Bloggfęrslur mįnašarins, febrśar 2020

Fylla į afurš, lęrš višhorf og slįandi stašreyndir.

Oršlof

Rétt mįl

Austurrķkismašurinn Ludwig Wittgestein, sem er einn fremsti mįlvķsindamašur sķšustu aldar og margir heimspekingar sękja hugmyndir sķnar til, fékkst viš greiningu į daglegu mįli, einkum hlutverkum orša og notkunarsamhengi žeirra. 

Grundvallarkenning Wittgensteins og fylgismanna hans er sś, aš orš hafi merkingu, žegar žau eru notuš į ešlilegan hįtt, en séu merkingarleysa žegar žau stangast į viš venjulega mįlnotkun og tungumįliš hafi merkingu žegar notkun žess er ķ samręmi viš žęr reglur sem um tungumįliš gilda. 

Minnir žessi kenning rökgreiningarheimspekinga, eins og žeir eru kallašir, į kenningar mįlręktar- og mįlverndarmanna um rétt mįl og rangt: aš rétt mįl sé ķ samręmi viš reglur mįlsins.

Vikudagur, Tryggvi Gķslason.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Tryggvi: Mjög gott aš komast aš­eins heim og fylla į af­uršinaheiman.“

Fyrirsögn į visir.is.                

Athugasemd: Žetta er slęm fyrirsögn, stenst ekki rökhugsun og er žar af leišandi tómt bull. Meš hverju ętlar hann aš „fylla į afuršina“?

Svo talar enginn og hafi višmęlandi blašamannsins sagt žetta ber honum skylda til aš lagfęra oršalagiš. Blašamenn eiga ekki aš dreifa bulli heldur fréttum sem eru vel oršašar. 

Allt bendir til aš manninum žyki gott aš fį ķslenskan mat. Sé svo, af hverju er žaš ekki sagt frekar en aš flękja sig ķ oršažvęlu.

Žar fyrir utan er nįstaša ķ fyrirsögninni, heim og heiman. Getur blašamašurinn ekki gert betur?

Ķ fréttinni segir:

Žetta kemur mjög mikiš af vörninni, um leiš og viš nįum aš lęsa žeim og loka į žaš sem žeir eru aš leita aš žį nįum viš aš rįšast į žį.

Ég hef įhuga į körfubolta en skil ekki žetta. Sé hęgt aš segja žetta svo ég skilji af hverju er žį veriš aš žvęla svona?

Tillaga: Tryggvi: Gott aš komast heim og fį ķslenskan mat.

2.

„Meginžungi góšrar stjórnunar eru lęrš višhorf og hegšun.“

Fyrirsögn į visir.is.                

Athugasemd: Ég hef aldrei heyrt getiš um „lęrš višhorf“ né „lęrša hegšun“. Višhorf og skošun eru nįtengd hugtök og byggja į žvķ sem einstaklingnum finnst og žaš snertir hegšun hans. 

Varla er hęgt aš segja aš višhorf séu lęrš. Meš žvķ lendum viš ķ heimspekilegum vangaveltum um hvašan skilningur kemur og hvernig višhorf myndast. Ķ stuttu mįli höfum viš lęrt allt sem viš vitum, ekkert er mešfętt. Į grundvelli žess sem viš lęrum byggist upp višhorf og skošun.

Mig grunar aš hér hafi višmęlandi blašamannsins žżtt erlent oršalag į žennan hįtt. Lķklega hefši veriš betra aš tala um žekkingu, hśn er nęr žvķ aš teljast „lęrš“. Hins vegar er żmis konar hegšun „lęrš“, žó tölum viš um įunna hegšun. Hegšun getur veriš bęši góš og slęm. Yfirleitt innrętum viš börnum kurteisi, hjįlpsemi, dugnaš og svo framvegis. Žó furšulegt megi viršast žarf ekki aš kenna börnum ókurteisi, frekju, leti og svo framvegis.

Ég hef svolķtiš lęrt ķ stjórnunarfręšum og žar er yfirleitt kappkostaš aš byggja žekkingu stjórnandans svo hann eigi aušveldar meš aš takast į viš verkefni lķšandi stundar og horfa fram į veginn.

TillagaEngin tillaga.

3.

„Sig­rķšur Elķn Sig­fśs­dóttir, fyrr­verandi fram­kvęmda­stjóri fyrir­tękja­svišs Lands­bankans, lagši Ķs­land fyrir Mann­réttinda­dóm­stól Evrópu ķ Strass­borg ķ dag.“

Fyrirsögn į visir.is.                

Athugasemd: Žessi mįlsgrein er eins vitlaus og hśn getur oršiš. Réttara er aš segja aš hśn hafi lagt ķslenska rķkiš, haft betur eša jafnvel unniš. Žetta bendir til aš sį sem samdi fyrirsögnina sé frekar illa aš sér og žaš bitnar į okkur, lesendum.

Tillaga: Sig­rķšur Elķn Sig­fśs­dóttir, fyrr­verandi fram­kvęmda­stjóri fyrir­tękja­svišs Lands­bankans, vann mįl sitt gegn rķkinu fyrir Mann­réttinda­dóm­stól Evrópu ķ Strass­borg ķ dag.

4.

„Slį­andi stašreynd­ir um myntu.“

Fyrirsögn į mbl.is.                 

Athugasemd: Mér finnst slįandi hversu mįlvilltir sumir blašamenn geta veriš. Fjölmišlar hafa birt nokkrar slįandi stašreyndir um śtbreišslu Kķnaveirunnar. Uppblįstur gróšurlendis į Ķslandi er slįandi.

Af oršinu slį, sem merkir berja, veita högg og jafnvel drepa eins og segir ķ oršabókinni, er dreginn lżsingahįttur nśtķšar, slįandi, sį sem sķfellt er aš slį. Oršiš getur aldrei veriš notaš ķ jįkvęšri merkingu eins og gert er ķ fyrirsögninni.

Tillaga: Įhugaveršar stašreyndir um myntu.

5.

„Griezmann kom Barcelona til bjargar.“

Undirfyrirsögn į blašsķšu 26 ķ Morgunblašinu 26.2.2020.                

Athugasemd: Leikmašur fótboltališs vinnur meš félögum sķnum og tilgangurinn er aš sigra ķ leiknum. Žess vegna er furšuleg sś įrįtta margra ķžróttablašamanna aš lįta eins og einstakir leikmenn komi liši sķnu til bjargar žó žó skori eitt eša fleiri mörk. Hvaš meš žį sem ekki skora mark, eru žeir dragbķtar į liš sitt.

Fyrirsögnin er frekar vanhugsuš žegar litiš er į ešli leiksins. Var Griezmann einn į móti ellefu andstęšingum?

Mér finnst frekar ómerkilegt žegar svona er skrifaš. Orš įn innihalds.

Tillaga: Engin tillaga.

6.

„Hinn nżi drįttarbįtur Faxaflóahafna, Magni, er vęntanlegur til hafnar ķ Reykjavķk fyrir hįdegi ķ dag, fimmtudag. Hann er vęntanlegur aš bryggju ķ Gömlu höfninni um klukkan 10.30.“

Frétt į blašsķšu 18 ķ Morgunblašinu 27.2.2020.                 

Athugasemd: Of mörg orš er ekki til bóta ķ fréttaskrifum. Ekki heldur endurtekning orša, slķkt er kallaš klifun, tuš eša nįstaša. Drįttarbįturinn er vęntanlegur til hafnar og lķka vęntanlegur aš bryggju. Góšur blašamašur les skrif sķn yfir

Fréttin er örstutt og žar er lķka tala um heimsiglingu og heimför sem telst nįstaša.

Tillaga: Nżi drįttarbįtur Faxaflóahafna sem ber nafniš Magni leggst aš bryggju ķ gömlu höfninni ķ Reykjavķk ķ dag um klukkan 10:30.

7.

„Danskur fréttastjóri greinist meš COVID-19.“

Fyrirsögn į frettabladid.is.                  

Athugasemd: Žetta er ekki rangt, en vitlaust er žaš. Hvaš kemur starf mannsins žvķ viš aš hann veiktist eša er veikur? Ašalatrišiš er aš ķ fyrsta sinn hefur Dani veikst af žessum sjśkdómi.

Tillaga: Fyrst Daninn greinist meš COVID-19.


Frįbrigšarfrįlag, hamagangur ķ sjó og hola ķ gegnum vegg

Oršlof

Hvannjóli

Žaš bar til um voriš eftir aš žeir Žorgeir og Žormóšur fóru noršur į Strandir og allt noršur til Horns. Og einn dag fóru žeir ķ bjarg aš sękja sér hvannir og ķ einni tó er sķšan er kölluš Žorgeirstó skįru žeir miklar hvannir. 

Skyldi Žormóšur žį upp bera en Žorgeir var eftir. Žį brast aurskriša undan fótum hans. Honum varš žį žaš fyrir aš hann greip um einn hvannjóla meš grasinu og hélt žar nišri allt viš rótina ella hefši hann ofan falliš. Žar var sextugt ofan į fjörugrjót. 

Hann gat žó eigi upp komist og hékk žar žann veg og vildi žó meš öngu móti kalla į Žormóš sér til bjargar žó aš hann félli ofan į annaš borš og var žį bani vķs sem vita mįtti.

Žormóšur beiš uppi į hömrunum žvķ aš hann ętlaši aš Žorgeir mundi upp koma. En er honum žótti Žorgeiri dveljast svo miklu lengur en von var aš žį gengur hann ofan ķ skrišuhjallana. Hann kallar žį og spyr hvķ hann komist aldrei eša hvort hann hefir enn eigi nógar hvannirnar.

Žorgeir svarar žį meš óskelfdri röddu og óttalausu brjósti: „Eg ętla,“ segir hann,„aš eg hafi žį nógar aš žessi er uppi er eg held um.

Žormóš grunar žį aš honum muni eigi sjįlfrįtt um, fer žį ofan ķ tóna og sér vegsummerki aš Žorgeir er kominn aš ofanfalli. Tekur hann žį til hans og kippir honum upp enda var žį hvönnin nęr öll upp tognuš. Fara žeir žį til fanga sinna.

Fóstbręšra saga, 13. kafli.

Njóli, jóli

hvannjóli k. ‘hvannstilkur’. Sjį hvönn, jóli og njóli, sem fengiš hefur upphafs-n-iš viš ranga atkvęšaskiptingu žessa oršs.

mįliš.is. 

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Meš frįbrigšum er fyrst og fremst įtt viš hvert žaš frįlag skólans […] sem ekki uppfyllir gęšamarkmiš hans um įnęgju višskiptavina og yfirfęrša žekkingu til žeirra.“

Hugtök og skilgreiningar, Tękniskólinn 24.5.2018.               

Athugasemd: Einhvers stašar sį ég oršiš „frįbrigšarfrįlag“. Ég skildi žaš ekki og samhengiš aušveldaši mér ekki skilning. Vinur minn einn benti mér į ofangreinda texta frį Tękniskólanum ķ žeirri von aš hann hjįlpaši. Nei, hann flękir bara mįliš.

Ķ heild er ofangreind tilvitnun svona:

Meš frįbrigšum er fyrst og fremst įtt viš hvert žaš frįlag skólans (sem framleišir „vöruna“ kennslu įfanga og nįmskeiša) sem ekki uppfyllir gęšamarkmiš hans um įnęgju višskiptavina og yfirfęrša žekkingu til žeirra. Einnig getur veriš um aš ręša óhapp, (nęrri žvķ) slys eša (nęrri žvķ) tjón sem į sér staš ķ starfsemi skólans. Frįbrigši žżšir meš öšrum oršum (ISO 001:2015 kafli 10.2) „žaš uppfylla ekki kröfur“ sem er hiš andstęša viš samręmi.

Ķ gamla daga sagši fólk sem ekki skildi: Žetta er eins og latķna fyrir mér. Sķšar var talaš um „Orwelsku“ og nś er talaš meš nokkurri um stofnanamįl, og žaš telst sķšur en svo hól.

Frįbrigši er samkvęmt oršanna hljóšan žaš sem bregšur frį, oftast žvķ sem er venjulegt. Ķ oršabókinni minni segir aš oršiš merki slįtrun og skżrt meš žessu dęmi; aš ęrin er góš til frįlags, gefur mikiš af sér.

Ķ lęknisfręši er til frįbrigši og sem afbrigši eša afbrigšileiki. Ķ tölvunarfręšum er frįbrigši žżšing į enska oršinu „exception“, sjį hér. Hjį Bķlgreinasambandinu er frįbrigši sagt vera „žaš aš uppfylla ekki kröfu“. Sjį hér.

Frįlag er žekkt orš sem yfirleitt er notaš ķ fleiri fręšum. Žaš er lķka žżšing į enska oršinu „output“ eins og segir į malid.is. Oršiš lifir enn góšu lķfi ķ mįlinu žó merking žeirra sé ekki alltaf hin sama.

Nišurstašan er hins vegar žessi. Ef žokkalega skżrt fólk skilur ekki texta er hann ekki góšur. Žį žarf aš rita hann aftur og lagfęra. Sumir skrifa įn žess aš hugsa til žeirra sem eiga aš lesa.

Ég ętla ekki aš reyna mig viš hiš furšulega orš „frįbrigšarfrįlag“. Svona stofnanamįl er hręšilegt.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Log­in­ov, sem held­ur į gull­medal­ķu ķ sprett­göngu, įtti aš keppa ķ bošgöngu karla sķšar ķ dag …“

Frétt į mbl.is.               

Athugasemd: Žetta er ekki myndatexti og ekki er veriš aš lżsa ašstęšum. Blašamašurinn er einfaldlega aš segja aš Loginov hafi unniš gull ķ sprettgöngu į skķšum, hann sé veršlaunahafi.

Į ensku kann oršalagiš aš vera svona: 

Leganov holds the gold medal in sprint … 

Skyndilega kviknar į perunni hjį blašamanninum og hann fer aš žżša. Hann veit žó ekki aš į ķslensku žżšir žetta alls ekki aš mašurinn „haldi į gullmedalķu“. Žannig skrifa ašeins višvaningar. 

Fyrirsögn fréttarinnar er svona:

Geršu byssu skķšaskot­fim­iskappa į nęr­bux­un­um upp­tęka.

Ekki er metnašurinn mikill į Mogganum. Byssan og nęrbuxurnar skipta aušvitaš engu mįli, žvķ fréttin fjallar um lyfjamisferli Rśssa į HM į skķšum, ekkert annaš. Mogginn hagar sér eins og „gula pressan“ ķ fyrirsagnagerš.

Tillaga: Log­in­ov sem vann gull­medal­ķu ķ sprett­göngu įtti aš keppa ķ bošgöngu karla sķšar ķ dag …

3.

„Myndband sem Landhelgisgęslan birtir į Facebook ķ dag sżnir ölduhęšina og hamaganginn ķ sjónum sem gekk yfir skipiš.“

Frétt į mbl.is.               

Athugasemd: Fólk sem skrifar um sjógang og og óvešur į sjó žarf ekki aš hafa veriš į sjó til aš geta lżst ašstęšum. Hins vegar er žaš dįlķtiš barnalegt oršalag aš tala um „hamagang ķ sjónum“, eiginlega bara doldiš sętt oršalag svona ķ einfaldleika sķnum.

Skip geta oršiš fyrir įföllum į sjó, skemmst og jafnvel sokkiš. Fyrir kemur aš skip verši fyrir hnśtu, öldu sem rķs skyndilega upp og skellur į žvķ. Žetta er lķka kallaš ólag. 

TillagaMyndband sem Landhelgisgęslan birtir į Facebook ķ dag sżnir ólag sem gekk yfir skipiš.

4.

Hola ķ vegg fęr hęstu ein­kunn“

Frétt į mbl.is.               

Athugasemd: Slęmt žykir ef blašamašur er oršvilltur, kann ekki skil į merkingu orša. Blašamašur Moggans skrifar frétt um vegg og segir aš ķ honum sé hola. Į mynd sem fylgir kemur berlega ķ ljós aš „holan“ nęr ķ gegnum vegginn, sem er haganlega hlašinn mśrsteinum og ekki sķšur er opiš afspyrnu fallega unniš. Meistaraverk, myndu sumir segja um gatiš eša opiš.

Heimild blašamannsins er vefur BBC. Žar er talaš um „hole in a wall“. Barniš į fréttavaktinni hleypur til og hrópar af kęti: Ég veit, ég veit, ég veit hvaš žetta žżšir.“ Forviša lesendur fréttavefs Morgunblašsins lesa stuttu sķšar um holu sem nęr ķ gegnum vegg. 

Vera kanna aš sumir séu komnir meš holu į buxurnar eša holu į sokkinn. Vera mį aš żmsir eigi ekki fimmeyring meš holu. Ašrir eiga eflaust įtta holu tryllitęki. Margir standa sig vel ķ prófum, ašrir standa į holu. Jęja, mašur veršur aš kunna sér hóf, ekki éta į sig holu. Eflaust aka margir um Hvalfjaršarholuna. 

Lķklega hafa lesendur skiliš žessa tilraun mķna til aš vera fyndinn. En žaš er ekkert gamanmįl žegar  krakkar sem hafa engan oršaforša, hafa aldrei ótilneyddir lesiš bók, en eru allt ķ einu oršnir „blašamenn“ fį frjįlsar hendur viš aš misžyrma tungumįlinu daglega. Og trśiš mér, žetta er smįatriši mišaš viš žaš sem skrįš hefur veriš hér į žessum vettvangi. „Skęri eru ekki barnamešfęri“, stendur einhvers stašar. Jś, hvaša vitleysa, leyfšu ómįlga barninu aš leika sér meš skęri, hnķf og jafnvel byssu. Hvernig į barniš annars aš lęra?

Įbyrgš žeirra sem sjį um aš rįša blašamenn er mikil. Og kann aš vera afdrifarķk.

Tillaga: Vinsęlt aš skoša hringlaga op į mśrvegg.


Rķkjandi meistarar, endurreisa draugabę og mastera egg

Oršlof

Viskķ

Sumir hafa lżst Laphroaig žannig aš drykkurinn leiši fólk ķ feršalag um žęr slóšir žar sem viskķiš veršur til į eyjunni Islay, mišja vegu milli Skotlands og Ķrlands. 

Er eins og megi bragša į landslaginu; finna keim af söltum sjó, svörtu grjóti og gręnum Žaš eimir lengi eftir af sopanum, og žegar lagst er til hvķlu eftir rólega kvöldstund meš viskķ ķ glasi, er ekki laust viš aš megi greina angan af karamellu rétt ķ žann mund sem augun lokast.

Morgunblašiš, višskiptablaš 19.2.2020, blašsķša 12 (nokkuš vel skrifaš og skįldlega). 

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Annars vegar mętast Atlético Madrķd og rķkjandi meistarar Liverpool …“

Frétt į dv.is.               

Athugasemd: Žetta er svo vanhugsaš og órökrétt aš telja žaš liš sem sigraši ķ keppni į sķšasta įri vera „rķkjandi meistari“. Annaš hvort er lišiš meistari eša ekki. 

Žetta leyfa ķžróttafréttamenn sér aš gera žó žeir viti mętavel aš meistarališ įrsins er einfaldlega meistarališ og žvķ algjörlega óžarfi aš bęta viš „rķkjandi“ žvķ önnur liš koma ekki til greina.

Tillaga: Annars vegar mętast Atlético Madrķd og meistarar Liverpool …

2.

 „Fjöldi skįta ķ Bandarķkjunum hefur dregist verulega saman į undanförnum įrum.“

Frétt į visir.is.                

Athugasemd: Réttar er aš segja aš skįtum hafi fękkaš. Nafnoršaįrįttan er slęm. Ķslenska byggir į sagnoršum en enskan į nafnoršum. Blašamenn ęttu aš hafa žaš ķ huga.

Į ensku vęri žetta skrifaš svona:

The number of scouts in the United States has declined significantly in recent years.

Google-Translat skilur žetta įgętlega enda er ķslenska oršaröšin eins og ķ ensku.

Tillaga: Skįtum ķ Bandarķkjunum hefur fękkaš verulega į undanförnum įrum.

3.

 Hyggjast endurreisa draugabę į žekktum sumarleyfisstaš.

Fyrirsögn į dv.is.                

Athugasemd: Varla getur žessi fyrirsögn veriš rétt. Dettur nokkrum ķ hug aš „endurreisa draugabę“. Merkingin er sś aš breyta eigi bę žar sem er lķf og fjör ķ draugabę, mannlausan bę.

Žegar fréttin er lesin kemur ķ ljós aš fyrirsögnin er tóm della. Ętlunin er aš opna mannlausan bę fyrir almenningi, endurreisa bę sem byggir į gamalli fręgš.

Ķ fréttinni segir:

Fuat Oktay, forsętisrįšherra Tyrklands, telur aš sögulegt tękifęri felist ķ aš endurlķfga bęinn og žaš geti styrkt efnahagslķfiš.

Ég męli meš „munn viš munn“ ašferšinni eša hjartahnoši. Nei, lķklega var žaš misrįšiš hjį blašamanninum aš nota sögnina aš endurlķfga jafnvel žó bęrinn hafi lengi veriš mannlaus, „daušur“. Betra hefši veriš aš orša žaš žannig aš nś sé tękifęri aš opna bęinn og byggja hann upp aftur. Oršaval žarf aš vera viš hęfi, fylgja efni fréttar eša frįsagnar.

Tillaga: Hyggjast breyta draugabę ķ sumarleyfisstaš.

3.

 Ķ sķšustu viku slasašist einn vegfarandi ķ einu umferšarslysi į höfušborgarsvęšinu.

Frétt į logreglan.is.                 

Athugasemd: Verra gat žaš veriš. Ef žessi óheppni vegfarandi hefši slasast ķ tveimur eša fleiri umferšaslysum vęri hann ķ slęmum mįlum. Hrikalega višvaningslega skrifaš.

Annars stašar į lögguvefnum segir:

… žvķ óku allmargir ökumenn, eša 10%, of hratt eša yfir afskiptahraša.

Ég veit hvaš hįmarkshraši en ekki hvaš „afskiptahraši“ merkir.

Tillaga: Ķ sķšustu viku slasašist [ašeins] einn vegfarandi ķ umferšarslysi į höfušborgarsvęšinu.

4.

 Hver hef­ur ekki glķmt viš aš mastera hleypt egg ķ helgar­bröns­in­um sem hef­ur gengiš erfišlega?

Frétt mbl.is.                  

Athugasemd: Vel mį vera aš ég hafi lent ķ žessu en vandamįliš er aš ég veit ekki hvaš er aš „mastera“ hleypt egg. Ekki heldur veit ég hvaš „helgarbransi“ eša „helgarbröns“ er. Įstęšan er lķklega sś aš ég er ekki góšur ķ framandi tungum en žaš getur varla skipt mįli aš ég er afar fįkunnandi ķ matseld.

Ķ fréttinni eru gefnar leišbeiningar. Ķ žeim segir ķ bošhętti; skeršu, settu, lįttu og svo framvegis. Svo kemur aš žvķ sem į aš gera ķ „örbylgju“ og er lķklega įtt viš örbylgjuofn žó žaš sé ekki sagt:

Žś skalt sjóša vatn. 
Helltu vatn­inu ķ skįl sem žolir aš fara inn ķ ör­bylgju­ofn. 
Settu egg­in …

Žarna lendir blašamašur ķ erfišleikum. Hann veit ekki hvernig sögnin aš sjóša er ķ bošhętti eintölu sem er sjóddu. Žess ķ staš notar sögnina skulu og žverbrżtur samręmiš ķ frįsögninni.

Glešibankinn söng foršum daga ķ Jśróvisjón:

Žś skalt syngja lķtiš lag
Um lķfsglešina sjįlfa ķ brjósti žér
Og lįttu heyra aš žś eigir litiš glešihśs
Kósķ lķtiš lag, sem gęti gripiš mig og hvern sem er
Žś leggur ekki inn ķ Glešibankann tóman blśs

Žetta žótti nś ekki neinn tķmamóta kvešskapur enda er lagiš ašalatrišiš, frįbęrt, textinn til uppfyllingar. Margir vildu aš oršalagiš ķ upphafi vęri svona: „Syngdu lķtiš lag …“ En žaš hefši raskaš taktinum illilega, tvö atkvęši ķ einu orši ķ staš fjögurra ķ žremur, ósönghęft. 

Žó kann aš vera aš hęgt sé aš matreiša samkvęmt uppskriftinni hér aš ofan, žaš er „ef vatniš brennur ekki viš“ eins og kallinn sagši.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

Flatey Pizza opnar į Garšatorgi.

Fyrirsögn į visir.is.               

Athugasemd: Fyrirtęki opna ekki neitt, žau bókstaflega geta žaš ekki. Enn og aftur įtta blašamenn į Vķsi sig ekki į žessari stašreynd. Fyrirtęki taka til starfa, eru opnuš, hefja rekstur og svo framvegis.

Hitt er nś alvarlegra, žessi hįlf-enska eša hįlf-ķslenska. Fyrirtękiš heitir „Flatey Pizza“, eigendum datt ekki ķ hug aš kalla žaš Flateyjar-Pizza eša einfaldlega Flatey. Nei, eigendurnir hafa engan įhuga į ķslensku mįli og gefa žvķ engan gaum, hallast aš hįlf-ensku. 

Trśiš mér, enskuskotin fyrirtękjaheiti eru aš ganga af ķslenskunni daušri. Barnabörn eigenda fyrirtękis munu ekki tala ķslensku.

Ķ fréttinni eru birt tķst einhverra kunningja og vina eigenda Flateyjar-pizzu. Einni segir:

Af óteljandi hlutum sem žś hefur gert fyrir mig, aš hękka fasteignamat ķbśšarinnar minnar er by far žaš fallegasta af žér.

Mašurinn žurfti endilega aš sżna hvaš hann kynni mikiš ķ hįlf-ķslensku en žvķ mišur er žetta ekki honum til neins sóma, žvert į móti. Hann hefši žó getaš sagt aš žetta vera langfallegast af žér eša af öllu fallegast af žér.

Annar ljśflingur segir žaš vera „brjótandi tķšindi“ aš fyrirtękiš opni veitingastaš ķ Garšabę. Hann er aš rembast viš aš žżša enska oršalagiš „breaking news“ og er svona „ossalega dullegur“ eins og foreldrar segja žegar barniš žykist hafa gert vel.

Tillaga: Engin tillaga.

6.

 Sala į upp­runa­įbyrgšum grafi und­an ķmynd Ķslands.

Fyrirsögn į mbl.is.                

Athugasemd: Vištengingarhįttur er vandmešfarinn ķ fyrirsögnum. Viš fyrstu sżn viršist hann vera hvatning til ašgerša. Ķ ofangreindri fyrirsögn er vefśtgįfa Moggans ekki aš hvetja til žess aš meš upprunaįbyrgšum verši grafiš undan ķmynd Ķslands. 

Ķ fyrirsögn į frettabladid.is segir:

Segja sölu upp­runa­į­byrgša grafa undan ķ­mynd Ķs­lands.

Og til samanburšar er žetta aftur frį Mogganum:

Sala į upp­runa­įbyrgšum grafi und­an ķmynd Ķslands.

Hvort finnst lesandanum betra? Hjį Fréttablašinu er notašur framsöguhįttur en vištengingarhįttur hjį Mogganum.

Mér finnst fyrirsögnin į Fréttablašinu skżrari. 

Sannast sagna finnst mér yfirleitt óžarfi aš nota vištengingarhįtt ķ fyrirsögn og oft getur hann valdiš misskilningi. Tilbśiš dęmi: Menn berji börn. Er veriš aš hvetja til žess aš menn berji börn?

Tillaga: Sala į upprunaįbyrgšum grafa undan ķmynd Ķslands.

7.

Żjaši aš žvķ aš „gengiš hefši veriš fram af“ föšur sem myrti fjöl­skyldu sķna.

Fyrirsögn į visir.is.                

Athugasemd: Hvaš žżšir žessi fyrirsögn. Ég skil hana ekki, jafnvel žó ég hafi reynt aš lesa fréttina. Hśn er višvaningslega skrifuš, rétt eins og blašamašurinn hafi ekki vitaš um ašalatrišin heldur hnošaš öllu saman, ašal- og aukaatrišum.

Oršalagiš aš ganga fram af einhverjum, merkir aš hneyksla, vekja furšu eša įlķka. Mjög varhugavert er aš nota orštök ķ fyrirsögnum eša almennt ķ fréttum. Blašamašurinn veršur aš minnsta kosti aš vita hvaš žau merkja og nota žau rétt. Best er aš sleppa žeim og tala bara almennt.

Žetta er hręšileg frétt, ótrślega ljót og višbjóšsleg, og žar af leišandi hef ég ekki geš ķ mér til aš gagnrżna efnistök blašamannsins frekar.

Tillaga: Engin tillaga.


Olli kvika ekki landrisinu viš Grindavķk?

Reykjanesskagi, skjįlftarJaršskjįlftahrinunni viš Grindavķk og Žorbjarnarfell er svo til lokiš. Frį mišnętti hafa ašeins žrķr jaršskjįlftar męlast žar. Hins vegar er stór hrina ķ gangi į Reykjanesi, žaš er viš Reykjanesvita. Žannig fór sem margir spįšu aš jaršskjįlftarnir myndu fęrast smįm saman vestar.

Fyrir leikmenn er stórmerkilegt aš fylgjast meš skjįlftavirkninni į sunnanveršum Reykjanesskaga sķšustu mįnuši. Žeir viršast hafa byrjaš meš lķtilshįttar skjįlftahrinu viš Kleifarvatn, sķšan varš mikil hrina viš austanvert Fagradalsfjall og žį lķka vestan viš žaš.

Sķšan lék allt į reišiskjįlfi viš Grindavķk og voru afleišingarnar sagšar hafa veriš žęr aš kvika hefši smeygt sér upp vestan viš fjalliš Žorbjörn. Meginskjįlftarnir voru žó fjarri, žaš er sunnan viš Stóra-Skógarfell į gķgaröš sem kennd er viš Sundhnśk. Žar gaus fyrir um tvö žśsund įrum og rann hrauniš aš hluta til žar sem Grindavķk stendur nś.

Reykjanes skjįlftar 6 mįnLoks fęršust skjįlftarnir til vesturs, voru margir ķ Eldvarpahrauni en žar gaus eftir landnįm, en svo fór jörš aš skjįlfa viš Reykjanesvita, bęši į sjó og landi, sérstaklega noršvestan viš hann. Svo viršist sem hrinan žar sé miklu vęgari en viš Grindavķk. Sjį gręna kortiš sem er af vef Vešurstofunnar. hitt kortiš er frį Loftmyndum og sżnir hvernig jaršskjįlftar hafa žróast į sķšustu sex mįnašum, fęrst frį austri til vesturs.

Eins og kom fram hér į undan og ķ fyrri pistlum benda lķkur til žess aš kvikuinnskot hafi lyft landi rétt vestan viš Žorbjarnarfell aš minnsta kosti um fimm sentķmetra. Fjölmargir óttušust aš eldgos vęri ķ nįnd en jaršfręšingar bentu į aš žaš gęti aldrei oršiš stórt enda bentu męlingar til žess aš kvikan var mjög lķtil aš rśmmįli.

Fjölmišar hafa greinilega misst įhuga į hugsanlegu eldgosi, landrisi og jaršskjįlftum viš Grindavķk. Žeir sem fylgjast meš hafa žó tekiš eftir žvķ aš Ólafur G. Flóvenz, forstjóri ĶSOR, Ķslenskra orkurannsókna, birti minnisblaš į vef fyrirtękisins og benti į aš ekki vęri óyggjandi aš kvika hefši valdiš landrisinu. Įhugasamir geta séš minnisblašiš hér.

Ólafur segir:

Viš vitum žannig aš til eru fleiri skżringar į landrisi samhliša jaršskjįlftavirkni en kvikuinnskot, en hverjar žessar skżringar eru vitum viš ekki. Helst hefur veriš rętt um einhvers konar gaslosun eša fasabreytingar ķ tengslum viš sušu eša yfirmarksįstand vökva.

Hann skżrir žetta meš žessu:

aš einhverjar vökva- eša gastengdar breytingar hafi oršiš ķ jaršhitakerfinu viš skjįlftana 22. janśar sem hafi leitt af sér žrżstiaukningu į 3–5 km dżpi og landlyftingu.

Mörgum kann aš žykja žetta forvitnilegt og ekki sķšur aš jaršskjįlftarnir hafi ekki oršiš vegna landrisins heldur öfugt. Žį hefur kvikuinnskotiš eša fasabreytingarnar oršiš til vegna jaršskjįlftanna.

Ólafur fęrir nokkur rök fyrir hvort tveggja, meš og gegn kvikuinnskotstilgįtunni. Ķ stuttu mįli er tilgįta hans žó žessi en meš fylgja żmsir fyrirvara į henni (greinaskil og feitletranir eru mķnar):

Jaršskjįlftahrina, lķklega meš blöndu af snišgengis- og siggengisskjįlftum, hófst 22 janśar.

Skjįlftarnir orsökušust af venjulegri spennuuppsöfnun į flekamótunum sem ganga eftir Reykjanesskaga og fór yfir brotstyrk bergsins. Skjįlftarnir ollu žrżstilękkun į 3–5 km dżpi į aflokušu dżptarbili undir žeim hluta jaršhitakerfisins viš Svartengi žar sem nišurdęling fer fram. Į žessu dżptarbili var vökvi ķ yfirmarksįstandi.

Žrżstilękkun vegna skjįlftanna ķ lokaša rżminu į 3–5 km dżpi leiddi til žess aš vökvinn fęršist śr yfirmarksįstandi ķ yfirhitaša gufu og veldur verulegri rśmmįlsaukningu og žar meš landlyftingu.

Sś stašreynd aš hvorki varš merkjanleg innskotavirkni né eldgos į žeim staš žar sem stóru jaršskjįlftarnir uršu bendir til žess aš kvika sé ekki aš streyma upp ķ efri hluta jaršskorpuna žar nęrri.

Jafnframt veltir Ólafur žvķ fyrir sér hvort „hvort vinnsla og/eša nišurdęling ķ Svartsengi geti aš einhverju leyti veriš orsök žessara atburša“. Hann telur žó aš svo sé ekki en lesandinn veltir žvķ fyrir sér hvers vegna hann nefnir vinnslu og nišurdęlingu. Vera mį aš hann vilji alls ekki śtiloka žetta. Žaš eitt er stórmerkilegt og ekki sķšur hvers vegna.

Loks segir Ólafur aš talsveršir kostir geti fylgt žvķ ef tilgįta hans sé rétt. Žį kunni aš vera meiri vökvi ķ nżtanlegu įstandi undir Svartsengi. Um leiš heldur hann žvķ fram aš minni lķkur séu į eldgosi į žessum slóšum sem ógnaš geti virkjuninni og Blįa lóninu.


Opna rįšstefnu, fundur kallašur og bķll klessir į tré

Oršlof

Kjör

Eintala oršsins kjör (kjöriš) merkir: kosning, val. Nį kjöri. Vera ķ kjöri.

Fleirtalan (kjörin) merkir: skilmįlar. Greišslukjör, launakjör o.fl.

Mįlfarsbankinn. 

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Žeir Pierre-Emerick Aubameyang, Nicolas Pepe, Mesut Özil og Alex Lacazette skorušu mörk Arsenal ķ žęgilegum 3-0 sigri. Bęši mörkin komu ķ seinni hįlfleik en …“

Frétt į dv.is.               

Athugasemd: Ķžróttafréttaskrifari DV kann greinilega ekki aš telja. Hann nefnir fjóra markaskorara ķ liši Arsenal. Samt fór leikurinn žrjś nśll. Ķ žokkabót segir skrifarinn aš „bęši mörkin“ hafi komiš ķ seinni hįlfleik. Rétt er aš Arsenal skoraši fjögur mörk en andstęšingurinn ekkert.

Svona vinnubrögš eru slęm, og ofan į allt annaš, viršingarleysi fyrir lesendum.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Björgušu sjómanni vélarvana fiskibįts.“

Fyrirsögn į visir.is.              

Athugasemd: Fyrirsagnir eiga aš vera stuttar og hnitmišašar. Góšur blašamašur semur fyrirsögn sem er lżsandi fyrir fréttina sem fylgir. Žessi er slęm vegna žess aš ķ hana vantar forsetninguna „į“

Žarf aš taka žaš fram aš sį sem er į fiskibįt sé sjómašur. Eftir fréttinni aš dęma var bįtnum bjargaš og var hann dreginn til hafnar meš sjómanninum innanboršs.

Ķ fréttinni stendur:

Žar segir aš mannbjörg hafi įtt sér staš ķ nótt.

Til hvers er oršalagiš „eiga sér staš“. Žetta er bara tilgangslaust oršahjal, engu breytir žó oršunum sé sleppt:

Žar segir aš manni hafi veriš bjargaš ķ nótt.

Er žetta ekki skiljanlegt?

Tillaga: Björgušu vélarvana fiskibįti.

3.

„Frank-Walter Steinmeier, forseti Žżskalands, opnaši rįšstefnuna …“

Fyrirsögn į visir.is.              

Athugasemd: Forseti Žżskalands opnaši ekkert. Hann setti rįšstefnuna og er žaš ķ samręmi ķslenska mįlvenju. Blašamenn žżša blint eins og Google-Translate. Žeir eru gagnslausir ef žeir geta ekki gert betur en GT.

Svona er mįlgreinin sem vitnaš er til:

Frank-Walter Steinmeier, forseti Žżskalands, opnaši rįšstefnuna žar sem pólitķskir leištogar heimsins koma saman, auk herforingja og erindreka, į žvķ aš saka rķkisstjórn Donald Trump um aš „hafna alžjóšasamfélaginu“.

Takiš eftir žvķ hvernig blašamašurinn slķtur fyrstu setninguna ķ sundur meš tveimur innskotssetningum sem eru ekkert ķ samhengi viš žaš sem forsetinn segir. Žar aš auki hręrir blašamašurinn saman nśtķš og žįtķš sem ruglar lesandann. 

Betra hefši veriš aš orša žetta svona:

Frank-Walter Steinmeier, forseti Žżskalands setti rįšstefnuna og sakaši rķkisstjórn Donald Trump um aš „hafna alžjóšasamfélaginu“.

Hinar setningarnar hefšu įtt aš koma annars stašar ķ fréttinni.

Ķ fréttinni segir:

Hann sagši Bandarķkin ekki hafa veriš meira ķ varnir Evrópu frį lokum Kalda strķšsins …

Žetta er einfaldlega óskiljanlegt nema žvķ ašeins aš feitletraša oršiš hafi įtt aš vera „variš“ (af sögninni aš verja). Žetta bendir til hrošvirkni.

Oršanotkunin ķ greininni er einhęf rétt eins og blašamašurinn lķtinn oršaforša. Nokkrum sinnum notar hann oršiš „ķtreka“, viršist ekki kunna orš eins og oft, margoft, aftur, endurtaka og įlķka.

Ķ fréttinni segir:

… aš Bandarķkin žyrftu aš verja skuldbindingu sķna gagnvart Evrópu į sama tķma og rķkiš vęri aš verja milljöršum dala til varnar heimsįlfunnar. 

Blašamašurinn įttar sig ekki į nįstöšunni. Annars vegar merkir sögnin aš verja aš halda uppi vörnum og hins vegar aš eyša peningum. Hann hefši getiš oršaš žetta į annan hįtt en žess ķ staš notar hann eingöngu sögnina aš verja.

Ķ fréttinni segir:

Žetta įriš var sendinefnd Bandarķkjanna mun stęrri en oft įšur og innihélt bęši mešlimi rķkisstjórnar Trump og fjölmarga žingmenn. 

Hann hefši getaš sloppi viš žessi feitletrušu orš sem žykja nś ekki merkileg ķ žessu sambandi.

Nś var sendinefnd Bandarķkjanna mun stęrri en oft įšur. Ķ henni voru rįšherrar og fleiri śr rķkisstjórn Trumps og fjölmargir žingmenn.

Strax į eftir er žetta ķ fréttinni:

Allir Bandarķkjamenn viršast sammįla um aš tónn Evrópumanna hafi komiš žeim į óvart. Žingmenn Repśblikanaflokksins hafa lżst yfir miklum įhyggjum og jafnvel reiši śt ķ forsvarsmenn Evrópu.

Oršalagiš er skrżtiš. Betra hefši veriš aš nota višhorf ķ staš „tónn“. Einnig sleppa „forsvarsmenn Evrópu“ og nota Evrópubśa enda er žaš ķ samręmi viš aš nota Bandarķkjamenn en ekki „forsvarsmenn Bandarķkjanna“.

Ég hreinlega gafst upp į aš lesa greinina ķ Vķsi. Svo mikiš rugl er ķ henni aš śtilokaš var aš halda įfram, hvaš žį aš tķunda allar vitleysurnar. 

Blašamašurinn hefur įbyggilega góš žekkingu ķ ensku og jafnvel alžjóšamįlum en hann skrifar illa. Mįlvillur eru margar, hann hefur ekki nęgan oršaforš og gęti ekki aš stķl žannig aš śr veršur hnoš. Allt bitnar žetta svo į lesendum. Hverjum öšrum? 

Blašamašurinn heldur aš hann hafi stašiš sig vel vegna žess aš enginn leišbeinir honum.

Tillaga: Frank-Walter Steinmeier forseti Žżskalands setti rįšstefnuna …

4.

„… en viš bķšum eft­ir žvķ aš fund­ur verši kallašur.“

Frétt į mbl.is.                

Athugasemd: Hvaš merkir aš „kalla fund“? Žegar fólk kemur saman mį kalla žaš fund. Nema aš žaš sé afmęli, rįšstefna, bķósżning eša eitthvaš allt annaš.

Hér gęti vantaš eitt orš ķ nišurlagiš, saman, žaš er aš kalla saman fund. Einnig mį hugsa sér aš kalla til fundar. Žetta er žó engin tilviljun žvķ ķ tvķgang notar višmęlandi fréttasķšunnar oršalagiš aš „kalla fund“. Aušvitaš hefši blašamašurinn įtt aš lagfęra oršalagiš žvķ žetta oršalag žekkist ekki eftir žvķ sem ég best veit.

Hins vegar er oft bošaš til fundar. Forseti Alžingis bošar til žingfundar, forseti Ķslands bošar til rķkisrįšsfundar, forsętisrįšherra bošar til fundar ķ rķkisstjórn, formašur hśsfélagsins bošar til fundar, rķkissįttasemjari bošar til fundar, allir boša til fundar nema žeir sem kalla til fundar sem er bara įgętt oršalag. Śtilokaš er samt aš kalla fund. Žó eru til kallafundir en žaš mį varla („valla“) kalla fund ef einn mętir. Žó getur veriš aš einhver kalli: „Fundur“ eša „nś veršur haldinn fundur“

Tillaga: … en viš bķšum eft­ir žvķ aš bošaš verši til fundar.“

5.

„Flśši lög­reglu og hafnaši į tré.“

Frétt į mbl.is.                

Athugasemd: Ökumašurinn ók į tré, hafnaši ekki į žvķ. Blašamenn og löggumenn reyna aš vera viršulegir ķ lögguskrifum. Žį dugar ekki aš nota hversdagsleg orš eins og įrekstur. Nei, žį ber aš nota sagnorš eins og „hafna“ ķ staš žess aš rekast į, lenda į. Svo mį ekki nota orši sökudólgur, bófi, fyllikall, dópisti eša önnur įlķka gildishlašin og lżsandi nafnorš, heldur ber aš vera viršulegur og nota oršiš „gerandi“.

Ķ fréttinni segir:

Til­kynnt var um tvö inn­brot ķ bif­reišar ķ gęr­kvöldi, ann­ars veg­ar ķ Breišholti į sjöunda tķm­an­um og hins veg­ar ķ mišbęn­um į ell­efta tķm­an­um. Mun­ir voru tekn­ir śr bif­reišunum.

Aušveldlega mį gera betur:

Brotist var inn ķ tvo bķla ķ gęrkvöldi og stoliš śr žeim.

Žó er žetta kjarni mįlsins.

Loks segir ķ fréttinni:

Į tólfta tķm­an­um voru af­skipti höfš af manni į veit­inga­hśsi ķ mišbęn­um vegna fjįr­svika. Hann hafši fengiš af­greidd­ar veit­ing­ar sem hann gat ekki greitt fyr­ir.

Hefši ekki mįtt skrifa žetta svona:

Löggan handtók mann sem gat ekki greitt fyrir fyrir mat sem hann keypti veitingahśsi ķ mišbęnum.

Svo var žaš allt annar blašamašur sem sagši aš fyllikall hafi ekiš į kyrrstęšan ljósastaur. Žį hlógu lesendur.

Tillaga: Flśši lögreglu og ók į tré.

6.

„… en ökumašurinn lagši į flótta og klessti į tré.

Fyrirsögn į frettabladid.is.               

Athugasemd: Lķklega er ofmęlt aš kenna blašamönnum um léleg skrif, nęr er aš kenna stjórnendum um. Enginn leišbeinir eša hjįlpar nżlišunum. Žeir halda aš žeim hafi bara tekist ansi vel upp žegar žeir eru ķ raun bśnir aš klśšra einfaldri frétt.

Ķ staš žess aš segja aš bķl hafi ekiš į tré žį segir nżlišinn aš bķllinn hafi klesst į tré. Leikskólastķllinn leynir sér ekki.

Og ekki batnar žaš žegar aš hvarflar aš blašamanninum aš oršiš įrekstur sé til. Žį skrifar hann:

… en akstrinum lauk meš įrekstri viš tré viš ķbśšarhśs.

Nei, bķlnum var ekki ekiš į tré eins og ešlilegra hefši veriš aš skrifa. Ekki er vitaš hvaša mįli ķbśšarhśsiš skiptir ķ žessu sambandi. Lķklega engu.

Eftir stendur eitt lķtiš įlitamįl: žar sem bķll lenti ķ įrekstri viš tré mį žį gera rįš fyrir aš tréš hafi lent ķ įrekstri viš bķl žó kyrrstętt vęri?

Tillaga: en ökumašurinn lagši į flótta og ók į tré.

7.

Draugaskip rak į strendur Ķrlands.

Fyrirsögn į dv.is.               

Athugasemd: Žaš er naumast aš skipiš hafi veriš stór fyrst žaš gat rekiš į allar strendur landsins. En aušvitaš var žaš ekki svo. Skipiš strandaši į sušurströnd Ķrlands eins og fram kemur ķ fréttinni.

Ķrland er mjög vogskoriš land eins og berlega sést į landakorti og žvķ mjög ónįkvęmt aš orša fréttina į žennan hįtt. 

Tillaga: Draugaskip rak į land į Ķrlandi.


Tilboš hefjast, vešur gengur eftir og varaš viš akstri į Breišafirši

Oršlof

Vitleysan

Popptónlist er frįbęr žegar hśn heppnast vel en ef viš erum alveg hreinskilin, žį er afar sjaldgęft aš sś jafna gangi upp. Žegar hśn gengur ekki upp situr mašur uppi meš einhverja śtžynnta og athyglissjśka drullu sem į sér vošalega stóra drauma eša ętlar aš vekja athygli į einhverju svakalega brżnu mįlefni. 

Aušvitaš langar mann ekki aš tala illa um tónlist og mašur segir žetta ekki viš börnin, tekur meira aš segja žįtt ķ vitleysunni meš žeim upp aš vissu marki.

Ljósvakinn, į blašsķšu 30 ķ Morgunblašinu 14.2.2020. 

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Nż tilboš hefjast į morgun.“

Auglżsing ķ tölvupósti frį Costco.               

Athugasemd: Tilboš geta varla „hafist“. Hins vegar mį orša žaš svo aš žau taki gildi į tilteknum tķma. Varla get ég sagt aš tilboš séu ķ boši, žį er ég oršinn blindur į samsetningu oršsins.

Tillaga: Nż tilboš į morgun.

2.

„Vešriš aš ganga eftir.“

Fyrirsögn į mbl.is.                

Athugasemd: Blašamašurinn į viš aš vešurspįin gangi eftir. Žetta er vonandi fljótfęrnisvilla en höfš eftir višmęlanda sem raunar er fulltrśi almannavarna. Hann žarf naušsynlega aš vanda mįl sitt betur. Blašamašurinn hefši įtt aš hafa vit į žvķ aš laga ummęlin.

Į ruv.is segir ķ fyrirsögn:

Vešurspįin aš ganga eftir.

Žarna kemur žaš. Gott hjį fréttamanninum.

Ķ fréttinni į vef Moggans segir almannavarnarmašurinn:

Viš erum bśin aš vera meš foktjón į Sušur­land og …

Žetta er skrżtinn talsmįti. Aš hętti barna myndar fulloršinn mašur žįtķš meš žvķ aš hnoša saman „bśinn“ og nafnhętti sagnar. Žaš sem mašurinn į viš er lķklega žetta:

Foktjón hafa oršiš į Sušurlandi og …

Og žannig hefši blašamašurinn įtt aš orša žaš.

Eftirfarandi er haft eftir almannavarnarmanninum:

Vissu­lega höf­um viš haft eigna­tjón en …

Ekki er žetta betra, kallast löggumįl. „Hafa tjón“ er bara bull. Ešlilegra hefši veriš aš orša žetta svona:

Tjón hefur oršiš į eignum en …

Verkefni fjölmišla er segja fréttir į vöndušu mįl. Žvķ mišur vantar oft mikiš upp į aš žaš sé gert. Įstęšan er višvaningshįttur blašamanna og yfirmenn sem standa sig ekki.

Tillaga: Vešurspįin rętist.

3.

„Kjall­ari hśss­ins er į floti, auk žess …“

Frétt į mbl.is.                 

Athugasemd: Eftir myndinni aš dęma hefur eflaust flętt inn ķ kjallara hśssins. Žar meš er ekki sagt aš hann sé į floti žó stundum sé žaš oršaš žannig ķ talmįli.

Lakari var fyrirsögnin į visir.is. Žar var beinlķnis sagt aš hśsiš hafi veriš į floti.

Tillaga: Flęddi inn ķ kjallarann auk žess …

4.

„Kevin Hart nešansjįvarfornleifa- fręšingur talar um mögulegar fornleifar nešanvatns į Žingvöllum …“

Frétt į blašsķšu 11 ķ Morgunblašinu 15.2.2020.                

Athugasemd: Hér brestur mér žekking. Oršiš „nešanvatns“ er ókunnuglegt, minnist žess ekki aš hafa séš žaš įšur. Hér er įtt viš žaš sem er undir vatnsyfirboršinu. Er oršiš ekki gott og gilt rétt eins og annaš atviksorš, nešansjįvar sem til er ķ żmsum samsetningum; nešansjįvarmyndavél, nešansjįvareldgos og fleiri mętti nefna? 

Ķ tveimur oršum, nešan vatns, er įbyggilega įtt viš žaš sem er fjęr stöšuvatninu, ósi žess, lęgra ķ landinu. Oftast tölum viš um žaš sem er ķ vatninu, į kafi, eša undir vatnsyfirboršinu

Fyrir žį sem ekki žekkja ašstęšur er ekkert vatn į Žingvöllum. Skammt frį völlunum er hins vegar stórt stöšuvatn sem heitir Žingvallavatn.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Ķ kjölfariš sagši formašur Kristilegra demókrata sig frį embętti.“

Frétt į ruv.is.                 

Athugasemd: Fólk getur aušveldlega sagt sig frį einhverju verkefni. Almennt hęttir sį sem ekki getur haldiš įfram ķ starfi, segir af sér. Žetta kemur fram ķ frétt eša fréttaskżringu um žżsk stjórnmįl.

Ķ fréttinni segir:

varš žį hlutskarpastur ķ kosningu žingmanna um nżjan forsętisrįšherra rķkisins. 

Sį sem fęr flest atkvęši ķ kosningu sigrar. Sį sem er hlutskarpastur kann aš hafa sigraš en žaš į ekki viš ķ žessu tilviki. Į žingi eru atkvęšagreišslur, žingmenn greiša atkvęši, fólk kżs ķ kosningum.

Žetta kemur fram ķ fréttinni:

Hann hafši betur ķ barįttunni viš Bode Ramelow, frambjóšanda vinstriflokksins Die Linke og forsętisrįšherra Thuringen til sķšustu sex įra. 

Sį sem sigrar ķ atkvęšagreišslu hefur betur en andstęšingar hans. Hins vegar er skżrara aš nota sögnina aš sigra. 

Blašamönnum er mörgum hverjum tķšrętt aš segja aš einhver hafi veriš ķ įkvešinni stöšu til fjölda įra, ekki ķ mörg įr. Mį vera aš žeir haldi aš žetta sé betra mįl. Žaš mį vel vera en yfirleitt er einfalt mįl skiljanlegra. Fjölbreytni ķ mįlfari skašar ekki.

Ķ fréttinni segir:

Įstęšan er sś aš žaš var fyrir tilstušlan stušnings žingmanna …

Skżrara er aš segja:

Įstęšan er sś aš vegna stušnings žingmanna …

Ķ fréttinni segir:

Til aš skilja hversu žżšingamikill atburšur rétt tęplega sólarhringsseta Thomasar Kemmerich į forsętisrįšherrastóli ķ Thuringen hefur haft į žżsk stjórnmįl, sem og žżskt samfélag, žarf aš skilja śr hvaša farvegi AfD- flokkurinn sem hefur nś hleypt öllu ķ bįl og brand, kemur. 

Žetta er löng mįlsgrein og lošin, endar į sagnorši sem hefur oršiš višskila viš samhengiš. Höfundurinn flękir sig ķ oršunum og lesandinn į erfitt meš aš fylgja žręšinum.

Eflaust er hęgt aš gera betur. Hér er tilraun til žess:

Ķ tępan sólarhring var Thomas Kemmrich forsętisrįšherra ķ Thüringen og hafši žaš mikil įhrif į žżs stjórnmįl og samfélag. Til aš skilja įstęšuna žarf aš lķta į hvernig stjórnmįlaflokkur AfD er.

Ķ fréttinni segir:

Vilja gera žaš aš verkum aš stóru flokkarnir fęru į bak orša sinna.

Žetta er ekki falleg mįlsgrein. Höfundurinn hefši getaš oršaš žetta svona:

Vildu aš stóruflokkarnir gengu į bak orša sinna.

Hér er loks enn ein tilvitnun ķ fréttina:

Kjörtķmabiliš hefur nefnilega ekki fariš mjśkum höndum um Kramp-Karrenbauer. 

Śtilokaš er aš orša žetta svona. Kjörtķmabil hefur hvorki hendur né sjįlfstęšan vilja. Žetta er skįrra:

Kramp-Karrenbauer hefur ekki gengiš vel į kjörtķmabilinu.

Hér hefur ašeins nokkur atriši veriš tķunduš. Fréttin er einfaldlega ekki vel skrifuš. Mįlsgreinar eru langar og flókar, stķlleysi algjört. Blašamašurinn veršur aš lįta mįlfarsrįšunaut stofnunarinnar lesa yfir fréttir sķnar og greinar fyrir birtingu. Svona skrif eru óviršing viš hlustendur og lesendur.

Tillaga: Ķ kjölfariš hętti formašur Kristilegra demókrata.

 

6.

„Gular viš­varanir į norš­vestur­hluta landsins og varaš viš akstri į Breiša­firši.

Fyrirsögn į frettabladid.is.                 

Athugasemd: Žaš er huggun harmi gegn aš óhętt verši aš aka į Faxaflóa. Margir blašamenn sjį ekki né skilja merkingu orša, reyna aš sleppa meš fljótfęrnislegu oršalagi. 

Hjį Vešurstofunni eru nokkur spįsvęši skilgreind og žeirra į mešal er svęšiš sem nefnt er Breišafjöršur. Žar meš er ekki sagt aš spįin vešurspįin gildi einungis fyrir sjóinn. Nei, hśn er lķka fyrir ašliggjandi landssvęši, noršanvert Snęfellsnes, Dalasżslu og sunnanverša Vestfirši.

Ég dreg stórlega ķ efa aš starfsfólk Vešurstofunnar hafi oršaš žaš žannig sem segir ķ fyrirsögninni. Žį vęri mikiš aš.

Tillaga: Engin tillaga.

7.

„City sendi frį sér tilkynningu žar sem sagt var aš nišurstašan hefši veriš višbśin.

Frétt kl. 20:20 ķ Rķkisśtvarpinu 16.2.2020.                 

Athugasemd: Žetta er ekki vel oršaš. Hvernig nišurstaša er „višbśin“? Lķklega hefur blašamašurinn įtt viš aš félagiš hafi bśist viš nišurstöšunni. Af hverju er ekki sagt frį į einföldu mįli?

Jś, lķklega hefur hann žżtt žetta beint śr ensku: „The ban was expected“.

Tillaga: Engin tillaga.


Leita af, vešur ķ kortunum og banaslys į sjómönnum

Oršlof

Eignarfallsflótti

Eitt fyrirbrigši, sem ég gęti nefnt ķ žessu sambandi, er žaš sem Helgi Skśli Kjartansson nefnir eignarfallsflótta ķ samnefndri grein sem hann skrifaši fyrir um žaš bil tķu įrum. 

Ég hef svolķtiš gert aš žvķ aš fylgjast meš žessu fyrirbrigši og lęt hér fylgja nokkur dęmi:

Forsętisrįšherra į fįrra kosta völ, annarra en žį (ętti aš vera žeirra eša žess) aš ganga til samstarfs. (Fréttir ķ Rķkisśtvarpinu 28. janśar 1990)


Bókin Óljóš hefur alltaf stašiš hįlfpartinn ķ skugga Sjödęgru, meistaraverki (ętti aš vera meistaraverks) Jóhannesar [śr Kötlum] frį 1955. (Skólaritgerš ķ Menntaskólanum viš Hamrahlķš, desember 1989)


X er kominn ķ stjórn Guinness Peace Aviation, einni stęrstu (ętti aš vera einnar stęrstu) flugvélaleigu heims. (Rķkisśtvarpiš, 6. febrśar 1990)


Viš minnumst góšs drengs, fullan (ętti aš vera fulls) af starfsgleši. (Morgunblašiš, minningargrein 27. įgśst 1989, C 25)

Žessi dęmi sżna žaš aš jafnvel ķ virtustu fjölmišlum landsins getur mönnum oršiš hįlt į žessu.

Hugleišingar um ķslenskt lagamįl, blašsķšu 5, Kristjįn Įrnason. 

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Sigrar hennar ķ einlišaleik į risamótunum įttu sér staš frį įrinu 1978 til 1990.“

Frétt į blašsķšu  ķ Morgunblašinu 12.2.2020.               

Athugasemd: Oršalagiš er ekki vel vališ. Ķ fréttinni į ķžróttasķšunni er fjallaš um sigursęlan tennisleikara sem sigraši ķ mörgum keppnum į žessum įrum. Žar af leišandi hentar ekki aš segja aš „sigrar hennar įttu sér staš“.

Til aš skilja oršalagiš žarf aš huga aš „stašnum“ žar sem eitthvaš geršist.

Įrekstur kann aš eiga sér staš, ekki umferš.

Mótmęli eiga sér stundum staš į Austurvelli, ekki mótmęlaganga.

Afmęlisveisla į sér staš en sķšur įrafjöldi.

Ķ stuttu mįli oršalag ķ ręšu og riti žarf aš hęfa efninu. Annars „į eitthvaš sér staš“ eins og „žruma śr heišskķrum lęk“.

Oršalagiš aš eiga sér staš er miskunnarlaust misnotaš ķ fjölmišlum, sérstaklega ef skrifarar eru óvanir. Yfirleitt breytist ekkert žó oršalaginu sé sleppt. Sama į viš annaš jórtur ķ fréttum, til dęmis „um aš ręša“, „fer fram“ og įlķka.

Tillaga: Hśn sigraši į risamótum ķ einlišaleik frį 1978 til 1990.

2.

„… og talaši hann um aš fólk ętti alltaf aš bśast viš žvķ versta ķ fólki en leita af žvķ besta.“

Frétt į visir.is.                

Athugasemd: Leikari fékk Óskarinn og hélt ręšu af žvķ tilefni. Blašamašurinn skildi įbyggilega ręšuna enda var hśn į ensku. Hann įttar sig žó ekki į žvķ aš į ķslensku er leitaš aš, ekki af. Skiptir engu hvort leitaš sé aš kindum, leitaš aš hamingju, leitaš aš fólki eša öšru. Alltaf leitum viš .

Strax eftir žessa mįlsgrein kemur önnur, ekki skįrri:

Hann tileinkaši veršlaununum börnunum sķnum en ręšuna mį sjį hér aš nešan.

Tileinkaši mašurinn veršlaununum eša veršlaunin? Slęmt er vera „fallvilltur“ en verst aš hafa ekki žį tilfinningu fyrir mįlinu aš sagnoršin stjórna föllum nafnorša.

Blašamašurinn segir aš sami leikari hafi „fengiš Óskar fyrir framleišslu į kvikmyndinni 12 Years a Slave įriš 2014“. Jį, ekki fyrir gerš myndar heldur „framleišslu myndar“. Óvenjulegt oršaval.

Skyldi Kjarval hafa framleitt mįlverk, Halldór Laxnes framleitt Ķslandsklukkuna og Andri Snęr Magnason framleitt söguna Um tķmann og vatniš, Hildur Gušnadóttir framleitt tónlistina ķ Jókernum? Sé svo er vķsst aš blašamašurinn framleiddi fréttina.

Tillaga: … og sagši hann aš fólk ętti jafnan aš vera višbśiš hinu versta en sękjast eftir žvķ besta.

2.

„Ofsa­vešur ķ kortunum …“

Fyrirsögn į frettabladid.is.                

Athugasemd: Ekkert er aš óttast, vešriš er bara „ķ kortunum“. Sama er meš Wuhan-veiruna, hśn er bara ķ fréttunum.

Hvernig er hęgt aš fį blašamenn til aš hętta aš nota klisjur sem hafa enga žżšingu fyrir fréttir. Hvers vegna er „ofsavešur ķ kortunum“. Af hverju getur blašamašurinn ekki gert eins og kollegi hans į Rķkisśtvarpinu en sį fréttamašur sagši aš austanbįli vęri spįš į landinu į föstudaginn? Annar į sama mišli sagši illvišri spįš žann sama dag.

Jónas heitinn Kristjįnsson, fyrrum blašamašur segir į vef sķnum:

Góšur stķll felst alls ekki ķ aš kunna rétta stafsetningu. Menn geta fyrst byrjaš aš fįst viš stķl, žegar žeir kunna stafsetningu. Stafsetning er bara forsenda, sem allir žurfa aš kunna. Hśn er ekki millistöš og hvaš žį endastöš ķ leit okkar aš góšum stķl.

Og hann segir ennfremur (framsetningu breytt):

Vondur stķll einkennist af löngum mįlsgreinum og löngum mįlslišum. 

Af of lķtilli notkun sagnorša og hossi į stiršum nafnoršum

Af of mikilli notkun lżsingar- og atviksorša og smįorša yfirleitt. 

Af notkun žolmyndar og af stöšugum klisjum og endurtekningu.

Fjölmargir blašamenn hefšu gott af žvķ aš lesa vefsķšu Jónasar, sérstaklega žeir ungur og raunar allir. 

Tillaga: Ofsavešri spįš …

3.

Föstudagslęgšin er ekki „Denni dęmalausi“ sem kemur į laugardaginn.“

Fyrirsögn į visir.is.                 

Athugasemd: Ekki er ljóst hvaš į aš kalla žaš žegar blašamenn rugla oršaröšinni svo śr veršur bjįnaleg mįlsgrein. Fyrirsögnin er frekar ruglingsleg. 

Djśp lęgš sem nefnd hefur veriš „Denni dęmalausi“ er vęntanleg hingaš til lands į laugardaginn. Önnur lęgš kemur į föstudaginn og mun valda miklu óvešri en er hins vegar nafnlaus.

Hér hefši hjįlpaš aš setja kommu į eftir dęmalausi og sleppa „sem“, rétt eins og gert er ķ tillögunni hér fyrir nešan.

Engin prófarkalestur er į fjölmišlum og žvķ lekur öll vitleysa inn į fréttavefi. Engin gęšastefna er į žeim og allt bitnar į lesendum. Aldrei nokkurn tķmann hefur vef- eša prentmišill bešiš lesendur sķna afsökunar vegna illra geršra frétta. Žeir lįta eins og ekkert sé, žegja um yfirsjónir sķnar og halda sķšan įfram. Į fjölmišlamįli er žetta kallaš „yfirhylming“ og „samtrygging“. Hver į aš passa gęslumennina, „fjórša valdiš“?

Tillaga: Föstudagslęgšin er ekki „Denni dęmalausi“, hann kemur į laugardaginn.

4.

„Hįtt ķ 1.400 eru nś lįtnir į heimsvķsu af völdum kórónaveirunnar …“

Frétt į ruv.is.                  

Athugasemd: Ein fyrsta vķsan sem margir lęra er um afa og ömmu śti į Bakka. Heimsvķsa er žó allt öšru vķsi og ekki kvešskapur. Heimsósómi er žó annaš, fimmtįn erinda ljóš og sem ort var į 16. öld og Skįld-Sveinn talinn höfundur. Ķ žvķ er žetta erindi:

Hart mį holdi hefna,
žaš hefur svo margt til böls,
leti meš langa svefna,
lysting matar og öls.
Žį hann glešur sinn grįšugan kviš,
žykir žį jafnt sem öndin aum
einskis žurfi viš.

Eins og talaš śr mķnu hjarta (eša um mig). Stuttur en fróšlegur pistill eftir Tryggva Gķslasonar um veraldarviljann er hér.

Nś er ég kominn nokkuš śr vegi „heimsvķsunnar“ sem įšur er getiš. Lęt duga aš „heimsvķsa“ hafi veriš óžarft orš, sjį tillöguna.

Tillaga: Hįtt ķ 1.400 eru nś lįtnir ķ heiminum af völdum kórónaveirunnar …

5.

„Engin banaslys uršu į ķslenskum sjómönnum į sķšasta įri.“

Frétt kl. 7 ķ Rķkisśtvarpinu.                  

Athugasemd: Žetta er rangt, banaslysi veršur ekki į fólki. Fólk slasast og margir deyja. Sem betur fer hefur fréttinni veriš breytt og ofangreint oršalag er ekki aš finna ķ fréttinni sem er hér į ruv.is. Fyrirsögnin į žeirri frétt er góš:

Engin banaslys į sjó žrišja įriš ķ röš.

Ķ fréttinni į vefnum stendur og haft upp śr įrsskżrslu rannsóknarnefndar samgönguslysa:

Nefndin skrįši 57 atvik žar sem slys uršu į fólki.

Hefši ekki veriš nęr aš sleppa nafnoršasmitinu og segja til dęmis:

Skrįš er aš fimmtķu og sjö sinnum slasašist fólk.

Stjórnsżslulišiš skrifar sitt eigiš stofnanamįl žar sem nafnoršin rķkja. „Atvik“ gerast, „slys verša į fólki“.

Lķklega halda höfundar įrsskżrslu rannsóknarnefndar samgönguslysa aš stofnanamįliš sé farsęlast svo fjölmišlar og stjórnmįlamenn taki mark į skżrslunni. Lakara vęri ef höfundarnir séu ekki skrifandi. 

Atvik“ er vinsęlt orš hjį skżrslugeršarframleišendum rķkisins, ekki bara hjį rannsóknarnefnd samgönguslysa heldur lķka hjį Landspķtalanum-hįskólasjśkrahśsi og eflaust fleirum ķ žessum išnaši.

Hér įšur fyrr var sjaldan talaš um atvik ķ skżrslum eša fréttum og žvķ til sönnunar skašašist enginn lesan „atvik“ skaša af.

Svo koma nżjar kynslóšir, fólk sem ólst ekki upp viš lestur og hefur žvķ śr litlum oršaforša aš moša en treyst til aš framleiša skżrslur į stofnanamįli, žungar og illskiljanlegar eins og lagatextar almennt eru. Žetta fólk gerir sér ekki grein fyrir takmörkunum sķnum enda eru ritlist ekki kennd ķ hįskólum landsins. Sumir telja žaš góša skżrslu ef engin stafsetningavilla finnst ķ žeim. 

Kristjįn Įrnason segir um nafnoršastķlinn ķ erindi sem hann kallar Hugleišingar um ķslenskt lagamįl:

Žegar rętt er um sérhęft og uppskrśfaš mįlfar veršur mörgum tķšrętt um stofnanamįliš svokallaša og nafnoršastķlinn sem helst er talinn einkenna žaš. […]

En hvašan kemur žį nafnoršastķllinn? Ég hygg aš aš hluta til megi rekja hann til eins konar misskilinnar trśar į skżrleik hans eša tilfinningar um aš nafnoršastķllinn sé į einhvern hįtt hlutlęgari eša vķsindalegri.[…]

Viš sjįum sem sé aš nafnoršastķll er sérfyrirbrigši og engin įstęša til žess aš žeir sem semja lagatexta temji sér hann frekar en ašrir.

Męli meš žessu įgęta erindi sem Kristjįn flutti į fundi dómara og lögmanna įriš 1990. Į žrjįtķu įrum sem lišin eru hefur stofnanamįliš aldrei veriš „blómlegra“. Raunar svo aš blašamenn „kikna ķ hnjįlišunum“, „missa vatniš“ og rošna eins og unglingar į skólaballi žegar žeir komast ķ skżrslur frį rannsóknarnefnd sjóslysa, dagbók löggunnar og įlķka fyrirbęrum. Žeir kaupa allt oršalag rétt eins og höfundarnir séu ķslenskufręšingar og fornritasérfręšingar ķ hįskólum.

Bendir žetta ekki til til aš blašamennirnir séu engu skįrri en skżrslugeršarframleišendur, löggan og ašrir ķ išnašinum?

Veit žaš ekki, held’ša bara. 

Tillaga: Engin banaslys į sjó į sķšasta įri.

 


Gera tónlist, koma upp śr gólfinu og ķtrekašar vegalokanir

Oršlof

Hinn

Hęgt er aš nota įbendingarfornafniš hinn į undan dagsetningu en žaš er ekki naušsynlegt: hinn fimmta jśnķ fóru fram kosningar, fimmta jśnķ var haldin veisla.

Enn fremur žann: žann fimmta jśnķ var haldin veisla en sumir hafa žó amast viš žeirri mįlnotkun.

Mįlfarsbankinn.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„… og aš lķk­ind­um fer val į nżj­um for­manni fram fyrst ķ sum­ar.“

Frétt į mbl.is.               

Athugasemd: Óvķst er viš hvaš er įtt ķ tilvitnašri mįlsgrein. Veršur vališ snemma sumars eša  ķ fyrsta lagi ķ sumar?

Fréttin einkennist af ofnotkun į orštökum og oršatiltękjum sem stundum eiga ekki viš. Raunar er góš regla aš foršast orštök, mįltęki og klisjur, skrifa hreint mįl.

Fréttin er mjög illa fram sett og skilst ekki vel. Mįlsgreinar eru langar og flóknar og stundum er ekkert samhengi ķ žeim. Skortur į punktum er įtakanlegur og stķllinn sundurlaus.

Ķ fréttinni segir:

Ef FDP hefši ekki viljaš koma sķn­um manni til valda eft­ir žess­ari leiš, hefši hann hafnaš kjör­inu um leiš og žaš kom fram, og CDU hefši sömu­leišis dregiš at­kvęši sķn til baka um leiš og ķ ljós kom ķ hvaša fé­lags­skap flokk­ur­inn vęri kom­inn.

Ég skil ekki žessa mįlsgrein. Hef feitletraš aš sem er óljóst.

Hér er önnur tilvitnun ķ fréttina:

Ramelow sósķ­alisti hef­ur veriš sam­bands­lands­for­seti ķ Thür­ingen frį žvķ 2014 viš įnęgju meiri­hluta ķbśa en nś var rįšgert aš steypa hon­um af stóli – CDU og FDP neitušu aš vinna meš hon­um, og sam­starf meš SPD hefši ekki dugaš.

Hér er sagt aš mašurinn hafi veriš forseti „viš įnęgju“ meirihluta ķbśa. Gęti veriš aš blašamašurinn eigi viš aš hann hafi notiš stušnings meirihluta ķbśa eša flestir hafi veriš įnęgšir meš störf hans?

Hętti meirihluti žings aš styšja forseta er ekki veriš „aš steypa honum af stóli“. Blašamašurinn misskilur oršalagiš. Lżšręšisleg kosning steypir ekki forseta af stóli. Hins vegar hefur komiš fyrir aš her hafi steypt forseta af stóli og žį er žaš gert meš valdi.

Ķ fréttinni segir:

Flokk­ur­inn er ķ meiri hįtt­ar krķsu, hef­ur tapaš miklu fylgi mešal ann­ars til AfD og žarf aš fóta sig ķ nżju um­hverfi.

Engin tilraun er gerš til aš skżra nišurlag mįlsgreinarinnar. Er flokkurinn kominn ķ önnur verkefni, til dęmis gatnahreinsun?

Hér er önnur mįlsgrein, illskiljanleg:

Ašdrag­and­inn aš žessu var sį aš frį sam­bands­lands­kosn­ing­um ķ vet­ur hef­ur reynst Bodo Ramelow śr Sósķ­al­ista­flokkn­um (Die Lin­ke) ómögu­legt aš mynda stjórn, enda reru hęgri­menn aš žvķ öll­um įrum aš svo yrši ekki.

Eftirfarandi hefši veriš mun skįrra:

Frį sam­bands­lands­kosn­ing­um ķ vet­ur hef­ur Bodo Ramelow śr Sósķ­al­ista­flokkn­um (Die Lin­ke) ekki tekist aš mynda stjórn enda böršust hęgri­menn gegn honum.

Gera mį athugasemdir viš fjölmargt annaš ķ fréttinni. Nišurstašan er sś aš blašamašurinn er ekki vel skrifandi og fęr greinilega enga ašstoš frį samstarfsmönnum eša yfirmönnum. Fréttin er stórskemmd og ekki lesendum bjóšandi. Įhugamönnum ķ žżsk stjórnmįl er aftur į móti bent į vel skrifaša grein eftir Hjörleif Guttormsson į blašsķšu 15 ķ Morgunblašinu 11.2.2020.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Hśn hefur veriš aš gera rosa flotta tónlist ķ mjög mörg įr …“

Frétt į ruv.is.               

Athugasemd: Tónskįld semja tónlist. Śtilokaš er aš segja aš žau „geri tónlist“. Blašamönnum ber aš lagfęra oršalag eins og žetta. Sé žaš ekki gert fęr vitleysan vęngi og dreifist mešal okkar sem eigum žaš til aš ruglast aušveldlega. Viš veršum žį „gerendur“; „gerum tónlist“, „gerum söng“, „gerum sögur“ og „gerum upplestur“.

Sama er meš rithöfunda, žeir skrifa og semja.

Svo mį alveg ķhuga hvaš „rosa flott tónlist“. Mér finnst žetta afar kjįnalegt oršalag.

Tillaga: Hśn hefur veriš aš semja frįbęra tónlist ķ mjög mörg įr …

3.

„Eminem kom óvęnt upp śr gólfinu į Óskarnum og tók eitt sitt žekktasta lag.“

Fyrirsögn į visir.is.                

Athugasemd: Varla hefur nokkur komiš upp śr gólfi frį žvķ selurinn ķ Eyrbyggju kom upp śr eldgrófinni (hlóšunum) foršum daga.

Margir vita aš hlerar eru į gólfi leiksviša og koma žar stundum upp skemmtikraftar öllum aš óvörum. Lesendur Vķsis vita žó ekki hvernig söngvarinn Eminem birtist žvķ blašamašurinn blašrar svo mikiš:

Ķ fréttinni er hann sagšur:

  1. Hafa komiš upp śr gólfinu
  2. Stoliš senunni
  3. Birst į svišinu
  4. Stigiš į svišiš

Aš hętti óvandašra blašamanna les höfundurinn ekki skrifin yfir eša ber ekki skynbragš į žaš sem hann skrifar. Hann lętur allt flakka og ber enga viršingu fyrir lesendum. Verst er žó aš  ritstjórninni viršist alveg sama žó skemmdar fréttir séu bornar į borš fyrir lesendur.

Hvort er žįgufalliš Óskarnum eša Óskarinum?

Ķ Eyrbyggju segir:

Žaš var tķšinda aš Fróšį žaš sama kveld, er Žóroddur hafši heiman fariš, aš mįleldar voru gervir og er menn komu fram sįu žeir aš selshöfuš kom upp śr eldgrófinni. Heimakona ein kom fyrst fram og sį žessi tķšindi. Hśn tók lurk einn er lį ķ dyrunum og laust ķ höfuš selnum. Hann gekk upp viš höggiš og gęgšist upp į įrsalinn Žórgunnu. Žį gekk til hśskarl og barši selinn. Gekk hann upp viš hvert högg žar til aš hann kom upp yfir hreifana, žį féll hśskarl ķ óvit. Uršu žį allir óttafullir žeir er viš voru.

Žį hljóp til sveinninn Kjartan og tók upp mikla jįrndrepsleggju og laust ķ höfuš selnum og varš žaš högg mikiš en hann skók höfušiš og litašist um. Lét Kjartan žį fara hvert aš öšru en selurinn gekk žį nišur viš sem hann ręki hęl. Hann barši žar til aš selurinn gekk svo nišur aš hann landi saman gólfiš fyrir ofan höfuš honum og svo fór jafnan um veturinn aš allir fyrirburšir óttušust mest Kjartan.

Blašamašurinn į žó allt betra skiliš en selurinn.

Tillaga: Engin tillaga.

4.

Ķtrekašar vega­lok­an­ir.“

Fyrirsögn į mbl.is.                

Athugasemd: Fjórtįn sinnum ķ vetur hefur veginum um Sśšavķkurhlķš veriš lokaš og blašamašurinn kallar žetta „ķtrekašar veglokanir“.

Blašamašurinn er vķs til aš halda žvķ fram aš markheppin leikmašur hafi „ķtrekaš“ skoraš mörk. Hann gęti allt eins haldiš žvķ fram aš einhver sem hann žekkir bursti tennurnar „ķtrekaš“ į morgnanna. Vera mį aš blašamašurinn hafi „ķtrekaš“ skrifaš frétt ķ Moggann į sķšustu vikum.

Margir misnota atviksoršiš „ķtrekaš“ nęr daglega. Hóf er į öllu best en misnotkun er alltaf slęm. Oršiš ętti fyrst og fremst aš nota sparlega, žegar eitthvaš hefur stundum gerst aftur.

Ekki skilja śtundan įgęt orš eins og oft, stundum, margoft, endurtekiš, aftur, aftur og aftur, og įlķka sem stundum er hęgt aš nota og eru skżrari en upptuggan „ķtrekaš“.

Lķklega er ķtrekaš dregiš af žvķ aš reka aftur til dęmis erindi. Žį er „ķt“ hugsanlega heršandi forskeyti. Ķ ķslenskri oršsifjabók į mįliš.is er sagt aš žaš sé frį 17. öld og merki aš endurtaka eša įmįlga. Oršiš er rakiš til žżsku.

Tillaga: Veginum margoft lokaš.

5.

„Ég var svo hljóšlįt aš ég heyrši eig­in and­ar­drįtt.“

Frétt į mbl.is.                 

Athugasemd: Žessi orš eru höfš eftir stślku sem var nęrri hermanninum sem myrti tuttugu og nķu manns ķ Thailandi fyrir skömmu.

Į myndbandi segir stślkan frį reynslu sinni og mešal annars žetta:

I was so quiet I could hear my breath.

Blašamašurinn žżšir enska oršiš „guiet“ sem hljóšlįt og er žaš įgętt žó ég velti hér vöngum yfir žżšingunni. Hljóšlįtur er haft um žį sem ekki gefa frį sér mikiš hljóš eins og segir ķ oršabókinni.

Fólk getur vissulega veriš hljóšlįtt en einnig vélar og tęki. Til dęmis heyrist yfirleitt ekkert ķ Makkanum mķnum og ég veit aš allir rafmagnsbķlar eru miklu hljóšlįtari en metanbķllinn minn.

Hér er ég eiginlega bśinn aš mįla mig śt ķ horn ķ umfjöllun minni um žżšinguna. Finnst hśn ekki alveg passa en get vart komiš meš ašra tillögu meš viti. Mį vera aš stślkan hafi haft hljótt, veriš algjörlega kyrr, ekki bęrt į sér og svo framvegis. Sumir segjast hafa ekki bęrt į sig og žannig heyrt eigin hjartslįtt.

Nišurstašan er žó žessi aš kunnugleg ensk orš er stundum ekki hęgt aš žżša beint į ķslensku. Ekki er nóg aš oršalagiš skiljist.

Tillaga: Engin tillaga.

6.

„Mašur er einhvern veginn alltaf aš spila viš lišin ķ deildinni …“

Frétt į ruv.is.                 

Athugasemd: Žessi orš eru höfš eftir leikmanni efstu deildar kvenna ķ handbolta. Ekki er hęgt aš skilja žau og enn sķšur hęgt aš skilja fréttamanninn sem skrifar oršrétt eftir višmęlanda sķnum en gerir enga tilraun til aš lagfęra žaš sem hann segir.

Ķ upphafi fréttarinnar segir žessi višmęlandi:

Ég įtti nś von į žessu, viš spilum viš žęr [ķ Olķsdeildinni] į laugardeginum fyrir, žannig aš žaš eru ótrślegar tilviljanir ķ žessu.

Ekki er žetta nś vel oršaš og blašamašurinn reynir ekki aš lagfęra eins og honum ber.

Eftirfarandi er lķklega skįrra og nęr žvķ sem višmęlandinn į viš:

Ég įtti nś von į žessu. Viš munum spila viš žęr [ķ Olķsdeildinni] laugardeginum į undan. Tilviljanirnar eru oft ótrślegar.

Aušvitaš er skżrara aš tala um leik sem veršur įšur, tvisvar ķ sömu vikunni eša laugardeginum į undan. Svo er žaš žetta eilķfa „žannig aš …“ sem er oršiš ansi leišgjarnt sem hefur breyst ķ einhvers konar „hikorš“ eša mįlalengingu.

Ķ fréttinni er žetta haft eftir öšrum višmęlanda:

Fram er fyrirstašan nśna og aušvitaš ętlum viš aš komast ķ gegnum žaš.

Komast ķ gegnum hvaš? Fyrirstaša er nafnorš ķ kvenkyni og žvķ žarf aš „komast ķ gegnum hana“.

Er annars ekki mįlfarsrįšunautur starfandi ķ Rķkisśtvarpinu? Hann žyrfti aš ręša viš ķžróttafréttamennina og benda žeim į aš „rķkjandi“ Ķslandsmeistari eša bikarmeistari er ekki til. Valur getur til dęmis ekki veriš bęši „rķkjandi“ Ķslandsmeistari og Ķslandsmeistari. Er žaš nokkuš?

Tillaga: Engin tillaga.


Einhverjar tafir, drįpsmašur og fjarlęgja burt

Oršlof

Kinnhestur

Alloft hef ég veriš spuršur aš žvķ hvaš liggi aš baki no. kinnhestur. Ég hef svaraš žvķ til aš hér sé į ferš bżsna gangsętt myndmįl er vķsi til žess er hestur rķšur į vanga/kinn žess er fyrir pśstrinum veršur.

Oršiš er kunnugt ķ fornu mįli og algengt allar götur sķšan, t.d.:

žį gefur hann henni kinnhest og sér hvernig öllu er hįttaš, žegar hśn kollsteypist af högginu (m19 (ŽjóšsJĮ II, 463));

hann žoldi bönd og hįlshögg, kinnhesta og hrękingar (f13 (Ķslhóm 49v26));

Svķviršing er ķ slķkum oršum .... og laust hana kinnhest (s13 (Mork 2));

Finnbogi sat į baki og reiš aš honum og sló hann kinnhest [vl. kinndrep (m16)] svo aš žegar féll hann ķ óvit (m14 (ĶF XIV, 317)).

Fręgasti kinnhestur Ķslandssögunnar er vitaskuld kinnhestur sį er Gunnar laust Hallgerši:

lżstur hana kinnhest. Hśn kvašst žann hest muna skyldu og launa ef hśn mętti (ĶF XII, 124 (48.k.));

„Žį skal eg nś,” segir hśn, „muna žér kinnhestinn ... (ĶF XII, 189 (77.k.)).

No. kinnhestur er aš vķsu ekki nefnt ķ oršsifjabókum en dęmi śr Gķsla sögu Sśrssonar viršist mér taka af allan vafa um hvaš aš baki liggi, sbr. (śtg. Finns Jónssonar):

Žį gengur Žorgrķmur aš honum [Geirmundi] og slęr hann kinnhest og męlti; „Far nś žį ef žér žykir nś betra.” „Nś skal fara,” sagši hann, „žó aš nś sé verra en vit žaš fyrir vķst aš hafa skal eg vilja til aš fį žér žar fylu [‘mertrippi (stįlpaša meri)’ > ‘löšrung’] er žś fęr mér fola [‘kinnhest’ > ‘snoppung’] og er žó varlaunaš [‘vanlaunaš’]” (Gķsl29, 24).

Žetta viršist bera aš skilja svo aš Geimundur vill gjalda Žorgrķmi kinnhestinn rķflega en finnst žaš žó ekki nóg.

Žess skal loks getiš aš ķ rķmum af Hrólfi kraka er kunnugt afbrigšiš kinnfoli:

*Kinnfolum hśn kvašst ei vön né kjafta hnjįtum (m17 (Rķm IV, 65)).

Mįlfarsbankinn, 251. pistill Jóns G. Frišjónssonar.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Žaš eru lķfsglašir dagar framundan!“

Auglżsing frį nova.is.               

Athugasemd: Svo er lķfiš aš sama daginn er einn hamingjusamur og kįtur er annar dapur og žreyttur. Žegar einhver vinnur ķ lottóinu er annar aš jarša ęttingja.

Ašeins fólk getur veriš lķfsglatt. Uppgeršarkęti glešur fįa og illa valin orš gera fįum vel. Ofnotkun vinsęlla orša getur „gengisfellt“ žau, dregiš śr mikilvęgi žeirra.

Svo er meš dagana, žeir geta varla veriš „lķfsglašir“ og enn sķšur vegna skilyršisins, aš ég žurfi aš kaupa eitthvaš til aš njóta žeirra.

Svo finnst mér alveg ómögulegt aš byrja skrifaš mįl į „žaš er“.

„Žaš“ hvaš?

Skrifari sem reynir aš sneiša hjį svona oršalagi og um leiš batna skrifin.

Tillaga: Nęstu dagar verša skemmtilegir.

2.

Ein­hverj­ar um­feršartaf­ir uršu vegna įrekst­urs­ins.“

Frétt į mbl.is.                

Athugasemd: Margir gera engan greinarmun į óįkvešnu fornöfnunum nokkur og einhver. Žetta mį glöggt sjį ķ ofangreindri tilvitnun sem er įgętt aš bera saman viš tillöguna hér fyrir nešan.

Ķ Mįlfarsbankanum segir:

Ķ stašinn fyrir oršiš einhver fer oft betur t.d. į oršunum nokkur og fįeinir. 

Hann var ķ burtu ķ fįeina daga. (Sķšur: „hann var ķ burtu ķ einhverja daga“.) 

Žetta kostar nokkrar milljónir. Kostnašurinn skipti milljónum. (Sķšur: „žetta kostaši einhverjar milljónir“.)

Fjölmargir nota „einhver“ og halda aš žaš skżri frįsögnina en žvķ mišur er ekki alltaf svo. „Einhverjir bķlar skemmdust“ er sagt ķ staš žess aš segja aš nokkrir eša fįeinir bķlar skemmdust.

Tillaga: Umferš tafšist vegna įrekst­urs­ins.

3.

„Dęmd­ur drįpsmašur tek­inn į nż.“

Frétt į mbl.is.                

Athugasemd: Almennt er sį sem hefur viljandi oršiš öšrum aš bana kallašur moršingi, hann myrti og var dęmdur. Drįpsmašur er afar sjaldgęft orš og gamalt ķ mįlinu en ekki ķ žessu sambandi.

Jón Trausti orti įhrifamikiš og fallegt kvęši sem nefnist Vendetta og ķ žvķ stendur:

Žaš er hann, - žessi fantur sem fyrirleit mig,
og fótum tróš lög mķn og rétt,
sem nķšst hefir į mér og bśiš mér böl, 
og blóši į kyrtil minn slett.
- En var hann ei dreginn sem drįpsmašur fram,
og dęmdur aš rķkisins lögum? -
Nei, blóš fyrir blóš! Žaš var mįltęki mitt
į mķnum įgętisdögum 

Ķ fréttinni segir:

Fljót­lega bįr­ust bönd­in aš kęr­asta hinn­ar lįtnu, manni į fimm­tugs­aldri sem ekki hitt­ist fyr­ir į vett­vangi en žegar var lżst eft­ir og hand­tók lög­regla hann mótžróa­laust rśmri klukku­stund sķšar. 

Lķklega er blašamašurinn góšur ķ norsku en lakari ķ ķslensku. Hann segir aš meintur „drįpsmašur“ „hittist ekki fyrir į vettvangi“. Sé žessi „norska“ žżdd į ķslensku er įtt viš aš sį grunaši hafi ekki veriš į žar sem lķkiš fannst, žaš er į vķšfręgum vettvangi.

Einnig segir ķ fréttinni:

Mašur­inn hef­ur sętt yf­ir­heyrsl­um ķ dag …

Żmsu žurfa menn nś aš sęta. Sögnin aš sęta merkir mešal annars aš verša fyrir. Almennt er ekki talaš um aš grunaš fólk sęti yfirheyrslum heldur yfirheyrt.

Loks er žaš žetta śr fréttinni:

Sį sem nś er grunašur lauk afplįn­un sinni įriš 2018 og hegg­ur žvķ ķ sama knérunn reyn­ist hann sek­ur um drįpiš ķ gęr.

Blašamašurinn segir aš meintur moršingi hafi įšur drepiš mann og fengiš dóm fyrir. Nś heggur hann ķ sama knérunn. Žaš žżšir einfaldlega aš annaš hvort hefur hann drepiš sama manninn tvisvar eša tvo śr sömu ętt eša fjölskyldu. Ég er nokkuš viss um aš hver mašur deyi ašeins einu sinni svo rökréttast er aš įlykta aš nś hafi hann drepiš einhvern śr sömu ętt.

Knérunnur er samkvęmt oršabókinni ęttarlķna, ęttarröš ķ beinan ęttliš. 

Ķ Mįlfarsbankanum segir:

Oršatiltękiš aš höggva/vega ķ sama knérunn merkir: gera e-m sams konar miska į nż eša gera žaš sama aftur. Oršiš knérunnur merkir: ęttarlķna, grein ęttar.

Samkvęmt žessu mętti meš velvild segja aš blašamašurinn hafi ekki fariš rangt meš, „drįpsmašurinn“ hafi bara drepiš į nż. 

TillagaDęmd­ur moršingi drepur aftur.

4.

„Frakk­ar staš­festa fimm nż Wu­han-veiru smit.“

Fyrirsögn į visir.is.                

Athugasemd: Stundum er oršalag į vefmišlum įkaflega skrżtiš og sömu oršin eru endurtekin sķ og ę. Sögnin aš stašfesta er eitt žeirra. Gott orš en notkunin er einhęf og tilbreytingarlaus. 

Heimild fréttarinnar er vefur AP, en žar segir ķ fyrirsögn:

France confirms 5 new cases of virus.

Blašamašurinn žżšir samviskusamlega, eiginlega vélręnt: „Frakkar stašfesta“. 

Mįlfręšilega er ekkert aš žessu žó svo aš oršabókin segi merkinguna vera segja eitthvaš sé rétt, segja aš einhverju sé svona hįttaš.

Hér įšur fyrr var eitthvaš stašhęft, fullyrt eša kenning kom fram um aš eitthvaš vęri meš tilteknum hętti. Stundum er fullyršingar veriš hraktar meš rökum en annaš stašfest.  

Alfred Wegener lagši fram landrekskenningu įriš 1915. Um 1968 kom fram flekakenningin. Bįšar skżra rek jaršfleka, hvort meš sķnum hętti og nś eru žetta almennt višurkenndar stašreyndir, stašfestar meš rökum.

Frakkar hafa eflaust tilkynnt um hugsanlegt veirusmit og svo getaš stašfest aš žetta sé Wuhan veiran.

Einhęft oršalag er til skaša. Fjölmišlar hafa mikil įhrif, bein og óbein. Afskaplega er žaš nś vont žegar blašamenn žżša vélręnt śr erlendum mįlum.

Tillaga: Frakkar tilkynna um fimm manns meš Wuhan veiruna.

5.

Žessi strįkur baš um treyju leikmannsins og fékk hann ósk sķna uppfyllta įšur en öryggisveršir žurftu aš fjarlęgja hann burt.“

Frétt į dv.is.                 

Athugasemd: Sögin aš fjarlęgja merkir aš taka ķ burtu, setja fjarri eins og oršiš bendir til. „Fjalęgja ķ burtu“ er žar af leišandi tvķtekning, sambęrilegt viš aš fara meš ķ „burtu burtu“. Oršalagiš bendir ekki til žess aš blašamašurinn hafi mikinn oršaforša.

Ķ byrjun er įbendingarfornafniš žessi feitletraš. Fornafninu er ofaukiš žarna, hefur engan tilgang sem augljóslega mį sjį sé fréttin lesin.

Ķ lokin segir:

Žaš hafši engin įhrif į krakkann unga sem fór skęlbrosandi af velli eins og mį sjį hér.

Fréttin fjallar um lķtinn dreng sem hleypur inn į fótboltavöll og leikmašur gefur honum treyjuna sķna. Hann er żmist kallašur strįkur eša krakki. 

Fréttin er stķllaus, illa skrifuš, og ekki vottar fyrir neinum tilžrifum ķ blašamennsku. 

Tillaga: Drengurinn fékk treyju leikmannsins įšur en öryggisveršir leiddu hann į brott.


Veršur nęsta skjįlftahrina viš Reykjanesvita?

200205 Landris v GrindavķkLķšur nś aš lokum jaršskjįlftahrinunnar noršan viš Grindavķk. Fór žį svo sem vķsindamenn spįšu aš kvikan sem olli landrisinu komst ekki upp į yfirboršiš enda var hśn frekar lķtil, męldist 0,001 rśmkm. Engu aš sķšur lyftist landiš og žaš hefur įn efa veriš lęrdómsrķkt fyrir jaršfręšinga aš fylgjast meš og lęra.

Einna athyglisveršast fyrir leikmenn er žessi litrķka mynd sem sżnir risiš til 1. febrśar 3,5 cm. Rauši liturinn sżnir mest. Takiš eftir hvaš įhrifin af kvikuinnskotinu eru mikil. Land aflagast į um eitt hundraš ferkm svęši.

Annaš finnst mér athyglisvert og žaš er hvar jaršskjįlftahrinan byrjaši og hvar og hvernig hśn endar. Munum aš jaršskjįlftar eru ekki nęrri žvķ alltaf fyrirbošar um eldgos. Jörš skelfur vegna jaršskorpuhreyfinga, flekar fęrast til og svo framvegis.

Žróun jaršskjįlfaTil hlišar er kort frį Loftmyndum sem sżnir jaršhręringar frį žvķ fyrir allt aš sex mįnušum. Į žvķ sést aš jaršskjįlftar verša viš sušvestanvert Kleifarvatn. Sķšar verša skjįlftar viš austanvert Fagradalsfjall og žeir fęrast vestur yfir fjalliš. Loks byrja skjįlftar noršan viš Grindavķk og žį hefst landrisiš. Veit ekki hvort komu fyrr, skjįlftarnir eša landrisiš.

Skjįlftar viš GrindavķkSé mišaš viš Grindavķkurveginn sem sjį mį raušmerktan į gręna kortinu žį er greinilegt aš flestir skjįlftarnir eru komnir vestur fyrir hann. Myndin er frį Vešurstofunni og er tveggja daga gömul.

Sķšan hefur žaš gerst aš skjįlftunum hefur fękkaš aš miklum mun eins og sést į nešsta kortinu sem er frį žvķ ķ morgun. Ķ dag hafa žó oršiš nokkrir snarpir skjįlftar austan megin viš veginn og eru žeir aš öllum lķkindum afleišing af skjįlftahrinunni og breytingum į sprungum, misgengjum, į svęšinu.

Aš öllum lķkindum mun jaršskjįlftunum viš Grindavķk halda įfram aš fękka en žó er hugsanlegt aš hrina verši nęr Reykjanesvita en žar viš varš skjįlfti upp į 3,9 žann 18. janśar.

020207 b

Žaš sem hér er skrifaš eru ašeins leikmannsžankar, pęlingar sem oršiš hafa til įn nokkurrar žekkingar ķ jaršfręši. Sé litiš ķ Tarrot spil, kaffibolla, innyfli slįturdżra og til drauma spakra manna leišir allt aš sömu nišurstöšu, skjįlftavirkni į Reykjanesskagaa heldur įfram um ókomna tķš.


Nęsta sķša »

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband