Bloggfærslur mánaðarins, desember 2017

Öll mengun er slæm nema sú á gamlaárskvöldi

Þversagnirnar í lífi meðalmannsins eru miklar en aldrei missir hann svefn yfir þeim. Ástæðan er einfaldlega sú að samfélagslegar skoðanir snerta hann sjaldnast en geri þær það tekur hann afstöðu oft þvert á almenna skynsemi.

Almennt erum við á móti mengun:

Þannig er með plastpoka. Þrýstingur samfélagsins veldur því að æ fleiri hætta að nota plastpoka í verslunarferðum og velja frekar eitthvað úr taui eða öðru til burðarins. Fréttir af plastmengun í náttúru heimsins eru hrikalegar.

Þannig er það með skolpið. Fæstir leggja leið sína niður í fjöru en þeir sem það gera finnst alveg ómögulegt ef strendurnar eru ekki hreinar. Þess vegna er það krafa samfélagsins að skolpið sé hreinsað áður en því er sleppt í hafið.

Þannig er það með nagladekkin. Hversu margir daga á ári þarf að aka á nagladekkjum? Þeir eru fáir ef aungvir. Þar af leiðandi aka fjölmargir á nagladekkjum á snjóauðum götum meginhluta vetrarins. Nagladekk valda svifryksmengun og eru því hættuleg heilsu manna. Margir vilja banna þau.

Þannig er það með opna elda. Samfélagið vill ekki sinubrennur nema á ákveðnum tíma ársins. Ekki má brenna rusli. Eldar geta verið hættulegir og askan er hættuleg heilsu manna.

Þannig er það með göturyk. Samfélagið vill að götur borga og bæja séu sópaðar til að minnka svifryk. Borgin þráast samt við vegna blankheita og treystir á rokið.

Þannig er það með skotelda um áramót. Þeir valda gríðarlegri mengun, miklum sóðaskap og hættu fyrir notendur og nærstadda. En nú bregður svo við að mikill meirihluti fólks snýr snúðugt upp á sig og heldur því fram að skoteldar séu hluti af persónulegum rétti einstaklingsins. Líklega svona svipað og margir Bandaríkjamenn telja það rétt sinn að eiga og ganga með byssur sér til varnar eða skemmtunar.

Sérfræðingar halda því fram að mengun vegna skotelda sé gríðarlega mikil, stórhættuleg heilsu fólks og þar að auki skapa þeir hættu á beinu líkams- og eignatjóni.

En nei ... Við snúum upp á okkur og segjum að þetta skoteldanotkunin sé álíka mikill réttur okkar og þau frelsisákvæði sem er að finna í stjórnaraskránni.

Sko, við erum á móti allri plastmengun, strandmengun, svifryksmengun og opnum eldum og álíka. En skoteldarnir eru friðhelgir með allri sinni mengun og hættu. Er þetta ekki þversögn.

Jú, en við erum að reyna að styrkja björgunarsveitirnar ...

Já, auðvitað. Það réttlætir allt. Ekki satt?


Örnefni á frábærri Moggamynd Raxa

Hásúla kkMorgunblaðið birtir í síðasta tölublaði ársins alveg glannalega fallega skammdegismynd sem Ragnar Axelsson tók.

Gallinn er sá að Mogginn er lítið fyrir örnefni og segir ekkert frá því hvar myndin er tekin. Hún er af Háusúlu (916 m) sem er ein af tindunum í Botnsúlum. Til hliðar er opnan eins og hún er birt í blaðinu.

Eftir að ég náði mér af hrifningunni tók ég mér það bessaleyfi að setja nokkur örnefni inn á myndina. Þar sem myndin er tekin með nokkrum aðdrætti er dálítið erfitt að staðsetja einstök fjöll, dali og staði.

Bið lesendur mína forláts hafi ég ruglað eitthvað í örnefnaleiðangri mínum enda ber að hafa það sem réttara reynist.

Hér er örnefnamyndin og ef „klikkað“ er á hana þrefaldast hún í stærð.

Háasúla 1

 


Þúsund jólakveðjur út í tómið ...

kallariÍ gærmorgun gekk ég út á svalir, eins og ég geri jafnan árla á Þorláksmessu, dró nokkrum sinnum djúpt andann og hrópaði síðan af öllum kröftum:

Sendi ættingjum og vinum bestu óskir um gleðileg jól og heillaríkt nýtt ár. Þakka allt á árinu sem er að líða.

Svo beið ég í dálitla stund þangað til svörin bárust:

Já, sömuleiðis, gleðileg jól, kallaði einhver.

Haltu kjafti, helv... þitt. Fók er að reyna að sofa hérna, öskraði rámur kall.

Ha ..., kaseiru? hrópaði skræk kona.

Hundur gelti, annar tók umsvifalaust undir og köttur mjálmaði. Nagladekk skröltu á íslausu malbiki.

Ég gekk inn í stofu, nennti ekki að hlusta á hundgá, jafnvel þótt fyrr eða síðar myndi hundur sonar míns, hann Fróði (sko hundurinn heitir Fróði ekki sonurinn) hugsanlega gelta, mér eða einhverjum öðrum til ánægju.

Engu að síður velti ég því samt fyrir mér hvort ekki væri skynsamlegra að senda jólakort eða tölvupóst. Þetta hef ég hins vegar gert á Þorláksmessu frá því ég var barn og með því sparað mér ótrúlegar fjárhæðir í kaupum á jólakortum og frímerkjum.

Nú kann ábyggilega einhver að misskilja mig og halda að ég sé að gagnrýna þann hálfra aldar gamla sið að senda jólakveðjur á gufunni Ríkisútvarpsins.

Nei, nei, nei ... Því er nú víðsfjarri, en úr því að verið er að brydda upp á þessu, man ég aldrei eftir að hafa heyrt jólakveðju til mín eða þeirra sem ég þekki.

Nú má vel vera að enginn sendi mér jólakveðju í útvarpinu, sem í sjálfu sér er dálítið sorglegt. Hitt kann þó að vera jafn líklegt að útilokað sé að hlusta með einbeittri athygli á yfir þrjú þúsund jólakveðjur lesnar í belg og biðu í tvo daga samfleytt og ná að grípa þá réttu. Ýmsum kann að finnast það álíka sorglegt.

Hitt er nú dagsatt að Ríkisútvarpið græðir í kringum tíu milljónir króna á tiltækinu. Í anda samkeppnis og þjóðþrifnaðar hyggst ég nú um áramótin bjóða landsmönnum að hrópa nýárskveðjur af svölunum heima. Takist vel til mun ég hrópa jólakveðjur af svölunum á næsta ári. Verðið er miklu betra en hjá Ríkisútvarpinu, heilum 17,5% lægra.

Fyrst verið er að misskilja viljandi tilganginn með þessum skrifum mínum vil ég nefna, í fullkominni vináttu, kurteisi og virðingu fyrir hefðum fólks, þá staðreynd að það er ábyggilega ódýrara og markvissara að hrópa kveðjur af svölunum en að borga Ríkisútvarpinu fyrir að lesa þær út í tómið.

Þá hrekkur þetta eflaust upp úr lesandanum:

En það er svo gasalega jólalegt að hlusta á jólakveðjulesturinn á gufunni.

Já, því skal ég nú trúa. Það er líka obboðslega jólalegt að tala til þjóðarinnar úti á svölum á Þorláksmessumorgni.

(Vilji svo til að einhver glöggur lesandi telji sig hafa lesið ofangreindan pistil á Þorláksmessu á síðasta ári skal tekið fram að höfundur fer jafnan út á svalir þennan dag)

(Myndin er ekki af höfundi heldur alls óskyldum kallandi pilti)


Skjálftar í Kýrdal norðan Hengils

Skjálftahrina varð ekki í Hengli þó um sé að ræða „Hengilssvæðið“ eins og jarðfræðingar nefna það. Af um 29 skjálftum urðu flestir skammt norðan við Hengil, í Kýrdal, sem er í Dyrafjöllum. Um þá liggur Nesjavallavegur. Raunar er það svo að skemmra er frá Nesjavallavirkjun í upptök flestra skjálftanna en frá þeim og í Skeggja, sem er hæsti hluti Hengils. 

Skjálftarnir eru hins  vegar á þekktu norður-suður misgengissvæði og gerðust afar snöggt. Rétt rúmar tuttugu og tvær mínútur liðu frá því að sá fyrsti varð þar til sá síðasti reið yfir. Þetta þykir nokkuð hröð atburðaráðs. Síðan ekki söguna meir. Allir voru skjálftarnir á svipuðu dýpi, um 4 km.

Aðeins hálfur mánuður er síðan mikil skjálftahrina var í Skjaldbreið, sem er um 25 km fyrir norðan Þingvallavatn en Hengill er um 10 km fyrir sunnan það. Þar vakti athygli leikmannsins hversu staðbundnir skjálftarnir voru. Þó skjálftarnir í Kýrdal séu mun færri vekur það líka athygli hversu lítið þeir dreifast. Skýringin getur verið sú að hreyfing á einu misgengi veldur því að annað sem er nálægt hreyfist líka. Þessa verðu frekar vart þar sem misgengin eru mörg.

Hvort tengsl séu á milli skjálftanna í Skjaldbreið og í Kýrdal er erfitt að segja fyrir leikmanninn en jarðfræðingar vita þetta glöggt. Sá draumspaki sem höfundur ráðfærir sig oft við vissi ekkert um þetta þegar það var fært í tal við hann.

„Mis... hvað? Hver í ósköpunum heldurðu að dreymi um svoleiðis?“


mbl.is Skjálftahrina í Henglinum
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Geldknappur texti til uppeldis

Sá vandi sem steðjar að íslensku máli er ekki erlend tungumál heldur fólk sem kann hvorki skil á móðurmáli sínu né öðrum málum, er svona slarkfært í hvort tveggja. Þetta ástand stýrir aungri lukku og með nokkrum rökum má halda því fram að framtíðin sé ekki björt.

Í Morgunblaðið dagsins er vel skrifað viðtal við Ólaf Hauk Símonarson, leikskáld og rithöfund sem ræðir um tungumál okkar af skynsemi. Flestir munu ábyggilega geta tekið undir þessi orð hans:

Breytingar í tungumálinu blasa við hvert sem litið er. Jafnt í sjónvarpi, útvarpi og prentmiðlum er skrifað og talað mál sem hefði, að mati Ólafs, ekki þolast fyrir aldarfjórðungi. Unga fólkið virðist eiga fullt í fangi með að tjá sig á móðurmálinu, og raunar líka á öðrum tungumálum.

„Það virðist ekki lengur vera ámælisvert að tala rangt mál í útvarpi og jafnvel fastráðið starfsfólk notar kolvitlaust mál fyrir framan alla þjóðina. Fyrir nokkrum áratugum hefði þessu sama fólki verið sagt upp störfum á stundinni, en núna virðist aðalatriðið að tala hratt og vera ofurhress.“

Í lok viðtalsins brýnir Ólafur þjóðina:

Tungumálið og bókmenntir okkar er líklega það eina sem er á heimsmælikvarða, ef svo má segja. Ef við glötuðum tungunni og þar með aðgangi að fortíð okkar í bókmenntum og sögu yrðum við mikið fátækari,“ segir hann.

„Hugsun manna er bundin tungumálinu – þjóð sem lendir á milli tungumála á erfiðara með að hugsa. Ef við ætlum ekki að nota íslensku til frambúðar þá þurfum við að velja okkur annað tungumál, og það strax. Við verðum að gera þetta upp við okkur – ætlum við að tala og skrifa íslensku í framtíðinni? Þá þarf að setja allt á fullt, taka íslenskuna af alefli inn í stafræna geirann, tölvurnar, símana, leikina, fræðslu- og kennsluefni og stórefla þýðingar á grundvallarritum í öllum fræðigreinum. Ef það er ekki gert er leikurinn tapaður.“

Ef það er ekki gert er leikurinn tapaður.“

Margt bendir til þess að leikurinn sé tapaður. Svo virðist sem að við höfum ekki alið nýjar kynslóðir nógu vel upp. Alltof margt ungt fólk er blint á lestur fjölmiðla, hefur ekki þolinmæði til að lesa bækur vegna þess að það ólst upp við að lesa geldknappan texta á sjónvarpsskjám. Eina vonin er sú að þessar nýju kynslóðir geri sér grein fyrir vandanum og ali sín börn betur upp en við gerðum. 

Hér hefur ekki verið fjallað um þátt menntakerfisins í hingnum íslenskunnar. Hvernig gerist það að heilu kynslóðirnar geti farið í gegnum öll skólastig án þess að öðlast brennandi áhuga á að lesa bækur? Í þeim er sá orðaforði bundinn sem öllum er nauðsynlegur til að geta tjáð sig skilmerkilega.

Hafið þér megingjarðir hér? spurði gamli maðurinn í fataverslun, ábyggilega sposkur á svip.

Ahhh, ehhh stundi afgreiðslustúlkan/drengurinn, roðnar og og muldrar eitthvað í barm sér og stikar í burtu. Kemur skömmu síðar með verlsunarstjórann.

Can I help you, sir, spyr hann kurteislega.

Tja ..., sagði sá gamli. Ég ætlaði nú bara að kaupa belti.

 

 

 

 


Gestgjafar Króata og málamiðlun eða málamyndun

Málfar í fjölmiðlum.

 

1.

„Keilir er móbergsfjall sem margir hafa gengið á á Reykjanesskaga.“ 

Myndatexti á blaðsíðu 23 í Morgunblaðinu 23. nóvember 2017.    

Athugasemd: Eftir að hafa skrifað er gott að geyma textann í nokkrar mínútur eða lengri tíma og lesa hann svo yfir. Þessi regla hlýtur að nýtast fleirum en þeim sem hér ritar. Í myndatextanum er orðaröðin röng. Ekki gengur að tvær forsetningar („á“), standi hlið við hlið, það er hræðileg viðvaningslegt, varla hægt að orða það öðru vísi. Raunar er myndatextinn lengri og í raun varla boðlegur, svo tilgerðarlegur er hann. 

Tillaga:  Margir hafa gengið á Keili, móbergsfjallið á Reykjanesskaga.

2.

„Þess má til gamans geta að tíu kíló af mér lágu eftir í brattanum eftir sumarið.“ 

Grein um ævisögu á blaðsíðu í Morgunblaðinu 24. nóvember 2017   

Athugasemd: Rugluð málsgrein og að auki er í henni nástaða, „eftir … eftir“. Blaðamaðurinn sem skrifar er einn af þeim bestu á Mogganum, ritar yfirleitt gott mál og lipran texta. Öllum getur þó orðið á.

Oft virðist sem að blaðamenn gæti ekki að nástöðunni, sömu eða keimlíkum orðum, sem liggja of nálægt og skemma stíl, rýra texta.

Ritfært fólk á auðvelt með að skrifa framhjá henni og þegar vel tekst til bætir það textann.

Tillaga:  Þess má til gamans geta að ég missti tíu kíló í fjallgöngum þetta sumar.

3.

„Hún var í raun að leggja sjálfa sig undir, það hefur væntanlega haft áhrif.“ 

Pistill á Silfri Egils Helgasonar.

Athugasemd: Finnst þetta frekar slakt orðalag sem er slæmt frá ritfærum manni. Hef ekki trú á að fólk „leggi sjálft sig undir“ þegar mikið liggur við heldur allt sitt.

Þetta er svona svipað því þegar sagt er að einhver „standi með sjálfum sér“. Óskaplega hlýtur það að vera erfitt rétt eins og „að leggja sig undir“. Hvort tveggja er frekar asnalegur talsmáti, líklega undir áhrifum frá ensku.

Tillaga:  Hún lagði allt sitt undir, það hefur væntanlega haft áhrif.

4.

„ÍBV fær heim­sókn frá Aft­ur­eld­ingu í Olís­deild karla í hand­bolta kl. 18:00.“ 

Frétta á mbl.is.

Athugasemd: Má vera að margir telji þetta rétt orðalag. Vissulega fær ÍBV heimsókn og það er Afturelding sem kemur. Eyjamenn fá ekki heimsókn frá Aftureldingu heldur kemur síðarnefnda liðið í heimsókn.

Forsetningunni „frá“ er algjörlega ofaukið.

Tillaga:  ÍBV fær Aft­ur­eld­ingu í heimsókn í Olís­deild karla í handbolta kl. 18:00.

4.

„Mín ráðlegging er að finna þér góða, sterka konu og vera ekkert of mikið að spá í útlitinu.“ 

Skopmynd á blaðsíðu 29 í Morgunblaðinu 1. desember 2017.

Athugasemd: Sá sem þetta ritar telur að forsetningin „í“ stjórni því að nafnorð fari í þolfall, ekki þágufall. Máltilfinningin samþykkir það og réttara sé að spá í útlitið.

Í gamla daga var manni kennt að setja eitthvurt annað orð í stað þess sem vafi leikur á. Enginn segir að spá í flugvélinni, spá í hestinum eða álíka.

Hér áður fyrr voru byrjendur í blaðamennsku oft settir í að þýða og staðfæra skopmyndir og skopmyndasögur. Vel má vera að það hafi verið rétt ráðstöfun en þá fylgdi að aðrir og reyndari lásu yfir og leiðréttu enda fylgir vandi vegsemdinni.

Illa skrifað skop er missir marks. Oftast er þó skopið í Mogganum á góðu máli. 

Tillaga:  Finndu þér góða, sterka konu og vera ekkert of mikið að spá í útlitið.

5.

„Juncker sagði á blaðamannafundi í morgun að niðurstöðurnar væru augljóslega til marks um málamyndun milli Breta og ESB.“ 

Frétt á visir.is.

Athugasemd: Hér hefur blaðamanninum orðið allverulega á. Hann hefur hugsanlega ætlað sér að nota orðið „málamiðlun“ en ekki fundið það í kolli sínum.

Það gerist oftast hjá fólki sem hefur ekki tilfinningu fyrir málinu og býr yfir frekar rýrum orðaforða.

TillagaJuncker sagði á blaðamannafundi í morgun að niðurstöðurnar væru augljóslega til marks um málamiðlun milli Breta og ESB.

6.

„Í tilkynningu lögreglu segir að allmargir tónleikagestir hafi orðið fyrir þjófnaðinum.“ 

Frétt á visir.is.

Athugasemd: Í heiðskírum einfaldlega tungumálsins má fullyrða að stolið hafi verið frá tónleikagestum. Þannig á að segja frá, ekki snúa textanum í einhvers konar nafnorðatuð.

Vel má vera að lögreglan eða aðrir viðmælendur geti ekki komið frá sér góðum texta en þá verður að treysta á að blaðamenn séu vandanum vaxnir og lagfæri hann.

TillagaÍ tilkynningu lögreglu segir að stolið hafi verið frá allmörgum tónleikagestum.

7.

„Það er eitt að vera í efri hluta ensku úrvalsdeildarinnar sem væri afrek fyrir litlan klúbb eins og Burnley …“ 

Frétt á visir.is.

Athugasemd: Þetta er ljótt. Mikilvægt er að blaðamenn skrifi rétt mál og hafi vit á því að lesa vandlega yfir að loknum skrifum, helst að fá einhvern annan til þess. 

Dæmi um barnalegan texta er að byrja setningar á „Það …“. Annað er að skrifa „litlan klúbb“ í stað „lítinn klúbb“. Þriðja er að kunna ekki að nota punkt, skrifa þess í stað að langar málgreinar og flóknar. Fjórða er að nota viðtengingarhátt í stað framsöguháttar. Fleira má nefna.

TillagaEitt er að vera í efri hluta ensku úrvalsdeildarinnar sem er afrek fyrir lítinn klúbb eins og Burnley …

8.

„Íslenska karlalandsliðið er að fara að mæta liði í úrslitakeppni HM í Rússlandi næsta sumar sem komst upp með að brjóta reglur í undankeppninni.“ 

Frétt á visir.is.

Athugasemd: Auðvitað er hægt að segja að liðið sé að fara að mæta öðru. Flestir myndu þó segja að það muni mæta öðru, keppa við annað. Tvímælalaust einfaldara og betra.

Blaðamaðurinn er augljóslega ekki vanur skrifum. Verra er að hann er ekki vanur lestri. Sá sem hefur lesið mikið frá barnæsku öðlast smám saman tilfinningu fyrir málinu og það auðveldar honum starfið sem blaðamaður. 

TillagaÍslenska landsliðið mun keppa við Nígeríumenn í úrslitakeppni HM en það síðarnefnda braut reglur í undankeppninni.

9.

„Liðin sem leika á móti gestgjöfum Króata.“ 

Alengt orðalag í íþróttafréttum fjölmiðla.

Athugasemd: Gestgjafi er sá sem tekur á móti gestum. Evrópumótið í handbolta verður haldið í Króatíu í janúar. Nokkur lið munu leika gegn gestgjöfunum, króatíska landsliðinu. Samt mun ekkert lið leika gegn gestgjöfum Króata. 

Ástæðan er einfaldlega sú að Króatar eru ekki gestir á handboltamóti sem þeir halda sjálfir.

Í HM í Rússlandi næsta sumar spilar ekkert lið fótbolta gegn gestgjöfum Rússa. Það er gjörsamlega ómögulegt.

Á Evrópumótinu í fótbolta sumarið 2016 tapaði íslenska landsliðið ekki leik á móti „gestgjöfum Frakka“, heldur Frökkum.

Gestgjafar Frakka og annarra liða á HM í fótbolta 2018 verða Rússar. Ekkert lið mun þó leika gegn „gestgjöfum Rússa“, slíkir leikir verða ómögulegir á HM í Rússlandi.

Vonandi skilst þetta. Hins vegar munu íþróttafréttamenn vafalaust eftir að halda áfram með þessa rassbögu um leiki gegn gestgjöfum Króata, Rússa eða öðrum sem hýsa stórmót í landi sínu.

TillagaLiðin sem leika á mót gestgjöfunum. Eða, liðin sem leika á móti Króötum, gestgjöfunum.

10.

„Þegar verkefnum var lokið á vettvangi, fór björgunarsveitafólkið akandi um alla helstu vegi í Heiðmörk og gengu úr skugga um að ekki væru fleiri í vanda.“ 

Frétt á dv.is

Athugasemd: Blaðamenn eiga að rita einfalt og skiljanlegt mál. Þessi frétt er fljótfærnislega skrifuð. Blaðamaðurinn hafði greinilega ekki fyrir því að lesa hana yfir. Að öðrum kosti hefði hún orðið svipuð því sem gerð er tillaga um.

TillagaAð verkefnum loknum ók björgunarsveitin um Heiðmörk og kannaði hvort fleiri væru í vandræðum.

 

 


Grámann á Alþingi og fleiri talendur ...

Hver skrifar ræður fyrir Bjarna Benediktsson, formann Sjálfstæðisflokksins? Bjarni er vissulega mjög góður ræðumaður og efnislega var mál hans undir stefnuræðu forsætisráðherra alveg ágætt. Ræðan var þó frekar illa skrifuð. Hún var rislítil og þannig ekki mjög svo áhugaverð nema fyrir okkur nördana sem fylgjumst grannt með stjórnmálum. Brýnt er að Bjarni ráði nýjan ræðuritara.

Ein skemmtilegasta og best flutta ræða kvöldsins var sú sem Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, formaður Miðflokksins og fyrrum forsætisráðherra. Ræðan var skemmtileg, sannfærandi og fyndin. Hann sagði meðal annars:

Hvar í stjórn­arsátt­mál­an­um finna Fram­sókn­ar- eða Sjálf­stæðis­menn áhersl­ur sem þeir geta verið stolt­ir af?

Svei mér þá, ég varð hugsi við þessi orð en það brá skjótt af.

Lélegasta ræða kvöldsins var Jóns Þórs Ólafssonar, þingmanns Pírata. Hann er slakur ræðumaður, skrifar lélega texta, í honum eru ótal málvillur og hann hikstar og tafsar á flutningnum. Í raun er það eina jákvæða með ræðu mannsins að hann las af iPad, sparar pappír. Jón Þór nefndi kjararáð. Skrýtið. Hann ætlaði að kæra kjararáð í fyrra fyrir hækkun launa þingmanna, ráðherra, forsetans og fjölda embættismanna. Enn hefur hann ekki kært einn eða neinn. Hann hótar að kæra og hótar. Svo hótar hann og hótar að kæra. Ekkert gerist. Auðvitað er hann barnslega einlægur í hótum sínum. Sumum finnst það svo sætt.

Mér þótti gaman að sjá gamlan félaga flytja sína fyrstu ræðu. Ólafur Ísleifsson, þingmaður fyrir Flokk fólksins, á ábyggilega eftir að láta að sér kveða á þinginu. Hann er hagfræðingur og þrátt fyrir það (!) skynsamur og góður maður og leggur meðal annars áherslu á íslenskt mál, menningu og sögu. Treysti honum vel fyrir þeim málum.

Ármann á Alþingi var tímarit sem gefið var út á þar síðustu öld og þótti stórmerkilegt og mikilvægt í sjálfstæðibaráttu þjóðarinnar. Nú hefur sá maður orðið alþingismaður sem nefna má „grámann á Alþingi“. Hann leggur lítt til málanna annað en það sem Vinstri grænir höfðu tuðað um í áraraðir til að ófrægja andstæðinga sína. Grámann er eins. Vílar ekki fyrir sér að starfa í anda Gróu á Leiti. Ljóst er að grámann, Guðmundur Andri Thorsson en mun betri og sannfærandi skríbent en ræðumaður, hvað þá stjórnmálamaður. Hann er á rangri hillu. Ég sakna þess að fá ekki lengur að lesa greinar eftir hann í Fréttablaðinu, sem hann skrifaði margvíslegan óþverra af stakri snilld. Og hann skrifar frábærar bækur.

Ekki finnst mér margir eldhugar í stjórnmálum hafa komist á þing við síðustu kosningar. Og ekki er miklu andríki fyrir að fara. Því miður. Umræðurnar um stefnuræðu forsætisráðherra voru svona leikrit, píratalegt og þar af leiðandi frekar leiðinlegt.

 

 


Skjálftar í Skjaldbreið, kvika eða spennulosun ...

171211 SkjaldbreiðHratt dregur úr skjálftavirkni í Skjalbreið eins og greinilega má sjá á tímalínu á vedur.is. Athygli vekur samt hversu lítil dreifing er á skjálftunum. Þeir eru því sem næst í einum hnapp, skammt neðan við gíginn að austanverðu. Þetta sést greinilega á kortinu sem hér fylgir og er af vedur.is.

Leikmaðurinn heldur að þetta segi nú ákaflega lítið um aðstæður annað en að þarna er jarðskorpan frekar sprungin sem getur verið ástæðan fyrir því að skjálftarnir hafa verið svona staðbundnir. Þó sést á gögnum að þeir eiga uppruna sinn frá um 11 km dýpi og upp í fjögurra km. Hmm ... dularfullt.

Aðeins níu skjálftar voru stærri en tvö stig og þeir eiga það sammerkt að eiga uppruna sinn á fimm til sjö km dýpi. Er það ekki skrýtið?

Væri þarna um kvikuinnskot að ræða dregur leikmaðurinn þá ályktun að fleiri skjálftar myndu finnast og á stærra svæði í kringum fjallið. 

0J2B3868Hér eru nokkur dæmi um skjálfta sem orðið hafa vegna kvikuinnskota í jarðskorpunni.

Norðaustan við Öskju hafa verið viðvarandi skjálftar, sértaklega í kringum Herðubreið. Skjálftarnir hafa haft sömu einkenni, verið staðbundnir. Svo hafa þeir dáið út en skömmu síðar hafa orðið samskonar skjálftar skammt frá.

Í Mýrdalsjökli hafa orðið svipaði skjálftar. Þar hafa komið hrinur af og til, verið nokkur staðbundnir en síðan „hreyfst“ um öskjuna á sama hátt.

Í Öræfajökli byrjuðu skjálftarnir í austurhlíðum jökulsins en hafa síðan dreifst um það allt, síst mælast þeir í öskjunni sjálfri. Miklu frekar austan hennar og norðan.

Leikmaðurinn dregur því þær ályktanir af ofangreindum dæmum að skjálftarnir í Langjökli eigi ekki uppruna sinn í kvikuinnskoti heldur séu þeir af völdum spennu sem hreinlega losnar á þessum slóðum. Spennan getur hafa byrjað vestast á Reykjanesi og færst síðan upp í Langjökul. Vitað er að skjálftar á einum stað á Reykjanesi, og einnig Suðurlandi og ábyggilega víðar, hafa byggt upp spennu og valdið skjálftum á öðrum stað og svo koll af kolli.

Leikmaðurinn viðurkennir að þessi röksemdafærsla er götótt og ekki síst fyrir þá sök að í Heklu eru sárafáir skjálftar. Engu að síður draga vísindamenn þá ályktun, og hafa stuðning af mælitækjum sínum, að kvikuhreyfingar séu undir því og skammt kunni að vera í gos.

Sem sagt, það sem hér hefur verið sagt eru staðlausir stafir ...

Myndin var tekin í gær og sjá má að þá var Skjaldbreið enn á sínum stað og óbreytt þrátt fyrir jarðskjálftanna. Eða eins og einn glöggur lesandi fyrri pistils um Skjaldbreið sagði í athugasemdum:

Verra væri hinsvegar ef gosið kæmi upp í hlíðum Skjaldbreiðar en ekki í toppgígnum því þá gæti hin reglulega skjaldlögun fjallsins aflagast. Ekki viljum við það.


mbl.is Engin merki sjást um eldgos
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Jarðskjálftahrina í Skjaldbreið

DSCN5734 bÍ austurhlíðum Skjaldbreiðar er í gangi nokkuð stöðug skjálftahrina. Þegar þetta er skrifað hafa orðið alls 57 skjálftar frá því rétt fyrir miðnætti fimmtudaginn 7. desember. Stærstu skjálftarnir þrír urðu allir í dag.

  • Fyrsti stóri skjálftinn var 3,5 stig og varð kl. 19:20
  • Annar skjálftinn rúmum hálftíma síðar, 3,1 stig, kl: 19:53
  • Síðasti stóri skjálftinn var 3,8 stig og var kl. 21:26

Allir skjálftarnir voru á svipuðum stað, frá 5 og niður í 5,6 km dýpi.

Ég man ekki eftir svona jarðskjálftahrinu undir Skjaldbreið síðan ég fór að fylgjast með skjálftum hér á landi og eru það nokkur ár síðan. Hins vegar hef ég ekkert annað en minni mitt til að styðjast við. Þykist þó geta fullyrt að hér er um merkilegan atburð að ræða, að minnsta kosti fyrir mig.

Um 9.000 ár eru síðan Skjaldbreið gaus. Hún er dyngja og frá henni rann mikið hraun sem síðan hafa horfið undir yngri hraun. Eldgosið var á þeim tíma þegar svæðið var íslaust. Skammt frá er Hlöðufell sem er líka dyngja en myndaðist við gos undir jökli og telst því stapi, raunar móbergsstapi þar sem móberg varð til er hraun rann í vatn.

Jarðskjálftar þurfa alls ekki að vera fyrirboðar um eldgos, nema ... Jarðfræðingar meta hættu á eldsumbrotum á fjölmarga vegu. Mælar sýna breytingu á landi, lyftingu, færslu, óróa og fleira. Skjálftar undir Skjaldbreið þurfa ekki að vera neitt annað en jarðskorpuhreyfingar, skjálftar í rekbelti sem þarna gengur allt frá Reykjaneshrygg og upp í Langjökul. Þarna eru slitrótt sprungusvæði austur um landið. Á þeim geta vissulega orðið hreyfingar og jafnvel hrinur eins og í Skjaldbreið.

Svo er það þetta orð „nema“. Gosið getur norðan Þingvallavatns eins og annars staðar. Hins vegar eru meiri líkur á því að það gjósi í Heklu, Öræfajökli, Bárðarbungu, norðaustan Öskju, við suðurenda Kleifarvatns, í sjó fyrir norðaustan eða suðvestan landið.

Hins vegar hafa nú orðið 44 skjálftar í austurhlíðum Skjaldbreiðar en innan um tíu síðustu þrjá daga í Öræfajökli og þar er jafnvel búist við eldgosi.

Ég veðja á að hrinan í Skjaldbreið deyi út enda hef ég bara haft góðar draumfarir upp á síðkastið ... Hvað heldur þú, lesandi góður?

Á myndinni sést Skjaldbreiður og fjær er Hlöðufell. Hægra mgin við hinn knáa göngumann er Skriðan.

 


mbl.is Skjálfti af stærð 3,5 í Skjaldbreið
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Þrjár tegundir stjórnenda

Stjórnun er snúið fyrirbæri. Stjórnunarfræði hafa verið kennd í háskólum á langan tíma og hundruð bóka koma út á hverju ári um listina að stjórna, hvað einkenni góða stjórnendur og hvað beri að varast.

Þetta segir Þórður Sverrisson, ráðgjafi í stjórnun og stefnumótun, í pistli í viðskiptablaði Morgunblaðsins í dag. Í honum ræðir hann meðal annars um þrjár tegundir stjórnenda samkvæmt hugmyndafræði Adam Grant í bókinni „Give and Take“:

  1. Fjölmennasti hópurinn er sá sem vill hafa jafnvægi á því að gefa og þiggja hrós. Þórður segir þessa líklega til að vegna vel og segir það hlutverk góðs stjórnanda að hjálpa sínu fólki til að skína en flestir vilja þó fá sinn hluta af vegsemdinni.
  2. Annar hópur hugsar mest um að þiggja en gefa hrós. Þeir eru uppteknir af sjálfum sér, þiggja jafnvel það hrós sem öðrum er gefið og kastljósið má helst ekki sína á aðra en þá sjálfa. Þórður segir réttilega að slíkir stjórnendur verði sjaldnast farsælir til lengdar. Starfsfólkið sér einfaldlega í gegnum þá og verður óánægt.
  3. Í þriðja og síðasta hópnum eru stjórnendur sem vilja nánast eingöngu gefa af sér, fremur en að þiggja. Hann orðar þetta svona:

Hugsa sífellt um að styðja við fólkið sitt. Beina athyglinni að því sem aðrir hafa lagt til málanna, fremur en að vera uppteknir af eigin framlagi. Árangur teymisins er ofar í þeirra huga en eigin framgangur og frægð. Og andstætt því að vera uppteknir af því að gæta þess að eigin hugmyndir séu kirfilega við þá tengdar, vilja þessir stjórnendur fremur sá fræjum hugmynda fyrir aðra að uppskera. Fagna þegar þeirra eigin hugmyndir fá brautargengi með forystu annarra, sem fá síðan hrós fyrir. Lifa og starfa með það að leiðarljósi að sælla sé að gefa en þiggja...

Held að nokkuð sé til í þessu hjá Þórði og Grant. Ég hef starfað með mörgum stjórnendum og flestir falla í miðjuhópinn, alltof margir í þann efsta en frekar fáir í síðasta. Merkilegt er þó til þess að hugsa að þeir sem ég starfa mest með um þessar mundir falla í þann hóp, sem er afar ánægjulegt, einstök upplifun að vinna með slíku fólki.

Þórður vitnar í þann merka fræðimann Peter F. Drucker sem sagði einhvers staðar:

Þeir leiðtogar sem sinna hlutverki sínu vel segja aldrei „ég“. Og það er ekki vegna þess að þeir hafa þjálfað sig í að segja ekki „ég“.

Þeir hugsa ekki „ég“.

Þeir hugsa „við“; þeir hugsa „liðið“.

Þeir skilja að hlutverk þeirra er að láta liðið vinna saman sem heild. Þeir taka á sig ábyrgð og reyna ekki að komast undan henni, en „við“ fær þakkirnar og hrósið. Þetta er það sem skapar traust, það sem gerir stjórnandanum kleift að vinna verkefnið, hvert sem það er

Þetta er vel mælt og pistillinn hjá Þórði Sverrissyni er góður eins og oft áður.

 


Næsta síða »

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband