Bloggfęrslur mįnašarins, desember 2019

Kona kvęnist, ķsbjörn sem mętti og bįtur sem hvolfdist ekki

Oršlof

Hrķšum

Žetta atviksorš er gleymt ķ nśtķmamįli, en aš fornu merkti žaš oft, išulega eins og fram kemur ķ Ķslendinga sögu. Žar segir um vķgamenn tvo aš žeir voru „stundum ķ Hvammi en hrķšum aš staš“ (Sturlunga saga I 82). Oršanotkun er eins og sķšar ķ sama riti. 

Snorri Sturluson įtti löngum ķ įtökum. 

„Snorri kvešst illa trśa Sunnlendingum, „en žó mun ég sušur fara fyrst og sķšan og skipa til bśa minn,“ sagši hann, „og fara žį vestur og žį „hrķšum į Hólum en stundum ķ Saurbę““ (I 439).

Ķ ONP eru dęmi um oršiš og eitt ķ OH frį fyrri hluta 19. aldar. Sjį hrķš.

Geymdur og gleymdur oršaforši, Sölvi Sveinsson, blašsķša 175.

Višbót: Hrķšum gęti svo įgętlega komiš ķ staš hins ofnotaša atviksoršs ķtrekaš sérstaklega ef skrifendur žrįast viš aš nota orš eins og oft, aftur, enn og aftur, endurtekiš, sķfellt og svo framvegis.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Marta Lovķsa, sem var kvęnt Ara frį įrunum 2002 til 2016 …“

Frétt į frettabladid.is.                 

Athugasemd: Sį fęr falleinkunn sem segir aš kona „kvęnt“ karli.

Ķ Mįlfarsbankanum segir einfaldlega:

Sögnin kvęnast merkir: giftast konu. Konur giftast mönnum en kvęnast žeim ekki.

Ķ framhaldi af žessu er ekki śr vegi aš vitna til Vķsindavefsins, žar segir svo skemmtilega:

Ķ Ķslenskri oršsifjabók Įsgeirs Blöndals Magnśssonar er vķsaš frį sögninni kvęnast ķ sögnina aš kvongast (1989:530) giftast, fį sér konu. 

Sś sögn er leidd af nafnoršinu kvon (eldra kvįn) ķ merkingunni kona, eiginkona. 

Samkynhneigšar konur geta žvķ vel kvęnst. Žar gengur kona aš eigi konu.

Žetta lęra žeir sem hafa lesiš bękur af įhuga en ekki eintómri skyldurękni. Ašrir eiga žaš til aš klśšra fréttaskrifum og skemma fréttir.

Tillaga: Marta Lovķsa, sem var gift Ara frį įrunum 2002 til 2016 …

2.

Klessti sport­bķl­inn, klędd­ur sem snjó­karl.“

Frétt į frettabladid.is.                 

Athugasemd: Lķklega mį telja žaš mešmęli meš leikskólum landsins aš löngu sķšar er blašamanninum enn tamt aš nota oršalagiš sem hann lęrši žar. 

Stundum tala fulloršnir óskiljanlega, nota orš eins og įrekstur, rekast į, beygla, skemma og įlķka žegar veriš er aš lżsa žvķ žegar bķll rekst į eitthvaš. 

Blašamašurinn sem enn varšveitir barniš ķ sér talar um aš einhver hafi „klesst“ bķlinn. Öšrum finnst žetta lķka barnalegt orš og ekki lżsandi um žaš sem geršist. Svo sętt og „dśllulegt“ aš lesa svona ķ fjölmišli sem vill lįta taka sig alvarlega.

Tillaga: Skemmdi sportbķlinn, klęddur sem snjókarl.

3.

„Sami ķsbjörn og mętti ķ Longyearbyen į Svalbarša mętti aftur ķ morgun.“

Frétt į frettabladid.is.                 

Athugasemd: Žetta er hörmulega illa skrifuš frétt. Ķ henni eru nįstöšur, oršaval er sums stašar rangt og blašamašurinn hefur ķ žokkabót ekki nennt aš lesa skrifin yfir fyrir birtingu og žaš sem verst er, ritstjórum blašsins viršist alveg sama.

Ķsbjörn „mętir“ ekki ķ bęinn. Hann kemur. Sögnin aš męta hefur mešal annars žessa merkingu samkvęmt mįliš.is:

hitta, koma til móts viš, koma į fund eša e-n staš,…

Ķ fréttinni segir:

Hann sagši viš til­efniš aš žaš vęri sjald­gęft aš birnir fęru svo langt inn ķ bęinn lķkt og žessi. 

Žetta er illskiljanlegt. „Hann sagši viš tilefniš …“ Viš hvern var hann aš tala? „Sjaldgęft aš birnir fęru svo langt inn ķ bęinn …“, blašamašurinn er aš tala viš mann sem er ķ bęnum og žį į viš aš segja aš sjaldgęft sé aš birnir komi svo langt inn ķ hann.

Svo skrifar blašamašurinn og hefur eftir višmęlanda sķnum:

En žaš er bara myrkur og žar eru ljósa­staurarnir ķ fyrsta skiptiš …

Žetta er algjörlega óskiljanlegt. Lesandinn skilur ekki skrifin og draga mį ķ efa aš blašamašurinn geri žaš.

Žeir eru eitt­hvaš lķtiš mannašir nśna śt af jóla­frķi, svo žeir hafa veriš aš nżta allan mann­skapinn til aš żta honum śt śr bęnum, sömu leiš og hann er aš koma, sem er reyndar sett spurningar­merki viš žar sem hann er aš koma aftur og aftur,…

Afsakiš nįstöšuna hjį mér, en žetta er illskiljanleg mįlsgrein, flókin, alltof löng og … tómt bull. Hafi žetta veriš oršalag višmęlandans er žaš verkefni blašamannsins aš fęra til betri vegar. Blašamašurinn į ekki aš dreifa bulli.

Og loks er žaš žetta sem seint veršur tališ til gullkorna:

Žetta er vķst ungur björn. Yfir­leitt sjįst žeir mjög snemma en af žvķ aš žaš er žessi jóla­tķmi aš žį er ekki eins mikiš af fólki.

Jį, žaš er „jólatķmi“. Nei, ekki jól heldur „žessi jólatķmi“ sem lķklega er allt annaš en hinn „jólatķminn“. Og žį er ekki mikiš af fólki.“ Sį įtt viš fjölda fólks ķ bęnum af hverju er žaš ekki sagt?

Vera mį aš aumingja blašamašurinn geri žaš sem hann getur. Įbyrgšin er hins vegar ritstjóra Fréttablašsins. Rįša žeir blašamenn eftir śtliti, skóstęrš, hįrlit, hęš eša einhverju įlķka sem engu mįli skiptir? Ķ stuttu mįli žurfa blašmenn aš vera lęsir og skrifandi, hafa žekkingu ķ samfélagsmįlum, skilning į ķslensku mįli, geta sannarlega skrifaš og skynsemi og greint į milli ašalatriša og aukaatriša. 

Tillaga: Engin tillaga. 

4.

„Kapparnir klįrušu verkiš į žrettįn dögum en róiš var allan sólarhringinn svo bįturinn hvolfdist ekki ķ köldum sjónum.“

Frétt į visir.is.                  

Athugasemd: Eflaust mį kalla siglingu „verk“ en sį sem er betur aš sér ķ ķslensku mįli hefši talaš um siglingu. 

Sögnin aš hvolfa stżrir žįgufalli, žaš žżšir aš ekki mį segja aš „bįturinn“ hvolfdi, heldur bįtnum hvolfdi. 

Žessu til višbótar er aš sögnin į aš vera ķ žįtķš, hvolfdi. Eša žį meš hjįlparsögninni aš hafa; svo bįtnum hefši ekki hvolft.

Ķ fréttinni segir:

Įrabįturinn sem žeir reru er um nķu metrar į lengd og lįr žannig aš kaldur sjór gekk yfir mennina allan tķmann. 

Sögnin aš róa er réru ķ žįtķš ķ fleirtölu eša reru, hvort tveggja er til. Bįturinn getur ekki veriš „lįr“ žó undir honum sé lįr (merkir sjór). Hér ętlar blašamašurinn įbyggilega aš segja aš bįturinn sé lįgur. Hvers konar bįtur er žaš? Eftir myndinni aš dęma viršist sem aš boršin mišskips séu lįg, žófturnar eru ķ sömu hęš og boršin.

Ekki er rangt aš kalla bįtinn įrabįt en hver skyldi vera munurinn į įrabįt og róšrarbįt?

Į mįliš.is segir um įrabįt:

bįtur sem eingöngu er knśinn įfram meš įrum

Ķ huga flestra er įrabįtur gamaldags trébįtur sem notašur var til veiša. Slķkum bįti er róiš af einum eša fleirum. Foršum voru stęrra bįtar kallašir skip. Žį var talaš um tvķęring, feręring, sexęring, įttęring, tķęring og jafnvel tólfęring. Oršin eru mynduš af fjölda įra

Į mįliš.is segir:

ęra, s. róa, leggja śt įrar. Af įr ... Af sama toga, leitt af įr, er lo. ęršur bśinn įrum.

Į Wikipedia segir um bįta sem nefndir voru tvķęringar eša stęrri:

Heitiš segir til um fjölda žófturśma en žarf ekki aš passa viš raunverulegan fjölda įra. Talaš er um fjórróinn, sexróinn, įttróinn o.s.frv. bįt sem žį segir til um fjölda įra.

Róšrarbįtur er keppnisbįtur og getur veriš śr tré, įli eša plasti. Lķkur benda til aš bįturinn sem frį segir ķ fréttinni hafi veriš róšrarbįtur, hugsanlega śr plasti.

Ķ fréttinni segir:

Fiann skrifar į heimasķšu sinni aš hann hafi įkvešiš aš leggja ķ žessa ferš ķ aprķl 2017 og fyrsti įhafnarmešlimurinn var fundinn ķ september 2017.

Af žessu mį rįša aš įhöfnin hafi tżnst og sį fyrsti fundist aftur ķ september. Nei, varla. Blašamašurinn skrifar bara texta sem ekki skilst.

Ķ Mįlfarsbankanum segir: 

Fremur en aš nota oršiš „įhafnarmešlimur“ ętti aš nota: skipverji, einn śr įhöfninni, flugverji. Flugverjar skiptast ķ flugliša (starfa ķ stjórnklefa) og žjónustuliša.

Fleira mętti gagnrżna ķ žessari frétt. Hśn er skemmd og fréttavefnum ekki til sóma.

Tillaga: Kapparnir luku siglingunni į žrettįn dögum. Žeir réru allan sólarhringinn svo bįturinn hvolfdi ekki ķ köldum sjónum.

5.

„Stakk fólk kerfisbundiš.“

Frétt kl. 19 į ruv.is 29.12.2019.                 

Athugasemd: Hvaš er įtt viš. Glępamašur stingur fólk kerfisbundiš …

Oršabókin segir aš oršiš merki reglubundinn hįttur, skipulagšur mįti eša eitthvaš meš įkvešnu kerfi

Žrįtt fyrir skżringuna ķ oršabókinni er ég eiginlega engu nęr.

Tillaga: Engin tillaga.

6.

„15 manns lentu ķ hóp­slysi ķ Bisk­upstung­un­um.“

Fyrirsögn į mbl.is                 

Athugasemd: Žegar fjöldi fólks lendir ķ slysi žį er žaš hópslys. Einn mašur getur ekki lent ķ hópslysi.

Sjaldnast fer vel į žvķ aš nota įkvešinn greini meš sérnöfnum og örnefnum.

Tillaga: 15 manns lentu ķ slysi ķ Bikupstungum.

 

 


Glešileg jól til ..., barn brjóstfętt og mjśkustu eldhśsrśllurnar

Oršlof

Einhverjir

„Žetta voru einhverjar 5 milljónir; žaš komu einhverjir 30 manns; samtals uršu žetta einhver 13 įr; žetta voru einhverjir tugir tonna.“ 

Įhrif frį enskunni: some. 

Ķ rauninni eru žetta einar 5 milljónir, einir 30 manns, ein 13 įr - ž.e.a.s. um žaš bil. En tugirnir eru bara tugir.

Mįliš, į blašsķšu 25 ķ Morgunblašinu 24.12.2019. 

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Glešileg jól til ykkar allra.“

Algeng kvešja um jól og įramót.                

Athugasemd: Forsetningunni til er hér algjörlega ofaukiš. Glešileg jól er kvešja sem dugar. 

Ekki segja:

Glešileg jól til ykkar.

Segjum frekar:

Glešileg jól.

Eša:

Óskum ykkur öllum glešilegra jóla.

Kvešjur eru žess ešlis aš žęr rata yfirleitt til žeirra sem sendandinn ętlast til aš taki viš žeim. Ašrir misskilja žęr sjaldnast.

Fallegt er aš heilsast meš žvķ aš segja:

Góšan dag.

Ekki sķšur er fallegt aš kvešjast meš žvķ aš segja:

Góšan dag.

Viš heilsumst og kvešjumst meš žvķ aš segja glešileg jól. Ekki flękja mįliš. Heilsum og kvešjum meš žvķ aš segja góšan dag. Žessi tvö orš duga žegar viš hittumst og einnig žegar viš förum. Ķ fyrstu kann kvešjan aš vera dįlķtiš ókunnugleg en hśn venst yndislega vel og er margfalt betri en aš segja „eigšu góšan dag“.

Tillaga: Glešileg jól.

2.

„Lögreglan į Sušurlandi vill koma žvķ į framfęri aš lokun hefur veriš sett į Dyrhólahey į mešan leit stendur yfir ķ og viš eynna. Umferš veršur hleypt į eynna um leiš og leit lżkur ķ dag.“

Frétt frį lögreglunni į Facebook.                

Athugasemd: Ég hef sagt žaš įšur og endurtek žaš hér, lögreglan er varla skrifandi. Tilvitnunin hér fyrir ofan sannar žaš. Til skammar er aš löggan skuli ekki hafa innan sinna raša žokkalega ritfęrt fólk og hneyksli aš hśn skuli birta žennan texta.

Svo upptekin er löggan af stofnanastķlnum aš hśn „setur lokun į Dyrhólahey“ ķ staš žess aš loka henni. Nafniš žar aš auki rangt skrifaš ķ ofangreindum texta. Margir hafa komiš upp į eyjuna eša ętti ég aš segja „heyjuna“?

Svo er sagt aš lokunin sé į mešan „leit stendur yfir ķ og viš eyunna“ ķ staš žess aš segja į einfalda mįta aš lokaš verši mešan leitaš er. Ķ žokkabót veršur „umferš hleypt į eynna“ ķ staš žess aš vegurinn verši opnuš aftur.

Loks er žaš fallbeygingin sem viršist flękjast fyrir löggunni. Rangt er aš segja į mešan „leit stendur yfir ķ og viš eynna“. Žarna į aš standa eyjuna, nota skal žolfall meš greini. Žetta orš „eynna“ er ekki til

Eintala: eyja, um eyju, frį eyju til eyju. 

Eintala meš greini: eyjan, um eyjuna, frį eyjunni til eyjunnar.

Ķ annarri fęrslu į Facbook segir löggan: 

Leitaš var fram į kvöld ķ gęrkvöld

Kvöld, kvöld ... Žetta er nįstaša. Af hverju er žetta ekki orša svona?:

Leitaš var fram į gęrkvöldiš.

Svona tvķtekningar eru ekki óalgengar hjį löggunni og raunar vķšar. Kallast nįstaša.

Tillaga: Lögreglan į Sušurlandi vill koma žvķ į framfęri aš Dyrhólaey hefur veriš lokaš mešan leitaš er. Hśn veršur opnuš um leiš og leit lżkur ķ dag.

3.

„Lög­regl­an seg­ir frį žvķ aš kon­an hafi veriš meš ungt barn sitt ķ bif­reišinni og var aš brjóst­fęša barniš er lög­regla kom į vett­vang.“

Frétt į mbl.is.                 

Athugasemd: Eitt er aš gefa barni brjóst og annaš aš brjóstfęša. Hiš fyrra merkir aš móšir gefur barni nęringu śr brjósti sķnu. Hiš sķšara merkir … tja, ég hef ekki gręnan grun. 

Lķklega er žetta talsmįti žeirra sem hafa žekkingu sķna śr enskum bķómyndum eša sjónvarpsžįttum frekar en menntun ķ ķslensku mįli eša lestri ķslenskra bóka. Į śtlenskunni er sagt „breastfeed“ og er žį barni gefiš brjóst. Žó hęgt sé aš žżša oršiš nęr bókstaflega hefur merking žess į ķslensku ekki žį sömu og į ensku.

Žar aš auki er mįlsgreinin illa skrifuš. Konan var meš barn og var aš brjóstfęša barniš. Hefur blašamašurinn enga tilfinningu fyrir žessari leišinlegu nįstöšu. Og var knżjandi naušsyn til aš koma žessu ofnotaša lögguorši „vettvangur“ inn ķ fréttina?

Tillaga: Lög­regl­an segir aš žegar hśn kom aš bķlnum hafi kon­an veriš aš gefa ungu barni sķnu brjóst.

4.

„Kastašist śt śr bķl sķnum eftir alvarlegt umferšarslys.“

Frétt į visir.is.                  

Athugasemd: Ekki er ein bįran stök, er stundum sagt žegar įföllin koma ķ röšum. Mašur getur sannarlega vorkennt manninum. Fyrst lendir hann ķ umferšaslysi og aš žvķ loknu kastast mašurinn śt śr bķl sķnum. Žetta og ekkert annaš geršist samkvęmt tilvitnašri setningu.

Aušvitaš eru žetta ekki tveir atburšir. Mašurinn kastašist śt śr bķlnum ķ slysinu. Slķkt gerist stundum.

Blašamašurinn er bara fljótfęr, reynir aš hespa skrifunum af enda er ekkert bitastętt ķ žeim, skrifar raunar fréttina upp eftir frétt į ruv.is sem er įlķka fįtękleg en skįr skrifuš. Žar segir žó ekkert um aš mašurinn hafi kastast śt śr bķlnum eftir slysiš. Žaš er bara uppspuni blašamanns DV.

Tillaga: Kastašist śt śr bķl sķnum ķ alvarlegu umferšarslysi.

5.

„Betri en margar af frammistöšum Gylfa Žór Siguršssonar, sem hefur skilaš lišinu inn į tvö stórmót.“

Frétt į dv.is.                   

Athugasemd: Mįlsgreinin er illskiljanleg. Frammistaša er nafnorš sem ekki er til ķ fleirtölu. Hins vegar getur fólk stašiš eins og žvķ sżnist og žaš hefur margvķslegar stöšur. Hér er įtt viš aš frammistaša er ekki til fleirtölu en nafnoršiš staša er žaš.

Til žess aš vita žarf blašamašur aš hafa einhverja grunnžekkingu. Hér er žvķ haldiš fram aš löggan geti varla skrifaš villulausan texta. Sumir ķžróttablašamenn eru lķtiš skįrri.

Tillaga: Engin tillaga.

6.

„Jafn­vel mjśk­ustu eld­hśsrśll­urn­ar eru ekki aš fara koma ķ stašinn fyr­ir …“

Frétt į mbl.is.                   

Athugasemd: Öll fréttin er illa skrifuš og enginn hjįlpar hinum unga blašamanni, leišréttir og lagar skrif hans.

Fréttin byrjar svona:

Žaš er svo hand­hęgt aš grķpa ķ eld­hśsrśll­una og žurrka upp allskyns óhöpp og nota viš žrif. En žó aš rśll­an sé aušveld­asti kost­ur žį er hśn ekki alltaf besti kost­ur­inn. Hér eru fimm atriši žar sem eldhśsrśll­an ętti ekki aš koma viš sögu.

Žetta er ekki vel skrifaš. „Handhęgtgrķpa til“ er of mikiš, annaš hvort dugar. Ķ einni og sömu setningunni er nįstaša, kostur nefndur tvisvar. 

Ķ žremur tilvitnušu mįlsgreinunum kemur oršiš eldhśsrślla eša rślla žrisvar fyrir. Žaš er of mikiš.

Žetta vęri betra:

Žó eldhśsrśllan sé góš hentar hśn ekki alltaf. Ķ žessum tilvikum ętti ekki aš nota hana:

Margt skilst ekki. Ķ fréttinni er talaš um „skothelt vopn“, „uppsafnaš ryk“ og skyndilega er lesandinn įvarpašur sem „žś“ en óljóst hvort žaš sé ég eša ašrir.

Mikiš vęri nś gott ef byrjendur ķ blašamennsku og skrifum fengju lįgmarks tilsögn į Mogganum. Skemmdar fréttir bitna į lesendum. Er öllum sama žarna innan dyra?

Tillaga: Jafnvel mżkstu eldhśsrśllurnar koma ekki ķ stašinn fyrir …

7.

„Viš erum aš leita aš góšum leikmenn allan tķmann …“

Frétt į dv.is.                   

Athugasemd: Fljótfęrnin getur veriš slęm eins og ofangreind mįlsgrein sżnir. Blašamašurinn gleymir aš fallbeygja nafnoršiš leikmenn ętti aš vera ķ žįgufalli, leikmönnum. 

Hvaš merkir višbótin „allan tķmann“? Žetta er haft eftir žjįlfara Manchester United og svo kemur bara punktur. Ekkert meir um „allan tķmann“. Vefst fyrir blašamanni aš žżša „all the time“?

Frekar illa skrifuš frétt og ómerkileg.

Tillaga: Viš erum alltaf aš leita aš góšum leikmönnum.


Metfé, skotmark og višeigandi jólalög

Oršlof

Skemmstur dagur

Bęši oršin sólhvörf og sólstöšur eru notuš ķ sömu merkingu ķ ķslensku, um žaš žegar sólin er allra hęst į lofti ķ jśnķ og žegar hśn sżnir sig styst ķ desember įšur en dag tekur aš lengja į nż. …

Ķ žessu samhengi er oršiš hvörf haft ķ merkingunni „žįttaskil“ eša „umskipti“,ž.e. žegar eitthvaš snżst, breytist, tekur nżja stefnu. Af sama stofni er sögnin hverfa sem getur m.a. merkt „snśa“. Sś merking oršsins kemur vel fram t.d. žegar talaš er um aš einhver eigi aš einhverju aš hverfa, hverfi aftur til fyrri starfa eša hverfi aftur heim (sbr. afturhvarf) og žar fram eftir götum. 

Til er einnig kvenkynsoršiš hverfa ķ merkingunni „hliš“, sbr. oršin rétthverfa og ranghverfa, um réttuna og rönguna į flķkum. Sagt er aš eitthvaš snśist ķ andhverfu sķna, og lżsingaroršiš andhverfur merkir hiš sama og andsnśinn. 

Ķ hugann kemur einnig oršiš hverfisteinn, ž.e. steinn sem er lįtinn snśast, og oršasambandiš į hverfanda hveli (hvel merkir „hjól“), um žaš sem er fallvalt og getur hęglega breyst, eins og hjól snżst. Ķ Grettis sögu er ķ oršasambandinu haft hjól en ekki hvel; Įsmundur hęrulangur segir um son sinn aš sér žyki „į mjög hverfanda hjóli um hans hagi“.

Tungutak, Ari Pįll Kristinsson, blašsķšu 26, Morgunblašiš 21.12.2019. 

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Reynsluleysi flugvirkja olli alvarlegu flugatviki.“

Fyrirsögn į mbl.is.                

Athugasemd: Mį vera aš oršiš atvik sé nś alfariš notaš yfir óhapp, bilun, slys eša įlķka. Ķ heilbrigšisgeiranum eru skrįš „atvik“, žaš er óheppileg tilvik, óhöpp, slys og svo framvegis.

Ķ ķslenskri oršsifjabók segir:

at-vik h. įrįs, įverki; atburšur, ašstęšur; atlot; sóttur eša aškeyptur hlutur; sbr. nno. åtvik greišvikni. Leitt af so. vķkja aš (at).

Žegar svo er komiš aš oršiš óhapp žykir svo neikvętt aš finna žarf nżtt orš sem ekki hręšir almenning. Žį er gripiš til oršsins atvik. Vandinn er hins vegar sį aš smįm saman veršur merking žess oršs ķ hugum fólks hiš sama og óhapp, slys eša annaš sem enginn vill lenda ķ. Žį žarf aš finna annaš orš …

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Carlo Ancelotti veršur aš öllum lķkindum nefndur sem knattspyrnustjóri Everton į nęstu dögum ef marka mį heimildir enskra fjölmišla.“

Frétt į visir.is.                 

Athugasemd: Margt mį segja um mįlsgreinina en žó helst aš hśn segir ekki žaš sem blašamašurinn ętlast til. Spurst hefur śt aš mašurinn verši lķklega rįšinn sem knattspyrnustjóri enska śrvalsdeildarlišsins Everton. Hann er ekki nefndur sem slķkur, hann er eša veršur žegar hann hefur tekiš viš starfinu. 

Eitt er aš vera nefndur, annaš aš vera śtnefndur og hvorugt merkir aš vera rįšinn, sķst af öllu hiš fyrrnefnda. Hins vegar eru oft margir tilnefndir en enginn hreppir hnossiš annar en ofannefndur Ancelotti.

Sį sem er nefndur getur merkt margt. Ķ mįliš.is segir:

kalla nafni, gefa nafn; minnast į; tilnefna

Verši Acelotti rįšinn er ekki hęgt aš segja aš hann sé nefndur, miklu frekar śtnefndur. Hiš sķšastnefnda er žó sjaldnast notaš um rįšningu ķ starf.

Tillaga: Carlo Ancelotti veršur aš öllum lķkindum rįšinn sem knattspyrnustjóri Everton į nęstu dögum ef marka mį heimildir enskra fjölmišla.

3.

„Banksy-verk seldist į metfé.“

Frétt į visir.is.                 

Athugasemd: Margt er misskiliš af blašamönnum sem ekki eru vel lesnir. Segja mį aš kynslóšin sem ólst ekki upp viš lestur sé fyrir nokkru farin aš stunda blašamennsku. Ekki er furša žótt hśn viti ekki hvaš metfé merkir.

Eišur Gušnason sagši ķ mįlfarspistlum sķnum į Molum:

Morgunblašsfrétt (10.9.2014) hefst į žessum oršum: „Met­fé var greitt fyr­ir gaml­an Range Rover į upp­boši ķ Englandi um helg­ina.“ Oršiš „metfé“ merkir ekki met upphęš heldur kostagripur.

Vel getur veriš aš tungumįliš sé aš breytast gömul og gild orš frį fyrri tķmum öšlist nżja merkingu.

merkti upphaflega kindur. Enn er talaš um kvikfénaš. Gömul orš ganga ķ endurnżjun lķfdaga ķ nśtķmamįli. Hagfręšin hefur lag į endurnżjun talar um kvikt fé, sem er laust fé, lausafé. 

Įsgeir Danķelsson, hagfręšingur, sagši til dęmis ķ mįlstofu  hagfręšideildar HĶ 14.10.2011:

Žaš getur veriš slęmt ef mikiš af mjög kviku fé leitar til tiltekins lands. Įstęšan er annars vegar aš žaš getur leitt til óęskilegrar hękkunar į gengi myntarinnar og hins vegar aš fjįrmįlakerfiš į erfitt meš aš nżta žetta fé skynsamlega vegna žess hversu kvikt žaš er. 

Vęntanlega žarfnast žetta engrar skżringa viš en skyldi hagfręšingurinn vera aš tala um śtigangsfé, fé sem er ekki ķ banka en er geymt undir koddum eša ķ skrifboršsskśffum. 

Allir vita aš til er banki sem nefnist Kvika, sem merkir lifandi išandi ...

Tillaga: Engin tillaga.

4.

„Skot­mark United mętt til Kat­ar.“

Frétt į mbl.is.                 

Athugasemd: Ķ fréttinni er fjallaš um fótboltakappa sem enska lišiš Manchester United langaši til aš fį ķ sķnar rašir. Af einhverjum undarlegum įstęšum er kapppinn kallašur „skotmark“ ķ fyrirsögn fréttarinnar.

Hér er illa fariš meš ķslenskt orš. Skotmark er žaš sem skotiš er į meš byssu, boga eša öšrum tólum. Žaš getur veriš fast mark. Stundum er skotiš į fólk, leyniskyttur reyna aš myrša žį sem žęr sjį. 

Kennedy var skotmark Oswalds. Japanska borgin Hiroshima var skotmark bandarķska hersins ķ seinni heimsstyrjöldinni. Skytta į hvalveišiskipi hefur hval sem skotmark.

Fyrirtęki sem vill fį mann ķ vinnu hefur hann ekki aš skotmarki. Žaš segir sig sjįlft. Meš hverju ętti aš skjóta manninn? 

Fyrirsögnin er svo mikiš bull aš ekki tekur nokkru tali. Hvaša önnur verkefni er ritstjórum og öšrum stjórnendum į fjölmišli svo mikilvęg aš žeir geti ekki leišbeint og kennt višvaningum ķ blašamennsku. Ķžróttablašamašur sem kann skil į öllum ķžróttum en getur ekki tjįš sig skilmerkilega er ómögulegur blašamašur.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

Ķ samstarfi viš … ętla ég aš gefa TVEM heppnum besties: … Uppįhalds krullujįrniš mitt at the moment sem gerir žessar fallegu beachy bylgjur

„Frétt“, birt į dv.is.                 

Athugasemd: Lesandi sķšunnar sendi mér ofangreinda tilvitnun sem DV hafši uppskoriš af Twitter og birt įsamt fleiri tķstum og kallar „frétt“. Meš žessari furšulegu „frétt“ fylgja myndir af nokkrum ungum konum sem sumar hverjar lķta ekki śt fyrir aš vera lķfs en ašrar viršast hafa veriš „lagfęršar“ af veruleikafirrtum hönnušum. Sorglegt aš sjį.

Sumar žessara kvenna eru sagšar „įhrifavaldar“ en óljóst er hver markhópurinn er, ķslensku- eša enskumęlandi. Aš minnsta kosti viršist sś sem samdi ofangreint ekki geta tjįš sig į ķslensku.

Framhald tilvitnunarinnar er hér, tįknmyndum er sleppt:

You know the drill!!

1. Likea žessa mynd

2. Followa @sunnevaeinarss , @marcinbaneiceland og @hhsimonseniceland

3. Tagga ur glow up bestie

Sagt hefur veriš aš feguršin komi aš innan. Af žessu mį draga žį įlyktun aš hśn er aš minnsta kosti ekki skrifleg. 

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Hamrahlķšarkórinn og Kór Menntaskólans viš Hamrahlķš leiddu Frišargönguna og sungu višeigandi lög.“

Myndatexti į blašsķšu 4 ķ Morgunblašinu 24.12.2019.                

Athugasemd: Žetta er flatneskja. Birt er falleg mynd af ungu fólki ķ Hamrahlķšarkórnum og ber žaš kyndla og syngur. Stemningin er nęrri žvķ įžreifanleg en svo les mašur textann og öll feguršin gufar upp.

Hvernig dettur blašamanni ķ hug aš segja aš kór sem gengur į Žorlįksmessu nišur Laugaveginn syngi „višeigandi lög“? Lķklega er žaš žakkarvert aš hann skuli ekki hafa sungiš „óvišeigandi lög“. Žaš hefši žį veriš saga til nęsta bęjar. 

Ég žori aš fullyrša aš kórarnir hafi sungiš jólalög og mikiš óskaplega vildi ég hafa veriš nęrri og mįtt hlusta og njóta.

Tillaga: Hamrahlķšarkórinn og Kór Menntaskólans viš Hamrahlķš leiddu Frišargönguna meš söng.


Jólakvešjur į Žoddlįki ... svo jólalegt

kallariĶ morgun gekk ég śt į svalir, eins og ég geri jafnan įrla į Žorlįksmessu, dró nokkrum sinnum djśpt andann og hrópaši sķšan af öllum kröftum:

Sendi ęttingjum og vinum bestu óskir um glešileg jól og heillarķkt nżtt įr. Žakka allt į įrinu sem er aš lķša.

Svo beiš ég ķ dįlitla stund žangaš til svörin bįrust:

Jį, sömuleišis, glešileg jól, kallaši einhver.

Haltu kjafti, helv... žitt. Fólk er aš reyna aš sofa hérna, öskraši rįmur kall.

Ha ..., kaseiru? hrópaši skręk kona.

Hundur gelti, annar tók umsvifalaust undir og köttur mjįlmaši. Nagladekk skröltu į ķslausu malbiki.

Ég gekk inn ķ stofu, nennti ekki aš hlusta į hundgį, jafnvel žótt fyrr eša sķšar myndi hundur sonar mķns, hann Fróši (sko hundurinn heitir Fróši ekki sonurinn) hugsanlega gelta, mér eša einhverjum öšrum til įnęgju.

Engu aš sķšur velti ég žvķ samt fyrir mér hvort ekki vęri skynsamlegra aš senda jólakort eša tölvupóst. Žetta hef ég hins vegar gert į Žorlįksmessu frį žvķ ég var barn og meš žvķ sparaš mér ótrślegar fjįrhęšir ķ kaupum į jólakortum og frķmerkjum.

Nś kann įbyggilega einhver aš misskilja mig og halda aš ég sé aš gagnrżna žann hįlfra aldar gamla siš aš senda jólakvešjur į gufunni Rķkisśtvarpsins.

Nei, nei, nei ... Žvķ er nś vķšsfjarri, en śr žvķ aš veriš er aš brydda upp į žessu, man ég aldrei eftir aš hafa heyrt jólakvešju til mķn eša einhvers sem ég žekki og aldrei hef ég kannast viš nöfn žeirra sem senda kvešjur. Sendendur eru alltaf einhverjir sem enginn žekkir, til dęmis „Stķna, Barši, börnin“ og fleiri sem ég man ekki hvaš heita enda 3.322 kvešjur žetta įriš.

Sko, ég held žvķ sķst af öllu fram aš kvešjurnar séu bara feik eins og kókakólakallinn ķ raušu fötunum meš bómullarskeggiš (er žó ekki alveg viss). Į samfélagsmišlum er žvķ haldiš fram aš kvešjurnar séu aš mestu leyti uppdiktašar innan Rķkisśtvarpsins. Mörgum finnst grunsamlegt hversu žęr eru allar lķkar. Ķ öllum koma fyrir fyrir oršin óskir, jól, glešilegt, žakkaįr, nżttlķša og svo kryddaš meš innihaldsrķkum samtekningum og forsetningum af żmsu tagi. Nokkuš til ķ žessu.

Nś mį vel vera aš enginn sendi mér jólakvešju ķ śtvarpinu, sem ķ sjįlfu sér er dįlķtiš sorglegt. Hitt kann žó aš vera jafn lķklegt aš śtilokaš sé aš hlusta meš einbeittri athygli į yfir žrjś žśsund žrjśhundruš tuttugu og tvęr jólakvešjur lesnar ķ belg og bišu ķ tvo daga samfleytt og nį aš grķpa žį réttu. Ašferšafręšin er doldiš kjįnaleg, svona markašslega séš. 

Žar af leišir aš svo margir nenna ekki lengur aš hlusta į jólakvešjurnar sem er synd, illa fariš meš góša sorg sem óhjįkvęmilega til veršur žegar ekki nęst aš grķpa žį kvešju sem mašur vonar aš séu sér sendar.

Hitt er ku vera dagsatt aš Rķkisśtvarpiš gręši milljónir króna į tiltękinu. Ķ anda samkeppni og žjóšžrifa mun ég nś um įramótin bjóša landsmönnum aš hrópa aftur nżįrskvešjur af svölunum heima. Svo vel hefur tekist til į undanförnum įrum aš žetta er aš verša sišur. Spyrjiš bara žį sem sendu og fengu kvešjur. Allir sammįla (vinsamlegast ekki spyrja nįgrannana, plķs). 

Veršiš er miklu betra en hjį Rķkisśtvarpinu, heilum 17,5% lęgra. Og žaš sem meira er, komist kvešja sannanlega ekki til skila fęr kaupandinn 33,9% endurgreišslu. Samkeppnisašilinn getur sko ekki toppaš žetta.

Fyrst veriš er aš misskilja viljandi tilganginn meš žessum skrifum mķnum vil ég nefna žį stašreynd ķ fullkominni vinįttu, kurteisi og viršingu fyrir hefšum fólks aš žaš er įbyggilega ódżrara og markvissara aš hrópa kvešjur af svölunum en aš borga Rķkisśtvarpinu fyrir aš lesa žęr śt ķ rafręna tómiš sem er umhverfislega stórhęttulegt og um sķšir kann žaš aš yfirfyllast. Hvaš žį? Jś, yfirborš sjįvar hękkar um fimm sentimetra į nęstu žrem įrum.

Žį hrekkur žetta eflaust upp śr lesandanum:

En žaš er svo gasalega jólalegt aš hlusta į jólakvešjulesturinn į gufunni.

Jį, žvķ skal ég nś trśa. Žaš er lķka obbbbb-oooošs-leeeeeg-aaaa-a jólalegt aš tala til žjóšarinnar śti į svölum į Žorlįksmessumorgni. 

(Vilji svo til aš einhver glöggur lesandi telji sig hafa lesiš ofangreindan pistil į Žorlįksmessu į sķšasta įri skal tekiš fram aš höfundur fer jafnan śt į svalir žennan dag)

 


Hraši į vettvangi, bįt rekur ķ land og piltbarn

Oršlof

Heypokalošmullan

Įrni Johnsen, alžingismašur, fékk įvķtur ķ ręšustóli Alžingis ķ nótt fyrir oršanotkun žegar hann flutti ręšu um Icesave-frumvarp rķkisstjórnarinnar. Įrni sagšist nota ķslenskt mįl en enga heypokalošmullu.

Įrni sagši m.a. ķ ręšunni, aš ekki vęri ótilhlżšilegt aš bera saman raunsögur śr veruleikanum til aš sżna fram į vinnubrögš rķkisstjórnarinnar. Žannig hefši ķ Mešallandi, fyrir 100 įrum, strandaš frönsk skśta og 20 sjómönnum var bjargaš og dreift į bęi ķ Mešallandi. Einn sjómašurinn fór į bę žar sem voru hjón en ekki ašrir ķbśar. Žar var eitt rśm, hjónarśm, og sjómanninum var ķ viršingarskyni bošiš aš sofa į milli žeirra hjóna.

„Žaš leiš ekki į löngu žar til sjómašurinn fór aš snśa sér aš hśsfreyjunni og gekk žaš fyrir sig eins og efni standa til įn athugasemda frį eiginmanni sem bylti sér žó allmikiš. Žar kom, aš konan snżr sér aš bónda sķnum og segir: Segšu manninum aš hętta. Žį svaraši bóndi: Ég, ég tala ekki śtlensku.

Žetta er nįkvęmlega žaš sama, viršulegi forseti, sem rķkisstjórn Ķslands er aš bjóša Ķslendingum uppį ķ dag. Hśn er aš lįta erlendar žjóšir rišlast į Ķslendingum, rišlast į sjįlfstęši Ķslendinga, og belgja sig śt..."

Nś tók Įrni Žór Siguršsson, forseti Alžingis, ķ taumana og baš žingmanninn aš gęta orša sinna. Įrni svaraši og sagšist tala ķslenskt mįl, hispurslaust en ekki heypokalošmullu.

eyjar.net. 

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Leyfšur hįmarkshraši į vettvangi er 90 kķlómetrar į klukkustund viš bestu ašstęšur.“

Frétt į visir.is.               

Athugasemd: Žetta gengur ekki alveg upp. Hvernig getur veriš hįmarkshraši į vettvangi?  Vettvangur er ofnotaš orš og afleišingin er sś aš žaš er oft rangt notaš. 

Vettvangur er stašurinn žar sem slysiš varš. Hvergi er hįmarkshraši į vettvangi (athugiš aš žetta er eintöluorš, ekki til ķ fleirtölu). Vettvangur getur varla veriš allur Sušurlandsvegurinn og žašan af sķšur allt Sušurland, Ķsland eša Evrópa. 

Į mįliš.is segir:

Vettvangur, véttvang(u)r, vķttvangur k. stašur žar sem e-š gerist, atburšasviš, mótstašur. Af vétt- bardagi, vķg og vangur völlur. Upphafl. merk. vķgvöllur, stašur žar sem barist er. 

Sušurlandsvegur er ekki vettvangur heldur ašeins lķtiš brot af honum, slysstašurinn.

Tillaga: Leyfilegur hįmarkshraši žar sem slysiš varš er 90 km.

2.

„Bįt og skśtu rak ķ land ķ óvešrinu.“

Fyrirsögn į mbl.is.               

Athugasemd: Öllum getur nś oršiš į mistök en flestum ętti žó aš vera ljóst aš bįta rekur ekki ķ land, ekki heldur skśtur.

Almennt er talaš um aš fley reki į land og žį stranda žau. Rekavišur berst į land, jafnvel getur hann rekiš į land.

Tillaga: Bįt og skśtu rak į land ķ óvešrinu.

3.

„Mesti afli sem landašur hef­ur veriš į einu įri.“

Fyrirsögn į mbl.is.               

Athugasemd: Stundum hefur mašur talsveršar įhyggjur af mįlfarinu ķ Mogganum. Žessi fyrirsögn dregur ekki śr žeim. 

Yfirleitt er talaš um aš afla sé landaš. Mjög óalgengt er aš orša žaš žannig aš hann sé landašur.

Hér er talaš um mestan afla sem śtgeršin hefur fengiš į einum įri meš skipum sķnum. 

Žetta mį orša į marga vegu en allra sķst eins og segir ķ fyrirsögninni.

Tillaga: Mesti afli sem fengist hef­ur veriš į einu įri.

4.

„Komdu viš ķ bśšinni okkar eša sérpantašu og sóttu.“

Auglżsing į blašsķšu 27 ķ Morgunblašinu 19.12.2019.               

Athugasemd: Auglżsandinn įvarpar lesandann, notar sögnina aš koma ķ bošhętti; komdu. Upphaf setningarinnar er ķ lagi en svo bregst honum bogalistin: Hann notar sögnina aš sękja ķ žįtķš fleirtölu; sóttu.

Žetta gengur ekki upp er ferlega slęm villa ķ laglegri auglżsingu.

Tillaga: Komdu viš ķ bśšinni okkar eša sérpantašu og sęktu.

5.

„Bošflennur grunašar um aš hafa drepiš brśšgumann fyrir utan.“

Fyrirsögn į visir.is.                

Athugasemd: Til eru blašamenn sem kunna ekki aš bśa til almennilegar fyrirsagnir og telst žaš nokkuš slęm fötlun. Žessi fyrirsögn er illa samin.

Hvaš er žetta „fyrir utan“? Jś, af fréttinni mį rįša aš mašurinn hafi veriš drepinn fyrir utan salinn žar sem brśškaupsveislan var haldin.

Žetta er ein af žessum ómerkilegu „fréttum“ sem nżlišar ķ blašmennsku eru žvingašir til aš žżša śr erlendum vefmišlum. Fréttagildiš er ekkert fyrir ķslenska lesendur, höfša ašeins til einhverrar lįgkśru. Greinilegt er aš sé einhver ritstjórnarfulltrśi eša ritstjóri Vķsis meš fréttanef hafa žeir veriš vķšsfjarri žegar įkvešiš var aš birta fréttina. Eša žį aš fréttnefiš hafi ekki veriš tryggilega fast ķ andliti žeirra.

Tillaga: Bošflennur drįpu brśšgumann aš tilefnislausu.

6.

„Holdtekjan (žegar hiš skapandi orš Gušs varš hold ķ piltbarninu ķ jötunni ķ Betlehem) žżšir aš öll jöršin er heilög …“

Grein į blašsķšu 56 ķ Morgunblašinu 19.12.2019.                

Athugasemd: Ég minnist žess ekki aš hafa įšur séš oršiš „piltbarn“. Žaš finnst ekki ķ gömlu oršabókinni minni en žar segir žó:

Piltur: Ungur karlmašur, strįkur, nemandi, vinnumašur.

Ungbarn getur veriš drengur eša stślka. Žegar rętt er um barniš ķ jötunni ķ Betlehem vita allir hver žaš er. Žaš var drengur sem sķšar varš piltur og loks fullvaxta mašur. Annaš mętti ręša ķ tilvitnušum texta sem er svona frekar upphafinn og illskiljanlegur.

Tillaga: Engin tillaga.


Sitjandi tónleikar, högg į kerfiš og tengivirki datt śt

Oršlof

Rķšur rękjum

Óskar Gušmundsson ķ fiskbśšinni Hafberg hefur nęmt eyra fyrir mismęlum fréttamanna og višmęlenda žeirra. 

Fréttamašur: „Ertu meš reiš svör į höndum?“ Rįšherrann: „Jį, ég er meš reiš svör į höndum.“ – 

Annar fréttamašur (aš sögn Óskars fisksala): „Nś ert žś einn af forsetum handhafavaldsins.“ – 

Mismęli af žessu tagi flokkast undir spśnerisma, en oršiš er dregiš af nafni Williams A. Spooner (1844-1930), prests og skólamanns ķ Oxford. 

Mešal fręgustu mismęla Spooners voru lokaoršin ķ ręšu til heišurs Viktorķu drottningu: „Three cheers for our queer old dean!“ (dear old queen). 

Žekkt ķslensk dęmi um spśnerisma eru žvagferlegur (žverfaglegur), rauš dolla (dauš rolla) og rķšur rękjum (ręšur rķkjum). 

Tungutak, Baldur Hafsstaš, blašsķša 26 ķ Morgunblašinu 14.12.2019.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Eins og mašur sér į götum Reykjavķkurborgar nśna žį eru mjög fįir į feršinni og ég held aš viš vešrum aš taka žaš śr žvķ aš fólk er augljóslega aš fara aš žessum fyrirmęlum, žau hafa nįš til fólks og žaš eru miklu fęrri į feršinni. “

Frétt į visir.is.              

Athugasemd: Žetta er óskiljanleg mįlsgrein. Hśn er höfš eftir višmęlanda en blašmennirnir, žeir eru tveir skrifašir fyrir fréttinni, gera enga tilraun til aš lagfęra oršalagiš, skrifa bara oršrétt upp eftir višmęlandinum og eru ekki gagnrżnir į žaš sem hann segir.

Vinsęlt viršist aš segja aš einhver „męti į stašinn“ en hafi ekki komiš.

Blašamennirnir vita tönglast į „einhverju“ žegar hęglega er hęgt aš sleppa oršinu eša nota önnur. Hvaš er „einhver veggklęšning“? Er įtt viš tegund veggklęšingar, stašsetninguna eša annaš. Hvaš er įtt viš meš „einhverjar tilkynningar“.

Žetta telst skemmd frétt enda hrošvirknislega unnin. 

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Rafmagnstruflun er ķ gangi landskerfinu į austurlandi öllu og er veriš aš vinna ķ aš byggja upp kerfiš.

Frétt į rarik.is og į vefmišlum.             

Athugasemd: Lķklega er žaš innanbśšartal žegar sagt er aš nś žurfi aš „byggja upp kerfiš“. Fęstir vita hvaš žetta žżšir en geta svo sem giskaš į žaš. Slķkt er ekki nóg. Forrįšamenn RARIK eiga aš sjį til žess aš oršlag ķ fréttatilkynningum sé į ešlilegri ķslensku.

Ég giska į aš meš tilvitnušu oršunum sé įtt viš aš veriš sé aš koma rafmagni į og koma ķ veg fyrir truflanir. Žį veltir mašur žvķ fyrir sér af hverju žaš er ekki bara sagt svona.

Į mbl.is segir:

Unniš er aš žvķ aš byggja upp kerfiš, sam­kvęmt vefsķšu Rarik.

Misvķsandi oršalag dreifist meš vefmišlum og allir žurfa aš giska.

Samkvęmt oršanna hljóša merkir žaš sem veriš er aš byggja upp einfaldlega žaš sem sagt er, byggja upp, vinna viš uppsetningu, framkvęma. Varla hrundu rafmagnslķnur og staurar svo naušsynlegt sé aš byggja upp ašra lķnu, eina eša fleiri, frį upphafi til enda?

Heiti landshluta eru skrifuš meš stórum staf, Austurland, Sušurland, Noršurland vestra og svo framvegis.

Tillaga: Rafmagnstruflanir eru į landskerfinu į Austurlandi og er unniš aš žvķ aš koma rafmagni aftur į.

3.

„Stęrstu sitjandi tónleikar Ķslandssögunnar.“

Auglżsing ķ sjónvarpi.             

Athugasemd: Veriš er aš auglżsinga tónleika meš fręgum, śtlendum söngvara. Tekiš er fram aš tónleikarnir eru „sitjandi“ er hér įtt viš aš įhorfendur sitji ķ sętum, standi ekki. Žetta viršist saklaust og skilst en gengur gegn hefšum ķ ķslensku. 

Enginn talar um rķšandi göngur eša akandi göngur. Gangnamenn fara sumir ķ göngur į hestum, jafnvel er smalaš į ökutękjum žó svo aš enn gangi flestir. Ekki er talaš um „akandi flug“ žó svo aš flestir fari akandi aš flugstöš. Aušvitaš eru žetta asnaleg dęmi, śt ķ hött, rétt eins og tónleikaauglżsingin.

Tónleikarnir eru hvorki sitjandi né standandi. Hins vegar geta flytjendur stašiš og setiš aš vild en tónleikarnir žó hvorki kallašir „sitjandi“ eša „standandi“. Oršalagi į viš įhorfendur sem ekkert leggja žeir til, eru „bara“ įhorfendur, hlustendur.

Tillaga: Engin tillaga.

4.

„Stöšvarnar sem Landsvirkjun seldi 2014 hafi hvorug komiš aš notum nś.“

Frétt į blašsķšu 4 ķ Morgunblašinu 16.12.2019.             

Athugasemd: Žarna hefši veriš rétt aš nota vištengingarhįtt žįtķšar, žaš er hefšu. Ķ fréttinni er fjallaš um rafstöšvar sem Landsvirkun seldi og hvort aš žęr hefšu getaš komiš aš notum ķ vonda vešrinu ķ sķšustu viku.

Vištengingarhįttur nśtķšar beygist svona ķ fleirtölu:

Viš höfum, žiš hafiš, žeir/žęr/žau hafi

Vištengingarhįttur žįtķšar beygist svona ķ fleirtölu: 

Viš hefšum, žiš hefšuš og žeir/žęr/žau hefšu.

Af žessu mį sjį aš vištengingarhįttur nśtķšar gengur ekki.

Tillaga: Stöšvarnar sem Landsvirkjun seldi 2014 hefšu hvorug komiš aš notum nś.

5.

„Žaš vantaši hnappinn svo ég klippti gatiš ķ burtu.“

Myndasögur į blašsķšu 23 ķ Morgunblašinu 16.12.2019.             

Athugasemd: Frį barnsaldri hef ég lesiš myndasögur Moggans og annarra fjölmišla. Barna į milli voru žęr stundum kallašar skrķpó en oršiš heyrist varla ķ dag. Stundum eru žęr oft brįšfyndnar sem og myndaskrżtlurnar (heyrist varla lengur). Hermann kom ekki vel śt ķ dag. Berum saman tilvitnušu oršin og tillöguna hér aš nešan.

Aukafrumlagiš „žaš“ er oftast óžarft en er engu aš sķšur hrottalega ofnotaš svo stķll stórskašast ķ mörgum fréttum fjölmišla og vķšar.

Afar mikilvęgt er aš vanda oršaval. Myndasögurnar og grķnmyndirnar eru hreinlega ekkert grķn. Žęr hafa uppeldislegt gildi fyrir fólk į öllum aldri.

Tillaga: Hnappinn vantaši svo ég klippti gatiš ķ burtu.

6.

„Högg kom į kerfiš žegar tengi­virki datt śt.“

Frétt į mbl.is.              

Athugasemd: Ķ fréttinni er veriš aš tala um raforkukerfiš fyrir noršan og aš „högg“ hafi komiš į žaš. Ég veit hvaš högg er en skil ekki oršiš ķ žessu samhengi. Skil ekki heldur hvaš gerist žegar „tengivirki datt śt“.

Žetta er įbyggilega oršalag sem ašeins innvķgšir skilja en viš hin, blašamenn meštaldir, höldum aš viš skiljum oršalagiš žvķ oršin eru kunnugleg og žar aš auki er svo algengt aš svona sé tekiš til orša.

Einna helst held ég aš tröll hafi komist ķ rafmagnslķnurnar og veitt žvķ högg meš slęmum afleišingum. Mér hefur žó veriš sagt aš tröll séu ekki til en er samt ekki alveg viss. Af hverju skyldu tröll ekki vera til rétt eins og jólasveinar, huldufólk, įlfar og sjóręningjar?

Tillaga: Engin tillaga.


Bętti viš sig 1,2% atkvęša en fékk 56% žingsęta

Ķhaldsflokkurinn ķ Bretlandi bętti ašeins viš sig 1,2% atkvęša ķ žingkosningunum ķ gęr en fékk engu aš sķšu 56% žingsęta. Hins vegar tapaši Verkamannaflokkurinn miklu, 7,8%, missti 59 žingsęti.

Athyglisveršast er žó aš kosningažįttakan var ašeins 67,3%. Žįttakan ķ Alžingiskosningunum įriš 2017 var 81,2% og žótti lķtil.

Žvķ mišur viršast ķslenskir fjölmišlar ekki gera bresku kosningunum nęgileg skil. Hvergi sjįst myndręnar nišurstöšur žeirra lķkt og sjį mį į bbc.com.

UK kosningar 2019Grundvallarmunur er į kosningum ķ Bretlandi og į Ķslandi og vķšar. Žar er kosiš ķ einmenningskjördęmum og keppikefliš er ašeins aš fį meirihluta atkvęša ķ hverju og einu. Ķhaldsflokkurinn fékk 43,6% atkvęša į landinu öllu en engu aš sķšur 364 žingsęti af 650, mikinn meirihluta. Minna en helmingur landsmanna kaus flokkinn en engu aš sķšur er hann sigurvegari.

Einmenningskjördęmin eru žess ešlis aš atkvęši žeirra flokka sem fį ekki meirihluta skipta engu mįli. Žau gagnast ekki į landsvķsu.

Aušvitaš mį deila um hvort žetta sé sanngjarnt en Bretar vilja ekki breyta fyrirkomulaginu. Mikill meirihluti telur žaš sanngjarnt. Žó margir haldi žvķ fram aš einmenningskjördęmi séu ekki lżšręšisleg žį er žaš lżšręšisleg įkvöršun aš halda kosningafyrirkomulaginu óbreyttu.

Myndin er af BBC og sżnir śrslitin ķ stórum drįttum.

Nišurstašan er žvķ sś aš Ķhaldsmenn munu fara aš vilja žjóšarinnar og afgreiša brottför landsins śr Evrópusambandinu. Bresk stjórnmįl hafa sķšustu žrjś įrin hafa veriš hręšileg, nišurlęgjandi fyrir Breta sem hafa oftsinnis gengiš meš betlistaf ķ hendi fyrir hina hįu herra ķ Brussel og grįtbešiš um betri samning og frestun į gildistöku.

Nś viršist runnin upp betri tķš ķ Bretlandi og raunar lķka ķ Evrópusambandinu, žvķ žar er nż forusta aš taka viš völdum. Ég spįi žvķ aš į nęstu įrum munu samband Breta og ESB batna aš mun, žvķ hvorugt getur veriš įn hins, bęši efnahagslega og stjórnmįlalega. Mér sżnist aš hinn nżi forsętisrįšherra geti oršiš farsęlli en margir telja eša vona.

 


Almenningsrżmi fyrir almenning, nś blęs upp og jeij gafakortaforrit

Oršlof

Męddur

Oršiš merkir nś nišurdreginn, jafnvel sorgmęddur, žjakašur af sorg, en upprunaleg merking er móšur, eiginlega mjög móšur. Menn męddust, uršu móšir, męddir. […] 

Dęmi eru oršsins ķ ONP og ķ OH eru dęmi frį žvķ į 17. öld og fram į mišja 20. öld. Žeir sem komu dreyttir heim śr feršalagi voru farmóšir. 

Bókin Geymdur og gleymdur oršaforši, Sölvi Sveinsson.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Nżtt Hlemmtorg veršur endurskapaš sem almenningsrżmi fyrir alla aldurshópa meš ašgengi fyrir alla.“

Frétt į blašsķšu 16 ķ Morgunblašinu 7.12.2019.              

Athugasemd: Hvaš er „almenningsrżmi“? Og hvaš er „almenningsrżmi fyrir alla aldurshópa“? Aš sķšustu hvaš er „… meš ašgengi fyrir alla“.

Žetta er bar žvęla, innihaldslaust og marklaust tal. Įstęšan er einfaldleg sś aš žaš sem er „rżmi“ fyrir almenning hlżtur aš vera fyrir alla aldurshópa žvķ almenningur er allt fólk, ekki bara sumt. Ella stendur žetta „almennings“ og „alla“ ekki undir loforšunum. 

Ķ fréttinni segir:

Nżtt yfirboršsefni, setašstaša, leik- og dvalarsvęši įsamt gróšri verša rķkjandi žęttir į nżju Hlemmtorgi įsamt vistvęnni nįlgun į mešhöndlun yfirboršsvatns.

Hvaš merkir „rķkjandi žęttir“? Ekkert. Žarna fellur höfundurinn enn og aftur ķ yfirboršslegt oršagjįlfur. Hann hefši einfaldlega getaš sagt aš „… leik- og dvalarsvęši įsamt gróšri verša į nżju Hlemmtorgi …“. En žaš er ekki eins fķnt og upphafiš oršalag. Var annars höfundinum uppįlagt aš „pakka“ tillögunum inn ķ įferšafallegar umbśšir. Žį vaknar sį grunur aš innihaldiš sé ekki upp į marga fiska.

Tillaga: Nżtt Hlemmtorg veršur endurbyggt fyrir almenning.

2.

„Žar hangir enn skilti meš slagorši nasista: Arbeit macht frei (Vinnan gerir yšur frjįlsa). Ķ kjölfariš lagši Merkel blómvönd aš Svarta veggnum ... “

Frétt į blašsķšu 23 ķ Morgunblašinu 7.12.2019.              

Athugasemd: Hér er oršalagiš „ķ kjölfariš“ ranglega notaš, į alls ekki viš. Miklu betra aš nota atviksoršiš eftir. Val orša veršur aš hęfa tilefninu. Ekki segja eins og mašurinn ķ heitapottinum sem lenti ķ miklum žrętum: Rżkur nś moldin hér ķ pottinum. Oršalag veršur aš hęfa ašstęšum.

Tillaga: Žar hangir enn skilti meš slagorši nasista: Arbeit macht frei (Vinnan gerir yšur frjįlsa). Į eftir lagši Merkel blómvönd aš Svarta veggnum,

3.

„Er fariš aš blįsa upp?“

Frétt ķ Rķkisśtvarpinu kl. 08.00, 10.12.2019.             

Athugasemd: Žannig spurši fréttamašurinn ķ upphafi fréttanna og vešurfręšingurinn svaraši: „Jį, žaš er fariš aš blįsa upp.“

Žetta er skrżtiš oršalag. Svo einhęf er oršanotkunin aš ekki lengur er notuš sögnin aš hvessa į žeim degi sem bśist er viš žvķ versta vešri sem komiš hefur ķ įrarašir.

Jś, fréttamašurinn notaši sögnina aš hvessa sķšar ķ fréttunum, žaš mį virša honum til betri vegar.

Allir fjölmišlar eru uppfullir af „vindi“. Žar masar hver um annan žveran um „aš žaš sé fariš aš blįsa“ eša „vindur sé aš fara aš aukast“.

Af hverju eru ekki notuš gömul og gild ķslensk orš ķ staš žess aš tala eins og barn um mikinn eša lķtinn vind?

Tillaga: Er fariš aš hvessa?

4.

„Gjafakortin upp śr skśffu og inn ķ smįforritiš YAY.“

Frétt į blašsķšu 12 ķ Morgunblašinu 10.12.2019.            

Athugasemd: Ungir menn hanna tölvuforrit sem įbyggilega er afar gott og žarft. Žeir nefna žaš YAY, ufsilon-a-ufsilon, eša į ensku „jeij“.

Ég veit ekki hvernig į aš bera žetta nafn fram, į óžjįlli ķslensku eša óvišeigandi ensku. Forritiš er hins vegar ętlaš fyrir Ķslendinga og hvers vegna ber žaš ekki žjįlt ķslenskt nafn? Svariš er einfalt, ķslenskunni hnignar vegna žess aš unga fólkinu finnst hśn ekki nógu góš.

Af hverju mega gjafakort ekki heita gjafakort eša įlķka

Tillaga: Gjafakortin upp śr skśffu og inn ķ smįforrit.

5.

„Hlaut žrjį­tķu og žre­fald­an lķfstķšardóm.“

Frétt į mbl.is.            

Athugasemd: Žetta er nś frekar klśšurslegt oršalag žó ekki sé žaš beinlķnis rangt. Žó blašamašurinn hafi veriš stoltur yfir fréttinni sinni hefšu ašrir reynt aš umorša fyrirsögnina žvķ hśn stingur ķ augu.

Į vef BBC segir ķ fyrirsögn:

Serial rapist Joseph McCann given 33 life sentences.

Žarna er žetta sagt į einfaldri og skiljanlegri ensku. Žį ętti aš vera aušvelt aš skżra žetta śt į ķslensku eins og hér er gerš tillaga um. Tók bara fjórar sekśndur.

Tillaga: Hlaut žrjįtķu og žrjį lķfstķšardóma.


Munnsvęši brotažola ekki fórnarlambs og hafnarmįl ķ halloka

Oršlof

Markmiš 

Hęttum aš reyna aš „framfylgja markmišum“. Žaš er ekki hęgt. 

Mašur getur framfylgt įkvöršunum, įformum, įętlunum og žvķumlķku – en markmišin eru žaš sem stefnt er aš. 

Mašur setur sér markmiš og framfylgir sķšan įformunum um aš nį markmišinu. 

Eitt enn: ekki reyna aš „nį fram“ markmiši! 

Mįliš į blašsķšu 65 ķ Morgunblašinu 5. desember 2019.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Mašurinn var įkęršur fyrir aš hafa žann 9. jślķ 2017 į Selfossi fellt brotažolann ķ jöršina žar sem hann hélt honum nišri, žrżsti hné sķnu aš munnsvęši fórnarlambsins.“

Frétt į visir.is.              

Athugasemd: Löggufréttir fjölmišla eru stundum skemmtiefni margra sem nenna aš lesa žęr. Viš hin reynum žó aš brosa ķ gegnum tįrin.

Hef ekki įšur heyrt um „munnsvęši“ fórnarlamba. Latneska oršiš er „regio oralis“ segir į mįliš.is. Žaš skżrir nś allt ...

Ég held aš sumar löggufréttir séu of ķtarlegar. Žarna er til dęmis getiš um dagsetningu. Sį sem varš fyrir įrįsinni nefnist fyrst „brotažoli“, mikilfenglegt orš sem rekur ęttir sķnar ķ lögfręšibękur. Sem kunnugt er mega lögfręšimenntašir ekki tala alžżšlegt mįl, eitthvaš veršur aš skilja tķužśsundkallanna frį žśsundköllunum. 

„Brotažoli“ ķ fréttinni veršur skżringalaust aš „fórnarlambi“ meš munnsvęši. Lķklega frekar einkenni žess sķšarnefnda en hins.

Svo koma fyrir orš eins og jörš og hné. Allt er žetta ofgnótt upplżsinga žegar hęgt hefši veriš aš segja frį žessu öllu meš sjö oršum, sjį tillöguna.

Svo segir ķ fréttinni:

Žar hafi hinn įkęrši veriš aš verki og tjįš sér aš hann ętlaši aš berja brotažola fyrir aš hafa stungiš undan manni. Žvķ nęst hafi įkęrši slegiš brotažola nišur.

Er žetta ekki fyndiš? Hann sló manninn nišur fyrir aš hafa kokkįlaš hann eša einhvern annan. 

Hugsiš ykkur hvaš gęti gerst ef blašamenn hęttu aš lįta löggu og lögfręšinga mata sig og fęru aš skrifa į alžżšlegri ķslensku um öll žessi félagslegu vandamįl. Skyldum vér daušlegir skilja?

Tillaga: Mašurinn var įkęršur fyrir aš slasa annan.

2.

„Ręktunin fer fram ķ hįtęknigróšurhśsi ķ Fellabę, alls į um tvö žśsund fermetrum.“

Frétt į blašsķšu 20 ķ Morgunblašinu 5.12.2019.            

Athugasemd: Nś „fer allt fram“, allt er „um aš ręša“ og allt er „til stašar“ śti ķ bę eša śti į landi. Svona oršalag er alls ekki rangt en mjög ofnotaš ķ öllum fjölmišlum. Ķ mörgum tilvikum er hęgt aš einfalda mįliš og nota sögnina aš vera.

Ķ fréttinni segir:

Ragnar Atli segir aš um hįgęšaframleišslu sé aš ręša …

Lķklega į blašamašurinn viš žetta:

Ragnar Atli segir aš fyrirtękiš framleiši hįgęšavöru …

Einfalt mįl er alltaf best nema žegar skrifarinn er stórskįld og žį er einfalt mį best.

Tillaga: Plantan er ręktuš ķ tvö žśsund fermetra hįtęknigróšurhśsi ķ Fellabę.

3.

Hafnamįlin hafa óneitanlega fariš halloka.

Frétt į blašsķšu 24 ķ Morgunblašinu 5.12.2019.                

Athugasemd: Getur mįlaflokkur fariš halloka. Oršiš merkir aš tapa, bķša lęgri hlut. Mį vera aš žetta sé ekki rangt, frekar svona kjįnalegt. 

Į mįliš.is segir:

Halloka, fara halloka, bķša lęgri hlut, af hallur og ok og lķkingin tekin af ękisdrętti drįttardżra.

Lķklega hefši mįtt finna betra orš en žetta til aš lżsa žvķ aš umfang og starf aš hafnarmįlum hafi dregist saman.

Munum aš halloki er eintöluorš, ekki til ķ fleirtölu.

Tillaga: Minni įhersla į hafnarmįl en įšur.

4.

Vitni sįu manninn einnig henda hjólinu og poka, sem reyndist innihalda skammbyssu, ķ nęrliggjandi į.“

Frétt į blašsķšu 24 ķ Morgunblašinu 5.12.2019.                

Athugasemd: Hvaš var ķ pokanum? Ķ honum var skammbyssa. Af hverju er ekki žaš sagt ķ staš žess aš pokinn innihaldi.

Stundum freistast ég til aš skrifa of langar mįlsgreinar ķ staš žess aš beit punkti og hafa žęr stuttar. Stundum getur žó veriš naušsynlegt aš hafa mįlsgrein langa en žį verša einstakir lišir innan hennar aš tengjast, eiga eitthvaš sameiginlegt. Oftar en ekki er betra aš stytta mįlsgrein sem gerir hana skżrari og setningar į eftir verša markvissari. Allt žetta veltur į žeim stķl sem skrifarinn vill tileinka sér og sżna. Sundurleysi ķ stķl bitnar į lesandanum. Stķlleysi er einkenni margra blašamanna, alls ekki allra.

Tillaga: Einnig sįu vitni manninn henda hjólinu og poka ķ nęrliggjandi į. Ķ pokanum var skammbyssa.


Žaš var ekki sett Sophiu ķ skanna og žaš singallaši einhvernveginn

Oršlof

Óžarfa lżsingaroršaflaumur

Oft eru sagšar fréttir af ófęrš og tilgreint aš mikil ófęrš sé hér og žar. Hér finnst mér oršiš mikil óžarfi. Ef ófęrš er stundum mikil er hśn žį ekki stundum lķtil? Ef žaš er ófęrš er žį ekki nįnast ófęrt? Žarf aš segja mikil eša lķtil? 

Žaš vęri hęgt aš segja žęfingur, žung fęrš, erfiš fęrš. En ófęrš er ófęrš og žaš žarf ekkert aš styrkja žaš meš aukaoršum. 

Į sama hįtt er stundum talaš um mannfjölda og sagt mikill mannfjöldi. Er ekki mannfjöldi frekar margir menn? Fjöldi manna. Fjöldi manna safnašist saman hér eša žar – óžarfi aš segja mikill fjöldi… 

Viš gengisfellum stundum góš og gild nafnorš sem eru mjög lżsandi meš óžarfa lżsingaroršaflaumi.

Molar Eišs Gušnasonar, bréf frį „JT“

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Bill Gates vill temja orku sólarinnar og bjarga jöršinni okkar.“

Fyrirsögn į dv.is.              

Athugasemd: Lķklega į blašamašurinn viš aš ętlun sé aš virkja orku sólarinnar, nżta hana. Žaš kemur berlega fram ķ fréttinni. 

Tillaga: Bill Gates vill virkja orku sólarinnar og bjarga jöršinni okkar.

2.

Žaš var ekki sett Sophiu ķ skanna né tekiš sżni śr henni …“

Frétt į dv.is.              

Athugasemd: Mįlgreinin bendir til žess aš blašamašurinn sé įtta įra og óvanur skrifum.

Önnur skżring į oršalaginu er vandfundin.

Tillaga: Sophia var ekki sett ķ skanna né tekiš sżni śr henni …

3.

„Gušnż Marķa segir aš gluggaopin séu allt of žröng til aš hęgt sé aš henda hlutum śt um gluggana, en mešal eiga Ķtalans var skrifborš.“

Frétt į dv.is.              

Athugasemd: Eigur eru žaš sem er eign, einhver į til dęmis skrifborš. Yfirleitt er oršiš notaš ķ fleirtölu og svo ętti žaš aš vera ķ ofangreindri tilvitnun. Žar er oršiš žó ķ röngu falli, ętti aš vera eigna. 

Tillaga: Gušnż Marķa segir aš gluggaopin séu allt of žröng til aš hęgt sé aš henda hlutum śt um žau, en mešal eigna Ķtalans var skrifborš.

4.

„Mašurinn er grunašur um aš hafa ekiš fullur og vķmašur og var stungiš ķ steininn.“

Frétt į ruv.is.               

Athugasemd: Gott hjį fréttamanni Rķkisśtvarpsins. Hann segir hlutina eins og žeir eru, ekkert hjįoršavęndi hér. Ašdįendur löggumįls hefšu sagt aš mašurinn „hafi ekiš undir įhrifum įfengis og vķmuefna og veriš vistašur ķ fangageymslu“.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

Žaš singallaši einhvernveginn aš mįliš vęri mikilvęgt og ég man ekki eftir aš hafa séš žau rķfast mikiš,“ segir Atli.

Frétt į visir.is.                

Athugasemd: Verkefni blašamanns er öšrum žręši aš koma hugsun višmęlandans į skiljanlegt mįl en ekki aš śtbreiša rugl. Hann į aš skrifa fyrir lesendur.

Ómögulegt er aš vita hvaš įtt er viš meš oršskrķpinu „singallaši“. Vera mį aš žarna hafi runniš saman sögnin aš sinna og nafnoršiš sśkkulaši en mįlsgreinin er engu skiljanlegri fyrir vikiš. 

Žekkt er oršalagiš aš galla sig, žaš er aš fara ķ galla, til dęmis kuldagalla, pollagalla eša įlķka en mįlsgreinin veršur ekki heldur skiljanlegri fyrir vikiš.

Enska oršiš „singalong“ er til en dugar ekki hér til skilnings. Eftir er aš skoša ašrar „śtlenskur“ en žaš bķšur betri tķma. Alltof oft sjįst svona furšuskrif į Vķsi. Žau eru eflaust merki um eitthvaš sem fólk utan ritstjórnarinnar skilur ekki.

Rita į einhvern veginn, ekki einhvernveginn.

Tillaga: Engin tillaga.

6.

 Aš žvķ er fram kemur į vef Guardian undirbżr nefndin nś aš ljśka žeim hluta rannsóknarinnar sem snżr aš žvķ aš finna śt allar stašreyndir mįlsins.

Frétt į visir.is.                

Athugasemd: Hér mį segja aš blašamašur sjóši ólystilegan oršagraut. Viljandi reynir blašamašurinn aš flękja frįsögnina ķ oršavašli sem bendir til žess aš hann rįši ekkert viš skrif sķn.

Hvaš er eftir žegar bśiš er „aš finna śt allar stašreyndir“? Vęntanlega er žį rannsókninni lokiš. Bśast mį viš aš žegar rannsókn sé lokiš liggi stašreyndir ljósar fyrir. Žaš segir sig sjįlft.

Margt žyrfti aš bęta ķ fréttinni. Oršalagi er óbošlegt og fljótfęrnislegt.

Tillaga: Samkvęmt vef Guardian stefnir nefndin aš žvķ aš ljśka rannsókninni.


Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband