Bloggfęrslur mįnašarins, jślķ 2020

Jaršskjįlftarnir sem ekki hafa oršiš austan Kleifarvatns

Skjįlftar 21.1.20Jaršskjįlftar eru vissulega įhugaveršir en ekki sķšur fyrirbrigšiš „engir jaršskjįlftar“. Į žvķ sķšarnefnda hef ég įhuga į um žessar mundir.

Sko, ég į viš svęšiš austan viš Kleifarvatn, ķ Brennisteinsfjöllum, Blįfjöllum og sunnan žeirra. Žaš veldur mér įhyggjum.

Rétt eftir įramótin skall į mikil jaršskjįlftahrina ķ og viš Grindavķk į Reykjanesi.

Hérna eru nokkur kort af Reykjanesi til skżringar į vangaveltum mķnum. Efsta kortiš er sżnir skjįlfta žann 21. janśar 2020. Allt meš ró og spekt. Engan grunaši neitt misjafnt, ekki frekar en žetta meš kórónavķrusinn sem stöku gįfumenn voru aš velta fyrir sér um žetta leyti.

Skjįlftar 22.1.20Nęsta kort sżnir skjįlfta daginn eftir, 22. janśar. Žį veršur eiginlega fjandinn laus, dżriš sloppiš, žó svo aš enginn hafi gert rįš fyrir žvķ hvaš myndi gerast nęstu mįnuši.

Žetta virtust frekar saklausir skjįlftar austan viš Žorbjarnarfell (fjalliš er ekki eldfjall). Žar sem skjįlftarnir byrjušu heitir Hagafell og noršur frį žvķ er eldsprunga sem gaus fyrir um 2000 įrum. Žį rann svokallaš Sundahnśkshraun sem Grindavķk stendur į, aš hluta aš minnsta kosti.

Enginn vissi hvers vegna skjįlftarnir byrjušu og enn sķšur hvers vegna žeir uršu aš rosalegri hrinu. Sķšar kom ķ ljós aš įstęšan var „lķtilshįttar“ landlyfting vestan viš Žorbjarnarfell vegna kvikuinnskots į miklu dżpi, aš minnsta kosti tvęr lyftingar ef ekki fleiri. Landlyftingar ekki andlitslyftingar. Lesa rétt.

Screenshot 2020-07-29 at 15.45.20Nś, nś, eins og kallinn sagši. Frį og meš žessum degi varš allt varš vitlaust. Žar til nś hafa męlst į Reykjanesi hvorki meira né minna en 13.244 skjįlftar.

Žar af sextķu og sjö sem eru yfir žrjś stig og af žeim fimm yfir fjögur stig.

Žetta er rosalegt. Ósköpin sjįst į žrišja kortinu.

Fjórša kortiš sżnir fjölda skjįlfta ķ dag, 29. jślķ. Allt falliš ķ ljśfa löš ... ķ bili. Žaš héldu nś lķka flestir meš kórónavķrusinn.

En vķkjum nś ašeins aš skjįlftunum sem ekki hafa oršiš enda eru žeir efni pistilsins.

Skjįlfta 29.7.20Žekking mķn ķ jaršfręši, og ég er ekki aš grķnast, er fįtękleg. Ég veit žó žaš aš Reykjanes er mikiš sprungiš.

Landskorpan žar eins og vķša annars stašar į landinu brotnar, sprungur myndast og land fęrist til. Viš žaš myndast spenna, rétt eins og žegar strekkt er į teygju. Žetta eru kölluš misgengi eša jaršskjįlftamisgengi.

Talaš er um siggengi žegar annar barmur sprungu sķgur en hinn situr eftir į sama staš.

Samgengi veršur til žegar sprunga myndast og annar flöturinn gengur yfir hinn.

Snišgengi veršur til žegar sprunga myndast og barmar hennar nuddast saman, žį veršur żmist til vinstra eša hęgra misgengi eftir žvķ hvor barmurinn hreyfist. Stęrstu skjįlftarnir verša hér į landi viš snišgengi.

Allt eru žetta voša fķn og fagleg orš en žvķ mišur er enginn annar tilgangur fyrir žeim hér ķ pistlinum annar en sį gera höfundinn örlķtiš gįfulegri, aš minnsta kosti ķ augum žeirra örfįu sem vita minna en hann.

Sprungurnar į Reykjanesi eru aš mestu leiti ķ noršur-sušurstefnu. Spennan veldur žvķ aš allt leitar ķ óreišu. Viš žetta mį bęta aš žegar land lyftist vegna kvikuinnskots brestur landsvęšiš, žó ekki nįkvęmlega žar sem landiš lyftist heldur jafnvel fjarri žvķ. Vestan Žorbjarnarfells lyftist landiš og afleišingarnar uršu skjįlftar talsvert fyrir austan fjalliš, viš Hagafell eins og ég nefndi.

Pįll Einarsson, jaršešlisfręšingur, lķkti žessu viš bękur ķ bókahillu. Žegar ein bókin skellist til hlišar eiga hinar žaš til aš skellast ķ sömu įtt, hver į eftir annarri. Žannig eru skjįlftarnir į Reykjanesi og vķšar. Žeir koma ķ röšum, til frį vestri til austurs eša öfugt.

Ašalatrišiš hlżtur žó aš vera spennan sem myndast viš jaršskjįlfta og sérstaklega žegar hrinur verša eins og į žessu įri. Og skjįlftar dreifast. Hvernig stendur žį į žvķ aš skjįlftarnir eru bundnir viš landiš vestan Kleifarvatns en sįralķtiš austan žess? Žar hafa vęgir skjįlftar dreifst „óskipulega“ śt śt um allar jaršir eins og sést į žrišja kortinu. Kleifarvatn er enginn skjįlftadempari.

Sitt hvorum megin viš Geitafell sunnan Blįfjalla er mikill sprungusveimur og žar hafa oršiš skarpir jaršskjįlftar ķ gengum tķšina. Jaršvķsindamenn hafa hingaš til įlitiš aš žar geti oršiš stórir skjįlftar sem geti jafnvel valdiš skaša į hśfuborgarsvęšinu.

Ungum var mér sagt aš hugsa ekki of mikiš, sérstakleg um žaš sem ég veit ekkert um og žaš var og er margt. En ég get ekki aš žvķ gert aš brjóta heilann um jaršskjįlftana (og kórónuveiruna, og įstandiš fyrir Mišjaršarhafsbotni, og Trump, og ESB og annaš sem plagar mannkyniš) sem ekki hafa oršiš austan Kleifarvatns, ķ Brennisteinsfjöllum, Blįfjöllum og sunnan žeirra.

Ég er dįlķtiš smeykur af žvķ aš žį vantar. Svo finnst mér alveg ferlega skrżtiš hvernig skjįlftahrinan og kóvķtiš „ganga eiginlega saman hönd ķ hönd“. En žaš er nś allt annaš mįl. Vera mį aš annar pistill fylgi žessum fįi hann ekki vonda dóma.


Breytti Feršafélagiš ljósmyndinni?

FĶMešan Sovétrķkin voru og hétu var logiš aš fólkinu sem žjįšist undir ofrķki kommśnismans. Žeir sem féllu ķ ónįš voru miskunnarlaust afmįšir śr bókum og ljósmyndum, öllu var breytt til aš lżšurinn fattaši ekki vitleysuna.

Žetta datt mér ķ hug žegar ég virti fyrir mér žessa fallega auglżsingu Feršafélags Ķslands sem er hér hęgra megin.

Heilsķšumynd tekin śr hlķšum Valahnśks. Nęst er  mynni Langadals og žar er Skagfjöršsskįli. Fjęr eru Krossįraurar, hlķšar Réttarfells, Hattfell, Votupallar ķ fjarska og svo aušvitaš Bólfelliš og undir žvķ er ... Nei, hvaš haldi’ši? Eitthvaš vantar žarna.

Undir Bólfelli eiga aš vera skįlar Śtivistar en žeir eru ekki į myndinni. Voru žeir žurrkašir śt į sovéskan hįtt? 

Hvers vegna er myndinni breytt? Jś, Feršafélagiš ętlar sko alls ekki aš auglżsa Śtivist, hvorki beint né óbeint, keppinautinn sjįlfan. Stašreyndin er einfaldlega sś aš margfalt fleiri feršamenn fara ķ Bįsa en ķ Langadal. Veldur žar mestu Krossį sem getur veriš mikiš skašręši og vilja fęstir hętta jeppum sķnum ķ hana.

Žar aš auki hafa feršahęttir breyst. Ķ gamla daga fór fólk ķ rśtum ķ Bįsa į Gošalandi og ķ Langadal. Nś fara flestir į eigin bķlum og leišin ķ Bįsa er greiš, sķšur sś ķ Langadal.FĶ breytt Vera mį aš žetta sęri žį Feršafélagsmenn og žess vegna hefi myndinni veriš breytt.

Įkaflega aušvelt er aš falsa ljósmyndir. Tęknin er svo mikil aš hęgt er aš eyša śt fólki og mannvirkjum, flytja til og svo framvegis. Jafnvel klaufi eins og ég get falsaš myndir.

Fyrir nešan auglżsinguna er afrit af henni sem ég hef fiktaš ķ. Ég hef tekiš mér žaš bessaleyfi aš žurrka śt Skagfjöršsskįla. Lķtur ekki mynni Langadals betur śt įn hans?

Nei, aušvitaš ekki. Skįlinn hefur veriš žarna ķ įratugi og er nįnast oršinn hluti af landslaginu. 

Ég hef ekkert leyfi til aš breyta auglżsingunni, hśn er hugverk. Tilgangurinn er ašeins sį aš sżna hversu fįrįnlegt er aš žurrka śt skįla Śtivistar til aš žóknast višskiptalegum hagsmunum. 

Svona gera menn ekki, sagši góšur mašur fyrir nokkrum įrum.


Er móbergiš į Fimmvöršuhįlsi komiš į Hornstrandir?

FimmvöršuhįlsLjósmyndir eru óašskiljanlegur hluti fréttar, sé žęr į annaš borš birtar. Fjölmišlar gerast samt ęši oft sekir um aš birta myndir sem alls ekki eiga viš fréttina. Dęmi um žaš er myndin sem fylgir fréttinni hér. Ķ myndtextanum segir:

Björg­un­ar­sveit­ir aš störf­um į Horn­strönd­um. Mynd śr safni.

Varla er hęgt aš velja mynd sem er fjarri Hornströndum žvķ žessi er af Fimmvöršuhįlsi. Žarna eru björgunarsveitarmenn viš móbergskletta sem finnast ekki į Hornströndum. Žar aš auki sést stika į myndinni en hśn er einkennandi fyrir Fimmvöršuhįls, plast efst og jįrn nešst.

KistufellUm daginn sagši mbl.is frį óhappi ķ Žverfellshorni sem er hluti af Esju. Žį var birt mynd af Kistufelli.

Enginn blašamašur myndi rugla saman forsętisrįšherra Noregs og forsętisrįšherra Bretlands. Nei, aušvitaš ekki, žeir ekki einu sinni af sama kyni. Jafn fįrįnlegt er aš rugla meš landafręšina. Nóg eru vandamįlin svo žetta bętist nś ekki viš.

Sįrasjaldan birtast kort ķ fjölmišlum og er žó žaš hęgur vandinn. Hér er kort af hluta Hornstranda og sést į žvķ Fljótavķk, Fljótvķkurvatn, Žorleifsskarš og Hlöšuvķk. Allir žeir stašir sem nefndir eru ķ fréttinni. Ef einn aumur bloggari getur birt svona kort žį hlżtur viršulegur fjölmišill aš geta gert enn betur.

Afskaplega góš stafręn kort eru hjį Landmęlingum og Loftmyndum. Mešfylgjandi kort er frį žeim fyrrnefndu.

Kort


mbl.is Įkvįšu aš halda ferš sinni įfram
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Dregur śr vindi, breytingar į sżningaašilanum og žeir sem féllu į andlit

Oršlof

Vefsķšuheiti fallbreygjast

Ķ vefsķšuheitum er .is skammstöfun fyrir landiš rétt eins og į mörgum dönskum vefsķšum er .dk, į norskum .no, sęnskum .se, į žżskum .de og į austurķskum .at.

Engin hefš er fyrir žvķ aš beygja žessar skammstafanir. Sagt er: „fréttina mį lesa į hi.is [hi punktur is]" (vef Hįskóla Ķslands), ekki „*…hi.isi", "žetta mį sjį į mbl.is [mbl punktur is]" en ekki „*… mbl.isi".

Vefsķšuheitiš sjįlft į aš sjįlfsögšu aš beygja. 

Ef einhver ętlar til dęmis aš nota vef Stofnunar Įrna Magnśssonar ķ ķslenskum fręšum, arnastofnun.is, žį er vefsķšuheitiš beygt eins og hvert annaš ķslenskt orš: į vef įrnastofnunar.is (ef.). 

Sömuleišis: „Ég las žetta į vķsi.is“ (žgf.), ekki „vķsir.is“

Vķsindavefurinn, Gušrśn Kvaran, prófessor.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Dreg­ur śr vindi og śr­komu.“

Fyrirsögn į mbl.is.                                    

Athugasemd: Žetta er ekki rangt. Samt finnst mér „vindatal“ vešurfręšinga og blašamanna ósköp žreytandi žvķ hęgt er aš segja žetta į einfaldan hįtt:

Lęgir og styttir upp.

Ég, eins og svo margir ašrir, ólst upp viš svona oršalag. Finnst žvķ skrżtiš hversu einhęfar vešurlżsingar eru oršnar. Oftar en ekki er talaš um aš „vindur aukist“ eša „minnki“, „vindur sé mikill“ eša „lķtil“ og sama meš rigninguna sem į sunnudögum er stundum kölluš śrkoma.

Žegar hvasst er og rigning var oft talaš um slagvišri. Žetta orš žekkist varla ķ dag og įstęšan er ekki batnandi vešurfar.

Fréttin er ekki illa skrifuš. Ķ henni koma fyrir orš eins og strekkingur og sśld, gömul og góš orš. 

Ķ fréttinni segir:

Į föstu­dag gera lang­tķmaspįr rįš fyr­ir lęgš śr sušri, og ef fer sem horf­ir gęti sį dag­ur oršiš ansi blaut­ur og vinda­sam­ur.

Hefši ekki veriš betra aš orša žetta svona:

Spįš er aš lęgš komi aš landinu į föstudaginn og fylgir henni rigning og hvassvirši [slagvišri].

Ég velti žvķ fyrir mér hvaš hafi gerst. Lķklegast eru komnar nżjar kynslóšir sem aldrei hafa stundaš lestur eša hlustaš į frįsagnir eldra fólks og žvķ hafi rof oršiš ķ flutningi žekkingar milli kynslóša. Tungutakiš er oršiš einhęfara og oršabanki ungs fólks er mun rżrari en žeirra eldri. Sumir myndu tala um gjaldžrot.

Tillaga: Ķ dag lęgir og styttir upp.

2.

„Hrķmhvķta móšir …“

Frétt į mbl.is.                                     

Athugasemd: Nś er dįlķtiš gaman. Ķ frétt um enskt fótboltafélag sem komst upp ķ efstu deild wftir žrautagöngu ķ nešri deildum. Blašamašurinn sem greinilega er annt um félagiš segir klökkur:

Stušnings­menn­irn­ir störšu bara hver į ann­an og spuršu nišur­lśt­ir: Hrķm­hvķta móšir, hvar er žķn forn­ald­ar fręgš, frelsiš og mann­dįšin best?

Varla hafa ensku stušningsmennirnir vitnaš ķ žetta fallega, ķslenska ljóš eftir Jónas Hallgrķmsson. Žaš nefnist Ķsland en žekkist betur sem Ķsland, farsęldar frón. Ķ žvķ segir:

Ķsland! farsęldarfrón
og hagsęlda hrķmhvķta móšir!
Hvar er žķn fornaldarfręgš,
frelsiš og manndįšin best?

Žó blašamašurinn nefni žaš ekki hafa stušningsmenn fótboltafélagsins įbyggilega haldiš įfram og flutt sjöunda erindiš, harmžrungnir vegna örlaga félagsins:

Žar stóš hann Žorgeir į žingi
er viš trśnni var tekiš af lżši.
Žar komu Gissur og Geir,
Gunnar og Héšinn og Njįll.

Ég sé Englendinganna klęmast grįtandi į sérnöfnunum. En svona er žetta ekki žvķ einn ritfęrasti blašamašur landsins skrifaši fréttina og hann leyfir sér svona skemmtileg stķlbrögš.

Fréttin er skemmtileg og fróšleg žó svo aš ég hafi enga samśš meš fótboltafélaginu „Lķdds“ og örlögum žess. Nóg er af öšrum og miklu betri fótboltafyrirtękjum. Spįi ég žvķ aš félagiš verši ašeins einn vetur ķ efstu deild. Žį munu stušningsmennirnir kyrja žetta:

Nś er hśn Snorrabśš stekkur
og lyngiš į lögbergi helga
blįnar af berjum hvert įr,
börnum og hröfnum aš leik.

Mį vera aš stöku tįr falli.

Tillaga: Engin tillaga.

3.

„Ekki er tališ mennirnir séu slasašir en aš žeir séu oršnir kaldir og hraktir.“

Frétt į visir.is.                                    

Athugasemd: Hér er dįlķtil tilsögn ķ stķl. Fjórša oršiš ķ mįlsgreininni er og kallast samtenging. Į mįlinu.is segir um svona:

Samtenging, notuš til aš innleiša aukasetningu (skżringarsetningu); tekur vištengingarhįtt af sögn sem fer į eftir.

Žetta er afar merkilegt og fróšlegt.

Mįlsgreinin skiptist svona:

Ekki er tališ
mennirnir séu slasašir [fyrri aukasetning]
en aš žeir séu oršnir kaldir og hraktir [seinni aukasetning].

Samtengin aš, sem žarna stendur fyrst, getur nżst fyrir bįšar aukasetningarnar, og sś seinni vęri žį svona:

en [oršnir] kaldir og hraktir 

Sumir myndu vilja halda sögninni ķ hornklofanum en žaš er ekki naušsynlegt. Meš breytingunni skeršist innihald mįlsgreinarinnar ekkert en hśn er oršin hnitmišašri og betri.

Svona er ekki óalgengt oršalag en byrjendur ķ skrifum įtta sig ekki į žessu nema aš žeir hafi tileinkaš sér bóklestur frį barnęsku.

Tillaga: Ekki er tališ mennirnir séu slasašir en kaldir og hraktir.

4.

„Fólki finnst eflaust skrķtiš aš Manhunt-serķan haldi ekki bara įfram į Netflix, en breytingar uršu į sżningarašilanum ķ Bandarķkjunum.“

Frétt į visir.is.                                    

Athugasemd: Fréttin eša greinin er ruglingslega og višvaningslega skrifuš, talsvert er um slettur. Er ekki „serķa“ röš sjónvarpsžįtta sem tengjast, sjónvarpsžįttaröš?

Hvaš į blašamašurinn viš meš oršalaginu „breytingar į sżningarašilanum“. Breytti „sżningarašilinn“ um śtlit, framkomu eša eitthvaš annaš. Hafi„sżningarašili“ hętt viš aš sżna sjónvarpsžęttina og annar byrjaš hefši blašamašurinn įtt aš orša žaš žannig en ekki rugla eins og hann gerir.

Er annars Netflix „sżningarašili“? Eitthvaš hefur hér misfarist ķ žżšingu.

Ķ greininni segir:

Manhunt Unabomber žįttaröšin var mjög vel heppnuš, žó hśn hafi kannski ekki alveg nįš sömu hęšum og O.J. Simpson serķa American Crime Story, sem eiginlega setti standardinn. 

Hvaš merkir aš „nį sömu hęšum“? Er veriš aš tala um vinsęldir, fagleg vinnubrögš, leik eša eitthvaš annaš.

Og hvaš merkir aš „setja standardinn“? Hvaš merkir oršiš žarna. Var žaš höfundur handritsins, leikararnir, bśningahönnuširnir eša framleišendur hans sem „settu standardinn“? Blašamašurinn blašrar bara og skilur lesandann eftir skilningsvana.

Ķ greininni stendur:

Jewell fer beint ķreyna aš rżma svęšiš og bjargar žannig ótal mannslķfum.

Žetta er einfaldlega kaušalega oršaš og skilst ekki. 

Hér er önnur skrżtin mįlsgrein:

Meš žessari leikgerš atvikanna er ekki ašeins veriš aš rekja atburši į spennandi mįta, heldur er veriš aš skoša hluti sem hafa gengiš śr liš ķ Bandarķkjunum (og vķšar). 

Žetta er illa skrifaš.

Žess vegna var ég ekkert sérlega spenntur žegar ég hóf įhorfiš 

Ekki er žetta gott, „hefja įhorf“ ķ staš žess aš horfa.

Margir byrjendur ķ skrifum halda aš notkun nafnorša sé merki um vandašan texta en svo er ekki.

Höfundur greinarinnar veit ekki aš hann hefur skrifaš illa vegna žess aš enginn las yfir, enginn hjįpar honum, bendir į yfirsjónir og leišréttir. Allt bitnar žetta į okkur, lesendum, en fjölmišlunum viršist alveg sama.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Žį voru tveir fluttir į brįšamóttöku eftir aš žeir féllu į andlitiš, annar ķ mišbęnum og hinn ķ Vesturbęnum.“

Frétt į visir.is.                                    

Athugasemd: Skyldu žessir tveir hafa falliš į sama andlitiš?

Tillaga: Engin tillaga.

6.

Ekkert fréttnęmt geršist į lögreglustöš 2, sem sinnir Hafnarfirši, Garšabę og Įlftanesi og mį žvķ bśast viš aš žar hafi allt veriš meš kyrrum kjörum ķ nótt.“

Frétt į dv.is.                                     

Athugasemd: Hvar er „lögreglustöš 2“. Hef aldrei heyrt hennar getiš hvaš žį heiti hennar.

Fréttamat DV er skrżtiš. Sé ekkert aš frétta er žaš tališ fréttnęmt. Žar aš auki hefur ekkert gerst fyrst DV hefur ekkert heyrt. Skrżtiš.

Lķklega er oršalagiš komiš frį löggunni. Hśn skrifar um žaš sem gerist ķ svokallaša dagbók.

Venjulegast eru byrjendur į fjölmišlunum settir ķ žau leišindi aš skrifa löggufréttir. Žeir grķpa lķka flestir til žess rįšs aš afrita žaš sem löggan skrifar ķ dagbókina og birta sķšan óbreytt, hvort sem žaš er fréttnęmt eša ekki. Žar af leišandi eru löggufréttirnar ķ öllum fjölmišlum keimlķkar, leišinlegar og ķ žokkabót oft fįvķslega skrifašar.

Dęmi: 

Löggan heldur žvķ fram aš póstnśmer ķ séu heiti į hverfum ķ Reykjavķk og fjölmišlar éta žaš upp eftir henni. 

Aldrei eru lögbrjótar settir ķ fangelsi heldur „vistašir ķ fangaklefa“.

Sagt er aš žaš sé „fyrir rannsókn mįlsins“, rétt eins og eitthvaš annaš geti valdi žvķ aš fólk lendi ķ fangelsi.

Löggan hefur yfirleitt „afskipti“ af fólki. Sjaldan er annaš oršalag notaš. Hafi löggan „afskipti“ af manni sem ekur of hratt žżšir žaš į venjulegu mįli aš hann hafi veriš stöšvašur.

Vandamįliš er aš blašamenn halda aš löggan skrifi „gullaldarmįl“ og eru žvķ hvorki gagnrżnir į oršalag né efni.

Tillaga: Engin tillaga.

 


Lyfta meistaratitli, frumsżna nef, sökkhola og tękla bolta

Oršlof

Skęra

Fariš er aš nota oršiš skęruliši og samsetningar meš žvķ sem fyrri liš um mišja 20. öld. 

Oršiš skęra ķ merkingunni 'bardagi, deila, minni hįttar vopnavišskipti' er miklu eldra og žekktist žegar ķ fornu mįli. 

Skęrulišar taka žįtt ķ skęruhernaši, en žaš orš er frį svipušum tķmi og skęruliši. Skęruhernašur er skilgreindur svo aš įhersla sé lögš į margar ašgreindar įrįsir, sem óvinurinn veit ekki hvar er aš vęnta, og taka skęrulišarnir žįtt ķ slķkum įrįsum.

Vķsindavefurinn.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Leikmenn Liverpool lyftu enska meistaratitlinum eftir 30 įra biš ķ gęrkvöld …“

Frétt į ruv.is.                                   

Athugasemd: Leikmennirnir lyftu bikarnum sem žeir fengu til sönnunar um afrek sitt en titlinum lyftu žeir ekki.

Ekki er hęgt aš lyfta enskum meistaratitli né heldur öšrum titlum eša vegtyllum vegna žess aš žetta er allt óįžreifanlegt. Hins vegar fęst oft sönnun um įrangur. Žaš getur veriš bikar, orša, skjal eša bara klapp žeirra sem į horfa. 

Ķ fréttinni segir:

Enski deildarbikarinn var loks reistur į loft ķ gęr …

Sögnin aš reisa er skyld sögninni aš rķsa. Hin fyrrnefnda merkir aš byggja, rétta viš, smķša og svo framvegis. Sķst af öllu er merkingin aš hefja į loft, sem lķklega var hugsun blašamannsins.

Bikarinn var ekki „reistur į loft“ heldur hófu leikmenn hann į loft, lyftu honum ķ fögnuši.

Ķ fréttinni segir:

Hann kvašst stoltur aš fį žaš hlutverk aš rétta bikarinn ķ hendur leikmanns Liverpool į nż.

Vera mį aš blašamašurinn sé vel aš sér ķ ensku mįli en hann viršist ekki góšur ķ ķslensku. Žetta er heimildin:

I will be a filled with pride to see this trophy back at Anfield and hand it over to Henderson, Jurgen …

Eftirfarandi hefši veriš skįrra:

Hann kvašst stoltur aš sjį bikarinn į nż į Anfield og afhenda hann leikmönnum Liverpool …

Gera mį athugasemdir viš fleira ķ fréttinni. Furšulegt er aš enginn skuli lesa yfir fréttir fyrir birtingu. 

Tillaga: Leikmenn Liverpool lyftu Englandsmeistarabikarnum eftir 30 įra biš ķ gęrkvöld …

2.

„Liverpool fékk enska meistaratitilinn afhentan ķ gęrkvöldi.“

Millifyrirsögn ķ Fréttablašinu, „Sport“ žętti.                                   

Athugasemd: Enska fótboltališiš var fyrir löngu bśiš aš tryggja sér sigur ķ śrvalsdeildinni, žar meš var titillinn ķ höfn. Enginn afhenti lišinu titilinn enda er hann óįžreifanlegur. Hins vegar fékk lišiš bikarinn ķ gęrkvöldi. Tvennt ólķkt, titill og bikar.

Ķ fréttinni er talaš um aš „lyfta meistaratitlinum“. Žaš er ekki hęgt žó aušveldlega megi lyfta bikarnum sem sigurvegarinn fęr.

Ķ fréttinni segir:

Stan Collymore kom fyrir metfé og skoraši sigurmark gegn Newcastle …

Blašamašurinn heldur aš metfé žżši meiri peningar en įšur hafa žekkst. Žaš er rangt.

Į mįliš.is segir:

Sérstaklega gott hśsdżr eša góšur gripur: forystusaušir žóttu metfé.

Stan Collymore hlżtur aš hafa jarmaš af gleši eftir markiš.

Gera mį athugasemdir viš fleira fréttinni og ekki frekar en į öšrum fjölmišlum eru fréttir lesnar yfir og leišréttar į Fréttablašinu

Tillaga: Liverpool fékk enska deildarbikarinn afhentan ķ gęrkvöldi.

3.

„Tvö morš fram­in ķ Įrós­um.“

Fyrirsögn į mbl.is.                                    

Athugasemd: Žetta er sķšur en svo rangt oršaš. Hins vegar mį alveg skrifa eins og segir ķ tillögunni hér fyrir nešan. Raunar er hśn miklu betri.

Margir blašamenn vilja frekar nota nafnorš en sagnorš. Byggir žó ķslenskan į žeim sķšarnefndu.

Tillaga: Tveir myrtir ķ Įrósum.

4.

„Dótt­ir­in frum­sżn­ir nżja nefiš.“

Fyrirsögn į mbl.is.                                    

Athugasemd: Ekki veit ég lengur hver fréttastefna Moggans er, fréttin er lķklega ķ samręmi viš hana. Hvort į mašur aš hlęgja eša grįta?

Kunningi vakti athygli į nebbafréttinni og segir į Facebook:

Kķkiš endilega į lišinn "Rķflega mišaldra" į mbl.is į morgun en žar mun ég frumsżna alveg nżtt grįtt hįr.

Varla hęgt aš toppa žetta.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

Akkśrat į žessum staš er sökkhola sem myndast greinilega žegar žaš rignir.“

Frétt į visir.is.                                      

Athugasemd: Ekki er ljóst hvaš „sökkhola“ er. Samkvęmt oršsins hljóšan hlżtur žaš aš vera hola sem sekkur žegar rignir. 

Lķklegra er aš į veginum myndist einfaldlega hola ķ rigningartķš žegar jaršvegur skolast ķ frį.

Blašamanni ber aš lagfęra oršalag višmęlanda sķns skiljist hann ekki vel.

Ķ fréttinni segir:

Rétt įšur en viš lögšum af staš voru allir kįtir en svo allt ķ einu hverfur hesturinn meš knapann.

Eftir hreyfimyndinni sem fylgir fréttinni aš dęma, hvarf hvorki hesturinn né knapinn. Einnig fylgir mynd af holunni og hśn er svo lķtil aš śtilokaš er aš hestur og mašur komist ofan ķ hana. Eitthvaš er oršum aukiš ķ fréttinni.

Tillaga: Žarna myndast hola žegar rignir.

6.

„Hann var snöggur aftur į fętur og tęklaši boltann ķ Alexander Helga Siguršarson og aftur fyrir.“

Frétt į visir.is.                                      

Athugasemd: Stundum skiljast ekki ķžróttafréttir ķ fjölmišlum. Blašamönnum er svo mikiš nišri fyrir aš žeir mega hvorki vera aš žvķ aš vanda sig né lesa yfir fréttina fyrir birtingu.

Tękla er komiš af enska oršinu „tackle“ og merkir ķ fótboltanum aš stöšva, rįšast į eša koma ķ veg fyrir.

Ofangreind tilvitnun er illskiljanlegt, sérstaklega žetta aš tękla bolta. Hér er tilvitnunin ķ ķtarlegra samhengi:

Į 68. mķnśtu komst Höskuldur Gunnlaugsson, fyrirliši Breišabliks, ķ góša stöšu en Ķvar Örn Jónsson, vinstri bakvöršur HK, stöšvaši hann meš góšri tęklingu. Hann var snöggur aftur į fętur og tęklaši boltann ķ Alexander Helga Siguršarson og aftur fyrir.

Fyrst tęklar Ķvar Höskuld og svo boltann. Skilur einhver žetta? Nei, varla. Žetta er bölvaš bull. „Aftur fyrir“ hvaš? Völlinn, manninn, mennina ?

Tillaga: Engin tillaga.

7.

Eldsmišjan į Dalvegi ķ Kópavogi var lokaš fyrr į žessu įri.“

Frétt į vb.is.                                       

Athugasemd: Mikilvęgt aš fallbeygja. Ungt fólk sem er frįbęrt ķ ensku gleymir žessu oft, jafnvel ķ stuttri setningu eins og žessari.

Ķ fréttinni segir:

Žetta eru stašir sem voru bįšir aš fį mikiš af feršamönnum og lifšu aš miklu leyti į feršažjónustunni. 

Blašamašurinn skrifar nįkvęmlega upp eftir višmęlanda sķnum. Hann hefši įtt aš leišrétta orš hans. Žetta er skįrra:

Bįšir staširnir voru vinsęlir hjį feršamönnum og įttu lķka mest allt undir žeim.

Ekki fer vel į žvķ aš nota vera + nafnhįtt sagnar, „vera aš fį“. Betra er hafa fengiš.

Ekki er rangt aš segja „mikiš af feršamönnum“ en óneitanlega betra aš tala um marga feršamenn.

Ķ fréttinni stendur:

… segir įstęšuna fyrir lokun stašanna ķ mišbę Reykjavķkur mega rekja til žess įstands sem skapast hefur vegna COVID-19.

Einfaldara er aš orša žetta žannig.

… segir aš stöšunum hafi veriš lokaš vegna Covid-19.

Nafnoršasżkin birtist ķ „lokun stašanna“ og „žess įstands sem skapast hefur.

Tillaga: Eldsmišjunni į Dalvegi ķ Kópavogi var lokaš fyrr į žessu įri.


Vindstillur, einstaklingsframtök, forvöl og sérstök vonbrigši

Oršlof

Hinn tvķtugi 

Oft er umfjöllun um menn eitthvaš į žessa leiš: 

„Hinn 20 įra gamli nįmsmašur, NN, er talinn hafa ekiš bķlnum.“ 

Hér eru oršin ķslensk, en setningafręšileg skipan žeirra er žaš ekki. 

Fyrri hluti žessarar mįlsgreinar į sér erlenda fyrirmynd: 

„The 20-year-old student, NN“ . 

Męlt er meš žvķ aš haga hér oršum ķ samręmi viš ķslenska mįlvenju: 

Tališ er aš NN, tvķtugur nįmsmašur, hafi ekiš bķlnum. 

Hęgt er aš orša žetta į żmsa fleiri vegu.

Gott mįl. Įbendingar um algengar ritvillur og hnökra į mįli og stķl. Ólafur Oddsson. Menntaskólinn ķ Reykjavķk 2004.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Grjót­hrun śr Gjög­ur­tįnni eft­ir jaršskjįlfta ķ jśnķ.“

Myndatexti į mbl.is.                                   

Athugasemd: Į myndinni sést rykmökkur, lķklega vegna skrišufalls ķ fjalli sem heitir Gjögur en Gjögurfjall į nokkrum kortum. Gjögurtį er lķtiš nes nyrst į fjallinu. Žaš er lķtiš og lįglent. Śr žvķ falla ekki svona skrišur.

Ekki fer vel į žvķ aš nota įkvešinn greinir meš örnefnum. 

Blašamašur į aš fara rétt meš örnefni. Afar aušvelt er aš finna žau į vefkortum frį Landmęlingum og Loftmyndum.

Tillaga: Grjót­hrun śr Gjög­ri eft­ir jaršskjįlfta ķ jśnķ.

2.

„Bśist er viš vindstillum ķ nęstu daga.“

Fréttir kl. 19:00 ķ Rķkissjónvarpinu 19.7.20.                              

Athugasemd: Fréttažulurinn bošaši ekki aš:

    1. stillur
    2. vešriš myndi lęgja
    3. vešriš gengi nišur
    4. vešriš myndi kyrrast
    5. svo framvegis

Nei, „vindstillur“ varš žaš aš heita. Ég žekki ekki žetta orš og er eiginlega sleginn „oršstillu“.

Ekki veršur „vindstilla“ heldur, logn eša dśnalogn, blęjalogn, lygna, stillilogn, hvķtalogn og svo framvegis. 

Tillaga: Bśist er viš aš lygnu nęstu daga.

3.

„Smyrill varš bķl brįš.“

Fyrirsögn į frettabladid.is.                               

Athugasemd: Žetta er ekki rétt notkun į nafnoršinu brįš. Į mįliš.is segir um oršiš:

Veitt dżr, (hrįtt) kjöt af veiddu dżri; ęti, fengur.

Fugl getur ekki veriš brįš bķls. Meš žvķ er veriš aš snśa hefšbundinni merkingu į hvolf en lķklegast er žetta bara žekkingarleysi blašamannsins. Bķll hvorki veišir né drepur vegna žess aš honum er stjórnaš af ökumanni.

Tillaga: Daušur smyrill į žjóšvegi.

4.

„Of mikiš um ein­stak­lings­fram­tök.“

Millifyrirsögn į mbl.is.                                

Athugasemd: Blašamenn eiga aš vita aš nafnoršiš framtak er ašeins til ķ eintölu. Eitthvaš alvarlegt er aš į Mogganum ef menn vinna žar ķ nokkur įr įn žess aš vita žetta og annaš įlķka.

Fyrirsögn fréttarinnar er žessi:

Risa­stór yf­ir­lżs­ing ķ Kópa­vogi.

Breišablik vann Val meš fjórum mörkum gegn engu ķ fótbolta. Séu śrslitin „yfirlżsing“ af hverju segir blašamašurinn ekkert frekar um hana eša hvers vegna hann kallar śrslitin žessu orši?

Ķ fréttinni segir:

… en illa gekk aš reyna al­menni­lega į Sonnż Lįru Žrį­ins­dótt­ur ķ marki Breišabliks …

Hér er įbyggilega įtt viš aš markmašurinn žurfti ekki aš beita sér aš rįši. Af hverju er žaš žį ekki sagt? Svona lošiš og ómerkilegt oršalag er algengt hjį ķžróttablašamönnum og er sķst af öllu hjįlplegt fyrir lesendur. 

Einnig segir ķ fréttinni:

… eft­ir huggu­lega send­ingu Öglu Marķu.

Skrżtiš oršalag, ekki alveg ljóst hvaš įtt er viš.

Valskon­ur eru ekki aš nį aš ógna nęgi­lega mikiš …

Žarna hefši veriš grįupplagt aš stytta mįlęšiš og segja:

Valskon­ur ógna ekki nęgi­lega mikiš …

Nota eitt sagnorš ekki hjįlparsögn og tvo nafnhętti.

Tillaga: Of mikiš um ein­stak­lings­fram­tak.

5.

„Kveikti ķ sķga­rettu meš gaskśt ķ bķln­um.“

Fyrirsögn į mbl.is.                              

Athugasemd: Fullyrša mį aš ekki sé hęgt aš kveikja ķ neinu meš gaskśt. Lķklegasta skżringin er aš mašurinn sem frį segir ķ fréttinni hafi kveikt ķ sķgarettu į „hefšbundinn“ hįtt inni ķ bķlum og žį sprakk kśturinn.

Ķ fréttinni stendur:

… aš gaskśt­ur hafi veriš inni ķ bif­reišinni sem all­ar lķk­ur séu į aš teng­ist spreng­ing­unni …

Žetta er nokkuš skondiš. Hafi gaskśturinn ekki veriš ķ bķlnum hvaš hefši žį getaš valdiš sprengingunni?

Tillaga: Kveikti ķ sķga­rettu žrįtt fyrir lekan gaskśt ķ bķln­um.

6.

„Nokkrir fylgjendur QAnon hafa fengiš framgang ķ forvölum Repśblikanaflokksins fyrir żmis embętti aš undanförnu.“

Frétt į visir.is.                              

Athugasemd: Forval er ekki til ķ fleirtölu, sjį hér. Žaš ruglar hins vegar aš nafnoršiš val er til ķ bęši eintölu og fleirtölu. Vel lesnir blašamenn og ašrir eiga aš vita žetta.

Hvaš merkir aš „fį framgang“? Lesandi fréttarinnar žarf aš hugsa sig um og giska į merkinguna. Veriš gęti aš blašamašurinn eigi viš aš frambjóšendur hafi nįš įrangri ķ forvali. Hann er hins vegar smitašur af nafnoršasżkinni.

Tillaga: Engin tillaga.

7.

„Žaš eru sérstök vonbrigši aš žau įkvęši sem brżnast er aš breyta męta afgangi.“

Leišari Fréttablašsins 22.7.20.                             

Athugasemd: Hver er munurinn į vonbrigšum og „sérstökum vonbrigšum“? Enginn. Lķklega er žetta sérstaka bara pólitķsk oršlag, tuš, sem hljómar žokkalega ķ talmįli en illa ķ ritušu.

Lżsingaroršiš sérstakur er eiginlega litlaust, er ekki lżsandi eins og flest önnur lżsingarorš. Oft er sagt aš mašurinn sé sérstakur. Žetta er óskiljanlegt og enn sķšur aš hann sé sérstakari eša sérstakastur.

Varla er hęgt aš segja aš stigbreyting lżsingaroršsins sé skemmtilegt, žaš er aš eitthvaš valdi sérstakari vonbrigšum eša sérstökustum vonbrigšum.

Lżsingaroršiš sérstakur į betur viš žegar veriš er aš lżsa stöšu, eins og sérstakt eyšublaš, sérstakur taflmašur en ekki sem lżsing į eiginleikum fólks.

TillagaŽaš eru vonbrigši aš žau įkvęši sem brżnast er aš breyta męta afgangi.


Skip vafiš gaddavķr, bķlar handtaka og fękkun feršamannsins

Oršlof

Val

Heldur rislķtiš er oršiš valkostur en žaš žżšir: val eša völ.

Gott mįl, blašsķšu 33, Ólafur Oddsson.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Til aš verjast sjórįnum į žeirri leiš var skipiš vafiš gaddavķr.“

Frétt į ruv.is.                                  

Athugasemd: Nei, skipiš var ekki vafiš meš gaddavķr. Held aš žaš sé ekki gerlegt.

Ķ fréttinni segir:

Žaš var mešal annars gert meš žvķ aš vefja gaddavķrslengjum utan rekkverk skipsins, allt frį stefni aftur į bakborša og svo til baka įšur en komiš var til Sri Lanka. 

Bakborši er vinstri hliš skipsins. Stjórnborši er hęgri hliš vegna žess aš bįtum (voru foršum nefnd skip) var stżrt aftast hęgra megin.

Žegar sagt er aš gaddavķr hafi veriš „frį stefni og aftur į bakborša“ er alveg jafn gįfulegt aš segja „frį stefni og aftur til vinstri“. Hvort tveggja er tóm della. 

Aftasti hluti skips eša bįts kallast skutur. Žess vegna eru til skuttogarar, žaš er skip sem taka veišarfęrin inn aš aftan. 

Ķ gamla daga voru til sķšutogarar. Žeir gįtu żmist kastaš trolli śt frį bakborša eša stjórnborša.

Oršabókin segir aš rekkverk sé handriš ofan į boršstokki bįts eša skips. Boršstokkur į togurum kallast lķka lunning.

Af myndinni sem fylgir fréttinni var engu vafiš um rekkverk, boršstokk eša lunningu. Gaddavķrinn var festur viš hann en ekki sést hvernig žaš er gert.

Tillaga: Vegna tķšra sjórįna var skipiš variš meš gaddavķr.

2.

„… en alls taka hlaup­ar­ar frį tutt­ugu mis­mun­andi lönd­um žįtt ķ įr.“

Frétt į mbl.is.                                  

Athugasemd: Hver er munurinn į „tuttugu mismunandi löndum“ og tuttugu löndum? Hann er enginn. Hvers vegna er žį verš aš bęta lżsingaroršinu mismunandi viš? 

Aš einu eša öšru leyti eru öll lönd mismunandi. Ekki žarf aš taka žaš fram.

Tillaga: … en alls taka hlaup­ar­ar frį tutt­ugu lönd­um žįtt ķ įr.

3.

„Til­slak­an­ir beint eft­ir versl­un­ar­manna­helgi.“

Fyrirsögn į mbl.is.                                  

Athugasemd: Lķklega į blašamašurinn viš aš breytingarnar verši strax eftir verslunarmannahelgina. Greinilega óvanur mašur sem skrifar.

Ķ fréttinni segir:

… žó aš Žórólf­ur hafi ekki gefiš upp um hve lengi verši leyfi­legt aš vera opiš.

Blašamašurinn hlżtur aš eiga viš hversu lengi verši opiš. Tilhneiging unglinga er aš nota nafnhįtt sagna ķ staš framsöguhįttar. Hér er réttara aš segja:  veršur opiš.

Ķ fréttinni segir lķka:

Įšur hef­ur hann nefnt annašhvort mišnętti eša 1 um nótt.

Tölustafurinn er žarna frekar hjįręnulegur. Betur hefši fariš į žvķ aš skrifa eitt um nótt.

Tillaga: Til­slak­an­ir strax eft­ir versl­un­ar­manna­helgi.

4.

„Gamli vs. nżi.“

Fyrirsögn į Bakžönkum Fréttablašsins 17.7.20.                                 

Athugasemd: Žarna hefšu betur fariš į žvķ aš nota samtenginga og. Hśn er til margra hluta nytsamleg og algjör óžarfi aš nota ensku. „Vs.“ er skammstöfun oršsins „versus“ og merkir į móti eša andstętt viš. 

Stundum skrifa ķžróttablašamenn „Kr vs Valur“ en hefšu getaš haft žaš Kr og Valur eša Kr į móti Val. Žessi félög eru andstęšingar og žegar skrifaš stendur Kr og Valur ķ kvöld er įtt viš aš žį munu félögin keppa. Flestir kannast viš söguna af Davķš og Golķat. Fįir myndu segja Davķš vs Golķat.

Sé sagt ķ fyrirsögn Gamli og nżi er alveg ljóst hvaš įtt er viš, žaš er samanburšur į gömlum tķma og nżjum.

Tillaga: Gamli og nżi.

5.

„… hef­ur sakaš lög­reglu­menn ķ ómerkt­um bķl­um sem hand­tóku mót­męl­end­ur ķ Port­land fyr­ir „blygšun­ar­lausa vald­beit­ingu“.“

Frétt į mbl.is.                                  

Athugasemd: Nokkuš öruggt er aš bķlar handtóku ekki mótmęlendur. Hér er skżrt dęmi um misnotkun į tilvķsunarfornafni.

Į vef BBC sem er heimild blašamannsins segir:

… has accused federal agents in unmarked cars who apparently detained protesters in Portland of a "blatant abuse of power".

Žetta er žżtt beint og śr veršur vitleysa. Enska fornafniš „who“ vķsar til lögreglumannanna ekki bķlanna en žaš gerir tilvķsunarfornafniš sem ekki. Miklu betra er aš žżša į žann hįtt sem segir ķ tillögunni.

Lögreglan var sökum um valdbeitingu ekki „fyrir“.

Ķ fréttinni segir:

… en Trump sendi žį fyrr­nefndu til Port­land fyr­ir tveim­ur vik­um sķšan, meš žaš aš mark­miši aš draga śr mót­męl­um.

Atviksoršinu sķšan er hér ofaukiš, žaš gerir ekkert, merkir ekkert og er žvķ gangslaust.

Tillaga: … hef­ur sakaš lög­reglu­menn, sem komu ķ ómerkt­um bķl­um og hand­tóku mót­męl­end­ur ķ Port­land um „blygšun­ar­lausa vald­beit­ingu“.

6.

„Ég held aš žaš besta viš aš feršast inn­an­lands akkśrat nśna sé fękk­un feršamanns­ins …“

Frétt į mbl.is.                                  

Athugasemd: Hvernig getur feršamanni fękkaš? Greinirinn bendir til žess aš žetta sé fljótfęrnisvilla. Blašamašurinn hefur žetta eftir višmęlanda sem hann kallar „rithöfund“. Lķklega ęttu bįšir aš lķta ķ eigin barm og vanda skrif sķn.

Oršiš „akkśrat“ sést sjaldan ķ ritmįli. Hélt raunar aš žaš vęri śtdautt og rassbagan „į žessum tķmapunkti“ hefši śtrżmt žvķ. Ein vitleysan kemur ķ staš annarrar.

Žegar öllu er į botninn hvolft er tilvitnuš mįlsgrein slök. Betur fęri į žvķ aš segja eitthvaš į žessa leiš:

Feršamönnum hefur fękkaš og žį er gott aš feršast um landiš.

Svo mį endalaust deila um žessa fullyršingu. Held aš hśn standist ekki.

Tillaga: Ég held aš žaš besta viš aš feršast inn­an­lands um žessar mundir séu fįir feršamenn …

7.

„Tęki­fęri til virkj­un­ar vindorku.“

Fyrirsögn į mbl.is.                                  

Athugasemd: Betur fer į žvķ aš nota tękifęriš til aš virkja vindorku en aš nota žaš til virkjunar. 

Sagnoršiš lżsir žvķ betur hvaš ętlunin er aš gera. Nafnoršiš mį misskilja. Virkjun er mannvirki til aš nytja afl eša orku eins og segir ķ oršabókinni.

Tillaga: Tękifęri til aš virkja vindorku.

8.

„Sum­ariš kem­ur aft­ur į mįnu­dag­inn.“

Fyrirsögn į mbl.is.                                  

Athugasemd: Eftir aš hafa hneykslast yfir mįlfari į vef Moggans veršur fyrir augum ljómandi falleg fyrirsögn. Hśn er aušskiljanleg žvķ öll él styttir upp um sķšir og geislar sólarinnar brjóta upp skżjažykkniš.

Žó aš ęši ógn og hrķšir,
aldrei neinu kvķša skal.
Alltaf birtir upp um sķšir,
aftur kemur vor ķ dal.

Žannig orti Freysteinn Gunnarsson og er žetta fyrsta erindiš ķ ljóšinu, sjį hér. Karlakórinn Vķsir į Siglufirši gerši žaš ódaušlegt ķ mögnušum flutningi, sjį hér.

TillagaEngin tillaga.

 

 


Eftirdrįttur, starf į dįnarstundu og fram eftir mišnętti

Oršlof

Frišsamir, frišsamleg

Mótmęli eru ekki frišsöm en žau eru oftast frišsamleg. Žegar mótmęli eru frišsamleg og fara frišsamlega fram mį ętla aš mótmęlendur séu frišsamir. […]

Athafnir manna og įkvaršanir eru frišsamlegar, sišsamlegar, skynsamlegar, lįnsamlegar og jafnvel dįsamlegar.

Žaš eru örugglega til margar undantekningar frį žessu, menn geta t.d. veriš dįsamlegir en ekki dįsamir. En meginreglan er sś aš -samur/-söm/-samt į viš um manneskjur en žegar -legur/-leg/-legt bętir viš er um aš ręša hugmyndir, orš og athafnir.

Žetta flękist reyndar žegar um er aš ręša eitthvaš óhlutstętt sem ekki er hugmynd, orš eša athöfn. Śrskuršur getur veriš vafasamur, starf getur veriš erilsamt og voriš rigningarsamt.

En munum ķ augnablikinu: Mómęlendur eru frišsamir. Mótmęli frišsamleg.

Kvennablašiš, Mįlfarsmoli. Eva Hauksdóttir.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Ašstoša žurfti žrjį til hafnar eftir erfišleika viš aš koma mótor skemmtibįts žeirra ķ gang. “

Frétt į visir.is.                                  

Athugasemd: Žetta er dįlķtiš žokukennt. Žrķr menn voru ķ skemmtibįt og vélin bilaši. Yfirleitt er žaš žį oršaš žannig um aš bįturinn hafi fengiš ašstoš. Žį er įtt viš aš mennirnir ķ honum hafi notiš hennar. Žremenningarnir voru ķ bįtum sem var dreginn.

Ķ fréttinni segir:

Bįtur Björgunarsveitarinnar Įrsęls er nś meš bįtinn ķ eftirdrętti į leiš ķ höfn ķ Kópavogi įsamt björgunarsveitarbįtnum Sędķsi frį Kópavogi.

Hvaš er „eftirdrįttur“? Oršiš er ekki til. Nóg er aš segja aš bįturinn sé dreginn žvķ hann er alltaf fyrir aftan žann sem dregur. Sama er meš bķla. Hjólhżsi er til dęmis ekki ķ „eftirdrętti“. 

Til oršiš eftirbįtur sem žżšir bókstaflega bįtur sem er dreginn og er įtt viš žann sem įhöfnin į žeim stęrri notar til dęmis til aš komast ķ land žar sem er hafnleysa. 

Oršalagiš aš vera eftirbįtur einhvers merkir aš standa öšrum aš baki.

Tillaga: Björgunarsveitir drógu skemmtibįt meš eš bilašri vél til hafnar. Žrķr menn voru um borš.

2.

„… en hśn gegndi störfum sendiherra Sušur-Afrķku ķ Danmörku į dįnarstundu.“

Frétt į blašsķšu 13 ķ Morgunblašinu 14.7.20.                                 

Athugasemd: Hśn var sendiherra žegar hśn dó. Blašamašurinn viršist óvanur skrifum og enginn leišbeinir honum. Ķ žessu sambandi er ekki rétt aš tala um dįnarstund. Konan dó.

Ķ fréttinni segir:

Cyril Ramaphosa, forseti Sušur- Afrķku, tilkynnti andlįt hinnar 59 įra gömlu Mandela en tiltók ekki banameiniš.

Betur fer į žvķ aš segja:

Cyril Ramaphosa, forseti Sušur- Afrķku, tilkynnti andlįt Mandela. Hśn var 59 įra en ekki er vitaš um dįnarmeiniš.

Į enskan mįta tķškast nś aš segja „hinnar 59 įr gömlu“ ķ staš žess aš sleppa lausa greininum. Į ensku vęri mįlsgreinin oršuš svona:

South African President Cyril Ramaphosa has announced the death of the 59-year-old Mandela …

Fréttin er stutt en višvaningslega skrifuš. Hér er dęmi:

Hśn fęddist ķ Soweto og ólst žar upp į sama tķma og fašir hennar sat ķ fangelsi, en žar fékk hann aš dśsa ķ 27 įr …

Sögnin aš dśsa į ekki viš hér. Réttara er aš segja:

Hśn fęddist ķ Soweto og ólst žar upp įn föšur sķns sem sat ķ 27 įr ķ fangelsi.

Eins og ašrir fjölmišlar veršur Mogginn aš lįta lesa yfir skrif byrjenda sem og annarra til žess aš lesendum sé nś ekki ofbošiš. Žį er stutt ķ vantraust.

Tillaga: … en hśn var sendiherra Sušur-Afrķku ķ Danmörku žegar hśn lést.

3.

„Hjį Coca-Cola eru hins vegar engin įform fyrirliggjandi um aš segja skiliš viš plastflöskur žvķ neytendur vilji hafa gleriš įfram.“

Frétt į blašsķšu 13 ķ Morgunblašinu 14.7.20.                                  

Athugasemd: Kók ętlar ekki aš hętta meš plast žvķ neytendur vilja gler. Hmmm  Skilur einhver žetta?

Nei, aušvitaš ekki, žetta er rökleysa. Byrjendur ķ blašamennsku fį aš skrifa hvaš sem er og enginn les yfir og žeir lęra ekkert.

Tillaga: Engin tillaga.

4.

„Ķ lok sķšustu viku voru flug­fé­lög far­in aš fljśga langt fram eft­ir mišnętti …“

Frétt į mbl.is.                                   

Athugasemd: Blašamašur sem ętlar aš segja frį žvķ sem višmęlandi hans hefur sagt į žriggja kosta völ:

  1. Birta oršrétt
  2. Lagfęra oršalag og birta ķ gęsalöppum
  3. Segja frį ķ óbeinni ręšu

Fyrsti kosturinn er oft ómögulegur žvķ mįlsgreinarnar verša stundum langar og flóknar og ašalatrišiš tżnist. Fęstir tala gullaldarmįl, hvaš sem žaš nś er.

Annar kosturinn er góšur og višmęlandinn getur varla veriš į móti žvķ aš sem hann hefur sagt sé betrumbętt.

Žrišji kosturinn er góšur en tślkun getur oft veriš varasöm.

Ofangreind mįlsgrein er svona ķ fullri lengd:

Ķ lok sķšustu viku voru flug­fé­lög far­in aš fljśga langt fram eft­ir mišnętti til lands­ins af žeim sök­um aš sżni höfšu veriš tek­in hjį svo mörg­um feršamönn­um dag­inn įšur aš grein­ing­ar­geta Land­spķt­al­ans bauš ekki upp į aš fleiri fęru ķ skimun viš kom­una til lands­ins.

Žetta er alger endaleysa og ótrślegt aš ritstjórn Moggans samžykki aš birta svona langloku.

Punktur er įgętt tęki til aš stytta mįlgreinar og aušvelda lesturinn. Hins vegar skil ég ekki mįlsgreinina, hef reynt aš laga hana en get žaš ekki. Mér er til efs aš blašamašurinn skilji sjįlfur ummęlin og sé svo mį alls ekki birta žau.

Eitt er vķst aš oršalagiš „fram eftir mišnętti“ er ekki til. Vera mį aš višmęlandinn eigi viš fram undir mišnętti eša fram yfir mišnętti. Ljótt er žaš žegar lesandinn žarf aš giska į hvaš įtt er viš.

Oršalagiš „af žeim sökum“ er óžarfi, hęgt er aš nota fornafniš žvķ ķ stašinn. Og „bauš ekki upp į“ er lķka óžarfi, Landspķtalinn gat ekki skimaš fleiri.

Tillaga: Engin tillaga.


Feršir fara, rķkjandi trśarhópur og Duda hafši sigur

Oršlof

Óhappatilviljun

Haft var eftir rķkissaksóknara vķšs vegar ķ fjölmišlum ķ fyrra aš greina žyrfti 

„refsivert gįleysi frį óhappatilviljun og lķtilfjörlegu gįleysi“. 

Žaš kom mér į óvart aš oršiš óhappatilviljun skyldi finnast ķ lögum. Žar af leišandi er žaš algengt ķ dómsśrskuršum. 

Ešlilegra vęri aš tala um óhapp eša óhappatilvik. Óhapp felur ķ sér tilviljun og žvķ er marklaust aš skeyta oršunum saman. 

Einnig hljómar lķtilfjörlegt gįleysi einkennilega, en lķklega er meiningin aš greina žaš frį alvarlegu gįleysi.

Morgunblašiš, Tungutak. Elsa S. Ólafsdóttir.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Ķslend­ing­ar mun dug­legrimęta.“

Fyrirsögn į mbl.is.                                 

Athugasemd: Betur fer į žvķ aš segja aš Ķslendingar séu mun duglegri aš koma en įšur. Sögnin aš męta į ekki viš hér. Hśn merkir aš hitta einhvern, koma til móts viš annan eša ašra eins og segir ķ oršabókinni.

Lżsingaroršiš duglegur eyšileggur setninguna žvķ hvorki fįmenni eša margmenni į stašnum er merki um dugnaš. Žaš sem višmęlandinn į viš er aš fleiri Ķslendingar koma į stašinn.

Ķ óbeinu mįli hefur blašamašurinn eftir višmęlanda sķnum aš umferšin hafi aukist. Svo er žetta haft eftir honum:

Žaš hef­ur auk­ist nokkuš eft­ir aš landiš var opnaš, en sömu­leišis eru fleiri Ķslend­ing­ar aš koma.

Hvaš hefur aukist? Varla umferšin žvķ žį hefši veriš sagt aš hśn hafi aukist. Svo er sagt aš „sömuleišis eru fleiri Ķslendingar aš koma“. Hvaša tilgangi žjónar atviksoršiš „sömuleišis“? Žetta kallast samhengislaus tal, jafnvel bull. Óvķst er hvort blašamašurinn skilji žetta.

Tillaga: Fleiri Ķslendingar koma en įšur.

2.

„Franskt skemmtiferšaskip brżtur ķsinn.“

Fyrirsögn į visir.is.                                  

Athugasemd: Hér hefši veriš skynsamlegra aš orša fyrirsögnina į annan veg til dęmis eins og segir ķ tillögunni hér aš nešan. 

Mikilvęgt er aš oršaval sé ķ samręmi viš efni. Franska skipiš er ekki ķsbrjótur. Žaš kemur um mitt sumar, hiš fyrsta af mörgum, įbygglega tilviljun ein.

Tillaga: Fyrsta skemmtiferšaskipiš er franskt.

3.

„Fyrstu sólarlandaferširnar fara af staš.“

Fyrirsögn į ruv.is.                                

Athugasemd: Hér fer betur į žvķ aš segja aš ferširnar hefjist, byrji.

Af sögninni aš fara er dregiš nafnoršiš ferš. Getur veriš aš feršir fari? Ég fer af staš ķ ferš/feršalag, legg af staš ķ ferš. Jś, įętlanaferšir ķ flugi, rśtum og skipum fara, er oft sagt ķ daglegu tali.

Ķ vöndušu ritmįli er engin įstęša til aš klifa, betra aš umorša.

Tillaga: Fyrstu sólarlandaferširnar hefjast.

4.

„Žį segir ķ tilkynningu frį lögreglunni aš hętta geti veriš til stašar į merktum gönguleišum, vegum sem og viš ašra staši ķ fjalllendi.“

Frétt į visir.is.                                

Athugasemd: Fyrir utan nįstöšuna og stķlleysiš er mįlsgreinin rugl. Eru merktar gönguleišir og vegir ašeins ķ fjalllendi? Ekki hęgt aš skilja žetta öšru vķsi. Lķklega hrynur ekkert į ómerktar gönguleišir eša vegi į lįglendi.

Vandinn er aš löggan er óskrifandi og margir blašamenn lķka. Žakka ber aš mįlsgreinin sé ekki svona:

Hętta er til stašar į mörgum stöšum ķ fjöllum enda stašsetningar óstöšugs grjóts stöšugur vandi óstöšugra į merktum gönguleišum.

Löggan žarf naušsynlega aš lįta einhvern meš viti lesa yfir tilkynningar hennar į Facebook sem og annars stašar. Blašamenn žurfa aš gera sér grein fyrir žvķ aš mikilvęgt er aš lagfęra og ummorša žaš sem löggan sendir frį sér.

Tillaga: Ķ tilkynningu frį lögreglunni segir aš hętta sé grjóthruni į vegum og gönguleišum.

5.

„Leištog­ar minni­hluta­hóps ahma­di-mśslima ķ Bangla­dess hafa sakaš „öfga­menn“ śr hópi rķkj­andi trś­ar­hóps mśslima um aš …“

Frétt į mbl.is.                                 

Athugasemd: Hvaš merkir „rķkjandi trśarhópur“? Er žaš trśin sem meirihluti landsmanna ašhyllist? Sé svo, yfir hverju rķkir trśarhópurinn? Gat blašamašurinn ekki oršaš žetta skiljanlegar?

Mįlfar blašamanna tekur hröšum breytingum og nś er enskunni snśiš upp į ķslenskuna. 

Oršiš „rķkjandi“ tröllrķšur fjölmišlum. Enginn er til dęmis lengur Ķslandsmeistari heldur veršur žaš aš vera „rķkjandi Ķslandsmeistari“.

Sama er meš oršiš „sitjandi“ sem getur vissulega merkt afturendi į manni nema hann sé forseti žį er hann „sitjandi forseti“. Veriš er aš herma eftir enskunni en į henni er tķšum talaš um „sitting president“.

Engin žörf er į aš nota enskar žżšingar į hugtökum. Į Ķslandi er ašeins einn forseti hvort sem aš hann situr eša stendur eša hvort hann er meš įberandi sitjanda eša ekki. Ašeins einn ķ einu getur veriš Ķslandsmeistari, slķkir eru ekki og geta aldrei veriš rķkjandi enda rķkja žeir ekki yfir neinu.

Og svo er ętlast til aš lesendur skilji. Žetta er aušvitaš langt frį žvķ aš vera bošlegt hjį Mogganum.

Tillaga: Engin tillaga.

6.

„Flestir frį Ķran, eša 82. 57 voru frį Kanada en …“

Frétt į visir.is.                                  

Athugasemd: Žetta er ekki alveg óskiljanlegt en ljótt er’etta. Enginn byrjar setningu į tölustöfum. Blašamašur Vķsis gerir žetta, annaš hvort viljandi eša af žekkingarleysi.

Eftirtektarvert er aš sjį hvernig klśšriš margfaldast žegar tölustafir eru sķšast ķ setningu og sś nęsta į eftir byrjar lķka į tölustöfum. Svona er varla lęsilegt.

Tillaga: Frį Ķran var 82 mašur og 57 frį Kanada.

7.

„Žaš lagšist mašur viš mann hérna ķ Bolungar­vķk …“

Frétt į frettabladid.is.                                  

Athugasemd: Ķ ruglingslegri frétt um leišindi sem komu upp ķ ferš į Hornstrandir er ofangreind mįlsgrein. Hśn er óskiljanleg. 

Hér er hśn öll:

Žaš lagšist mašur viš mann hérna ķ Bolungar­vķk og einn vél­virki hérna į įtt­ręšis­aldri, kunn­įttu­mašur meš mikla reynslu, hjįlpaši viš aš koma bįtnum ķ stand.

Žetta er bara endaleysa, einhvers konar kynleg hegšun ķ Bolungarvķk sem viršist ekkert tengjast Hornstrandarferšinni. Vera mį aš ég sé aš misskilja eitthvaš.

Tillaga: Engin tillaga.

8.

„Duda hafši nauman sigur ķ Póllandi.“

Fyrirsögn į frettabladid.is.                                  

Athugasemd: Hver er munurinn į žvķ aš sigra eša hafa sigur? Jś, hiš fyrra er sagnorš og ķslenskan byggir į žeim. Hiš seinna er merki um nafnoršastķl. Setningin er ekkk röng en nafnoršastķllinn er óžarfur. Hann er žungur og leišinlegur aflestrar og bitnar į lesendum.

Betra er aš halda sig viš sagnoršin sem eru fersk og leikandi rétt eins og lękur ķ fjallshlķš eša krakkar ķ frķmķnśtum.

TillagaDuda sigraši naumlega ķ Póllandi.


Björnssteinn į Rifi ķ hiršuleysi og sóšaskap

IMGL2893 baEkki er mikil viršing borin fyrir sögulegum atburšum og stöšum ķ Snęfellsbę ef marka mį nįnasta umhverfi Björnssteins. Žaš er sveitarfélaginu til skammar.

Sagan er vķša nśtķmanum falin og žarf nokkra žekkingu į henni og stašhįttum til aš įtta sig į vettvangi atburšanna.

Björnssteinn er ekki beinlķnis falinn en allt umhverfi hans bendir sķst af öllu til žess aš stjórnendum sveitarfélagsins sé annt um söguna.

Į Rifi geršist sį atburšur įriš 1467 aš enskir kaupmenn drįpu Björn Žorleifsson hiršstjóra Danakonungs, son hans og sex ašra ķ höršum bardaga. Sagt er aš hann hafi veriš drepinn upp viš stóran stein sem sķšan hefur veriš nefndur er Björnssteinn (Bjarnarsteinn).

Skilti 1Nś er umhverfiš viš žennan fornfręga staš meš ólķkindum ómerkilegt og sóšalegt. Ekkert nema tvö gömul og ómerkileg skilti; ryšguš, fśin og skemmd. Allt er žarna svo lķtilshįttar og andstyggilegt, engin viršing.

Ķ Morgunblašinu žann 2. aprķl 1965 segir ķ nafnlausum pistli:

Eins og sjį mį hefir żmsu drasli veriš hrśgaš aš steininum, tómum tunnum o. fl., og sżnir žaš aš menn geršu sér ekki ljóst, aš žetta var merkur minnisvarši, enda žótt engin įletran vęri į honum.

Sķšan hefir žetta breyzt. Sandurinn, sem dęlt var upp śr höfninni hefir veriš notašur til uppfyllingar į stóru svęši, og nś hefir hann fęrt Bjarnarstein ķ kaf, svo rétt ašeins örlar į hann. Hér gerist sama sagan og vķša annars stašar, algjört viršingarleysi fyrir fornum sögustöšum. Žó var hęgurinn hjį hér, aš skilja eftir dįlitla kvos umhverfis steininn, svo aš hann gęti „haldiš velli um aldir“.

Manni veršur į aš spyrja: Er brįšnaušsynlegt aš framkvęmdir hins nża tķma brjóti nišur og afmįi sögulegar minjar? Er hér ekki fremur um kęruleysi og trassaskap aš ręša, heldur en brżna naušsyn?

Žessu tilfelli er žó ekki stór skaši skešur enn, žvķ aš nęsta kynslóša mun grafa um Bjarnarstein og ganga sęmilega frį honum. Og žegar Rif er oršiš stórt žorp, munu žorpsbśar benda meš stolti į Bjarnarstein, hinn merka minnisvarša, og ef til vill letra nafn Bjarnar hiršstjóra į hann.

Skilti 2Höfundur pistilsins įtti kollgįtuna. Nęsta kynslóš gróf upp Björnsstein og hlóš garš ķ kringum hann og notaši til žess lįbariš grjót. En sagan er ekki žar meš öll sögš. Žarnęsta kynslóš gleymdi stašnum og hśn og afkomendur hennar vita fįtt um hann, lįta hann drabbast nišur. Enginn bendir feršamönnum į Björnsstein žvķ stolt heimamanna er löngu tżnt og tapaš, metnašurinn enginn.

Hvaš žarf til aš stjórnendur Snęfellsbęjar ranki viš sér og komist til mešvitundar um sögustaši innan sveitarfélagsins?

Ekki ašeins Björnssteinn er gleymdur heldur er vettvangur Eyrbyggju einskis metinn. Tżndur er Björn Breišvķkingakappi Įsbrandsson, löngu horfinn śr minni žeirra sem rįša. Sem og Žurķšur Barkardóttur hśsfreyja į Fróšį, Katla ķ Holti, Oddur Kötluson, Žorbjörn digri, Žórir višleggur, Žorgrķma galdrakinn og Geirrķšur Žórólfsdóttir svo örfį nöfn śr Eyrbyggju į žessum slóšum séu nefnd. Žannig er žetta žvķ mišur vķša um land.

Raunar er fįtt sem minnir į söguna annaš en Sjóminjasafniš. Žess utan er henni lķtil skil gerš ķ Snęfellsbę. Sveitarfélagiš er vķšfešmt og žar er mikil nįttśrufegurš en hśn er ekki nóg ef sagan er tżnd.

 


Nęsta sķša »

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband