Bloggfęrslur mįnašarins, október 2020
Kaupa heimili, segjast frelsissviptir, tveir foreldrar og extra snemma
28.10.2020 | 23:24
Oršlof
Elska
Sögnin elska er einhver dżrmętasta sögn ķ ķslenskri tungu. Allir vita hvaš hśn merkir, aš bera įstarhug til einhvers. Almennt hefur hśn bara veriš notuš um manneskjur eša ķ hęsta lagi dżr žótt vissulega hafi Hannes Hafstein (1861-1922) ort:
Blessuš sólin elskar allt,
allt meš kossi vekur,
haginn gręnn og hjarniš kalt
hennar įstum tekur.
Žetta er žó lķkingamįl en ekki dęmi um venjulega mįlnotkun.
Į sķšari tķmum hafa veriš brögš aš žvķ aš elska sé ekki einungis höfš um lifandi verur heldur lķka dauša hluti og jafnvel żmislegt annaš. Um leiš sljóvgast merkingin og veršur nįnast lķkar (vel) viš; hef įnęgju af.
Žvķ er ekki aš neita aš nokkuš dregur śr gildi yfirlżsingarinnar Ég elska žig žegar ķ ljós kemur aš sį sem žaš segir elskar lķka tölvuna sķna og žaš aš syngja ķ kór.
Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum
1.
Sylvķa keypti eitt fallegasta heimili Seltjarnarness.
Fyrirsögn į mbl.is.
Athugasemd: Ekki er hęgt aš kaupa heimili. Žau ganga ekki kaupum og sölum. Hśs og ķbśšir eru tķšum til sölu og ósjaldan keypt.
Į mįliš.is segir um heimili:
bśstašur (meš tilheyrandi hśsgögnum og įhöldum) til einkanota manns (fjölskyldu) aš stašaldri
Heimili er žaš sem fólk bżr sér, ķ einbżlishśsum, tvķbżlishśsum, parhśsum, blokkarķbśšum eša jafnvel tjaldi.
Bandarķska hljómsveitin The Temptations sögn mešal annars įhrifarķkt lag sem byrjar svona: It was the third of september og višlagiš er į žessa leiš:
Papa was a rolling stone
Wherever he laid his hat was his home
And when he died, all he left us was alone
Papa was a rolling stone (my son, yeah)
Wherever he laid his hat was his home
And when he died, all he left us was alone
Betra aš hlusta į lagiš į YouTube, sjį til dęmis hér. Stórkostleg tónlist og einstakur flutningur.
Tillaga: Sylvķa keypti eitt fallegasta hśs į Seltjarnarnesi.
2.
Margir Repśblikanar hafa svo til gefist upp į voninni um aš halda ķ Hvķta hśsiš.
Fyrirsögn į dv.is.
Athugasemd: Žetta er illa oršuš mįlsgrein. Raunar arfaslęm. Yfirleitt missir mašur vonina, varla hęgt aš segja aš viš gefumst upp į henni.
Meš oršunum svo til į blašamašurinn lķklega viš nęstum žvķ. Svo til skilst illa žarna. Blašamašurinn ętlar örugglega aš segja aš forsetakosningarnar séu nęstum žvķ tapašar en žess ķ staš fer hann fjallabaksleiš og segir aš žeir séu vonlitlir aš halda ķ Hvķta hśsiš.
Margir blašamenn reyna ķ sķfellu aš skreyta skrif sķn meš klisjum og įlķka.
Jónas Kristjįnsson benti į žetta:
Skrifašu eins og fólk, ekki eins og fręšimenn.
Reglur Jónasar um stķl eru žessar:
- Skrifašu eins og fólk, ekki eins og fręšimenn.
- Settu sem vķšast punkt og stóran staf.
- Strikašu śt óžörf orš, helmingašu textann.
- Foršastu klisjur, žęr voru snišugar bara einu sinni.
- Keyršu į sértęku sagnorši og notašu sértękt frumlag.
- Notašu stuttan, skżran og spennandi texta.
- Sparašu lżsingarorš, atviksorš, žolmynd, andlag og vištengingarhįtt.
- Hafšu innganginn skżran og sértękan.
Blašamašurinn sem skrifaši žessa frétt hefši betur lesiš reglur Jónasar. Hann fellur į nęrri öllum reglunum.
Hann hefur sérstakt dįlęti į žvķ aš byrja setningar į atviksoršinu žį, notar žaš fimm sinnum. Žaš er ekki rangt en öllu mį nś ofgera og eiga margir blašamenn bįgt vegna misnotkunar į žvķ orši. Ofnotkun orša getur bent til lķtils oršaforša.
Vita annars yngri blašamenn hvaš inngangur er? Honum er afar sjaldan beitt. Žess ķ staš er byrjaš į illa samsettri sögu og stundum er ekki komiš aš ašalatrišinu fyrr en ķ mišju fréttar eša aftast.
Tillaga: Margir Repśblikanar hafa nęstum žvķ misst vonina og telja forsetakosningarnar tapašar.
3.
Hęlisleitendur segjast frelsissviptir į Įsbrś.
Fyrirsögn į frettabladid.is.
Athugasemd: Ekki er reisn yfir oršinu frelsissviptur, hvorki er uppbygging žess góš né merkingin. Sviptur frelsi, njóti ekki frelsis er miklu betra.
Ķ upphafi fréttarinnar segir:
Hęlisleitendur hafa kvartaš yfir ašstęšum į Įsbrś og segja aš öryggisveršir séu aš halda žeim föngnum eftir aš hertar takmarkanir tóku žar gildi.
Žetta er vont, kallast nafnhįttarsżki. Miklu betra aš tala ešlilega, segja aš öryggisveršir hafi haldiš žeim föngnum. Sį er sviptur frelsi sem haldiš er föngnum. Žetta gat blašamašurin sagt réttilega
Fyrir tólf įrum sagši Ómar Ragnarsson ķ bloggi sķnu:
Ég giska į aš vešurkonan hafi sagt oftar en tķu sinnum
"viš erum aš sjį aš
",
ég er aš gera rįš fyrir aš
o. s.frv..
Ķ staš žess til dęmis aš segja:
Žaš fer aš hvessa" er sagt "viš erum aš sjį aš žaš fer aš hvessa" eša
ég er aš gera rįš fyrir aš žaš fari aš rigna" ķ staš žess aš segja einfaldlega žaš rignir" eša žaš fer aš rigna."
Hann Ómar ętti aš tala meira um mįlfar ķ pistlum sķnum. Flestir taka mark į honum.
Tillaga: Hęlisleitendur segjast vera sviptir frelsi sķnu į Įsbrś.
4.
En talandi um foreldra, žį į ég tvo.
Bakžankar į baksķšu Fréttablašsins 27.10.20.
Athugasemd: Mašurinn sem žetta skrifar į eina foreldra, žaš er tvö foreldri.
Ķ mįfarsbankanum segir:
Nafnoršiš foreldrar er fleirtöluorš ķ karlkyni. Einir, tvennir, žrennir, fernir foreldrar.
Einnig er til hvorugkynsoršiš foreldri sem hęgt er aš hafa eftir žörfum ķ eintölu eša fleirtölu.
- Jón og Elķn eru foreldrar hans.
- Jón og Elķn eru tvö foreldri og einir foreldrar.
- Jóna og Elķas eru foreldrar hennar.
- Jón og Elķn og Jóna og Elķas eru fjögur foreldri og tvennir foreldrar.
Höfundur Bakžanka segir:
Af öllu žvķ merkilega sem foreldrar mķnir hafa gert į lķfsleiš sinni žį žykir mér vęnst um minn eigin getnaš, sem hefur alla tķš komiš sér vel fyrir mig.
Dįlķtiš skondiš oršalag en gęti valdiš misskilningi ef höfundurinn tęki ekki af skariš ķ nęstu mįlsgreinum og skżrši žetta śt. Annars mętti halda aš meš oršalaginu eigin getnašur vęri mašurinn aš tala um žau börn sem hann hefši sjįlfur getiš. En nś er ég bara aš snśa śt śr.
Tillaga: En talandi um foreldra, žį į ég eina.
5.
Ķ kjölfar COVID-19 faraldursins hafa fjöldamörg fyrirtęki į heimsvķsu opnaš į fjarvinnu sem įšur studdu ekki viš žaš.
Frétt į stjr.is. og frettabladid.is.
Athugasemd: Hér įšur fyrr var talaš um alžjóšleg fyrirtęki en nś finnst undirmįlsfólki betra aš segja fyrirtęki į heimsvķsu. Įstęšan er lķklega sś aš žeir sem hamra svona į tölvuboršiš eru hvorki vanir skrifum eša bśa yfir nęgum oršaforša. Sumir stjórnmįlamenn, rįšherrar og ekki sķšur ašstošarmenn žeirra eru illa skrifandi og žetta er glöggt dęmi um slķkt.
Hęgt er aš orša ofangreinda mįlsgrein į marga vķsu žó svo aš heimsvķsunni sé sleppt.
Ķ fréttinni segir į bįšum mišlum:
Aš frumkvęši nżsköpunarrįšherra hefur undanfarna mįnuši veriš unniš aš žvķ, ķ samvinnu viš dómsmįlarįšuneytiš, fjįrmįla- og efnahagsrįšuneytiš og Skattinn ofl., aš śtfęra heimild fyrir einstaklinga sem eru ķ föstu rįšningarsambandi viš erlend fyrirtęki aš dvelja og starfa hér į landi ķ sex mįnuši.
Žetta er aldeilis fķnt stofnanamįl. Žarna er tališ betra aš kalla starfsmenn erlendra fyrirtękja einstaklinga sem eru ķ ķ föstu rįšningarsambandi viš erlend fyrirtęki. Viš, alžżša manna, tölum ekki svona, hugsum ekki svona og myndum aldrei lįta eftir okkur aš berja svona kansellķstķl ķ tölvuna. Žaš myndi skemma hana.
Tillaga: Alžjóšleg fyrirtęki sem įšur sinntu lķtiš fjarvinnu hafa nś tekiš hana upp vegna Covid faraldursins.
6.
Ķ Hafnarfirši eru bęjarbśar hvattir til žess aš skreyta extra snemma til žess aš lķfga upp į skammdegiš
Frétt mbl.is.
Athugasemd: Aumt erša, mašur. Žarna skreytir blašamašur sig meš śtlensku en markmišiš er ekki žaš sem bęjarstjórinn ķ Hafnarfirši į viš enda er žetta haft eftir honum ķ vištalinu:
aš leggja okkar af mörkum til aš fęra meiri birtu, yl og gleši ķ hjörtu fólks žį vęri žaš nśna.
Vel mį vera aš blašamašurinn sé sigldur og kunni śtlensk mįl en hann žyrfti aš ęfa sig ķ ķslenskunni og sama į viš yfirmenn hans. Viš žį er aš sakast aš mašur fyllist ekki birtu, yl eša gleši viš lesturinn.
Tillaga: Ķ Hafnarfirši eru bęjarbśar hvattir til žess aš skreyta mjög snemma til žess aš lķfga upp į skammdegiš
Stjórnmįl og samfélag | Breytt s.d. kl. 23:27 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (0)
Minnsti rasistinn, barn nr. 2 og žéttrišin klķka
24.10.2020 | 12:04
Oršlof
Įstrķša
Įstrķša er ķ hugum margra tengd įstinni enda er žetta tvennt oft nefnt ķ sömu andrįnni.
Sjįlf oršin, įst og įstrķša, eru žó af ólķkum toga.
Įstrķša er samsett śr forsetningunni į og sögninni strķša en nafnoršiš įst kemur žar hvergi nęrri.
Įstrķša er sem sagt žaš sem strķšir į huga manns og hann kemst ekki undan žaš er svo önnur saga aš žetta į gjarnan viš um įstina.
Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum
1.
Į tķmabili varš greinileg sprengja žar sem virtist eins og allir og amma žeirra vęru aš keppast viš aš verša įhrifavaldar.
Frétt į blašsķšu 12 ķ Morgunblašinu 19.10.20.
Athugasemd: Hér er skemmtilega aš orši komist og frekar óvęnt. Ekki nóg meš aš allir vilji verša įhrifavaldar heldur bętist amman ķ hópinn sem getur eiginlega tvöfaldaš hann. Žį eru žeir oršnir margir.
Žį vķkur sögunni aš oršinu įhrifavaldur. Nęr eingöngu į žaš nś viš um fólk sem hvetur annaš til įkvešinna lķfshįtta, til dęmis meš kaupum į tiltekinni vörur.
Ķ ensku oršabókinni Lexico segir:
Influencer: A person with the ability to influence potential buyers of a product or service by promoting or recommending the items on social media.
Ég hef žaš į tilfinningunni aš enska oršiš influencer sé ekki eins tilkomumikiš og įhrifavaldur
Frišrik Agni segir ķ grein į visir.is:
En ég er farinn aš fį smį nóg af žessu hugtaki įhrifavaldur og notkun žess hér heima og kannski almennt. Žvķ yfirleitt ef žaš er frétt um einhvern įhrifavald žį er žaš einhver į Instagram sem allavega ég veit ekkert hver er eša hvar hśn/hann er žekktur fyrir. [ ]
Oftast žegar ég skoša įhrifavaldinn nįnar žį eru žaš partżmyndir, hįlfnektarmyndir, lśxusferšalög o.fl. o.fl. Ég velti žvķ fyrir mér hvaša įhrif žessi manneskja er aš hafa raunverulega og hvern er hśn aš hafa įhrif į? Er hśn aš stušla aš aukinni neysluhyggju (og er žaš gott?) eša einhverskonar hugmynd um kynlķf/kynóra? Ég hreinlega veit žaš ekki.
Nokkuš góš skrif.
Tillaga: Engin tillaga.
2.
Smitsjśkdómalęknir setur spurningarmerki viš aš hundruš barna fari ķ sóttkvķ ef eitt barn greinist.
Fyrirsögn į visir.is.
Athugasemd: Oršalagiš aš setja spurningarmerki viš eitthvaš er oršiš mjög śtbreitt og er ekki įtt viš aš setja tįkniš į eftir spurningu. Mér finnst žetta ósköp flatt ķ ritmįli vegna žess aš hęgt er aš orša žetta į svo fjölbreytilegan mįta ef žekkingu skortir ekki.
Hér eru nokkur dęmi um notkunina sem fundust viš leit į Google. Žess skal getiš aš rita skal spurningarmerki, žaš er meš r ķ enda fyrri hluta oršsins:
- Setja spurningamerki viš rķkisįbyrgšina til Icelandair
- Setja spurningamerki viš jįtningar dęmds moršingja
- Setja spurningamerki viš Boeng flugflotaann
- Įstęša til aš setja spurningamerki viš öra fjölgun hótelrżma
- Ekki setja spurningamerki viš kyntjįningu barnssins
- Aš setja setja spurningamerki um heišarleika hans į žessu augnabliki
Žarna er betra og skżrara aš segja vekja athygli į, draga ķ efa, benda į og svo framvegis.
Tillaga: Engin tillaga.
3.
Hįtt ķ 140 jaršskjįlftar yfir 2 aš stęrš hafa męlst į Reykjanesskaga frį žvķ aš jaršskjįlfti upp į 5,6 varš žar rétt fyrir klukkan tvö ķ gęr.
Fyrirsögn į ruv.is.
Athugasemd: Fjölmišlafólk tiplar į tįnum og foršast aš segja aš skjįlfti hafi veriš tveggja stiga, tvö stig og svo framvegis. Ķ stašinn kemur śtjaskaša oršalagiš 2 aš stęrš og upp į 5,6.
Jaršskjįlftar męlast ķ kvöršum. Óhętt er aš tala um stig. Jaršskjįlftinn sem varš į Vesturhįlsi į Reykjanesi 20. september 2020 var 5,6 stig. Ekki er rangt aš segja aš hann hafi veriš 5,6 aš stęrš žó hitt sé óneitanlega betra.
Tillaga: Engin tillaga.
4.
Ég er minnsti rasistinn ķ žessu herbergi.
Frétt į mbl.is.
Athugasemd: Fréttin fjallar um rökręšur Trumps og Bieden vegna forsetakosninganna ķ Bandarķkjunum og er vitnaš ķ orš hins fyrrnefnda. Bókstaflega er veriš aš leggja honum žau orš ķ munn aš hann sé lįgvaxnasti rasistinn žarna.
Lżsingaroršiš lķtill stigbeygist svona: Lķtill, minni, minnstur. Sį sem er minnstur er lęgstur ķ loftinu.
En hvaš sagši forsetinn? Į vef Global News er getiš um hvaš forsetinn sagši į ensku:
Instead, claimed he was the least racist person in this room.
Greinilegt er aš hann sagšist ekki vera minnstur, žį hefši hann sagst vera smallest racist person.
Hvaš merkir enska oršiš least. Oršiš er lķka lżsingarorš (adjective į ensku) og er eins į ķslensku efsta stigiš af lķtill, little (little, less, least).
Engu aš sķšur getum viš ekki sagt aš Trump sé minnsti rasistinn. Hann į viš allt annaš. Miklu frekar, eins og sagt er į ensku: not in the smallest degree eša not at all. Žaš er alls ekki.
Room į ensku getur į ķslensku žżtt herbergi, til dęmis svefnherbergi eša ašrar vistarverur ķ ķbśš, jafnvel salur. Ég horfši į rökręšur forsetaframbjóšendanna og žeir voru ekki ķ herbergi heldur ķ stórum sal.
Tillaga: Ég er sķst af öllu rasistinn ķ žessu sal.
5.
Rakel og Aušunn Blöndal eiga von į barni nr. 2.
Frétt į mbl.is.
Athugasemd: Žetta er einfaldlega bjįlfaleg setning. Enginn talar svona. Fólk kaupir sér annan kexpakka en ekki kexpakka nr. 2. Sum heimili eiga tvo bķla, ekki bķl nśmer 1 og 2.
Ķ hausnum į flestum eru tvö heilahvel. Sumir blašamenn žurfa aš virkja heilahvel nr. 2 sem er oft steinsofandi.
Tillaga: Rakel og Aušunn Blöndal eiga von į öšru barni.
6.
Veršur žś į nżjum Honda e-bķl ķ desember?
Fyrirsögn į blašsķšu 2 ķ Morgunblašinu 24.10.20.
Athugasemd: Ķ skóla var mér kennt aš įvarpa ekki lesandann ķ annarri persónu, žś. Kennarinn sagši réttilega aš höfundurinn gęti ekki veriš viss um aš žś lęsir textann. Žegar ég įvarpa einhvern ķ ritušu mįli er śtilokaš aš nota ašra persónu nema žvķ ašeins aš ég sé aš tala viš einhvern įkvešinn mann, einn eša fleiri.
Hvaš er e-bķll? Held aš e-iš standi fyrir enska oršiš electric sem žżšir rafmagn.
Ķ Mįlfarsbankanum er žetta įgętlega skżrt:
Ekki er tališ vandaš mįlfar aš nota oršiš žś sem svokallaš óįkvešiš fornafn žegar įtt er viš fólk almennt en ekki er veriš aš įvarpa einn tiltekinn višmęlanda. Žaš er t.a.m. ekki tališ gott mįl aš segja: žegar žś kaupir ķ matinn įttu margra kosta völ.
Ķ ensku er hefš fyrir žvķ aš įvarpa lesendur og nota you enda hefur oršiš vķštękari merkingu en žś ķ ķslensku. Hér eru dęmi:
- This leaflet tells you what general line you should take.
- It's programmed so that you walk, talk and generally behave just as a human being would.
- The whole idea of the monarchy, and titles in general, is that you do not pick and choose.
Betra er aš umorša en aš nota žś ķ almennri merkingu eša žżša beint śr ensku.
Tillaga: Hver veršur į nżjum Honda rafmagnsbķl ķ desember?
7.
Alrķkislögreglan undir stjórn Comeys forstjóra og žéttrišinnar klķku hans innan FBI leiddi öryggisfulltrśa hins nżja forseta ķ gildru.
Reykjavķkurbréf į blašsķšu 17 ķ Morgunblašinu 24.10.20.
Athugasemd: Mašur žorir varla aš spyrja en lęt žaš nś samt vaša: Hvaš merkir žéttrišin klķka? Ég giska ekki, gęti velsęmis.
Ķ Reykjavķkurbréfinu segir:
Seinustu kappręšu vegna forsetakosninga ķ Bandarķkjunum lauk į fimmtudagskvöld.
Frekar finnst mér žetta kjįnaleg setning. Įstęšan er einfaldlega sś aš kappręšurnar hófust į sama degi og žeim lauk, held aš žęr hafi stašiš ķ um žrjįr klukkustundir. Žar aš auki var žetta seinni kappręša frambjóšendanna.
Einnig segir:
Trump gefur žessi fęri į sér, réttilega sannfęršur um aš hann žurfi aš kveikja eldmóš ķ sķnu liši.
Ég held aš almennt sé talaš um aš vekja eldmóš frekar en aš kveikja hann. Jafnvel žó eldur komi fyrir ķ oršinu. Hiš fyrrnefnda fer óneitanlega betur.
Mikiš saknar mašur Davķšs Oddssonar žegar einhver annar tekur aš sér aš skrifa Reykjavķkurbréfiš.
Ķ lokin er hér lķtil spurning um myndina sem fylgir Reykjavķkurbréfinu. Hvaš heitir fjalliš sem sést ķ fjarska lengst til vinstri?
Tillaga: Engin tillaga.
Stjórnmįl og samfélag | Breytt s.d. kl. 12:11 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (0)
Austurhluti Reykjanesskaga ķ brennidepli
22.10.2020 | 17:31
Jaršskjįlfti sem męlist 5,6 stig er ešlilega allrar athygli veršur. Žrennt vekur žó mesta athygli:
- Žegar skjįlftinn skall į flśši Helgi Hrafn Gunnlaugsson, alžingismašur Pķrata śr ręšustól Alžingis og sį ķ iljar hans.
- Tveir stórir skjįlftar męldust viš Snęfellsjökul, annar 3,1 stig noršan viš Jökulinn og hinn 2,6 stig sušaustan viš hann. Žar aš auki męldust skjįlftar ķ Faxaflóa. Mér fannst žetta ótrślegt en tveimur dögum eftir stóra skjįlftann er skrįningin enn inni į töflu Vešurstofunnar. Skjįlftarnir uršu 23 og 37 mķnśtum eftir žann stóra. Mį vera aš žetta séu draugaskjįlftar.
- Allir verša ęstir og uppnumdir nema Pįll Einarsson, jaršešlisfręšingur. Hann hélt ró sinni og sagšist vel frį ķ Kastljósi Rķkissjónvarpsins aš kvöldi 20.10.20.
Stęrsti skjįlftinn var 5,6 stig varš į Vesturhįlsi sem er móbergshryggur og markar vesturhluta Móhįlsadals. Hann ber nokkur nöfn, Nśpshlķšarhįls er syšstur og svo Selsvallahįls. Austan megin er Sveifluhįls, žaš er viš Kleifarvatn.
Segja mį aš jaršskjįlftahrinan hafi byrjaš um kl. 13:36 en žį veršur um tveggja stig skjįlfti skammt sunnan viš Keli. Eftir žaš veršur fjandinn laus og um 160 skjįlftar męlast į tęplega žremur klukkustundum.
Fréttamat fjölmišla er skrżtiš. Ašalfréttirnar ķ flestum žeirra er hvernig fólki brį viš skjįlftanum sem er kannski alveg gott og blessaš śt af fyrir sig. Viš skemmtum okkur viš aš horfa aftur og aftur į žingmanninn sem hljóp skelfdur śr ręšustól Alžingis eša matvöru steypast śr hillum ķ verslunum. Og ekki sķšur hvernig fólk lżsir višbrögšum sķnum.
Hitt umfjöllunarefniš hvort skjįlftinn sé fyrirboši eldgoss vilja blašamenn ręša ķ löngu mįli. Löngu sķšar var talaš viš jaršfręšinga.
Jaršskjįlftar og eldgos
Sko, ķ yfirgnęfandi fjölda tilfella eru jaršskjįlftar ekki undanfari eldgoss. Žetta hafa jaršfręšingar margoft sagt. Ég trśi žvķ.
Hins vegar fylgja jaršhręringar eldgosum. Įstęšan er einföld. Kvika sem trešst upp ķ gegnum jaršskorpuna ryšur frį sér bergi og viš žaš męlast skjįlftar. Žeir eru žó frekar litlir oftast ķ kringum eitt stig. Litlir skjįlftar geta žvķ samkvęmt žessu veriš fréttaefni. En enginn gefur žeim neinn gaum. Ef ég frétti aš ķ Heklu vęru margir litlir skjįlftar į til dęmis įtta km dżpi myndi ég draga žį įlyktun aš eldgos vęri ķ ašsigi. Jaršfręšingar myndu skoša žar aš auki żmislegt annaš eins og óróa, lyftingu lands og margt fleira įšur en žeir kvęšu upp śr um žaš.
Sį męti mašur Pįll Einarsson, jaršešlisfręšingur, er flestum mönnum fróšari um jaršfręši Reykjaness. Trślega hafa allir skiliš žaš sem hann sagši ķ Kastljósi Rķkisśtvarpsins, sjį hér. Honum var nokkuš rętt um haftiš sem brast eins og žaš var oršaš. Hann įtti viš skort į jaršskjįlftum į svęšinu frį Fagradalsfjalli aš Móhįlsadal. Žar vantaši skjįlfta og svo kom sį stóri nįkvęmlega žarna og hundruš annarra. Minna mįtti nś gagn gera.
Hins vegar komu ekki neinar skżringar į žvķ hvers vegna skjįlftasvęšiš er eingöngu vestan viš Kleifarvatn en ekki austan viš žaš. Um žetta hef ég skrifaš, bendi į pistil frį žvķ 29. jślķ 2020, sjį hér.
Nś segja jaršfręšingar aš austan Kleifarvatns, žaš er ķ svęšinu sem kennt er viš Brennisteinsfjöll, aš žar hafi ekki męlst stórir skjįlftar. Žetta er eina eldgosabeltiš į Reykjanesi sem ekki hefur skolfiš eins hrikalega og önnur.
Munum aš į Reykjanesi eru sex eldstöšvakerfi. Žau hafa öll stefnuna sušvestur-noršaustur.
Svo er žaš rśsķnan ķ pylsuendanum ef svo mį aš orši komast. Brennasteinsfjallasvęšiš er sagt hafa veriš žaš virkast į Reykjanesi allt frį ķsöld. Og ķ žokkabót hafa žašan runniš miklu stęrri hraun ķ eldgosum en į öšrum svęšum, bęši aš flatarmįli og rśmmįli. Tvķbollahraun sem rann śr Grindasköršum og ķ noršvestur aš Helgafelli um 950 og į svipušum tķma rann hrauniš sem nś ber nefniš Hśsfellsbruni og kom śr eldborgunum vestan viš Blįfjöll.
Og gleymum žvķ ekki aš höršustu skjįlftarnir verša žarna.
Sunnan viš Grindaskörš eru Brennisteinsfjöll. Žar rann Selvogshraun einhvern tķmann į tķmabilinu 900 og fram į 13. öld, féll fram af Stakkavķkurfjalli og endaši ofan ķ Hlķšarvatni rétt eins og mörg eldri hraun.
Sunnan Blįfjalla er Heišin hį sem er į um 7000 įra hraundyngju. Ef viš fęrum okkur ašeins noršar sjįum viš grķšarlegt hraun sem kallaš er Leitarhraun. Gķgurinn nefnist Leitin og er skammt sunnan viš Ólafsskarš. Žaš rann til sušurs til sjįvar fyrir um 7000 įrum Žorlįkshöfn er byggš į žvķ hrauni. Ekki nóg meš žaš. Hrauniš rann lķka til noršurs, beygši eftir halla lands, rann til vesturs allt ofan ķ Ellišaįrvog. Raušhólar uršu til žegar hrauniš rann yfir votlendi.
Skammt frį Leitargķgunum eru tvęr miklu yngri eldborgir sem uršu til ķ gosi įriš 1000. Ofan į Leitarhrauninu sem nefnist žarna Svķnahraun er Svķnahraunsbruni, hrauniš sem sumir nefna Kristnitökuhraun žvķ žaš kom upp žegar žingiš į Žingvöllum ręddi um aš taka upp nżjan siš og leggja heišni.
Kristni sögu segir svo af žinginu, sjį hér:
Žį kom mašr hlaupandi ok sagši, at jaršeldr var upp kominn ķ Ölfusi ok mundi hann hlaupa į bę Žórodds goša.
Žį tóku heišnir menn til oršs: "Eigi er undr ķ, at gošin reišist tölum slķkum."
Žį męlti Snorri goši: "Um hvat reiddust gošin, žį er hér brann hraunit, er nś stöndum vér į?"
Margt mį segja um Snorra goša Žorgrķmsson en hann įttaši sig greinilega į žvķ aš hraunin į Žingvöllum voru mynduš ķ eldgosum.
Myndir:
1. Efst er jaršskjįlftakort Vešurstofunnar af Vesturlandi. Žar er merktir tveir jaršskjįlftar viš Snęfellsjökul og vķšar.
2. Kort frį ĶSOR sem sżnir eldstöšvakerfin sex į Reykjanesi, sjį nįnar į vefsķšu fyrirtękisins, sjį hér.
3. Mynd af Grindasköršum. Tvķbolli er gķgurinn lengst til vinstri. Hann gaus um 950. Tvķsmelliš į myndina til aš stękka hana.
4. Mynd af Kristnitökuhrauninu sem raunar heitir Svķnahraunsbruni. Žarna sjįst gķgarnir sem gusu įriš 1000. Fjęr, undir hlķšum Blįfjalla, er Leitin, eldstöšin sem sagt er frį ķ pistlinum. Tvķsmelliš į myndina til aš stękka hana. Ég hef sett örnefni inn į myndina.
Stjórnmįl og samfélag | Breytt 23.10.2020 kl. 15:35 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (0)
Ofsi Einars Kįrasonar, hiš besta ķ ķslenskri sagnahefš
19.10.2020 | 15:36
Mikiš vęri nś gaman aš vera sögumašur eins og Einar Kįrason rithöfundur. Žaš vęri fullkomin tilvera, stórkostlegt lķf. Og žetta segi ég vegna žess aš ég lauk fyrir stuttu viš Ofsa, bókina sem Einar skrifaši og śt var gefin įriš 2008.
Stórkostlegbók ķ einu orši sagt. Jį, stórkostleg bók. Ekki er žaš ašeins sagan sem slķk, heldur stķllinn og ekki sķst flutningurinn, upplestur höfundar. Jį, Ofsi er til ķ hljóšbók sem hentar mér prżšilega ķ gönguferšum. Viš Einar Kįrason göngum saman.
Ofsi segir frį atburšum sem Sturlunga greinir frį, er Gissur Žorvaldsson tekur sig upp og flyst noršur ķ Skagafjörš og sest aš į Flugumżri sem hann kaupir af Eyjólfi Žorsteinssyni einum höfšingja Sturlunga.
Žegar Ofsi kom śt hugsaši ég eitthvaš į žessa leiš: Ęi, ég nenni ekki aš fara aš lesa einhvern gįfumannapistil um fornsögurnar. Gluggaši ķ hana ķ bókabśš og fannst hśn ekkert spennandi. Gott ef ekki flögraši aš mér aš bók eftir gallharšan sósķalista og gamlan komma myndi ég nś ekki kaupa. Mikiš skjįtlašist mér, žó ekki um pólitķkina heldur um skįldiš. Hafši ég engu aš sķšur lesiš bękur efir Einar, til dęmis skįldsöguna Storm og Jónsbók, ęvisögu Jóns Ólafssonar, višskiptajöfurs.
Sumariš 2018 keypti ég Stormfugla eftir Einar. Gleypti hana ķ mig og upplifši aftur žessi tvö sumur į menntaskólaįrunum sem ég var į togara. Ég var svo heillašur af bókinni aš ég skrifaši um hana, sjį hér. Og hér ętla ég aš gera žaš sem mér finnst svo ósköp kjįnalegt, žaš er aš vitna ķ sjįlfan sig. Meiri gįfumenn en ég gera žaš tķšum og žvķ get ég ekki stillt mig um aš gera slķkt hiš sama, en bara ķ žetta sinn. Ég skrifaši (meš leyfi hęstvirts forseta):
Rithöfundurinn Einar Kįrason er einstakur. Enginn annar getur skrifaš eins og hann gerir ķ Stormfuglum. Stundum langar og flóknar mįlsgreinar, sem žó eru svo haganlega saman settar aš lesandinn missir hvorki žrįšinn né athyglina. Minnimįttar skrifarar kunna ekki žessa list og viš lķtum allir upp til Einars, żmist meš ašdįun eša öfund, jafnvel hvort tveggja.
Ég stend enn viš žessi fįtęklegu orš mķn.
Ofsi er um fimmtįn kķlómetra bók. Sagan er žvķ frekar stutt en į móti kemur aš sagan geymist ķ höfšinu, eftirbragšiš er mikiš, langt og gott. Ég hafši hemil į mér, hlustaši bara ķ gönguferšum og vissi ekkert hversu langt hśn myndi endast.
Gallinn er sį aš ég man aldrei neitt. Mundi ekki aš Einar hafši skrifaš fjórar bękur um višburši Sturlungaaldar. Fyrsta bókin er Óvinafagnašur (2001), Ofsi (2008), Skįld (2012) og Skįlmöld (2014). Aušvitaš įtti ég aš byrja į žeirri fyrstu, en ég er betur kunnugur Sturlungu Sturlu Žóršarsonar en skįldinu Einari Kįrasyni, og er ég keypti Ofsa voru hinar bękurnar Einars mér gleymdar.
Einar segir ķ Ofsa frį nefi helstu söguhetja Sturlungu. Gissur er aušvitaš glęsilegur mašur, kann sig, gerist frišarhöfšingi. Fyrir okkur Dalamenn er hann einum of sléttur og felldur gęi. En žetta er skįldskapur, tek žaš ekki persónulega žó sumum af įum mķnum sé lżst sem einhverjum skrattakollum. Hefna ber fyrir slķk ummęli en ég geri žaš ekki.
Ein merkilegasta persóna bókarinnar er hann Eyjólfur Žorsteinsson sem hafši višurnefniš ofsi. Margir kunna aš halda aš heiti bókarinnar sé dregiš af višurnefninu en svo žarf ekki aš vera. Ofsi rķkti ķ landinu į Sturlungaöld og Gušmundur, fręndi Gissurar var lķka nefndur ofsi. Sturla Žóršarson segir ķ Ķslendinga sögu:
Ķ ženna tķma var svo mikill ofsi Sturlu Sighvatssonar aš nęr öngvir menn hér į landi héldu sér réttum fyrir honum og svo hafa sumir menn hermt orš hans sķšan aš hann žóttist allt land hafa undir lagt ef hann gęti Gissur yfir komiš.
Öldin sem kennd er viš Sturlunga var tķmi ofsa og heiftar og lżsir Einar Kįrason henni einkar vel og er sannfęrandi. Ķ sögunni birtist bręšin gegn žeim sem drįpu Snorra Sturluson afar skżrt. Įrni beiskur, banamašur Snorra, leitar śtgöngu śr Flugumżrarbrennu og var grimmilega drepinn og ķ sögu Einars beitti Kolbeinn grön sveršinu:
Ašferširnar voru žannig aš manni rann eiginlega kalt vatn į milli skinns og hörunds; trölliš Kolbeinn hjó fyrst af honum annaš eyraš og svo hönd og fót og mešan mašurinn var enn organdi og spriklandi žį brį hann sveršinu žannig į frammjótt andlit mannsins aš žaš flettist aš mestu af; aš lokum fauk bśkurinn frį höfšinu og um leiš og Kolbeinn kastaši žvķ frį sér eins og sorpi žį ępti hann:
Man nś enginn lengur Snorra Sturluson?!
Žetta er hrottaleg lżsing en bręši Kolbeins var mikil žvķ hann vissi aš žarna vó hann žann sem oft hefur veriš lķkt viš Jśdas Ķskarķot. Engu aš sķšur var var Įrni aš reyna aš bjarga Halli syni Gissurar, brśšgumanum sem ašeins var įtjįn įra.
Fjölbreyttur stķll Einar er slķkur aš hann getur lżst bardaga og įverkum įn žess aš neinum blöskri og um leiš segir frį fólki eins og Gróu Įlfsdóttur svo angurblķtt og fagurlega aš ekki er laust viš aš lesandinn vikni viš lesturinn.
Sumir er höfšingjar sem fį rödd ķ sögunni og ekki eru žeir allir miklir fyrir sér aš gįfum eša skżrleika. Hrafn Oddson, einn af foringjum Sturlunga, viršist skarpgįfašur og klįr en brestur kjark žegar mest į reynir. Įsgrķmur Žorsteinsson, bróšir Eyjólfs ofsa, segir honum frį ašförinni aš Gissuri į Flugumżri, og bišur hann um lišsinni. Hrafn sat brśškaupsveisluna, varš vinur Gissurar, en gat ekki sagt honum frį yfirvofandi harmleik, og gat ekki heldur afstżrt honum. Žaš eina sem hann gerši var aš flżja, gera eins og viš nśtķmamenn, lįta sem ekkert sé og vonast til aš vandamįliš hverfi.
Eyjólfur ofsi er žunglyndur mašur, lķklega haldinn gešhvörfum. Einar lżsir honum mjög sennilega, ofsanum, žunglyndinu, heiftinni og eftirsjįnni. Hann er giftur Žurķši Sturludóttur Sighvatssonar sem gerir lķf hans aš hreinu helvķti, skilur hann ekki, hęšist aš honum. Engu aš sķšur į Eyjólfur žann draum mestan aš žóknast Žuru sinni.
Fleiri en höfšingjar fį rödd ķ sögunni. Margir slķkir eru meirihįttar menn eins og Hallfrķšur garšafylja, fóstra sona Gissurar og Gróu. Henni er fagurlega lżst aš innręti og hśn bókstaflega bjargar lķfi Gissurar.
Sumir eru alls ekki meirihįttar heldur skķthęlar eins og Žorsteinn grenja sem situr brśškaupiš aš Flugumżri en telur sér sżnd marghįttuš óviršing žar. Hann tautar viš sjįlfan sig og heitist viš hśsrįšendur. Į leiš yfir Öxnadalsheiši mętir hann lišinu sem ętlar aš rįšast į Flugumżri. Hann slęst žar ķ hópinn og leggur til atlögu viš gestgjafa sķna og heimamenn.
Heinrekur Hólabiskup gegnir mikilvęgu hlutverki ķ sögunni, greinir ķslenska žjóš og dęmir ķ bréfum sķnum til Hįkons Noregskonungs. Ķ sķšasta bréfinu segir hann viš kónginn:
Ég vona aš žér fyrirgefiš mér framhleypnina, en sś hugsun hvarflar aš mér aš žaš sé varla žess virši aš vilja gerast herra žeirra sem hér bśa; kannski fer best į žvķ aš žeir sjįlfir eigi sitt auma land og samfélag.
Ķ Ķslendingabók Sturlu Žóršarsonar segir um žann atburš er Gissur stendur yfir lķkum konu sinnar og sonar:
Žį męlti Gissur: Pįll fręndi, segir hann, hér mįttu nś sjį Ķsleif son minn og Gró konu mķna.
Og žį fann Pįll aš hann leit frį og stökk śr andlitinu sem haglkorn vęri.
Hallfrķšur garšafylja segir meš oršum Einars Kįrasonar frį sama atburši:
Hallfrķšur mķn. Hér mįttu lķta Gróu konu mķna og Ķsleif son minn.
Įn klökkva. En um leiš og hann leit undan mįtti sjį hagl stökkva śr auga hans, og ég vissi aš žaš var śti um allan friš į Ķslandi enn um langa hrķš.
Į žennan veg skrifar enginn nema skįld sem bżr aš öllu žvķ besta sem ķslensk sagnahefš hefur žróaš ķ žśsund įr. Og žaš er ekki lķtiš.
Nś förum viš Einar saman ķ fleiri gönguferšir og hann flytur mér Óvinafagnaš. Ég hlakka til. Er bśinn aš kaupa hljóšbókina af Forlaginu og setja hana ķ appiš ķ sķmanum.
Stjórnmįl og samfélag | Breytt s.d. kl. 17:38 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (3)
Męta, sitja aušum höndum ķ barneignum og pop-up markašur
17.10.2020 | 14:16
Oršlof
Ķ essinu sķnu
Žegar sagt er um einhvern aš hann sé ķ essinu sķnu er įtt viš aš hann sé vel fyrirkallašur, ķ góšu skapi og njóti sķn vel.
Žótt oršiš ess hljómi eins og heiti bókstafsins s eru engin tengsl žar į milli, heldur er oršasambandiš komiš til okkar śr dönsku, sem aftur hefur fengiš žaš aš lįni śr žżsku.
Ręturnar eru žó ķ latķnu žar sem sögnin esse merkir aš vera. Ķ mišaldalatķnu hefur veriš myndaš nafnorš af žessari sögn sem hljómar eins - esse - og merkir vera, įstand.
Samkvęmt žvķ merkir oršasambandi aš vera ķ essinu sķnu bókstaflega aš vera ķ įstandinu sķnu sem žżšir vęntanlega aš vera ķ góšu jafnvęgi, eša eins og lķka er stundum sagt, upp į sitt besta.
Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum
1.
Belgķska landslišiš ķ fótbolta er mętt til landsins. Žeir męta Ķslandi į Laugardalsvelli annaš kvöld ķ Žjóšadeildinni.
Frétt į ruv.is.
Athugasemd: Žaš sem segir ķ bįšum setningunum mį til sanns vegar fęra. Hins vegar er belgķska landslišiš komiš til landsins og žaš mun leika viš žaš ķslenska į morgun.
Einkenni ķžróttablašamanna er aš tala į annan hįtt en flestir gera. Sögnin aš męta merkir aš hitta en ekki aš koma.
Tvö fótboltališ mętast į velli og svo leika žau eša spila fótbolta. Sögnin aš męta merkir ekki aš takast į ķ fótbolta eša öšrum ķžróttagreinum.
Tillaga: Belgķska landslišiš ķ fótbolta er komiš til landsins. Žaš leikur gegn žvķ ķslenska į Laugardalsvelli annaš kvöld ķ Žjóšadeildinni.
2.
Sigurveig hefur ekki setiš aušum höndum žegar aš barneignum kemur.
Myndatexti į blašsķšu 2 ķ Fréttablašinu 16. október 2020
Athugasemd: Žetta er nś hįlfkjįnalega oršaš. Oršalagiš aš sitja aušum höndum kemur lķtiš barneignum viš. Aš minnsta kosti mętti orša žetta mun skilmerkilegar. Segja mį aš hér sé notašur śrdrįttur. Og hvaš er žaš? Skżringuna finnum viš ķ Mįlfarsbankanum en žar segir:
Oršiš śrdrįttur er notaš yfir įkvešiš stķlbragš sem felst ķ žvķ aš nota veikara oršalag en efni standa til.
Žaš er ekki mjög kalt hérna, ķ merkingunni: žaš er heitt hérna.
Žetta var ekki sem verst, ķ merkingunni: žetta var mjög gott.
Jón G. Frišjónsson mįlfręšingur segir ķ bók sinni Mergur mįlsins um oršatiltękiš aš sitja aušum höndum:
Vera ašgeršalaus, hafast ekkert aš. [ ]
Lķkingin trślega dregin af žvķ er menn hafast ekki aš, sitja tómum höndum, taka sér ekki neitt (verkfęri) ķ hendur.
Sumir sitja aušum höndum ķ vinnunni eša skólanum en žetta er ķ fyrsta sinn sem ég sé svona sagt ķ žessu samhengi. Skżringin er lķklega sś aš blašamašurinn hefur ekki góša tilfinningum fyrir ķslensku mįli, er ekki vel lesinn. Vera mį aš hann sjį fyrir sér aš börnin hafi veriš handunnin. Hvaš veit mašur?
Tillaga: Sigurveig hefur ekki lįtiš sitt eftir liggja ķ barneignum.
3.
Hópur fólks beiš ķ langri röš til kaupa ferskt og framandi gręnmeti og įvexti į pop-up markaši Austurlands food coop į Skślagötu ķ gęr.
Myndatexti į blašsķšu 2 ķ Fréttablašinu 16.10.20.
Athugasemd: Žetta er hręšileg mįlsgrein. Drasl sem ekki į heima ķ fréttamišli, ruslatunnumatur. Ķ fréttinni kemur fram aš vel hafi veriš gętt aš sóttvörnum og tveggja metra reglunni. En hvaš meš tungumįliš, ķslenskuna? Hver gętir hennar į Fréttablašinu?
Hvaš er pop-up markašur? Og hvaš žżšir food coop? Hvaš męlir gegn žvķ aš blašamašurinn tali ķslensku? Geti seljendur ekki komiš ķslenskum oršum aš starfsemi sinni ęttu žeir aš finna sér eitthvaš annaš aš gera en višskipti.
Tillaga: Engin tillaga.
4.
351 rekstrarašili hefur sótt um stušning vegna
Frétt į ruv.is.
Athugasemd: Žeim fer fjölgandi fréttamönnunum hjį Rķkisśtvarpinu sem skilja ekki reglur. Hér byrjar setning į tölustöfum, fyrsta mįlsgreinin ķ fréttinni.
Sama dag, tępri klukkustundu fyrr, skrifar annar fréttamašur žessa frétt į vefinn ruv.is:
29 einstaklingar og fyrirtęki hafa fariš ķ įkęruferli hjį lögreglu fyrir brot į sóttvarnarlögum
Sorglegt er til žess aš hugsa aš ungt og snjallt fólk skuli ekki vita meira um skrif. Nś kemur žaš žvķ ķ koll aš hafa ekki tekiš betur eftir ķ skóla. Verst er žó aš yfirmenn į Rķkisśtvarpinu, samstarfsmenn og meintur mįlfarsrįšgjafi skuli ekki koma til hjįlpar og leišbeina.
Reglan er žessi: Aldrei byrja setningu į tölustöfum. Aldrei nokkurn tķmann. Slķkt er ekki einu sinni gert ķ ensku mįli né heldur öšrum. Grundvallarmunur er į bókstöfum og tölustöfum. Setningar byrja į stórum staf, upphafsstaf. Slķkur stafur er ekki til ķ tölustöfum.
Tillaga: Engin tillaga.
Stjórnmįl og samfélag | Breytt s.d. kl. 14:23 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (0)
Fréttakviss, löggan sinnir žjófnaši og stķga į góšar fréttir
13.10.2020 | 10:33
Oršlof
Įsmegin
Įsmegin er gušakraftur, gošaafl. Einhverjum vex įsmegin; eflast, styrkjast magnast.
Hśn hefur aldrei gefist upp žótt į móti blįsi, henni hefur žvert į móti vaxiš įsmegin viš hverja raun.
Kröfunni um lżšręšislegar umbętur vex įsmegin dag frį degi.
Lķkingin er dregin af megingjöršum Žórs en honum óx įsmegin hįlfu (um helmingur) er hann spennti žęr um sig.
Fęrast ķ įsmegin: Eflast magnast.
Hann gafst ekki upp viš andstreymiš heldur fęršist allur ķ įsmegin žegar į móti blés.
Oršatiltękiš er kunnugur śt fornu mįli:
Haršar reis į kné
hafra dróttinn
fęršisk allra
ķ įsmegin.
Mergur mįlsins, Örn og Örlygur 1993. Jón G. Frišjónsson.
Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum
1.
Fréttakviss vikunnar.
Fyrirsögn į visir.is.
Athugasemd: Žetta orš fréttakviss er óskiljanlegt enda aš hįlfu śtlenska.
Į ensku er forvitinn inquisitive. Af žvķ er leitt oršiš quiz sem mešal annars žżšir spurningakeppni og er mikiš notaš:
- a general knowledge quiz
- a television quiz show
- The magazine publishes a quiz once a month.
Mašur nokkur sagši ķ vištali: Žetta er svona ķdķótprśf, ef ég mį sletta Nei, žś mįtt ekki sletta. Žś įtt aš tala ķslensku. Ef žś getur ekki komi oršum aš hugsun žinn į ķslensku įttu aš žegja. Žetta į ekki ašeins viš ķ fjölmišum heldur alltaf. Ekki vanvirša ķslenskuna. Žvķ fleiri sem gera žaš žvķ meiri lķkur į hnignun hennar.
Fjöldi fólks slettir erlendum oršum og žar į mešal ég. Žetta er mikill ósišur. Žórarinn Eldjįrn segir ķ ljóši sķnu:
Į ķslensku mį alltaf finna svar
og orša stórt og smįtt sem er og var
Žvķ er žaš sorglegra en orš fį lżst aš stjórnendur fréttamišilsins Vķsis skuli leyfa sér aš tala um fréttakviss. Bśa til blending į ķslensku og ensku.
Nei, žiš megiš ekki sletta.
Af hverju?
Ef žiš žurfiš aš spyrja eigiš žiš aš finna ykkur eitthvaš annaš til dundurs en aš gefa śt fjölmišil į Ķslandi. Skammist ykkar.
Tillaga: Fréttaspurningar vikunnar.
2.
Heimir Hallgrķmsson og hans menn ķ knattspyrnulišinu Al-Arabi töpušu sannfęrandi fyrir Al-Sadd ķ bikarśrslitunum ķ Katar.
Fyrirsögn į ruv.is.
Athugasemd: Er hęgt aš tapa sannfęrandi? Miklu betur fer į žvķ aš segja aš lišiš hafi įtt skiliš aš tapa leiknum, tapaš veršskuldaš. Nei, žetta sķšasta er ekki alveg nógu gott.
Tillaga: Heimir Hallgrķmsson og hans menn ķ knattspyrnulišinu Al-Arabi įttu skiliš aš tapa fyrir Al-Sadd ķ bikarśrslitunum ķ Katar.
3.
Lögreglan į höfušborgarsvęšinu sinnti bęši eignaspjöllum og žjófnušum į nokkrum stöšum į höfušborgarsvęšinu snemma ķ gęrkvöldi.
Fyrirsögn į mbl.is.
Athugasemd: Varla getur veriš aš löggan hafi skemmt eignir og stunda žjófnaš. Lķklegra er aš hśn hafi sinnt tilkynningum um žetta. Af hverju skrifa blašmenn ķ ófullgeršum setningum?
Inn ķ mįlsgreinina vantar orš sem kemur ķ veg fyrir misskilning. Til dęmis śtkall eša tilkynning.
Aušvitaš skilst fyrirsögnin. Lykiloršin hér eru lögreglan og sögnin aš sinna. Hefši žeim veriš sleppt gęti žetta hafa hljóšaš svona:
Hópur į höfušborgarsvęšinu var tekinn fyrir bęši eignaspjöll og žjófnaš į nokkrum stöšum į höfušborgarsvęšinu snemma ķ gęrkvöldi.
Žį hefši enginn misskiliš neitt.
Sögnin aš sinna er įhugavert orš og merkir samkvęmt oršabókinni aš sjį um eša annast eitthvaš.
Žaš er nįskylt nafnoršinu sinna sem ķ kvenkyni og merkir hugur, įhugi, athygli. Einnig nafnoršinu sinni sem er hvorugkynsorš og merkir lķka hugur, geš eša skošun.
Sį sem er sinnisveikur er veikur į sinni, meš öšrum oršum sjśkur ķ huga sem įšur var nefnt gešveiki. Lišsinni merkir lišveisla, hjįlp.
Tillaga: Lögreglan į höfušborgarsvęšinu sinnti śtköllum vegna eignaspjalla og žjófnaša į nokkrum stöšum į höfušborgarsvęšinu snemma ķ gęrkvöldi.
4.
Žegar Trump hefur fengiš góšar fréttir, hefur honum tekist aš stķga į žęr.
Frétt į visir.is.
Athugasemd: Žetta er skrżtiš. Hvers vegna žarf aš stķga į góšar fréttir žegar aušvelt er aš virša žęr aš vettugi. Myndręn lżsing getur einfaldlega veriš asnaleg og žessi er illskiljanleg og žar aš auki óžekkt ķ ķslensku mįli.
Heimildin er AP fréttaveitan. Žar segir:
Its been a long time since Donald Trump has had any good news, and when he does have good news, he manages to step on it.
Žarna kom žaš. Ekki er allt gott sem er sagt į enskri tungu. Margt bendir til aš oršalagiš sé ekki algengt ķ ensku žó ég vilji nś ekki fullyrša um žaš. Lķklegast į enski višmęlandinn viš aš Trump nżti sér ekki góšar fréttir, noti žęr ekki sér til framdrįttar.
Tillaga: Žegar Trump hefur fengiš góšar fréttir nżtir hann sér žęr ekki.
5.
102 af körlunum óttušust ekki aš žurfa aš fara ķ sóttkvķ eša einangrun en 95 óttušust žaš.
Frétt į mbl.is.
Athugasemd: Af fréttinni aš dęma er ekki hęgt aš draga ašrar įlyktanir en aš Mogginn krefjist žess aš blašmenn byrji setningar į tölustöfum. Slķkt er hins vegar hvergi gert, allir meš viti męla gegn žvķ. Jafnvel ķslenskufręšingar og ašrir mįlfręšingar krossa sig og jesśsa žegar žessi ósišur sést eša hann ber į góma svo ekki sé talaš um vel lesiš fólk.
Ķ afar ruglingslegri ķžróttafrétt į vef Moggans er tuttugu og ein sjįlfstęš setning og mįlgrein. Af žeim byrja nķu į tölustöfum. Žetta er nżtt Ķslandsmet. Mér ekki kunnugt um ašra blašamenn sem viljandi eša óviljandi hefur tekist aš koma žvķ svo fyrir aš 43% setninga ķ einni frétt byrji į tölustöfum.
Į einum staš byrjar setning į tölu sem skrifuš er meš bókstöfum sem er óskiljanleg, svona samhengisins vegna. Hefši blašamašurinn skrifaš töluna ķ tölustöfum hefši hlutfalliš veriš 48%.
Nįstašan ķ fréttinni er yfiržyrmandi. Sögnin aš óttast er ofnotuš, finnst įtta sinnum. Höfundurinn hefši getaš notaš önnur sambęrileg orš til tilbreytingar. Nefna mį orš eins og aš hręšast, skelfast, vera skelkašur, hafa įhyggjur af, vera smeykur, hafa beyg af, hafa geig af, hrellast, ęšrast, óa viš og svo framvegis. Af nógu er aš taka.
Sama er meš nafnoršiš leikmašur. Žaš er notaš tuttugu sinnum.
Oršiš prósent er ellefu sinnum notaš. Ķ svona frétt fer vel į žvķ aš nota prósentutįkniš, %.
Gallinn er sį aš ķ fréttinni eru hlutfallstölur żmist ritašar meš engum aukastaf, einum og jafnvel tveimur. Samhengiš er ekkert. Žar aš auki gat höfundurinn ekki druslast til aš setja upplżsingarnar fram myndręnt, til dęmis ķ sśluriti. Žaš hefši veriš mun žęgilegra aflestrar en vitleysan sem hann bżšur upp į.
Verst er aš hann heldur žaš megi bjóša lesendum Moggans upp į hvaš sem er. Žaš er hins vegar ekki svo.
Žvķ mišur er höfundar ekki getiš en hann getur vitjaš skammarveršlaunanna hjį mér žegar vel liggur į honum.
Tillaga: Af körlunum voru 102 óhręddir aš fara ķ sóttkvķ eša einangrun en 95 óttušust žaš.
Stjórnmįl og samfélag | Breytt s.d. kl. 10:48 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (0)
Valkostagreining, fį gagnrżni og vantraust til Vegageršarinnar
9.10.2020 | 11:35
Oršlof
Sumar
Įkvešin tilhneiging viršist vera į dreifingu afbrigšanna sumurin og sumrin. Ef įrstķšin er į einhvern mįta teljanleg žį er afbrigšiš oftast sumurin:
Sumurin žrjś sķšan hann fęddist hafa veriš falleg.
Hann feršašist um Ķsland sumurin 1927 og 1930.
Ef vķsaš er til įrstķšarinnar įn tķmasetningar er afbrigšiš sumrin oftast notaš:
Stśdentar nota sumrin venjulega til aš vinna fyrir sér.
Skįkmót eru oft og einatt haldin į sumrin.
Beygingarlżsing ķslensks nśtķmamįls.
Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum
1.
Hįvęrt įkall um frjįlsari séreign.
Fyrirsögn į blašsķšu 8 ķ Markašnum, fylgiblaši Fréttablašsins 7.10.20.
Athugasemd: Įkall merkir samkvęmt oršabókinni bęn eša įvarp. Žaš getur einnig žżtt hvatning. Enska oršalagiš to call for hefur veriš žżtt į ķslensku aš kalla eftir. Óljóst er hvaš žaš merkir annaš en aš hrópa.
Smišurinn kallaši eftir hamrinum.
Fašir vor kallar į kśtinn.
Vinur minn, hvar sem ķ heiminum er heyršu mitt įkall og lišsinntu mér
Margir hafa flękt sig ķ ensku oršalagi og grķpa hiš gamla ķslenska orš įkall og tengja viš kalla eftir.
Innanrķkisrįšherra hefur borist įkall frį sżslumanninum į Hśsavķk vegna skorts į lögreglumönnum ķ umdęminu.
Kalla eftir er nżlega komiš inn ķ ķslensku, aš minnsta kosti hefur žaš aldrei veriš eins mikiš notaš en sķšustu misseri. Ķ fjölmišlum mį finna žessi dęmi um oršalagiš:
- kalla eftir 6 mįnaša tekjubótum.
- Kalla eftir įbendingum
- Kalla eftir samręmi ķ stušningi viš fjölskyldur
- Kalla eftir veršlękkun
- Kalla eftir ķbśafundi
- Kalla eftir opinni umręšu um rķkisįbyrgš
- Kalla eftir įbyrgš
- Kalla eftir frekari upplżsingum
- Kalla eftir umsögn Heilbrigšiseftirlitsins
- Kalla eftir hugmyndum um loftslagsašgeršir
Oršalagiš er notaš ķ ótrślegum fjölda ašstęšna og fer varla framhjį neinum manni aš hęgt er aš orša hlutina nįkvęmar. Nota mį orš og oršalag eins og krefjast, heimta, óska eftir, bišja um og svo framvegis. Kalla eftir er rekar loftkennt oršalag.
Hvaš gera til dęmis stjórnvöld žegar kallaš er eftir veršlękkun? Ekkert, vegna žess aš ekki er ljóst hvar er veriš aš segja. Vęri hins vegar krafist veršlękkana horfir mįliš allt öšru vķsi viš.
Tillaga: Engin tillaga.
2.
vinnur einnig aš valkostagreiningu fyrir nokkur sveitarfélög.
Frétt į blašsķšu 10 ķ Morgunblašinu 8.10.20.
Athugasemd: Ólafur Oddsson, menntaskólakennari, benti mér ķ gamla daga į meinlega villu ķ ritgerš sem ég skrifaši. Ķ henni hafši ég notaš oršskrķpiš valkostur. Hann skżrši śt fyrir mér og lķklega bekkjarfélögum mķnum aš valkostur vęri samsett śr tveimur oršum sem merkja nįnast žaš sama. Oftast dugar aš nota kostur eša žį val. Nś held ég aš vonlaust sé aš berjast gegn valkostinum. Hann er lķklega rótgróinn ķ hausnum į liši sem skrifar og talar įn žess aš velja oršin af kostgęfni.
Jį, žetta er vonlaust. Fyrir nokkru rakst ég į oršiš valkostagreining. Ķ Mogganum mķnum ķ morgun er frétt um fękkun sveitarfélaga. Žar er vitnaš ķ fyrirtęki sem heitir RR rįšgjöf og vinnur aš valkostagreiningu, ekki greiningu į kostum sem velja mį um.
Nei, valkostagreining skal žaš heita og er oršiš til vitnis um aš sį sem žaš notar er hįmenntašur og sigldur.
Nokkur sveitarfélög aš huga aš sameiningu viš önnur og žaš heitir ķ fréttinni leit aš samstarfsašila. Į mįliš.is segir:
Athuga aš ofnota ekki oršiš ašili. Fremur: tveir voru ķ bķlnum, sķšur: tveir ašilar voru ķ bķlnum. Fremur: sį sem rekur verslunina, sķšur: rekstrarašili verslunarinnar.
Best er bara aš sleppa oršinu ašili ķ samsetningum og žį leggur kansellķfnykinn ekki um allt eins og žegar śldin skata er į boršum. Umorša ķ stašinn.
Nś bżst ég fastlega viš aš žegar valkostagreinin hefur veriš gerš um sameiningu sveitarfélaga standi ķbśum til boša aš skoša valkostavališ. Žį er lķklegast aš flestir samžykki besta valkostavalkostinn.
Tillaga: vinnur aš greiningu kosta fyrir nokkur sveitarfélög.
3.
Stjórnarmašur KSĶ fęr gagnrżni fyrir aš stķga fram ķ kvöld og gagnrżna eina af stjörnum lišsins.
Fyrirsögn į dv.is.
Athugasemd: Sem sagt, stjórnmašurinn fęr gagnrżni fyrir aš gagnrżna. Hvašan steig mašurinn fram? Var hann į klósettinu og kom svo fram ķ stofu? Žetta er oršalag undir sterkum enskum įhrifum og žvķ mišur mikiš notaš. Oršalagiš er ansi śtbreytt, žaš er sögn og nafnorš. Ķ flestum tilfellum dugar sögnin: Fį gagnrżni merkir aš gagnrżna.
Enskir segja:
step aside/back/down/in/forward/out
step something up
step out on
Margt af žessu er ekki hęgt aš žżša meš einu eša tveimur ķslenskum oršum og flest af žessu veršur kjįnalegt en annaš órökrétt ķ žżšingu.
Ķ ofangreindri fyrirsögn er óžarfi aš segja aš mašurinn hafi stigiš fram. Hann gerši žaš ekki, birti bara skošun sķna į samfélagsmišli.
Mašurinn er sagšur hafa fengiš gagnrżni og en į venjulegu mįli merkir žaš aš mašurinn var gagnrżndur.
Tillaga: Stjórnamašur ķ KSĶ er gagnrżndur fyrir ummęli um eina af stjörnum lišsins.
4.
Lżsa yfir fullkomnu vantrausti til Vegageršarinnar.
Fyrirsögn į ruv.is.
Athugasemd: Jį, vissulega tekur mįliš breytingum. Vonandi žó ekki į žennan hįtt.
Į Facebook mį oft lesa:
Til hamingju til žķn meš afmęliš
Glešileg jól til žķn
Hefšbundiš oršalag er hins vegar svona:
Til hamingju meš afmęliš
Glešileg jól
Žegar viš įvörpum einhvern ķ bréfi, tölvupósti eša į samfélagsmišlum fer ekkert į milli mįla hver vištakandinn er og žvķ er óžarfi aš segja til žķn.
Sama er meš stofnun eins og Vegageršina, rķkisstjórnina, borgarstjórann eša lögregluna. Sé įstęša til er lżst yfir vantrausti į žį, ekki til žeirra.
Svo mį lengi deila um oršalagiš fullkomiš vantraust. Er eitthvaš til sem er ófullkomiš vantraust. Lżsingaroršiš er greinilega til aš herša į yfirlżsingunni en veršur fyrir vikiš marklaus eša śr henni dregur stórlega. Vantraust er vantraust og enginn millivegur. Ekki er til hįlfvantraust eša 30% vantraust.
Tillaga: Lżsa yfir fullkomnu vantrausti į Vegageršina.
Stjórnmįl og samfélag | Breytt s.d. kl. 11:45 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (0)
Taka stašfestingu į tilnefningu og hlaupa fyrir allan peninginn
6.10.2020 | 15:17
Oršlof
Sśpa ķ hįriš
Į tķmabili var ég hrifin af enskum sjónvarpsfrasa sem beint er aš žeim sem mašur hefur ekki hitt lengi: Long time, no see. Nema ég var aldrei klįr į hvort žaš įtti aš vera seen eša see, og beitti žvķ gjarnan grķnleppnum langur tķmi, enginn sjór, žvķ see hljómar eins og sea sem žżddi um leiš aš see vęri rétta formiš, en žį var žaš oršiš af seint. Žetta er (langsótt) dęmi um hvaš getur gerst žegar mįlnotendur telja sig fęra ķ flestan sjó į öšru mįli. Žeir sökkva hratt.
Og ofmatiš gengur vķša lengra. Žaš skżrir m.a. hvers vegna alltof sjaldan er leitaš til žżšenda eša prófarkalesara žegar klastraš er saman skiltum og enskum bęklingum, sem leišir til žess aš sundgestum er skipaš aš bera sśpu ķ hįriš, og fólk varaš viš žvķ aš hemla reglurnar
Morgunblašiš 3.10.20. Tungutak blašsķšu 28. Sigurbjörg Žrastardóttir.
Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum
1.
Til aš mynda sé Trump nżbśinn aš tilnefna nżjan hęstaréttardómara og aš taka eigi stašfestingu į žeirri tilnefningu til umfjöllunar eftir rśma viku.
Frétt į visir.is.
Athugasemd: Mįlgreinin er óžarflega löng og oršalagiš slęmt, įbyggilega dregiš af žvķ sem višmęlandi segir. Byrjendur ķ blašamennsku halda aš žeir eigi aš skrifa allt beint upp eftir žeim sem žeir tala viš. Žaš er rangt. Skylda blašamanns er fyrst og fremst aš koma ešlilegum oršum aš žvķ sem višmęlandinn segir. Ekki žarf allt aš vera bein ręša.
Oršalagiš til aš mynda merkir žaš sama og til dęmis.
Verra er meš oršalagiš taka eigi stašfestingu į žeirri tilnefningu sem er hreinn og klįr kansellķstķll; ferlega ljótt og frįhrindandi. Merkingin er einfaldlega sś aš žingiš žarf aš stašfesta tilnefninguna. Einfaldara getur žaš ekki veriš.
Ef blašamašur getur ekki komiš frį sér frétt į nokkurn veginn ešlilegri ķslensku er fokiš ķ flest skjól. Raunar stendur ķslenskan į berangri og žį kemur upp ķ hugann ljóš:
Fżkur yfir hęšir og frostkaldan mel,
ķ fjallinu dunar, en komiš er él,
snjóskżin žjóta svo ótt og ótt;
auganu hverfur um heldimma nótt
vegur į klakanum kalda.
Kannast einhver undir fertugu viš ljóšiš og höfundinn? Stórkostleg kvęši um miskunnarleysi ķslenskrar nįttśru og tęra móšurįst.
Tillaga: Trump hefur til dęmis tilnefnt nżjan hęstaréttardómara sem fulltrśadeild Bandarķkjažings žarf aš samžykkja.
2.
250 hafa nś žegar veriš bošašir ķ rannsóknina
Frétt į mbl.is.
Athugasemd: Reglan er žessi: Aldrei byrja setningu į tölustöfum. Blašamenn Morgunblašsins eru haršįkvešnir ķ žvķ aš hafa hana aš engu. Flestir ašrir blašamenn hér į landi og virša hana.
Ég er dįlķtiš vonsvikin aš sjį notkun töluorša ķ upphafi setninga ķ ķslenskum fjölmišlum og hef alloft skrifaš um fyrirbrigšiš ķ pistlunum um mįlfar. Mér telst svo til aš ég hafi nefnt reglubrotiš ķ žrjįtķu sinnum į rśmu įri. Forvitnilegt er aš sjį hvernig athugsemdirnar skiptast eftir fjölmišlum:
- Fréttablašiš; 2
- Morgunblašiš og mbl.is: 19
- Rķkisśtvarpiš; 3
- Vķsir; 7
Žetta hafši ég į tilfinningunni. Aš sjįlfsögšu eru langt ķ frį allir blašamenn Moggans sekir um žessa vitleysu. Vandinn er sį aš žeir sem žetta gera fį greinilega ekki tilsögn frį stjórnendum blašsins og ekki frį samstarfsmönnum sķnum.
Tillaga: Nś žegar hafa 250 manns veriš bošašir ķ rannsóknina
3.
Žaš er einsdęmi ķ sögu Bandarķkjanna aš sitjandi forseti ķ kosningabarįttu veikist svo skömmu fyrir kosningar.
Leišari Morgunblašsins 5.10.20.
Athugasemd: Svo rammt kvešur aš enskum įhrifum į ķslenskuna aš leišarahöfundur dagsins getur ekki talaš um forseta Bandarķkjanna heldur veršur hann aš hnżta žvķ viš aš forsetinn sé sitjandi, Sitting president eins og Amerķkanar segja.
Į ķslensku er hęgt aš fullyrša aš ašeins einn mašur sé forseti Bandarķkjanna į hverjum tķma og sį getur żmist veriš standandi, sitjandi eša liggjandi, og teljast allar stöšurnar hafa veriš fréttnęmar aš einu eša öšru leyti hjį žeim sem nś gegnir starfinu. Oft er talaš um nśverandi forseta.
Į mįliš.is segir um oršiš nśverandi:
Ķ stöšu eša hlutverki į žessum tķma:
hśn er nśverandi heimsmeistari ķ skķšagöngu kvenna
telur žś aš nśverandi rķkisstjórn eigi aš sitja įfram?
Įstęšan fyrir žvķ aš amrķskir fjölmišlamenn tala um sitting president er lķklega sś aš fyrrverandi forsetar eiga žaš til aš flękjast ķ fréttir. Samkvęmt amerķskri mįlhefš eru žeir einatt kallašir president žó žeir séu ekki forsetar. Žeir verša sum sé ekki afforsetašir frekar en į Ķslandi tķškist aš afbiskupa eša afséra žį sem gengt hafa stöšum biskups og prests. Ašrir eru bara fyrrverandi žetta eša hitt.
Tillaga: Aldrei fyrr hefur žaš gerst ķ sögu Bandarķkjanna aš forseti hafi veikst svo skömmu fyrir kosningar.
4.
Valskonur eiga hrós skiliš fyrir sķna framgöngu ķ leiknum en allir leikmenn lišsins lögšu sig 150% fram og hlupu fyrir allan peninginn į Hlķšarenda.
Morgunblašiš 5.10.20.
Athugasemd: Held aš žaš sé alveg ljóst hvaš blašamašurinn į viš og žvķ honum hefši veriš óhętt aš sleppa nišurlaginu.
Oršalagiš hlaupa fyrir allan peninginn er skrżtiš og ekki alveg ljóst hvaš žaš merkir, hvašan žaš kemur eša hvernig aš er notaš.
Ķ fljótu bragši gat ég ekki fundiš samsvarandi oršalag į ensku.
Meš gśggli kemur ķ ljós aš žetta hefur veriš notaš ķ afar mismundandi samhengi:
- Śtsżni fyrir allan peninginn
- Gęsahśš fyrir allan peninginn
- Pęja fyrir allan peninginn
- Pirruš fyrir allan peninginn
- Röndótt fyrir allan peninginn
- Rokkaš fyrir allan peninginn
- Töff fyrir allan peninginn
- Svartur hśmor fyrir allan peninginn
- Skįk er lśšaleg fyrir allan peninginn
- Kjaftaš fyrir allan peninginn
Nišurstaša mķn er aš samsetningin viršist órökrétt og gengur ekki alveg upp, er bull fyrir allan peninginn eša žannig.
Betur fer į žvķ aš tala um frammistöšu en framgöngu ķ leiknum. Einnig er rétttara aš tala um frammistöšu sķna, ekki sķna frammistöšu. Afturbeygša eignarforrnafniš stendur fyrir aftan.
Hlutfallstalan er óžörf vegna žess aš višmišunin er óžekkt. Best er aš segja hóflega frį žvķ sem gerist.
Tillaga: Valskonur eiga hrós skiliš fyrir frammistöšu sķna ķ leiknum en allir leikmenn lišsins fram.
Stjórnmįl og samfélag | Breytt s.d. kl. 15:27 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (0)
Starfsfólk boršaš, milljónir samśšaratkvęši og virkja neyšarstig
4.10.2020 | 17:39
Oršlof
Njóta augnabliksins
Oršasambandiš carpe diem į rętur sķnar ķ kvešskap Hórasar (65-8 f.Kr.) og vķsar žaš til žess aš menn eigi aš njóta lķšandi stundar.
Ķ Oxford Dictionary of Quotation eru orš skįldsins carpe diem, quam minimum credula postero žżdd žannig:
pick todays fruits, not relying on the future in the slightest.
Svipašan bošskap er reyndar aš finna ķ fjölmörgum myndum, t.d. ķ klisjunum Lifšu lķfinu lifandi og Lifšu ķ dag žvķ aš į morgun kann žaš aš vera of seint.
Sķmafyrirtęki hér ķ borg hefur nś komiš sér upp slagorši sem umsjónarmanni viršist svolķtiš gróf eša ónįkvęm žżšing į latneska oršskvišnum: Grķptu augnablikiš og lifšu nśna.
Öllu ešlilegra vęri aš skrifa Njóttu augnabliksins.
Morgunblašiš, Ķslenskt mįl. Jón G. Frišjónsson, 116. žįttur.
Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum
1.
Starfsfólk boršaš og drukkiš fyrir hundruš žśsunda į Kjarval.
Fyrirsögn į blašsķšu 6 ķ Fréttablašinu 2.10.20.
Athugasemd: Ég žurfti aš hugsa mig um eitt andartak eftir aš hafa lesiš fyrirsögnina. Og svo hló ég enda boršlagt aš žrįtt fyrir žaš sem žarna stendur hefur enginn mašur veriš étinn.
Fyrirsögnin er kjįnaleg og ekki sambošin fjölmišli. Ķ staš boršaš og drukkiš hefši mįtt segja margt annaš sem ekki er hęgt aš misskilja, hvorki viljandi né óvart.
Tillaga: Starfsfólk įt og drakk fyrir hundruš žśsunda į Kjarval.
2.
264 milljarša halli veršur į rekstri rķkissjóšs į nęsta įri
Frétt į ruv.is.
Athugasemd: Alltaf er žaš jafn ómerkilegt žegar texti byrjar į tölustöfum. Žaš er hvergi gert og į ekki aš vera gert. Engu aš sķšur eru fjölmargir ķslenskir frétt- og blašamenn sem annaš hvort vita ekki af žessari reglu eša virša hana aš vettugi. Mér finnst dįlķtiš yfirlętislegt aš tala um fįkunnandi blašamenn en
Reglan er sś aš ķ upphafi setningar er fyrsti stafur ķ fyrsta oršinu hįstafur, stór stafur. Tölustafir hafa ekki hįstafi, upphafsstafi.
Tillaga: Halli rķkissjóš veršur 264 milljaršar króna į nęsta įri
3.
Trump mun fį milljónir samśšaratkvęši.
Frétt į visir.is.
Athugasemd: Ķ einstaklega fróšlegri og jafnvel skemmtilegri frétt um forsetakosningarnar ķ Bandarķkjunum er dįlķtiš um smįvillur.
Ég var ekki viss en fannst tilvitnaša setningin vitlaus, žaš er aš segja fall sķšasta oršsins. Samśšaratkvęši er žarna ķ žolfalli fleirtölu. Er nokkuš viss aš žaš į aš vera ķ eignarfalli. Žegar mašur er ekki viss er gott aš setja annaš orš sett ķ stašinn.
Trump mun fį milljónir katta. Ekki ketti/köttum.
Trump mun fį milljónir trjįa. Ekki tré/trjįm.
Trump mun fį milljónir gjafa. Ekki gjafir/gjöfum.
Held nśna aš oršiš samśšaratkvęši ķ setningunni eigi aš vera ķ eignarfalli.
Žó ekki sé rangt aš nota įbendingarfornöfnunum žessi og žetta er žvķ algjörlega ofaukiš ķ fréttinni. Žetta er nķtjįn sinnum ķ fréttinni og žessi įtjįn sinnum. Heldur mikiš, finnst mér.
Ég hef sagt žaš įšur og segi enn aš mjög oft er hęgt aš sleppa įbendingarfornafninu og breyta oršalaginu samkvęmt žvķ. Oftast er žaš til bóta. Stķllinn skįnar.
Tillaga: Trump mun fį milljónir samśšaratkvęša.
4.
Lķklegt aš neyšarstig almannavarna verši virkjaš.
Frétt į ruv.is.
Athugasemd: Er ešlilegt aš orša žaš svo aš neyšarstig sé virkjaš? Mér finnst žaš frekar svona tilgeršalegt oršalag, ef ég mį orša žaš žannig.
Ķ fréttinni segir:
47 greindust meš kórónuveiruna innanlands ķ gęr.
Tveir fréttamenn skrifušu fréttina og bįšir voru sammįla um aš byrja setninguna meš tölustöfum. Lķklega gįtu žeir ekki skrifar hana öšru vķsi.
Fréttin birtist ķ hįdeginu. Um fjögur leytiš birtist frétt meš žessari fyrirsögn:
Neyšarstigi almannavarna lżst yfir į nż.
Enn og aftur žetta neyšarstig. Mér finnst žaš dįlķtiš leirkennt orš (samanber leirburšur ķ kvešskap). Veit samt ekki hvaša getur komiš ķ stašinn. Varla er neyšarstig sama og neyš. Skįrra vęri aš tala um višbśnašarferil almannavarna
Sé neyšarstig notaš finnst mér skįrra aš lżsa yfir neyšarstigi en aš virkja žaš. Jį, ég veit aš ekki eru allir sammįla. Vissulega eru sjįvarföll virkjuš, einnig įr, fljót og lękir, jafnvel hugvit fólks og svo framvegis. En aš virkja neyšarstig finnst mér śt ķ hött. Neyšarstig er bara hugtak sem śtilokaš er aš virkja. Hins vegar er fjandanum aušveldara aš lżsa yfir įstandi sem byggist į hugtökum.
Tillaga: Lķklegt aš neyšarstigi almannavarna verši lżst yfir.
Stjórnmįl og samfélag | Breytt s.d. kl. 17:45 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (0)
Svo kom vökunótt
2.10.2020 | 15:09
Žau voru fjögur į ferš, réru frį Hjallanesi žennan stutta spöl śt ķ Hjalleyjar. Tilgangurinn var aš taka saman hey sem žar hafši veriš slegiš. Óžurrkar höfšu veriš um sumariš, heyskapur gengiš treglega og jafnvel žó komiš vęri fram ķ október var tališ mikilvęgt aš hirša sem mest fyrir veturinn žó svo aš žaš sem nęšist vęri sett ķ vothey.
Undirlendi er lķtiš frį Stašarfelli ķ vestur. Um tķu km langur fjallgaršur 200 m hįr rķs upp frį ströndinni og nęr śt aš bęnum Ytrafelli.
Žann 2. september 1920 hafši veriš hvasst af austan og ķ žeirri įtt gat veriš misvindasamt undir fellunum. Hugsanlega hafa fjórmenningarnir įlitiš aš vešriš vęri aš ganga nišur og žvķ óhętt aš fara śt ķ eyjarnar. Aftur hvessti aš austan og jafnvel hefur hann snśist ķ noršaustan og um leiš kólnaš. Ešlisfręšin segir aš kalt loft sé ešlisžyngra en hlżrra. Žaš veldur žvķ aš hvass vindurinn žyngist og hraši hans veršur meiri en ella er hann hrapar nišur aš sjó.
Fjórmenningarnir gengu frį Stašarfelli um hįdegi og aš Hjallanesi žar sem bįturinn var ķ nausti. Žašan er ašeins tępur einn km aš austasta hólmanum ķ Hjalleyjum.
Enginn veit hvaš geršist en atburšarįsin gęti hafa veriš į žessa leiš:
Bįturinn er sjósettur. Einn situr ķ skut og stżrir, tveir róa og konan situr ķ stefni. Vindur er ķ bakiš en byrjaš er aš fjara. Skyndilega hvessir. Austan stormurinn snżst ķ noršaustanįtt og žaš brimar viš eyjarnar. Bįtinn ber hratt mešfram žeim og bįtsverjar rįša lķtiš viš hann. Straumurinn eykst vegna śtfallsins. Hętta er į aš hann strandi į skerjunum ķ kringum eyjarnar og brotni, žį yrši öllu lokiš. Einn bindur bįtsfestina um mitt sér, stekkur śt į skeri sem eru viš vestustu eyjuna og reynir aš stoppa rekiš. Ręšararnir eru bįšir komnir į sama borš og nota įrarnar til aš stjaka bįtum frį skerjunum. Bįturinn tekur nišri, alda fyllir hann.
Hjalleyjar eru undan bęnum Harastöšum, ašeins einn km frį bęjarhśsunum aš slysstašnum. Hśsfreyjan sér til ferša bįtsins en lķklega įšur en fór aš hvessa aftur og allt stefndi ķ óefni. Hśn heldur įfram viš heimilisverkin žvķ ekkert sem benti til aš slys sé yfirvofandi. Lķklega lišu tvęr klukkustundir žangaš til aš hśn įttaši sig į žvķ aš eitthvaš alvarlegt hefši gerst og gerir öšrum višvart. Žį hafši lęgt mikiš.
Žau sem létust žennan dag fyrir 100 įrum voru Gestur Zophonķas Magnśsson 31 įrs, Magnśs Zophonķas Gušfinnsson 22 įra, Žorleifur Ašalsteinn Gušmundsson 37 įra, vinnumašur, og Arndķs Sigrķšur Gušbrandsdóttir 28 įra vinnukona. Öll voru žau ógift og barnlaus og bjuggu į Stašarfelli.
Įriš 1903 keyptu hjónin Magnśs Frišriksson (1896-1949) og Soffķa Gestsdóttir (1866-1946) Stašarfell, bęttu jöršina og byggšu žar reisulegt steinhśs. Žau įttu žrjś börn; Björgu (1980-1985), Gest Zophonķas (1989-1920) og Žurķši (1891-1964). Žegar žarna var komiš sögu höfšu dęturnar gifst og flutt aš heiman. Gesti var įn efa ętlaš aš taka viš bśinu enda hafši hann stundaš bśnašarnįm viš Hólaskóla. Magnśs bóndi hafši sjįlfur stundaš bśnašarnįm hjį Torfa Bjarnasyni ķ Ólafsdal.
Magnśs Zophonķas Gušfinnsson var nįskyldur Gesti. Męšur žeirra voru systradętur. Magnśs ólst upp į Stašarfelli og skķršur ķ höfuš žeirra hjóna (Zophanķas er sagt dregiš af Soffķa).
Ķ minningarbók Magnśsar Frišrikssonar segir um slysiš:
Hśsfreyja į Harrastöšum hafši séš til ferša fólksins fram ķ eyjarnar um hįdegiš. Žegar leiš į daginn, undrašist hśn, aš žaš skyldi ekki sjįst ķ eyjunum. Baš hśn žį mann sinn og son aš ganga fram ķ nesin og vita hvort žeir sęju fólkiš eša bįtinn. Žį er fešgarnir komu žangaš, sįu žeir, aš bįturinn lį ķ fjörunni viš enda vestustu eyjunnar. En meš žvķ aš į Harastöšum var enginn bįtur og žeim fešgunum var kunnugt um, aš ég var ekki heima, fóru žeir śt aš Ytrafelli, sem er nęsti bęr fyrir utan Harastaši. Sögšu žeir bóndanum žar, Valgeiri Björnssyni, hvernig komiš vęri. Valgeiri var žegar ljóst, aš óhugsandi var aš komast frį Ytrafelli inn ķ Hjalleyjar į bįti, žar sem noršaustan rok var į móti. Hann vissi, aš ég įtti bįt inni ķ Hjallanesi og tók žvķ žaš rįš aš ganga žangaš, og réri sķšan žašan fram ķ eyjarnar. Var žį vešrinu fariš aš slota.
Gestur lį ķ fjörunni fyrir framan bįtinn. Bįtsfestin var bundin um hann og hefur hann aušsjįanlega reynt aš bjarga sér og félögum sķnum meš žvķ aš draga bįtinn į sundi aš eyjunni, en žaš hefur oršiš honum ofraun, enda mikill stormur og straumur ķ sundinu. Aušsętt var, aš hann hafši andast, eftir aš kann kom śr sjónum. Andlit hans var storkiš blóši og bar glögglega vitni um žaš. Mikill sjór var ķ bįtnum, og lį lķk Magnśsar į grśfu yfir öftustu žóttunni, hefur hann lķklega lišiš žar śt af, er hann meš einhverjum rįšum hefur veriš aš hjįlpa fóstbróšur sķnum aš koma bįtnum aš eyjunni. Žorleifi og Sigrķši fundu žeir Valgeir ekki, en lķk sona minna voru flutt aš Harastöšum og lögš žar ķ stofuhśs.
Žegar ég hafši hlustaš į frįsögnina, sté ég į bak hesti mķnum og reiš ofurhęgt heimleišis. Ég tók hnakkinn af hestinum og gekk svo inn til Soffķu minnar og sagši henni hvaš hafši gjörst. Varš henni mjög bilt viš fréttina.
Svo kom vökunótt.
Hjalleyjar eru fjórar og nefnist mišeyjan Žórishólmi en hinar eru nafnlausar į landakortum. Žęr eru mjög nįlęgt landi, ašeins um 207 m frį Sušurnesi ķ vestasta hólmann. Śtfiri er mikiš ķ kringum eyjarnar og viš liggur aš eyjarnar tvöfaldist į fjöru. Sama er meš fjörusvęšiš viš land.
Greinileg renna er milli lands og eyja, jafnvel į fjöru, og viršist įllinn žar frekar djśpur. Rennan stefnir frį austnoršaustri ķ vestsušvestur. Hjalleyjar sjįst ekki frį Stašarfelli.
Žess ber aš geta aš į žessum tķma var ekki gerš lögregluskżrsla eša opinber skżrsla um slys utan žéttbżlis og žannig hefur žaš lķklega veriš ķ žessu tilviki. Frįsögn Magnśsar Frišrikssonar er lķklega žaš eina sem til er į prenti um slysiš. Žó kann aš vera aš einhver hafi eigi skrįšar minningar frį žessum degi eša bréf um atburšinn og fęri fróšlegt aš fį aš upplżsingar um slķkt.
Magnśs og Soffķa į Stašarfelli įttu žrjś börn eins og įšur sagši. Eldri dóttirin, Björg, įtti tvö börn en žau eignušust enga afkomendur. Yngri dóttirin, Žurķšur, giftist Sigfinni Sigtryggssyni og įttu žau eina dóttur. Hśn įtti nķu börn og eru nś afkomendur hennar oršnir um eitt hundraš og er ég einn žeirra.
Myndir
- Mynd af Stašarfelli og er hśn lķklega tekin fyrir um eitt hundraš įrum.
- Hjalleyjar, myndin er tekin af korti Loftmynda.is.
- Gestur Zophonķas Magnśsson
- Magnśs Zophonķas Gušfinnsson
- Žorleifur Gušmundsson.
- Ekki hefur fundist mynd af Arndķsi Sigrķši.