöndal segir aš forlišurinn and- hafi hér svipaša merkingu og ķ andstyggur, sbr. andstyggilegur ‘višurstyggilegur’. Žaš er einkum algengt ķ oršasambandinu vakna/hrökkva (upp)/ rjśka upp meš andfęlum

Mįlfarsbankinn. Jón G. Frišjónsson.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Viš erum aš fara aš reyna aš lifa meš žessari veiru.“

Fyrirsögn į visir.is.                                 

Athugasemd: Žetta er nś nokkuš löng sagnoršaromsa ķ stuttri setningu, fjögur sagnorš, žrjś ķ nafnhętti.

Lķklega į višmęlandi Vķsis viš aš fólk žurfi aš lifa meš veirunni. Annaš er ekki mögulegt. 

Tillaga: Viš žurfum aš lifa meš veirunni.

2.

„Eft­ir góšan tķma į sigl­ingu į flóanum voru žeir fé­lag­ar oršnir ašskild­ir …“

Frétt į mbl.is.                                  

Athugasemd: Mįlsgreinin er hnoš. Hvaš er žarna įtt viš meš „góšan tķma į siglingu“. Giska mį į aš žeir hafi siglt lengi. 

Aušveldara er aš geta sér til um hvaš žaš merkir aš „vera ašskildir“. Įn efa žżšir žaš aš langt vęri oršiš į milli žeirra. 

Žarna er talaš um flóa og sé žaš nafngreindur flói, til dęmis Faxaflói ętti oršiš aš vera meš stórum staf.

Tillaga: Eftir aš hafa siglt lengi um Flóann var oršiš langt į milli žeirra

3.

„Žetta eru skilyršin sem žarf aš męta til aš …“

Morgunśtvarp Rįsar tvö kl. 07:50.                                 

Athugasemd: Į ensku er sagt „to meet conditions“. Fjöldi fjölmišlafólks tekur miš af enskunni og segir: „Męta skilyršum“ sem er rangt. Į ķslensku er žeim ekki „mętt“. Oršiš merkir samkvęmt oršabókinni aš hitta, koma į įętlašan staš eša hljóta. Betra er aš uppfylla skilyrši.

Tillaga: Žetta eru skilyrši sem uppfylla žarf til aš …

4.

„Alexander Lśkasjenkó hefur aldrei hlotiš jafn mikla mótstöšu į 26 įra valdasetu sinni ķ Hvķta-Rśsslandi og um helgina.“

Frétt į blašsķšu 13 ķ Morgunblašinu 11.8.20.                                 

Athugasemd: Sjaldgęft er óžekkt er aš orša žaš svo aš einhver „hljóti mótstöšu“. Algengara er aš orša žaš svo aš hann fįi mótstöšu, verši fyrir mótstöšu eša įlķka.

Tillaga: Į tuttugu og sex įra forsetatķš sinni ķ Hvķta-Rśsslandi hefur Alexander Lśkasjenkó aldrei oršiš fyrir eins mikilli andstöšu en nś um helgina.

5.

„… landamęri svęšisins yršu haršlokuš gagnvart fólki frį įhęttusvęšum  śt įriš 2021.“

Frétt į ruv.is.                                  

Athugasemd: Skrżtiš aš nota hér forsetninguna gagnvart ķ staš žess aš nota ašra forsetningu, fyrir. Viš lęsum dyrum fyrir óvelkomnum gestum og žaš į lķka viš um landamęri.

Tillaga: … landamęri svęšisins yršu haršlokuš fyrir fólki frį įhęttusvęšum  śt įriš 2021.


Hunduršir milljóna, hį vatnsstaša og rigningatķš ķ nokkra daga

Oršlof

Vanmįttur

Ķ bréfi til alžingismanna įriš 1663 bašst Įrni lögmašur Oddsson undan žvķ aš gegna įfram starfi sķnu. Hann bar viš heilsubresti og ritaši meš eftirminnilegum hętti:

Svo sem fuglinn flżgur ekki vel, žį hann missir fjašranna, einn hestur žreytist undir of žungri byrši, svo hann neyšist til aš leggjast, skipiš siglir ei įn byrjar, eldurinn logar ei žį eldsneytiš žrżtur, og allir eldar nįttśrlegir brenna śt um sķšir, og allt hold slitnar sem klęši, žvķ vil eg meškenna [’višurkenna’] minn vanmįtt enn nś aš nżju [sama erindi hafši hann boriš upp 1662] og engan góšan mann į tįlar draga (Alž VII, 4 (1663)).

Allt mun žetta vera tķmalaust ķ žeim skilningi aš flest į žaš enn viš.

Mįlfarsbankinn. Jón G. Frišjónsson.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Bandarķski milljaršamęringurinn Dan Friedkin er bśinn aš samžykkja aš kaupa lišiš AS Roma fyrir hundruši milljóna evra.“

Frétt į dv.is.                                    

Athugasemd: Žetta er rangt hjį DV. Fallbeyging nafnoršsins hundraš vefst fyrir fleirum en mér. Į vefnum Beygingarlżsing ķslensks nśtķmamįls, BĶN segir:

Kvenkynsfleirtölumyndinni hundrušir bregšur talsvert oft fyrir ķ ręšu og riti. Hśn er röng. Oršiš hundraš er ekki kvenkynsnafnorš. 

Athugiš aš beygingarmyndin hundruša ķ eignarfalli fleirtölu er einnig röng. Sjį Mįlfarsbankann į vefsķšu Įrnastofnunar.

Fallbeygingin er žessi ķ eintölu:

Hundraš, um hundraš, frį hundraši, til hundrašs.

Og ķ fleirtölu

Hundruš, um hundruš, frį hundrušum, til hundraša.

Ķ fréttinni er sagt aš mašurinn ’sé bśinn aš samžykkja’, sem hlżtur aš merkja aš hann ętli aš kaupa. Er žaš ekki einfaldara oršalag.

Margt er furšulegt ķ fréttinni. Ķ henni segir:

Žetta eru fjįrfesting …

Į aušvitaš aš vera:

Žetta er fjįrfesting …

Svo segir:

Hann tekur viš eigendakeflinu af öšrum bandarķskum eiganda, James Palotta, en Palotta keypti félagiš įriš 2012.

Hvaš er „eigendakefli“. Oršiš getur ekki veriš nżyrši svo vitlaust er žaš. Mįlsgreinin er illa skrifuš. Betur hefši fari į žvķ aš orša hana svona:

Hann keypti félagiš af Bandarķkjamanninum Palotta sem įtti žaš frį įrinu 2012.

Fréttin hefši lķklega ekki versnaš ef einhver hefši lesiš hana yfir fyrir birtingu. 

Tillaga: Bandarķski milljaršamęringurinn Dan Friedkin ętlar aš kaupa lišiš AS Roma fyrir hundruš milljóna evra.

2.

17 kór­ónu­veiru­smit greind­ust inn­an­lands sķšasta sól­ar­hring en um er aš ręša flestu til­fell­in į sól­ar­hring …“

Frétt į mbl.is.                                     

Athugasemd: Alltof margir blašamenn byrja setningar į tölustöfum, sérstaklega kvešur rammt af žessu ķ Mogganum. Žannig er hvergi gert vegna žess aš grundvallarmunur er į žeim og bókstöfum. Viš byrjum setningar meš stórum staf en hann er ekki til ķ tölustöfum, ekki nema viš skrifum töluna į hefšbundinn hįtt.

Oršalagiš „um er aš ręša“ er merkingarlaust tafs. Betra er aš segja ’sem er’ eša annaš įlķka. Svo fer vel į žvķ aš nota punkt ķ staš žess aš lengja mįlsgreinar śr hófi. 

Oršalagiš „flestu tilfellin“ er rangt. Margur stigbreytist svona i hvorugkyni fleirtölu:

Mörg, fleiri, flest.

Oršiš į aš vera ķ hvorugkyni vegna žess aš žaš vķsar til tilfella.

flest tilfelli
um flest tilfelli
frį flestum tilfellum 
til flestra tilfella

Sjį nįnar į vefnum Beygingalżsing ķslensk nśtķmamįls, BĶN.

Tillaga: Sautjįn kór­ónu­veiru­smit greind­ust inn­an­lands sķšasta sól­ar­hring. Ķ „seinni bylgj­unni“ hafa žau ekki veriš fleiri og raunar aldrei frį 9. aprķl.

3.

„Hvarvetna ķ heiminum hafa stjórnvöld sett sķna fęrustu vķsindamenn ķ fyrirsvar varšandi barįttuna gegn kórónuveirunni …“

Reykjavķkurbréf Morgunblašsins į blašsķšu 16, 8.8.20.                                     

Athugasemd: Hér hefši fariš betur aš orša žetta į annan hįtt. Sleppa žessu „varšandi“.

Tillaga: Hvarvetna ķ heiminum hafa stjórnvöld sett sķna fęrustu vķsindamenn ķ fyrirsvar ķ barįttunni gegn kórónuveirunni …

4.

„Žar voru afskipti höfš af manni į reišhjóli meš stórt hįtalarabox.“

Frétt į visir.is.                                      

Athugasemd: Löggufréttir ķ fjölmišlum eru oft kjįnalegar, stundum broslegar og lķka hlęgilegar, en eiga sjaldnast aš vera žannig. Ofangreind tilvitnun er brosleg. Framhaldiš er enn furšulegra žvķ mašurinn lét sér ekki nęga aš hjóla meš hįtalarabox: 

Mašurinn var ķ annarlegu įstandi og fór aš berja rśšur į veitingastaš eftir aš lögregla hafši haft af honum afskipti.

Hvaš žżšir „annarlegt įstand“? Svefndrukkinn, fullur, dópašur, ķ įstarsorg eša bara misskilinn tónlistarunnandi. Ķ fréttinni segir, og er haft śr skrifum ķ svokallašri „dagbók lögreglunnar“:

Mašurinn er einnig grunašur um hótanir og var hann handtekinn sökum įstands og vistašur ķ fangageymslu lögreglu.

Nóg hefši veriš aš segja aš mašur hefši veriš handtekinn fyrir óspektir. Žó veršur aš višurkenna aš fréttin kann aš hafa forvarnargildi, eins og sagt er. Ašrir sem ętla sér aš hjóla um ķ annarlegu įstandi meš hįtalarabox munu nśna hugsa sig tvisvar um įšur en žeir lįta slag standa.

Löggufréttir eru tóm vitleysa. Óskrifandi og óskilvirkar löggur skrifa fréttir sem birtast nęr oršréttar ķ fjölmišlum. Žaš er ekki blašamennska heldur kranablašamennska, eins og góšur mašur sagši einhvern tķmann. 

Berum saman löggufréttirnar nęturinnar ķ fjölmišlum. Žęr eru allar eins vegna žess aš löggan er oršin hluti af ritstjórnum og skrifar žęr aš mestu leyti. Skošiš framsetningu fréttarinnar į žessum mišlum: dv.is., mbl.is., visir.is., frettabladid.is. og ruv.is. Enginn munur er į efnistökunum. Löggan skrifar og blašamenn birta nęr oršrétt, reyna ekki einu sinni aš vinna nįnar meš upplżsingarnar, eša bara sleppa žeim vitlausustu. 

Tillaga: Engin tillaga.

5.

Hį vatnsstaša er fyrir ķ mörgum įm og lękjum vegna rigningartķšar undanfarinna daga.“

Frétt į ruv.is.                                      

Athugasemd: Žegar viš gleymum aš skrśfa fyrir rennsliš ķ baškeriš og vatniš er ķ žann veginn aš renna śt į gólf kemur žungbśinn starfsmašur Vešurstofu Ķslands meš lķflaus augu og segir andlaus:

Hér er „vatnsstašan hį“.

Hver ķ ósköpunum talar svona? Enginn. Viš hin, óbreyttur almśginn, segjum aš mikiš sé baškerinu, mikiš ķ įm og vötnum eftir rigningartķš. Žį eru flóš. 

Og hvaš gerist žegar dregur śr flóšum. Jś, žau sjatna, minnka, hjašna. Kannast einhver viš oršin og jafnvel önnur meš svipaša merkingu?

Embęttismennirnir tala um „hįa vatnsstöšu“ enda įstęša til aš greina sig frį almśganum sem notar sagnorš til tjįningar en ekki nafnorš eins og gert er ķ ensku mįli.

Svo svakalega tilkomumikiš er žetta stofnanakennda oršalag aš blašmenn į öllum fjölmišlum birta žaš athugasemdarlaust og lśta um leiš höfši ķ viršingarskyni viš stofnunina og oršasmiši hennar.

Er žaš rigningartķš žegar rignt hefur ķ nokkra daga? Į mįlinu.is segir um oršiš:

tķmabil meš mikilli rigningu; hér hefur veriš samfelld rigningartķš ķ heilan mįnuš

Ķ fréttinni segir:

Feršafólk er bešiš um aš sżna sérstaka ašgįt viš vatnsföll og vöš.

Embęttismennirnir į Vešurstofunni sem tala um „hįa vatnsstöšu“ telja alveg ómögulegt aš tala um įr og lęki. Žaš gerir bara įšurnefndur almśgi. Hvaš veit hann?

Vatnsfall gott ķslenskt orš, samheiti yfir vatn sem rennur, streymir, fellur, ķ nįttśrunni, žaš er spręnur, lękir, įr, fljót og svo framvegis. Vaš er hvergi annars stašar en viš vatnsföll. En hvaš meš fjölbreytni ķ oršalagi? Ętti Vešurstofan ekki aš fagna henni?

Vakthafandi vešurfręšingur į Vešurstofu Ķslands ķtrekar žetta ķ samtali viš fréttastofu og bętir viš aš žeir sem hyggjast žvera įr sķšdegis, żmist fótgangandi eša akandi, ęttu ef til vill aš ķhuga aš breyta įformum sķnum. 

Gott aš vekja athygli į žessu? Komi ég aš lęk eša į og ętla aš vaša yfir met ég ašstęšur en hringi ekki ķ vakthafandi vešurfręšing og spyr hann įlits. Svona stuttlegar rįšleggingar frį Vešurstofunni eru gagnslausar. Žetta er svipaš og žegar foreldrar kalla höstug į barniš sitt; „Passašur žig.“ Rétt eins og enginn gęti aš sér nema žegar kallaš sé eša Vešurstofan vari viš. Svona varnašarorš eru frekar kjįnaleg.

Vešurstofan skrifar fréttir en er einhęf ķ žeim. Į stofnanamįli er tala um śrkomu, afar sjaldan um  rigningu og snjókomu ķ fréttatilkynningum. Kul, rok, stormur og önnur vešurorš eru varla til. Ķ stašinn er talaš um mikinn vind eša lķtinn vind.

Fréttir frį Vešurstofunni eiga greiša leiš inn ķ fjölmišla, gagnrżnislaust. Blašamenn vinna sjaldnast meš žęr, birta hrįar.

Žjóšin er mötuš og brįtt veit enginn hvaš žessi orš merkja; rigning, gjóla, kul, hundslappadrķfa, lįgarenningur, flóš og fjöldi annarra. Nema aušvitaš žeir fįu vitleysingar sem hafa stundaš bóklestur frį barnęsku og byggt žannig upp drjśgan oršaforša og nota ķ skrifum og taliu ķ staš žess aš flękja sig ķ enskum hrįžżšingum og skekktri oršaröš.

Tillaga: Flóš er ķ mörgum įm og lękjum vegna rigningar undanfarinna daga.


Hjįlpašu mér, fķfliš žitt

Įgęti lesandi. Ég skrifa pistla. Lesendur eiga ekki aš senda mér skrif sķn og ętlast til aš ég birti žau, hvorki af góšmennskunni einni saman eša öšrum įstęšum. Ég rek ekki fjölmišil. Sagan er samt dįlķtiš skondin og kannski finnst fleirum žaš. En žetta mun ég aldrei gera aftur.

Óguš, óguš … hrópaši konan upp ķ örvęntingu sinni og gróf hendurnar ofan ķ skrišuna og spyrnti viš fótum en allt kom fyrir ekki. Hśn seig nešar og nešar, fylgdi skrišunni sem elti žyngdarafliš. Hśn kenndi til ķ höndunum, rispašist į hnjįnum sem hśn žrżsti aš grjótskrišunni sem fęršist hęgt nęr og nęr brśninni.

Óguš, óguš, hrópaši hśn hęrra en įšur. Hśn veinaši.

Jį, svaraši Guš. 

Röddin kom aš ofan, śr regnžrungnum skżjunum. Žó var engin rigning en žegar Guš svaraši żrši um leiš śr žeim nįkvęmlega žar sem konan baršist viš aš bjarga sér frį falli. Žegar litiš er į atburšinn ķ samhengi gęti śšinn virst vera einhvers konar fruss. Rödd Gušs hęgši žó ekki į skrišunni en nokkrir steinar duttu fram af.

Hjįlpašu mér, hrópaši konan žvķ hśn heyrši jįiš, en gerši sér lķklega ekki grein fyrir žvķ viš hvern hśn var aš tala žvķ hśn gat ekki litiš upp. Žaš hefši žó lķtiš gagnast henni žvķ Guš sįst ekki. Žar af leišandi var hann henni ósżnilegur rétt eins og röddin hefši komiš frį manni af holdi og blóši. Svo er žaš allt annaš mįl hvort sį sem er ķ lķfshęttu sé einhver hjįlp ķ žvķ aš sjį žann sem hugsanlega getur komiš til bjargar.

Ég hjįlpa žeim sem hjįlpa sér sjįlfir, svaraš Guš rólega, og ekki var aš finna į rödd hans aš honum hefši brugšiš viš įkall konunnar eša žętti yfirvofandi lķfshįski hennar sérstakrar athygli veršur.

Hjįlpašu mér strax, ępti nś konan ķ örvęntingu sinni. Hjįlpašu mér, žś žarna … fķfliš žitt, bętti hśn svo viš, lķtiš eitt lęgra. Hefšu fleiri veriš višstaddir žennan fund vęri allflestir į žeirri skošun aš hśn vissi alls ekki viš hvern hśn vęri aš tala. Hélt aš einhver mašur vęri ķ žokunni ķ eša ofan viš hamranna og talaši til hennar. Flestir myndu segja aš svona tali mašur ekki til Gušs og ekki heldur er višeigandi aš kalla veršandi bjargvętt fķfl. Aš minnsta kosti er žaš ekki hvetjandi en lķklega setja fęstir žaš fyrir sig ķ ęsingi augnabliksins.

Įn efa hefur Guš veriš kallašur verri nöfnum en fķfl enda lét hann sér ekki bregša viš uppnefniš. Horfši bara nišur ķ gegnum skżin til konunnar sem hélt aš nś vęri nęstum žvķ öllu lokiš.

Af hverju ętti ég aš bjarga žér? spurši Guš. Milljónir manna eru ķ lķfshęttu vķša um alheiminn, allir žarfnast hjįlpar og sumir jafnvel meir en žś. Vęri sjö žśsund įtta hundruš og tólf manns bjargaš myndi hver og einn žeirra leggja meira til mannkynsins en žś. Og raunar munu allir leggja meira til lķfsins, samfélagsins og fjölskyldu sinnar en žś sem heimtar björgun og kallar björgunarmanninn fķfl.

Steinn skrapp undan henni og hśn ępti af skelfingu. Hęgri fóturinn rann nišur višspyrnulaus į eftir steininum mešan sį vinstri var óstöšugur žvķ skrišan hreyfšist. Langt var oršiš į milli hęgri og vinstri fótar og žótti henni teygjan óžęgileg. Verra var aš ekkert gagn var af handfestunum. Žegar hśn kreisti höndum sķnum saman festist ašeins sandur og grjót ķ greipar hennar sem gagnašist henni jafn lķtiš eša mikiš og hefši hśn geymt hvort tveggja ķ vösum sķnum.

Flżttu žér, veinaši konan, ég aš falla.

Falliš er ekki žaš versta … byrjaši guš, en konan greip fram ķ fyrir honum.

Hęttu žessu … hjįlpašu mér … geršu žaš … og į eftir geturšu skotist … um heiminn og hjįlpa žessum … žarna sjötķu žśsundum … sem eru lķka ķ hęttu. Byrjašu hérna, kjökraši hśn, nęstum śtkulna vonar žvķ žegar hér var komiš sögu var hęgri fóturinn kominn fram į bjargbrśnina. Hśn fann žaš.

Guš horfši į örvęntingafulla konuna sem stöšugt fęršist nęr brśninni. Hann velti žvķ fyrir sér hvort hann ętti aš grķpa inn ķ atburšarįsina.

Nei. Ég velti žvķ ekkert fyrir mér, segir Guš.

Skrifarinn hęttir aš hamra į lyklaboršiš og lķtur ķ kringum sig. Enginn var nęrri, Bķna sefur ķ sófanum, glugginn er lokašur.

Hann heyrši röddina aftur: Mér fannst bara konan vera frekar ókurteis og hrokafull mišaš viš ašstęšur.

Halló, er einhvern žarna? sagši hann. 

Um žaš mį vissulega deila. Žś ert einn en samt ekki.

Žetta var sama röddin og ķ sögunni sem hann var aš skrifa. Hann vissi žaš bara einhvern veginn, skildi ekki af hverju. Og röddin var ķ höfši hans. Hśn glumdi ekki, var mild, žżš og raunar ljśf eins og konķaksglas į góšri stund, žaš er nęsta glasiš į eftir žvķ fyrsta. Enginn nema einn gat įtt hana. Nema hann vęri aš verša eitthvaš skrżtinn. Hvort tveggja var vissulega mögulegt.

Žś hlżtur  aš hafa gert žaš  annaš vęri ekki mannlegt, segir skrifarinn upphįtt en hikandi.

Mundu, ég er ekki mannlegur, segir Guš. Bara gušlegur, bętir hann viš. Skrifarinn veit aš Guš brosir žvķ brosiš var bundiš oršunum, fylgdi žeim. Hann fann žaš. Žetta var nś annars bara įgętlega skondinn oršaleikur žó ekki vęri hann frumlegur.

Frumlegt eša ekki, segir Guš inni ķ höfši skrifarans. Vegir Gušs eru órannsakanlegir, segir ekki svo?

Jś, en ég veit ekkert um žaš, segir skrifarinn, hugsi. Mį vera aš žetta séu einhver biblķuleg orš sem virka gįfuleg en hafa ekkert innihald eša merkingu. Bara svo tal sem lętur manni lķša žokkalega vel en hvetur ekki til neinnar hugsunar eša pęlingar. Žaš er fullt af svona ķ vellķšunarbókum į öllum tungumįlum.

Rétt hjį žér, segir Guš, og viršist dįlķtiš hugsi. Aš minnsta kosti finnst skrifaranum röddin gefa žaš til kynna, en hann sį engan.

Žetta var annars nokkuš gott hjį žér, segir Guš.

Skrifarinn grķpur bók og fletti upp ķ henni. Żtti henni frį sér og tók ašra og flettir upp į atrišaoršaskrįnni og fann tilvitnunina. 

Aha  segir skrifarinn, hróšugur. Ég vissi žaš. Žetta er algengur mįlshįttur ķ Biblķunni. Og žarna stendur lķka aš Gušs dómar séu leyndir. Allt er žetta til žess aš mata okkur, koma ķ veg fyrir aš viš efumst, leitum sannleikans. Allt sem tengist Guši į aš vera ķ felum. Bara śtvaldir eiga aš skilja og svo vita žeir ekkert frekar en viš hinir. Žetta er bara tal, merkingarlaust tal.

Alveg rétt hjį žér, segir Guš aftur. Žś ert bara mannlegur, rétt eins og žeir sem skrifušu žetta.

Hvaš įttu viš? spurši skrifarinn opinmynntur. Žaš varst žś sem sagšir aš vegir Gušs vęru órannsakanlegir.

Žaš gerši ég ekki, mótmęlti Guš, nema žarna įšur. Žį spurši ég žig. Ef žś manst žaš ekki getum viš alltaf endurtekiš žetta.

Skrifarinn hugsaši sig um. Hann horfši į bókina fyrir framan sig og sķšan į skjįinn. Hvenęr ķ ósköpunum hefur žaš gerst ķ gjörvallri tilverunni aš Guš deili viš mann, rökręši viš hann. Žetta er alveg magnaš, hugsaši hann.

Jį, jį, segir Guš. Spuršu bara. 

Sko, Biblķan …

Jį, hśn er gömul. Margt gamalt er gott, annaš ekki.  Vęri ég höfundurinn mynd ég vilja fęra żmislegt ķ nśtķmahorf.

Hverjum dettur til dęmis ķ hug aš hafa marga guši? segir skrifarinn, og gśgglaši bošoršin tķu. Hann les upphįtt: Eša taka sér frķ į sunnudögum? Eša drżgja hór? Og svo er žaš žetta: Į mašur žjón eša žernu. Ertu virkilega aš męla meš žręlahaldi. Hver getur įtt annan mann?

Allir menn eru frjįlsir. Į dögum Móses var žaš ekki svoleišis, segir Guš.

Sem sagt samfélagiš var skipulagt og til aš višhalda žvķ žurfti aš bśa til reglur sem 

Hvaš žį meš konuna sem var aš falli komin? Žś bjargašir henni vegna žess aš žś hafšir hugsaš um žaš. Öll rök benda til žess. Hvers vegna aš bjarga henni en ekki žessum … Skrifarinn tók sér andartaks hlé į frammķgripi sķnu og reyndi aš muna fjöldann sem Guš hafši nefnt nokkrum mķnśtum įšur.

Sjö žśsund įtta hundruš og tólf manns, skaut Guš aš skrifaranum.

Jį, ég var nęstum kominn meš töluna. Og hvaš meš alla hina sem dóu drottni sķnum eins og sagt er? Deyr fólk virkilega žķn vegna?

Allir žessir sjö žśsund įtta hundruš og tólf mann lifa, žeim var lķka bjargaš frį dauša; eldsvoša, įrįs, nįttśruhamförum, drukknun, umferšaslysum, eiturslöngum, matareitrun, ķsbirni, vošaskoti og öšru įlķka. Ég gęti tališ upp allt žetta. Jį, sagt er aš fólk deyi mķn vegna. Aušvitaš er žaš tómur misskilningur. Fólk deyr sjįlft, algjörlega įn minnar hjįlpar.

Sem sagt žś bjargar žessum sjö žśsund įtta hundruš og tólf manns sem voru fremri henni Bķnu af öllu gjörvileika og įbyggilega eru enn fleiri sem eru henni fremri sem žó munu deyja. Hvers vegna?

Skrifarinn snżr sér viš ķ stólnum og horfir śr litlu kompunni sinn og inn ķ stofu žar sem Bķna liggur endilöng ķ sófanum. Hśn sefur. Öržreytt eftir fjallgönguna.

Žetta var bara einn af žessum dögum, segir Guš, og brosir inni ķ höfšinu į skrifaranum. Stundum gerir mašur bara eitthvaš óskiljanlegt sem skżrist bara af stundinni, žvķ stuši sem mašur er ķ hverju sinni. Žetta var einhvers konar višbragš, rétt eins og žegar žś grķpur bolta sem kastaš er til žķn eša berš fyrir žig hendurnar žegar žér er ógnaš.

Jį, segir skrifarinn, og veltir oršunum fyrir sér. Samt skil ég ekki. Vegir gušs eru órannsakanlegir, žaš sem er gušlegt er fjarri žvķ aš lķkjast mannlegri hugsun. Bķna rennur fram af brśninni, ępir af ótta, er viti sķnu fjęr og hśn fellur, fellur og fellur nišur ķ hlķšina fyrir nešan. Veistu hvaša įhrif žetta hefur į sįlarlķf hennar? Falliš sjįlft? Hśn žarf aš fara įfallastreitumešferš, ganga til sįlfręšings og heimilislķfiš hjį okkur veršur lamaš ķ langan tķma.

Nei, nei. Lįttu ekki svona, segir Guš. Lendingin var mjśk og hśn skašašist ekki …

Nei, ekki lķkamlega. Andlega er hśn algjört flak, hrópaši skrifarinn. Žaš er ekkert grķn aš detta og halda aš sķšasta stundin sé upp runnin.

Bķna bylti sér ķ sófanum og reisir sig hįlfa leišina upp en fell svo aftur nišur įn žess aš opna augun.

Minn kęri, segir Guš. Hśn mun ekki muna eftir žessu, allt er gleymt, allt er gott. Engin eftirköst.

En, en, en … Hśn sagši mér alla sólarsöguna rétt įšan, žegar hśn kom heim. Ég var aš skrifa hana nišur žegar žś greipst fram ķ fyrir mér hérna įšan, žarna į blašsķšu tvö.

Jį, ég hefši lķklega ekki įtt aš skipta mér af skrifunum žķnum. En žetta er bara einn af žessum dögum, eins og ég sagši įšan. Óskiljanlegur, jafnvel mér. Stundum geri ég svona og sé sjaldnast eftir žvķ. Žetta er eiginlega bara svolķtiš tómstundargaman. Hvernig helduršu aš žaš sé aš vera önnum kafinn alla daga og eiga ekkert andartaks hlé, fį jafnvel ekki kaffipįsu. Eitthvaš veršur mašur aš fį aš gera svona fyrir utan skyldustörfin.

Skrifarinn velti fyrir hvernig hann ętti aš orša hugsun sķna įn žess aš móšga drottinn allsherjar …

Žś ętlar aš segja aš eftir allt saman sé ég bara dįlķtiš mannlegur. Ekki satt? Og Guš brosir aftur ķ höfši skrifarans.

Jś, lķklega. En žś męttir nś oftar grķpa inn ķ hjį okkur, žessum mannlegu.

Mį vera. Passašu žig žį į stiganum į leišinni nišur, segir Guš, og hverfur śr höfši mannsins.

Hvaša fjallgöngu? spurši Bķna, og horfši rannsakandi ķ augun skrifaranum į spķtalanum. Ég hef ekki lengi fariš į fjöll. Bull er žetta ķ žér, asninn žinn.

Vķst fórstu sķšasta sunnudag, fullyrti skrifarinn. Žś sagši mér frį žvķ. Lentir ķ skrišunni, rannst meš henni fram af bjargbrśninni, hrapašir en lifšir žaš af. Žś sagšist hafa lent mjśklega. Og Guš bjargaši žér, ég talaši viš hann. Ég skrifaši žetta allt nišur eftir žér og honum.

Žś hefur aldrei trśš į guš. Nś žarftu bara gifs į hausinn į žér, asni. Bķna leit af skrifaranum og į hjśkrunarfręšinginn og sjśkrališann sem settu hvert lagiš af blautu gifsi į vinstri fót skrifarans. Žeir žóttust ekki hafa heyrt neitt 

 

 

 

 

 

 


Įkvaršanatökuvettvangur, innangengnar rśtur og vķša og vķša

Oršlof

Galmaströnd

Nokkur örnefni meš stofninum gįlm- (upphaflega galm-) eru til į landinu eša viš žaš. 

Fyrst er aš nefna örnefniš Gįlmur sem er blindsker śt frį landi Hafnar ķ Borgarfirši eystra ķ N-Mśl. 

Žekktast er nafniš Gįlmaströnd sem er a.m.k. į tveimur stöšum į landinu: 

    1. Ķ landi Žorpa viš sunnanveršan Steingrķmsfjörš ķ Strand. 
    2. Vesturströnd Eyjafjaršar milli Hörgįr og Arnarnesvķkur, upphaflega Galmaströnd en Įrni Magnśsson og Pįll Vķdalķn kalla hana Galmansströnd eša Kalemansströnd (Jaršabók X:113). 

Gįlmatunga er grunn tungulaga lęgš ķ landi Hafnar ķ Žingeyrarhr. ķ V-Ķs. 

Ķ nöfnunum Galmagerši og Gįlmastašir, sem voru forn eyšiból undir Kambhóli ķ Eyjafirši, er oršiš aš finna, en ķ jaršabókinni eru žeir einnig nefndir Kalemansstašir (X:116). 

Bęrinn Kalmanstjörn ķ Höfnum ķ Gull. hefur lķka boriš nafniš Gįlmatjörn eša Galmatjörn. 

Ekki er ljóst hvernig ber aš tślka Kalman eša Kaleman ķ žessum nöfnum og er lķklegt aš įtt sé viš mannsnafniš Kalman sem sķšari tķma aflögun gamla stofnsins galm-.

Merking nafnlišarins er ekki fullljós, en oršiš gįlm eša gįlma kv. eša gįlmi, gįlmur kk. er til ķ merk. ’snurša į žręši, ójafna, bugša, geifla’,hóll į vef eša žvķlķkt, og merking nafnsins Gįlmaströnd žį e.t.v. óregluleg, bugšótt strönd. Oršiš er e.t.v. skylt gelmir ķ hellisnafninu Vķšgelmir sem merkti žį hinn vķši meš afkimum og śtskotum’.

Įrnastofnun, nafnfręšipistlar. Svavar Sigmundsson.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

Įkvaršanafęlni

Bakžankar ķ Fréttablašinu.                                   

Athugasemd: Hann talar um įkvaršanafęlni, sį ritfęri mašur sem skrifar pistilinn. Athygli verkur aš hann talar ekki um „įkvaršanatökufęlni“ sem er aušvitaš oršleysa, ef svo mį segja. 

Fjöldi fólks, mešal annars forsętisrįšherra og fleiri śr rķkisstjórninni, tala sķnkt og heilagt um „įkvaršanatöku“. Oršiš er umbreyting į oršalaginu aš taka įkvöršun.

Įkvöršun er nafnorš og sögnin er aš įkveša. Engu aš sķšur eru rįšherrar meš fjölda ašstošarmanna sem halda aš „įkvaršanataka“ sé bara hiš besta orš.

Stundum finnst manni žaš meš ólķkindum aš hnošarar ķ skrifum og ręšum skuli ekki hafa fundiš upp rassböguna „įkvaršanatökufęlni“ sem vęri lķklega eftir öllu.

Stjórnmįlafręšingur nefndi ķ fjölmišlum fyrir rśmu įri aš Evrópužing ESB vęri „įkvaršanatökuvettvangur“ og žar lęgi „įkvaršanatökuvaldiš“.

Žeir sem ekki hafa žjįlfast ķ skrifum finnst svo fķnt aš skrifa svokallaš stofnanamįl. Žeir halda aš meš tķšri notkun nafnorša liggi galdurinn. Žannig fólk er hrifiš af žessum oršum.

  • „įkvaršanataka“
  • „įkvaršanatökufęlni“
  • „įkvaršanatökuvettvangur“
  • „įkvaršanatökuvald“

Viš hin žurfum aš gęta okkar į nafnoršabullinu. Žaš sķast inn hjį manni.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

Feršamenn streyma til landsins eins og rigningin sem féll ķ strķšum straumum į žessa įgętu feršamenn.“

Myndatexti į blašsķšu 4 ķ Morgunblašinu 5.8.20.                                   

Athugasemd: Žetta er žokkaleg tilraun til aš vera skįldlegur ef ekki vęri fyrir nįstöšuna. Reynum samt aš foršast nįstöšu og žį er reglan er žessi: Ekki endurtaka sama oršiš tvisvar ķ einni mįlsgrein. 

Getur veriš aš rigningin hafi „falliš ķ strķšum straumum“? Vatn rennur ķ strķšum straumum, žaš vitum viš.

Loks mį ķhuga hvort alltaf žurfi aš setja myndatexta meš öllum myndum. Ber enginn į ritstjórninni skynbragš į góšan texta og lélegan? 

TillagaEngin tillaga.

3.

„Verslunin er samsett af fjórum innangengum skólarśtum.“

Myndatexti į baksķšu Morgunblašsins 5.8.20.                                   

Athugasemd: Hvers konar rśta er „innangengin“? Er įtt viš aš hęgt sé aš ganga inn ķ hana eša ganga inni ķ henni? Hvort tveggja mun vera hęgt en oršiš „innangenginn“ skilst samt ekki og ég held aš žaš sé ekki til. 

Tillaga: Engin tillaga.

4.

„Žjįlfarinn Hendrik Vieth og knattspyrnumašurinn Arne Maier voru kampakįtir į ęfingu hjį žżska lišinu Hertha Berlķn ķ sólinni gęr.“

Myndatexti į „Sport“ sķšu Fréttablašsins.                                  

Athugasemd: Samkvęmt oršabókinni merkir kampakįtur aš vera glašur og hreykinn ķ senn. Af myndinni aš dęma eru mennirnir tveir bara glašlegir, lķklega kįtir. Varla kampakįtir žvķ ekkert tilefni er til žess.

Tillaga: Žjįlfarinn Hendrik Vieth og knattspyrnumašurinn Arne Maier voru glašlegir į ęfingu hjį žżska lišinu Hertha Berlķn ķ sólinni gęr.

5.

„Žaš er įhuga­vert aš sjį aš žessi sama und­ir­teg­und af veirunni hafi nįš aš dreifa sér mjög vķša og skżt­ur upp koll­in­um vķša …“

Frétt į mbl.is.                                  

Athugasemd: Blašamašurinn byrjar aš skrifa en veit ekkert hvernig. Ķ fyrirsögninni segir:

Sama und­ir­teg­und nįš aš dreifa sér vķša.

Ķ upphafi fréttarinnar segir:

Žórólf­ur Gušna­son sótt­varna­lękn­ir seg­ir ašspuršur aš žaš sé įhyggju­efni aš kór­ónu­veir­an hafi nį nżj­an leik nįš aš dreifa sér til allra landsfjóršunga.

Eftir millifyrirsögn segir ķ fréttinni:

Žórólf­ur seg­ir skżr­ing­ar į žvķ aš und­ir­teg­und­in hafi nįš aš dreifa sér mjög vķša … 

Og ķ lok fréttarinnar segir:

Mér finnst žaš ekki vera stóra mįliš ķ žessu en žaš er vissu­lega rétt aš hśn er dreifš um landiš.

Žetta er vķšįttuvitlaus frétt. Blašamašurinn tönglast į sama atrišinu meš mismunandi oršalagi. „Veran hefur dreifst vķša“ og „veiran hefur dreifst um landiš“.

Svona „frétt“ stendur ekki undir nafni. Ég velti žvķ fyrir mér hvort enginn lesi yfir fréttir blašamanna. Til hvers eru vaktstjórar, ritstjórnarfulltrśar og ritstjórar?

Tillaga: Athyglisvert er aš sama und­ir­teg­und af veirunni hefur dreifst mjög vķša


Gera heręfingu, stašsettur og hlusta į į eftir

Oršlof

Lęka og lęk

So. lęka er mynduš eftir e. like. Hvaš beygingu varšar fellur hśn ķ stęrsta flokk veikra sagnorša: lęka, lękaši, lękaš. Žessi nżliši sęrir hins vegar mįlkennd margra en žvķ veldur einkum tvennt.

Ķ fyrsta lagi eru engar veikar sagnir til ķ ķslensku sem hafa -ę- ķ stofni į undan -k- en allnokkrar hafa strenginn -ękj- (flękja, hrękja, krękja, rękja, skrękja, sękja). Sögnin lęka sker sig śr aš žessu leyti, hśn fellur ekki aš mįlkerfinu. 

Ķ öšru lagi mį segja aš nżlišinn lęka (ég lęka žetta) standi of nęrri hinni ópersónulegu sögn lķka (mér lķkar žetta).

Žrįtt fyrir žessa įgalla į so. lęka marga formęlendur sem telja henni til tekna aš hśn sé einföld ķ notkun og hljómi vel en meginkosturinn sé sį aš af henni er leitt no. lęk (en žaš viršist einstakt mešal hk.-orša).

Mįlfarsbankinn. Jón G. Frišjónsson.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

Fjöldi tilfella smits į heimsvķsu er nś kominn yfir sextįn milljónir …“

Leišari Fréttablašsins 28.2.20                                    

Athugasemd: Stundum er mašur aš vanda sig svo mikiš aš žaš gleymist um hvaš er veriš aš skrifa. Smit eru ekki ašeins smit heldur er fólk smitaš. Žar af leišandi vęri skynsamlegra aš orša žetta į annan hįtt.

Svo er žaš žessi heimsvķsa sem allir eru aš kveša. Enginn munur er į žvķ sem gerist ķ heiminum eša į heimsvķsu. Hiš fyrrnefnda er hefšbundiš oršalag en hitt er eitthvaš sem öšlast hefur vinsęldir į sķšustu įrum, sérstaklega mešal žeirra sem ekki eru vanir skrifum.

Tillaga: Sextķu milljónir manna hafa smitast ķ heiminum …

2.

„Óljóst er hvort Nimitz fari ķ gegnum Hormuz-sund, žar sem heręfingin var gerš.“

Frétt į visir.is.                                    

Athugasemd: Getur veriš aš heręfingar séu „geršar“. Nei, svona er žaš ekki oršaš į ķslensku.

Tillaga: Óljóst er hvort Nimitz fari ķ gegnum Hormuz-sund, žar sem heręfingin var.

3.

„Unnin höfšu veriš skemmdarverk ķ skrśšgarši bęjarins sem stašsettur er viš Sušurgötu.“

Frétt į blašsķšu 8 ķ Morgunblašinu 1.8.20.                                    

Athugasemd: Lķklegast er skrśšgaršurinn viš Sušurgötu. Ķ Mįlfarsbankanum į mįlinu.is segir:

Oršiš stašsettur er oft óžarft. Bķllinn var stašsettur viš pósthśsiš merkir: bķllinn var viš pósthśsiš.

Žetta er ekki sagt aš įstęšulausu. Oršiš er vinsęlt ķ stofnanamįli og mörgum blašamönnum fķnna aš nota lżsingaroršiš stašsettur en sögnina aš vera. Įstęšan er einfaldlega žekkingarleysi į ķslensku mįli.

Tillaga: Sextķu milljónir manna hafa smitast ķ heiminum …

4.

„Ég tek vištališ upp į upptökutęki sem ég svo hlusta į į eftir og skrifa upp greinina.“

Pistill į blašsķšu 2 ķ Morgunblašinu 1.8.20.                                    

Athugasemd: Ekki fer vel į žvķ aš skrifa svona, setja tvö ’į’ saman. Žaš er žó alls ekki rangt. Fyrra į-iš er forsetning og hiš seinna er atviksorš, žaš er ’į eftir’.

Betur fer į žvķ aš umorša greinina, skrifa til dęmis eins og segir ķ tillögunni.

Blašamašur į Mogganum lżsir hér vinnubrögšum sķnum. Žau eru ekki til fyrirmyndar. Greinilegt er aš honum hefur ekki veriš kennd nein vinnubrögš heldur hefur dżrmętur tķmi fariš ķ aš „finna upp hjóliš“ eins og sagt er.

Blašamašurinn segir:

Aš minnsta kosti hefur lķtiš veriš sett śt į vištöl mķn ef frį eru talin nokkur nafnlaus bréf (jį, bréfpóstur) žar sem mįlkunnįtta mķn er til umręšu. (Fyrst var bréf stķlaš į mig en sķšan hefur viškomandi lķklega gefist upp žegar ekkert batnaši og sendi žį beint į umsjónarmann blašsins). 

Žetta er nokkuš merkileg yfirlżsing. Hann hefur fengiš nokkur bréf vegna mįlfars en hvergi kemur fram hvers vegna.

Blašamašurinn viršist fśll vegna žess aš einhver hefur séš įstęšu til aš finna aš mįlfari hans. Hann viršist ekki hafa bętt sig og žį var kvartaš viš „umsjónarmanns blašsins“, hvaš sem žaš nś žżšir. Af žessum oršum aš dęma heldur blašamašurinn uppteknum hętti, tekur engri tilsögn og gerir žaš sem honum sżnist. Hann fęr aš leika lausum hala, „umsjónarmenn blašsins“ gera enga tilraun til aš aga nżlišann

Til aš fyrirbyggja allan misskilning hef ég ekki lagt žaš ķ vana aš skrifa blašamönnum. Ašeins einu sinni skrifaši ég ķžróttablašamanni Moggans og žaš undir fullu nafni. Ég gerši athugasemdir viš misnotkun hans į oršinu „lęrisveinn“. Blašamašurinn svaraši mér og sagši:

Segja mį aš notkun oršsins lęrisveinn į žennan mįta sé svokallaš ķžróttamįl.

Sem sagt, blašamenn mega grķpa hvaša orš sem er og gera śr žvķ „ķžróttamįl“ og skiptir merking, hefšir og annaš engu ķ žvķ sambandi.

Byrjanda ķ blašamennsku hefši ég bent į aš tileinka sér žaš sem segir ķ pistlum Jónasar Kristjįnssonar og er aš finna į jonas.is. Žar eru prżšilegir fyrirlestrar fyrir blašamenn og öllum hollt aš lesa yfir af og til.

Viš erum margir sjįlfvitar („besservisser“) en žeir sem ekki taka tilsögn kallast einfaldlega hįlfvitar.

Tillaga: Ég tek vištališ upp į upptökutęki og hlusta į žaš įšur en ég skrifa greinina.

 


Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband