Bloggfęrslur mįnašarins, įgśst 2019

Dómarinn hraunaši, fullt af opnum hśsum og valkostir til aš velja

Oršlof

Ašlögun tökuorša

Hér koma fįein minnisatriši um ašlögun tökuorša aš ķslensku.

    1. Žegar um er aš ręša nafnorš žarf fyrst aš įtta sig į žvķ hvaša mįlfręšikyn hentar (kk., kv., hk.) žvķ aš žį fylgir beyging sjįlfkrafa į eftir. Skynsamlegt getur veriš aš fara yfir beygingu oršsins ķ öllum föllum og bįšum tölum og meš greini. Komiš geta ķ ljós agnśar sem gott er aš vita strax um.
    2. Žaš žarf aš sjį til žess aš ekki séu hljóš eša hljóšasambönd ķ oršinu sem ekki eiga sér fyrirmyndir ķ eldri ķslenskum oršum (t.d. danskt y, enskt w, sh o.s.frv.).
    3. Rithįttur: taka veršur afstöšu t.d. til žess hvort ritaš er i eša ķ, u eša ś, o eša ó o.s.frv. Best er aš halda sig viš stafi śr ķslenska stafrófinu.

Mįlfarsbankinn.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Fljótlega eftir žaš hófst barįtta hins góša og hins illa.“

Fyrirsögn į dv.is.       

Athugasemd: Žetta er ekki rangt oršaš. Oft er hnošast svo meš oršin ķ ritušu mįli aš lesandinn gefst hreinlega upp į lestrinum. Nįstaša gerir žar aš auki textann óžjįlan til lesturs.

Ķ fyrirsögninni hér aš ofan er óžarfi aš nota lausa (įkvešna) greininn, aš minnsta kosti ķ seinna skiptiš. Jafnvel mį alfariš sleppa honum en žaš kann aš vera smekksatriši.

Stundum er eins og margir blašamenn noti lausa greininn į ķslensku eins og hann er į ensku. „The big man“ veršur „hinn stóri mašur“ ķ staš žess aš segja stóri mašurinn. Ķ feitletraša tilvikinu er greinirinn kallašur višskeyttur. 

Enginn óįkvešinn greinir er til ķ ķslensku eins og ķ ensku. Žessi ķ staš sleppum viš višskeytta greininum žar sem žaš į viš, segjum stór mašur žegar enskumęlandi segja „a big man“.

Stundum mį sjį lausa greininn misnotašan. Betra er aš nota hann sparlega.

Tillaga: Fljótlega eftir žaš hófst barįtta milli góšs og ills.

2.

„Dómarinn hraunaši yfir hann.“

Fyrirsögn į dv.is.       

Athugasemd: Getur žaš veriš aš dómari „hrauni yfir“ einhvern? Fyrirsögnin vakti athygli mķna og ég fletti upp į sagnoršinu ef vera kynni aš ég skildi žaš ekki rétt.

Į mįliš.is segir aš oršiš merki žaš aš sżna yfirgang, vaša yfir einhvern.

Fréttin fjallar um nįunga sem var daušadrukkinn, neitaši aš blįsa ķ įfengismęli og svo segir:

Dómarinn sem dęmdi Saunders ķ fangelsi, las honum pistlinn. Sagši hegšun hans óįbyrga og aš hann hefši įtt aš vinna meš lögrelgunni ķ mįlinu.

Af žessum oršum mį draga žį įlyktun aš dómarinn hafi ekki „hraunaš“ yfir manninn heldur įminnt hann.

Žaš er tvennt ólķkt aš hrauna yfir einhvern og aš lesa einhverjum pistilinn.

Tillaga: Dómarinn las honum pistilinn.

3.

„Fullt af opnum hśsum.“

Fyrirsögn į Facebook.       

Athugasemd: Žį veriš er aš selja ķbśš eša hśs er hugsanlegum kaupendum bošiš ķ heimsókn til aš skoša. Ķ auglżsingum er žetta oršaš svo aš nś sé „opiš hśs“. Oršalagiš hefur unniš sér sess ķ mįlinu og allir vita aš žaš žżšir ekki aš allar dyr séu ólokašar, hśsiš sé galopiš.

Žetta er nś allt gott og blessaš. Hvernig eigum viš aš orša žaš žegar mörg hśs eru opin? Mikill munur er į opnu hśsi og opnum hśsum. Vķša kann aš vera bošiš ķ opiš hśs. Žaš veldur engum misskilningi.

Svo mį nefna aš oršalagiš er ķ eintölu og hefur įkvešna merkingu. Varla er neitt viš žaš aš athuga aš vķša sé opiš hśs, opiš hśs śt um allt, opiš hśs ķ flestum götum į Dalvķk

Tillaga: Vķša bošiš ķ opiš hśs.

4.

„Seg­ir far­ir Sżn­ar ekki slétt­ar.“

Fyrirsögn į mbl.is.        

Athugasemd: Hér er reglulega skemmtileg fyrirsögn. Oršalagiš aš segja farir sķnar ekki sléttar merkir aš segja frį óförum sķnum eša vandręšum. Fyrirtękiš heitir Sżn ehf og af fyrirsögninni mį rįša aš ekki gangi allt eins og ętlaš var į žeim bę.

Oršaleikir ķ fyrirsögnum eša meginmįli fréttamišla eru sjaldnast vel heppnašir, žaš sanna dęmin. Hér hefur žó tekist einstaklega vel til.

Ķ byrjun įrs 2017 birtist žessi fyrirsögn ķ Fréttablašinu:

Prestur barši Hallgrķm.

Frekar óhuggulegt og fyrirsagnahausar vęru vķsir meš aš fordęma prestinn ķ athugasemdadįlkum įšur en žeir leggja į sig žaš erfiši aš lesa fréttina. Skżringin er hins vegar sś aš Hallgrķmur er kirkjuklukka ķ Hallgrķmskirkju og presturinn barši į hana meš sleggju og hringdi žannig inn nżįriš.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Hér mį sjį valkostina sem einn af įskrifendum okkar fęr aš velja um …“

Auglżsing į blašsķšu 36 ķ Morgunblašinu 29.8.2019.      

Athugasemd: Nei, nei ... hjįlp. Žaš er ekki hęgt aš tala eša skrifa svona. Mįlsgreinin er einfaldlega illa samin. Žetta kallast hnoš sem er ekki er lesendum bjóšandi.

Stašan er sś aš Mogginn er aš safna įskrifendum og ętlar aš gefa einum žeirra bķl. Um žaš fjallar auglżsingin ķ blašinu. Ķ henni sjįst tveir bķlar og sį heppni mį velja annan žeirra. Į Moggamįli kallast žetta „valkostir“.

„Valkostur“ er varla orš, bastaršur. Tvö orš, val og kostur, sem nįnast merkja žaš sama. Annaš žeirra dugar alltaf. Ķ žokkabót segir ķ auglżsingunni aš įskrifandinn megi „velja um valkosti“. Hefši ekki dugaš aš segja aš sį heppni fįi aš velja annan hvorn bķlanna? 

Oršómyndin „valkostur“ er svona sambęrileg ef viš byggjum til og notušum „skrifritun“, bullorš sem myndaš er meš oršunum skrifa og rita. Svo gleymum viš okkur ķ hita leiksins og „skrifum skrifritun“.

Tillaga: Hér eru tveir bķlar sem einn af įskrifendum okkar fęr aš velja um …


Playlisti, vesturströnd Ķslands og bśbblubaš kvenna

Oršlof

Velkomin

Žegar almennt er veriš aš bjóša fólk velkomiš fer betur aš segja: velkomin (hk. ft.), heldur en aš nota eintöluna ķ karlkyni velkominn.

Mįlfarsbankinn.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

Föstudagsplaylisti Bjarna Ben ķ Hausum“

Fyrirsögn į visir.is.      

Athugasemd: Hvaš ertu aš setja śt į svona smįatriši, sagši vinur minn žegar ég hafši orš į žessari fyrirsögn ķ Vķsi. Ég benti honum aš smįatrišin geta haft grķšarleg įhrif: Oft veltir lķtil žśfa stóru hlassi, er stundum sagt.

„Ertu meš žetta lag į playlistanum žķnum,“ spyrja krakkarnir hverjir ašra og jafnvel fulloršnir orša žetta svona.

Į ensku er lagalisti į tölvu eša snjalltękjum nefndur „playlist“. Oršiš listi rķmar algjörlega viš enska oršiš „list“ og žvķ veršur til blendingurinn „playlisti“.

Svona samsuša į ķslensku og ensku orši getur varla veriš góš. Žetta er bara kęruleysi og afleišing af slķku žekkist ķ öšrum tungumįlum. Ķ dönsku eru ensk įhrif mjög mikil.

Ķ fréttum frį upphafi žessa įrs segir aš ķ dönsku séu um 12.000 tökuorš śr ensku, sem er um 10% af oršaforšanum. Ķ sömu fréttum segir til dęmis:

Mere irritation vękker det, når der i it eller erhvervslivet bruges oversmarte engelske udtryk, eller når man siger “rolig nu“ som er overtaget fra det engelske “easy now“, i stedet for “tag det roligt“, forklarer Henrik Gottlieb. nyheder.tv.dk.

Gera mį rįš fyrir aš ķslensk orš séu ekki fęrri en dönsk. Ķslenskan stefnir ķ sömu įtt og danskan.

Įbyrgš fjölmišla er mikil. Margir blašamenn freistast til aš fęra kęruleysislegt talmįl yfir ķ fjölmišla. Žannig verša enskar slettur samžykktar meš žögninni, enginn mótmęlir, blašamenn halda aš žetta sé ķ lagi og almenningur tileinkar sér žęr rétt eins og margir Danir hafa gert.

Spyrja mį hvort aš svona oršalag śr frétt į Vķsi sé žaš sem koma skal:

Bęši er ég enn mjög hępašur og … Lķfiš er mjög erfitt žessa stundina og ég gęfi allt til aš geta pśllaš smį Costanza. Fokking opin vinnurżmi.

Vissulega į fjöldi ķslenskra orša į sér rętur ķ öšrum tungumįlum eins og segir į Vķsindavefnum:

Tökuorš er orš, sem fengiš er aš lįni śr öšru mįli en hefur lagaš sig aš hljóš- og beygingarkerfi vištökumįlsins. Slķk orš eru fjölmörg ķ ķslensku. Oršin kirkja, prestur, djįkni, altari eru til dęmis öll gömul tökuorš. Mešal yngri tökuorša eru til dęmis dśkka, vaskur, kśstur, skrśbba, viskustykki og fjölmörg fleiri sem komin eru śr dönsku, og einnig gķr ķ bķl, jeppi, sjoppa sem sem öll eiga rętur at rekja til ensku.

Munum samt aš oršin sem žarna eru nefnd blöndušust inn ķ ķslenskuna į löngum tķma, og žį voru engar tölvur. Nś hverfist allt um tölvur. Viš fréttum, sjįum og heyrum flest allt sem „fréttnęmt“ er ķ heiminum örfįum augnablikum sķšar. Allt gerist mjög hratt, krafist er enn meiri hraša. 

Ķ öllum žessum lįtum gleymist fjölmargt, annaš tapast og tżnist. Skyndibitinn vomir yfir, meltingin fer śr lagi, fólk vekist vegna formeltrar fęšu sem fer oft illa ķ maga og lķšanin er almennt slęm. Illa gefiš fólk andskotast ķ athugasemdadįlkum fjölmišla į torlęsilegu mįli og skilur ekkert eftir nema vanlķša žeirra sem asnast til aš lesa. Ekki er furša žó kröfur komi upp um rólegra lķf, hęgeldašan mat, ljśfari stundir, bękur og innilegri samręšur og góšan félagsskap.

Margt bendir til žess aš daginn sem Jökullinn hverfur af Snjófelli verši ķslenskan horfin śr daglegu lķfi afkomenda okkar.

Tillaga: Föstudagslagalisti Bjarna Ben ķ Hausum.

2.

„„Svika­logn“ į vest­ur­strönd­inni į morg­un.“

Fyrirsögn į mbl.is.       

Athugasemd: Vesturströnd Ķslands er ekki til. Ekki heldur noršur- eša austurströnd landsins. Almennt er aš talaš um fjóršungana, og žį er oftast Vestfjöršum bętt viš. Eina landshlutaströndin er Sušurströndin. 

Žetta eiga blašamenn aš vita. Enginn fullyršir aš Akranes, Stykkishólmur eša Bśšardalur séu bęir į vesturströnd landsins.

Tillaga: „Svika­logn“ į vesturlandi į morg­un.

3.

„Hvaš er eiginlega mįliš meš bśbblubaš kvenna?“

Fyrirsögn į mbl.is.       

Athugasemd: Hęgt er aš kaup sįpur sem settar eru ķ bašker og freyša žęr mikiš, börnum į öllum aldri til ómęldrar gleši. Į einhvern óskiljanlegan hįtt viršast konur einstaklega hrifnar af slķkum böšum. Ķ vefśtgįfu Moggans er svona kallaš „bśbblubaš“.

Žroski fólks er mismunandi. Žegar bķlar rekast į er segja sum börn aš žeir „klessi“ į. Žegar dyrabjallan hringir er einhver aš „dingla“ og litlar sįpukślur ķ bašinu eru kallašar „bśbblur“. Ķ staš žess aš spyrja af hverju eša hvers vegna segja börnin: „Hvaš er mįliš meš“ hitt eša žetta

Ķ sjįlfu sér er ekkert aš žessu, verra ef blašamašurinn žekkir ekkert annaš. Stķllinn er óšum aš fletjast śt, veršur ómerkilegri meš hverju įrinu. Hversu margir vita hvaš stķll er? Żmsir vita žó um lyf meš žessu nafni og er trošiš į ónefndan staš, raunar žangaš sem tungumįliš viršist žegar komiš.

Tillaga: Hver vegna vill kvenfólk fara ķ freyšibaš?

4.

BBC seg­ir bras­il­ķska rįšamenn ekki hafa gefiš neina skżr­ingu į aš hafna fjįr­gjöf­inni …

Frétt į mbl.is.        

Athugasemd: Oršalagiš er óvenjulegt og getur varla veriš ešlilegt, viršist vera slök žżšing śr ensku. Į vef BBC segir:

Brazilian officials gave no reason for turning down the money. 

Žetta er greinilega heimildin og engin įstęša til annars en aš žżša žetta eins og segir ķ tilögunni hér fyrir nešan.

Ķ fréttinni segir ennfremur:

Full­yršir varn­ar­mįlarįšherra Bras­il­ķu, Fern­ando Azevedo e Silva, aš eld­arn­ir séu ekki stjórn­laus­ir …

Hvers vegna byrjar blašamašurinn mįlsgreinina į sagnorši? Fyrir vikiš veršur hśn stiršbusaleg, jafnvel tilgeršarleg. Miklu betur fer į žessu:

Varn­ar­mįlarįšherra Bras­il­ķu, Fern­ando Azevedo e Silva, fullyršir aš eld­arn­ir séu ekki stjórn­laus­ir …

Fleiri athugasemdir mętti gera viš oršalag ķ fréttinni. Blašamašurinn hefši aš ósekju įtt aš lesa hana yfir nokkrum sinnum meš gagnrżnu hugarfari.

Tillaga: BBC seg­ir bras­il­ķska rįšamenn ekki hafa gefiš neina skżringu į žvķ hvers vegna fjįrgjöfinni var hafnaš …

5.

„Er kostnašarsamt aš kaupa kylfur fyrir unga iškendur?“

Fyrirsögn į blašsķšu 4 ķ golfblaši Morgunblašsins 27.8.2019       

Athugasemd: Hérna er bókstaflega fariš yfir lękinn til aš sękja vatn. Žarna er ķ stuttu mįli veriš aš spyrja hvort kylfur séu dżrar? Sé svo af hverju aš nota lżsingaroršiš kostnašarsamur? 

Tillaga: Er dżrt aš kaupa kylfur fyrir unga iškendur?

6.

„Hver er kostnašurinn viš ęfingagjöld?“

Fyrirsögn į blašsķšu 16 ķ golfblaši Morgunblašsins 27.8.2019       

Athugasemd: Žetta er ein furšulegasta setning sem lengi hefur sést ķ fjölmišli. Hver er kostnašurinn viš 46.200 króna ęfingagjald? Jś, 46.200 krónur.

Golfblašiš viršist viš fyrstu sżn vera įgętt en viš nįnari athugun hefši mįtt lesa texta yfir fyrir birtingu. 

Į forsķšunni stendur:

Golf, góšur valkostur fyrir börn og unglinga.

Hvaš žżšir oršiš valkostur? Varla hefši žaš kostaš miklar žjįningar aš skrifa setninguna svona:

Golf, góšur kostur fyrir börn og unglinga.

Hér er fyrirsögn sem hefši mįtt orša betur:

Eigum aš skila įnęgšum kylfingum frį okkur.

Skila hvert? Žetta er endaleysa. Į ensku gęti žetta hljóšaš svona:

We should deliver happy golfers from us. 

Į ķslensku gengur žetta alls ekki vegna žess aš viš skilum ekki fólki eins og pökkum ķ pósti jafnvel žó enskmęlandi geti žaš meš oršinu „to deliver“.

Hvernig er best fyrir krakka aš stķga fyrstu skrefin ķ golfķžróttinni? 

Af hverju spyr blašamašurinn ekki hvernig best sé aš byrja ķ golfi. Er fallegra mįl aš nota hjįyrši ķ staš žess aš orša spurninguna į einfaldan hįtt.

Nafnoršafķknin hrjįir blašamenn. Į bašsķšu įtta er žessi fyrirsögn:

Mikil fjölgun iškenda į Akureyri.

Af hverju ekki:

Golfurum fjölgar į Akureyri.

Hęgt er aš gera athugasemdir viš ótalmargt ķ višbót. Blašiš er ekki beinlķnis illa skrifaš en greinilegt er aš į Morgunblašinu er enginn sem les yfir greinar og bendir blašamönnum į žaš sem betur megi fara. Hvernig geta menn žį lęrt og žroskaš hęfileika sķna?

Tillaga: Hvaš kosta ęfingarnar?


Handtaka framkvęmd og dašriš viš falliš

Oršlof

Innhalda

Réttur meš 290 hitaeiningum; póstkortiš sżnir nekt; hvaša efni eru ķ demanti?; ķ hvorri mįltķšinni er meiri fita?: ķ žessari tösku er allt sem žarf; ķ bókinni eru 5 sögur; ķ fiski af Ķslandsmišum er lķtiš af lķfręnum mengunarefnum. 

Žessum dęmum var breytt til aš losna viš sögnina aš innihalda.

Mįliš, blašsķšu 47 ķ Morgunblašinu, 22.8.2019.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Borgaraleg handtaka framkvęmd į óšum manni.“

Fyrirsögn į dv.is.      

Athugasemd: Fyrirsögnin er į ķslensku en hśn er arfaslęm. Undir įhrifum löggumįls er „handtaka framkvęmd į manni“. Athugiš, hann var ekki handtekinn. Nei, žetta er stofnanamįl ķ sinni ljótustu mynd.

Ķ fréttinni segir:

Almennir borgarar į Ķslandi hafa heimild til aš framkvęma handtöku samkvęmt lögum nr. 19/1991, um mešferš opinberra mįla. Ķ žeim segir aš hver sį sem stendur mann aš broti sem sętt getur įkęru og varšaš getur fangelsi mį framkvęma handtöku.

Žetta er afar illa samin endursögn śr lögunum. Hvergi ķ žeim er talaš um aš „framkvęma handtöku“ heldur er žetta sagt:

97. gr. 1. [Lögreglu] 1) er rétt aš handtaka mann ef rökstuddur grunur er į aš hann hafi framiš brot sem sętt getur įkęru, enda sé handtaka naušsynleg til aš koma ķ veg fyrir įframhaldandi brot, tryggja nįvist hans og öryggi eša koma ķ veg fyrir aš hann spilli sönnunargögnum. 

Sams konar heimild [og lögregla hefur] hefur hver sį sem stendur mann aš broti sem sętt getur įkęru og varšaš getur [fangelsi]. 2) Afhenda skal hinn handtekna lögreglunni tafarlaust įsamt upplżsingum um įstęšu handtökunnar og hvenęr hśn fór fram. 

Ķ lögunum er nįstašan frekar mikil sem ekki er til eftirbreytni. Hins vegar hefši blašamašurinn įtt aš taka annaš oršalag laganna sér til fyrirmyndar og įtta sig į žvķ aš slęmt mįl er aš „framkvęma handtöku į einhverjum“. Žarna er fyrirtaks sagnorši hent śt en aumlegt nafnorš tekiš ķ stašinn og hękjan er sögnin aš framkvęma.

Rétt er aš segja aš lögreglan handtekur fólk og borgurum er heimilt aš handataka ašra viš įkvešnar ašstęšur.

Allt annar og betri bragur var į frétt Rķkisśtvarpsins um sama atburš:

Almennir borgarar handtóku mann ķ Grafarvogi ķ dag.

Ekkert stofnanamįl žarna, ašeins sagt frį stašreyndum jafnvel žó heimild śtvarpsins hafi veriš … jį, DV. Fréttamanninum datt ekki ķ hug aš apa stofnanamįliš upp eftir sķšarnefnda fréttamišlinum. Óhętt er aš draga įkvešnar įlyktanir af žvķ.

Lķkast til veršur blašamašurinn aš „framkvęmda hugsun“ sķna upp į nżtt svo hann getiš bętt „framkvęmd fréttaskrifa“. 

Tillaga: Borgari handtekur óšan mann.

2.

„St. Louis eignast fótboltališ žar sem konur eru meirihlutaeigendur.“

Fyrirsögn į visir.is.     

Athugasemd: Žetta er illskiljanleg fyrirsögn vegna nįstöšunnar sem er meinleg. Žar aš auki er ekki reynt aš gefa nokkra skżringu į žvķ hvar ķ veröldinni St.Louis er.

Borgin er ķ mišrķkjum Bandarķkjanna og nefnd eftir Lśšvķk nķunda Frakklandskóngi sem rķkti frį 1226 til 1270. Hann var tekinn ķ helgra manna tölu og žess vegna heitir borgin „heilagur Lśšvķk“, Saint Louis, skammstafaš St. Luis.

Segja mį aš borgin hafi eignast fótboltališ, svona óeiginlega. Ašrir eiga lišiš, ekki borgin. Žetta er eins og aš segja aš Reykjavķk eigi KR en samt į žaš ekkert ķ félaginu.

Fyrirsögnin er illa samin. Enginn gerir athugasemdir og blašamašurinn er bara įnęgšur enda er hann ekki gagnrżninn į eigin skrif.

Tillaga: Konur eru meirihlutaeigendur ķ fótboltališi ķ St. Louis.

3.

Hitinn hafi veriš svo mikill aš hann hafi veriš meiri en tališ hefur veriš aš hann verši 2069 mišaš viš verstu afleišingar hnattręnnar hlżnunnar.“

Fyrirsögn į dv.is.      

Athugasemd: Getur DV ekki gert betur en žetta? Mįlsgreinin er illskiljanlegt hnoš og ekki lesendum bjóšandi. Žvķlķkt hnoš og rugl. Skemmd frétt.

Nafnoršiš hlżnun beygist svona: Hlżnun, hlżnun, hlżnun, hlżnunar.

Tillaga: Engin tillaga

4.

„Sao Paulo myrkvuš vegna reyks frį Amasóneldunum.“

Fyrirsögn į visir.is.      

Athugasemd: Eftir fyrirsögninni aš dęma hefur einhver slökkt ljósin ķ Sao Paulo ķ Brasilķu.

Į mįliš.is segir aš myrkva sé sagnorš. Merking žess er:

gera dimman, slökkva eša byrgja ljós; dimma […] So. er leidd af lo. myrkur.

Slökkvi ég į götuljósunum eru hef ég myrkvaš götuna. Séu engin ljós žar er gatan ekki myrkvuš aš nęturlagi žar er myrkur, dimmt. Ekki myrkvaš. Af žessu leišir aš žegar ljós eru slökkt er veriš aš myrkva. 

Borgin ķ fyrirsögninni er ķ myrkri vegna reyks. Er žį rétta aš segja aš hśn sé myrkvuš?

Tillaga: Myrkur ķ Sao Paulo vegna reyks frį Amasóneldunum.

5.

„Olķs deildar spįin 2019/20: Framarar hafa dašraš viš falliš en nś er komiš aš žvķ.“

Fyrirsögn į visir.is.      

Athugasemd: Agaleysi blašamanna, sérstaklega ķžróttablašamanna er stundum vandamįl. Fyrirsögnin er dęmi um misnotkun į orši sem hefur hingaš til haft įkvešna merkingu en er nś notuš ķ allt annarri. Žetta jašrar viš naušung.

Handboltališ sem er ķ fallbarįttu er sķst af öllu ķ „dašri viš falliš“, žaš er ekki hęgt aš orša žetta svona. Žetta er ekki einu sinni fyndiš.

Į mįliš.is segir um dašur: 

Sżna įstleitni, dufla, gefa undir fótinn.

Žaš er meš öllu ótękt aš umsnśa merkingu oršsins į žann hįtt aš ķžróttafélag sem er viš žaš aš falla śr efstu deild sé aš „dašra“ viš fall. Svona ber vott um žekkingarleysi į ķslensku mįli. Lesendum er enginn greiši geršur. Žvert į móti, sumir kunna aš halda aš žetta sé til eftirbreytni og tileinka sér žaš. Ķ žessu er fólgin įbyrgš fjölmišla, aš tala og skrifa rétt mįl.

Tillaga: Olķs deildar spįin 2019-20: Framarar hafa veriš nįlęgt falli en nś er spįin žeim ekki hagstęš.


Órįšiš vešur, eltingaleikur viš drauma og fjall lenti ofan ķ fjöru

Oršlof

Stofnanamįl

Ķ umręšu um mįlfar og mįlsniš ber svonefnt stofnanamįl oft į góma. Žetta er mįlsniš sem menn žykjast helst finna į żmsum gögnum frį opinberum stofnunum, s.s. skżrslum, įlitsgeršum o.ž.h. Ekki er aušvelt aš negla nįkvęmlega nišur hvaš viš er įtt, en žó viršist einkum fernt koma til įlita.

    • Ķ fyrsta lagi nafnoršastķll; aš nota nafnorš (oft leitt af sögn) og merkingarlitla sögn (t.d. vera) til aš segja žaš sem eins vęri hęgt aš segja meš einni sögn. Žannig er talaš um aš gera könnun ķ staš žess aš kanna, sagt aš fólksfjöldi aukist ķ staš žess aš fólki fjölgi, o.s.frv.
    • Ķ öšru lagi einkennist stofnanamįl af stiršum eignarfallssamböndum. Žannig er talaš um breytt fyrirkomulag innheimtu viršisaukaskatts ķ stašinn fyrir breytt fyrirkomulag į innheimtu viršisaukaskatts, aukning tekna starfsmanna fyrirtękisins ķ staš aukning į tekjum starfsmanna fyrirtękisins o.s.frv.
    • Ķ žrišja lagi eru langar og flóknar mįlsgreinar algengar ķ stofnanamįli. Dęmi: En til aš aušvelda stillingu og notkun talhólfs skal žess freistaš hér į eftir aš lżsa stillingarferlinu og žżša nokkur orš sem fram koma ķ enska textanum, sem byggšur er inn ķ kerfiš og gętu reynst torskilin.
    • Ķ fjórša lagi er oft talaš um stofnanamįl žegar setningagerš óķslenskuleg. Slķkt stafar oft annašhvort af žvķ aš um žżšingu er aš ręša, eša höfundur textans er ekki vanur aš orša hugsanir sķnar, nema hvorttveggja sé.

Mįlsniš og mįlnotkun.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Órįšiš vešur tek­ur viš.“

Fyrirsögn į mbl.is.     

Athugasemd: Órįš er nafnorš sem merkir óskynsamleg įkvöršun; žaš er órįš aš byrja į verkinu. Vegna veikinda getur fólk veriš meš órįši, sem er lķka nafnorš. Lżsingaroršiš er órįšur og frekar lķtiš notaš en er žó gert hér.

Gįtur eru sumar órįšnar, ašrar hafa veriš rįšnar. Margur er órįšinn, er tvķstķgandi, veit ekki hvaš hann gerir nęst. Žegar ekki hefur veriš rįšinn mašur ķ starf, stöšu eša embętti er sagt aš enn sé órįšiš.

Varla getur vešur veriš órįšiš, miklu frekar aš vešurfręšingurinn geti ekki rįšiš ķ framvinduna. 

Veikur mašur er meš rįši, sį sem įšur var tvķstķgandi er nś rįšinn ķ aš fara eftir įkvöršun sinni, rįšiš hefur veriš ķ stöšuna, 

Nś velti ég žvķ fyrir mér hvaš žaš er kallaš žegar vešriš er ekki órįšiš. Er žaš „rįšiš“ vešur? Žaš mį vel vera aš ég hafi hér rangt fyrir mér en ...

Tillaga: Óvissa ķ vešri nęstu daga.

2.

„Far­veg­ur Dragįr žornaši upp.“

Fyrirsögn į mbl.is.     

Athugasemd: Ég held aš farvegur sé ekkert annaš en sś leiš sem įin rennur eftir og oršabókin stašfestir žaš. Žar af leišandi er lķklegra aš Dragį hafi žornaš upp eša hętt aš renna frekar en aš farvegurinn hafi žornaš. Žaš er svo allt annaš mįl aš farvegurinn getur veriš žurr en žaš er afleišing af hinu fyrra. Til gamans mį spyrja hvort farvegur Dragįr sé žurr žegar rignir. 

TillagaDragį žornaši upp.

3.

„Kjötiš var sķšan selt į bęnadamarkaš į Hofsósi.“

Frétt į Rķkissjónvarpinu kl. 22, 19.8.2019.     

Athugasemd: Žetta er meinleg villa. Ég žurfti aš hlusta tvisvar į fréttina til aš sannfęrast um aš oršiš vęri selt en ekki sett. Hafi fréttamašurinn ekki mislesiš og fyrra oršiš er rétt žį er fallbeygingin röng. Ķ seinna tilvikinu vęri fallbeygingin rétt.

Yfirleitt eru fréttamenn Rķkisśtvarpsins vel mįli farnir og flestir sem lesa ķ śtvarpi og sjónvarpi skżrmęltir og kveša rétt aš.  

Villuleitarforrit gerir ekki athugasemd viš ranga fallbeygingu.

Tillaga: Kjötiš var sķšan selt į bęndamarkaši į Hofsósi.

4.

„Męšgur į Akureyri brugšu į žaš rįš aš flytja frekar til Svķžjóšar til aš elta drauma dótturinnar.“

Frétt į visir.is.      

Athugasemd: Į ensku er sagt „follow your dream“. Žeir sem bśa viš rżran oršaforša og lélegan skilning į ķslensku mįli halda aš žetta žżši: „eltu drauma žķna“.

Fréttin er ekki žżdd, heldur frumsamin. Hśn fjallar um Ķslendinga sem vilja flytjast til Svķžjóšar svo draumar žeirra megi rętast

Okkur dreymir og viš eigum drauma, okkur langar og viš žrįum eitthvaš. Viš eltumst ekki viš langanir okkar, óskir eša žrįr. Žaš er skelfilega vitlaust oršalag.

Tillaga: Męšgur į Akureyri brugšu į žaš rįš aš flytja frekar til Svķžjóšar svo draumar dótturinnar megi rętast.

5.

„Stór hluti Reynisfjalls féll ķ Reynisfjöru.“

Frétt į visir.is.      

Athugasemd: Ekki žarf annaš en aš lķta į landakort og žį kemur ķ ljós aš Reynisfjall er grķšarstórt og Reynisfjara agnarlķtil.

Fullyrša mį aš fyrirsögnin er fjarri žvķ aš vera góš og alls ekki sannleikanum samkvęm.

Vķsir birtir mynd af hruninu og segir:

Lögreglan į Sušurlandi birtir ķ dag mynd sem sżnir umfang grjóthrunsins en ljóst er aš nokkuš stór hluti hlķšar Reynisfjalls hefur falliš ķ fjöruna og ķ sjó.

Les engin yfir fréttir į Vķsi eša er starfsmenn žar dómgreindalausir? Myndi sżnir ekki umfang grjóthrunsins og viš fyrstu sżn hefur „stór hluti hlķšar Reynisfjalls“ ekki falliš nišur. Žarna hrundi śr hlķšinni, eflaust er sįr fyrir ofan skrišuna en ofmęlt er aš stór hluti hennar sé nś ķ fjörunni.

Svona skrif verša til žegar blašamašur aflar sér ekki upplżsinga, giskar og skrifar žaš fyrsta sem honum dettur ķ hug. Žetta er aušvitaš ekki lesendum bjóšandi.

Tillaga: Skriša féll śr Reynisfjalli og ķ Reynisfjöru.


Dónt folló the krįd, starfsamur fundur og tvķsżnn tilgangur

Oršlof

Handklęši er ekki vettlingur

Oršiš handklęši er leitt af oršunum hönd og klęši. Elstu dęmi um žaš eru frį 13. öld og žaš kemur einnig fyrir ķ Njįluhandritum į 14. öld („Flosi hugši at handklęšinu, ok var žat raufar einar.“). 

Žaš į sér samsvaranir ķ öšrum mįlum, til dęmis håndklęde ķ dönsku, handduk ķ sęnsku og Handtuch ķ žżsku (sjį „Af hverju eru vettlingar ekki kallašir handklęši og öfugt?“ į Vķsindavefnum).

Mįlfarsbankinn. 

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Ég hef alltaf veriš stoltur af žvķ aš velja mķna eigin leiš ķ lķfinu, nįnast lykilatriši aš „don“t follow the crowd.““

Af facebook.com.     

Athugasemd: Įgętt er aš rithöfundur slįi dįlķtiš um sig og sżni hversu leikinn hann er ķ ensku. Betra vęri žó aš hann héldi sig annaš hvort viš ensku eša ķslensku. Illa fer į žvķ aš blanda saman žessum tungumįlum, žaš er beinlķnis ljótt.

Enskumęlandi žjóšir blanda sletta til dęmis aldrei ķslensku. Slķkt er til mikillar fyrirmyndar. Enginn myndi til dęmis skrifa eins og segir ķ tillögunni hér fyrir nešan.

Tillaga: I have always been proud to choose my own way of life, almost a key factor to „ekki fylgja hjöršinni“.

2.

„Vest­ur­Verk ętl­ar bķša meš veg­fram­kvęmd­ir ķ einhverja daga aš sögn upp­lżs­inga­full­trśa fyr­ir­tęk­is­ins.“

Frétt į mbl.is.     

Athugasemd: Held aš žaš sé ljóst aš fyrirtękiš ętli aš bķša ķ nokkra daga. Finnst žaš vera réttara mįl. 

Ķ Mįlfarsbankanum segir engu aš sķšur:

Ķ stašinn fyrir oršiš einhver fer oft betur t.d. į oršunum nokkur og fįeinir. Hann var ķ burtu ķ fįeina daga. (Sķšur: „hann var ķ burtu ķ einhverja daga“.) 

Žetta kostar nokkrar milljónir. Kostnašurinn skipti milljónum. (Sķšur: „žetta kostaši einhverjar milljónir“.)

Fer betur į žvķ …“ segir ķ Mįlfarsbankanum. Oršalagiš „einhverjir dagar“ er ekki rangt mįl. Žaš hefur lengi veriš notaš ef marka mį stuttlega leit į tķmarit.is. Ķ blašinu Verkamašurinn er saga śr Reisubók Jóns Indķafara (1593-1679), endursögš, og ķ henni žetta:

Lķša svo fram einhverjir dagar. Žį fer fólk aš efstu bęjum ķ Įlftafirši aš heyra vein vįleg framan śr óbyggš. 

Lķklega er ég einn um aš fjargvišrast śt ķ notkun į persónufornafninu einhver ķ žessu samhengi. Žó er til dęmis sagt aš nokkrir dagar séu til jóla, sķšur aš „einhverjir dagar“ til jóla. Oft er žörf aš bķša af sér vešur ķ nokkra daga, afar sjaldgęft er aš menn bķši af sér vešur ķ „einhverja daga“. 

Tillaga: Vest­ur­Verk ętl­ar bķša meš veg­fram­kvęmd­ir ķ nokkra daga aš sögn upp­lżs­inga­full­trśa fyr­ir­tęk­is­ins.

3.

„Syst­ir­in fannst lįt­inn į heim­ili įrįs­ar­manns­ins eft­ir aš hann hafši veriš hand­tek­inn eft­ir aš hafa skotiš sér leiš gegn­um glugga mosk­unn­ar og skotiš svo į allt sem fyr­ir varš meš mörg­um skot­vopn­um.“

Frétt į mbl.is.     

Athugasemd: Blašamašurinn hefur ekki lesiš yfir fréttina įšur en hann birti hana. Nįstašan er meinleg: eftir aš … eftir aš. Oft er gott rįš aš setja punkt sem vķšast, ekki bjóša upp į langar og flóknar mįlsgreinar. Žęr geta valdiš ruglingi.

Ķ mįlsgreinina vantar forsetninguna „ķ“ žar sem talaš er um glugga moskunnar.

Tillaga: Syst­ir­in fannst lįt­inn į heim­ili įrįs­ar­manns­ins. Hann var  hand­tek­inn eft­ir aš hafa skotiš sér leiš ķ gegn­um glugga mosk­unn­ar og skotiš svo į allt sem fyr­ir varš meš mörg­um skot­vopn­um. 

4.

„„Žetta var starfsamur fundur og gagnlegur““

Frétt į blašsķšu 2 ķ Morgunblašinu 17.8.2019.    

Athugasemd: Fólk er starfsamt, išiš, duglegt … Varla getur fundur veriš starfsamur eša tónleikar, ķžróttaęfing eša įlķka er fólk kemur saman og lętur hendur standa fram śr ermum.

Lżsingaroršiš starfsamur į viš fólk, aš einhver, einn eša fleiri, hafi afkastaš miklu, veriš duglegur.

Oršalagiš minnir į ķžróttamįl. Įn žess aš blikna tala sumir ķžróttablašamenn um „fljótasta markiš“ og hafa žó mörk aldrei stundaš keppni sķn į milli.

Tillaga: Žetta var gagnlegur fundur og fundarmenn starfsamir.

5.

„Enn meiri aukning ķ veltu ķ bókaśtgįfu.“

Fyrirsögn į blašsķšu 24 ķ Morgunblašinu 17.8.2019.    

Athugasemd: Betra er aš segja aš veltan ķ bókaśtgįfunni hafi aukist. Óskiljanlegt er aš  sagnoršinu sé sleppt og nafnorš sett ķ stašinn? Setningin veršur lakari fyrir vikiš.

Į ensku vęri sagt eitthvaš į žessa leiš:

Even bigger increase in book publishing turnover.

Berum nś ensku žżšinguna saman viš tillöguna hér fyrir nešan. Glöggir lesendur sjį aš ķslenskan styšst viš sagnoršiš aš aukast (einnig hęgt aš nota sögnina aš vaxa). Enska nafnoršiš „increase“ į viš nafnoršiš aukning ķ fyrirsögninni.

Ensk įhrif į oršalag sem eru oršin óžęgilega mikil ķ ķslenskum fjölmišlum.

Tillaga: Velta ķ bókaśtgįfu eykst enn meira.

6.

„Segir tvķsżnt hver tilgangurinn sé meš komu varaforseta Bandarķkjanna til landsins.“

Frétt visir.is og einnig į Bylgjunni kl. 12, 18.8.2019.    

Athugasemd: Lķklega er blašamašurinn aš rugla lżsingaroršinu tvķsżnn og lżsingaroršinu óljós eša eitthvaš įlķka. Oršiš passar alls ekki ķ mįlsgreinina og hśn er óskiljanleg.

Tvķsżnn merkir óljós, óöruggur. Sé eitthvaš tvķsżnt getur brugšiš til beggja vona um įrangur. Vešriš getur veriš tvķsżnt og žvķ óvķst hvort hęgt verši aš fara til dęmis į skķši, į sjó eša ķ gönguferš. Žegar Valur og Kr leika ķ fótbolta kann aš verša tvķsżnt um śrslit

Aldrei er tvķsżnt um tilgang heimsóknar en hins vegar kann einhver óvissa aš vera um hana, tilgang hennar, efni, žįtttakendur, veitingar eša fundarstaš. Žó getur veriš tvķsżnt hvort af heimsókninni verši.

Ég held aš stjórnendur fjölmišla sé stundum mislagašar hendur ķ mannarįšningum. Svo viršist sem aš engin krafa sé gerš um žekkingu į ķslensku mįli, meira sé lagt upp śr öšrum hęfileikum. Nišurstašan veršur žį sś aš fleiri og fleiri skrifa skemmdar fréttir. Margir blašamenn skilja ekki orš, oršatiltęki og mįlshętti sem žeir nota, įtta sig ekki į muninum į ķslenskri og enskri oršaröš. 

Fyrir skömmu var višmęlandi ķ įgętum fjölmišli sagšur leika tveimur skjöldum. Blašamašurinn taldi žetta oršalag viš hęfi žvķ višmęlandi lék fótbolta og spilaši žar aš auki į hljóšfęri. Svona er lesendum ekki bjóšandi.

Er ekki sjįlfsagt aš velta fyrir sér hvernig ķslenskukennslu er hįttaš ķ grunn- og framhaldsskólum. Ungt fólk lżkur skólagöngu įn žess aš hafa fengiš įhuga į bóklestri og er um leiš vart skrifaš texta į ķslensku nema į tvittermįllżsku, ķ sms stubbi eša įlķka. Og hvaš vorum viš foreldrar aš hugsa?

TillagaSegir óljóst hver tilgangurinn sé meš komu varaforseta Bandarķkjanna til landsins.

7.

„Heyršu. Žaš gengur bara vel.“

Frétt į Rķkisśtvarpinu kl. 12:20, 18.8.2019.    

Athugasemd: Žannig svarar fréttamašurinn sem er aš ganga į Ok. Fréttažulurinn spurši: Hvernig gengur ykkur? Og svariš er „heyršu …“

Fleiri og fleiri hafa tekiš upp žennan kęk, ekki hęgt aš kalla žetta annaš.

Višmęlendur ķ śtvarpi og sjónvarpi eiga margir žetta til. Af hverju segir fólk ekki bara aaahh, sko, žadna, eeehh eša sleppir žvķ bara aš spyrja um heyrnina og komi strax aš kjarna mįls. 

Tillaga: Okkur gengur bara vel.


Snertingar mį, undir kringumstęšum og verša fyrir tjóni af völdum ...

Oršlof

Sitja, sętur

Af geta, sem foršum merkti aš fį, kemur lżsingaroršiš gętur, svo sem ķ fįgętur, įgętur og torgętur. 

Af bera höfum viš bęr, svo sem ķ léttbęr og žungbęr, af sofa svęfur; mašur er morgunsvęfur eša kvöldsvęfur. 

Af sitja kemur lżsingaroršiš sętur. „Setiš er nś mešan sętt er," sagši einn drauganna į Fróšį, en annar męlti: „Veriš er nś mešan vęrt er." 

Žjóšrekur žašan kvaš:

Illa žykir į Ķslandi ęrt
Samt er ennžį į vašinu fęrt 
Og viš gefumst ekki upp,
žó aš gutli um hupp;
žvķ skal vera, ef okkur er vęrt

Ķslenskt mįl, Gķsli Jónsson, Morgunblašiš 11.9.1982.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Ég var aš segja hon­um aš žetta vęri fót­bolta­leik­ur og žar mį snert­ing­ar.“

Frétt į mbl.is.    

Athugasemd: Ofangreind tilvitnun er höfš eftir žjįlfara sem er óįnęgšur meš dómgęslu ķ fótboltaleik. Sé rétt eftir honum haft į blašamašurinn aš lagfęra oršalagiš žvķ žaš er skemmt. Nišurlag mįlsgreinarinnar segir ekki fulla hugsun og er beinlķnis rangt mįl.

Snertingar er nafnorš ķ fleirtölu. Ekki er hęgt aš segja aš žaš „megi snertingar“. Rétt er aš leikmenn mega snerta hverjir ašra, snertingar eru ekki bannašar. Hér er sögnin aš mega hjįlparsögn meš sögninni aš snerta.

Įbyrgš blašamannsins er aš koma óskemmdri frétt til lesenda, ekki dreifa mįlvillum eša vitlausu mįlfari. Skiptir engu hversu vitlaust višmęlandinn talar, blašamašurinn į aš lagfęra oršalagiš og koma hugsuninni til skila. Ķ stundaręsingi veršur mörgum fótaskortur į tungunni, eins og sagt er.

Tillaga: Ég var aš segja hon­um aš žetta vęri fót­bolta­leik­ur og snertingar eru leyfilegar.

2.

Žį smelltu žeir einnig mynd af henni viš vitann ķ dag, žar sem hśn kom ķ för meš móšur sinni.“

Frétt į visir.is.     

Athugasemd: Stundum er eins og aš blašamenn reyni hvaš žeir geta aš teygja lopann, reyna aš koma eins mörgum oršum fyrir og žeir geta. Ašrir kunna lķtiš til verka, eru lélegir sögumenn.

Alltof allgengt er aš byrja setningar į „žį“ sem er eins og samtenging en komin śr öllum tengslum viš hugsunina. Aušvelt er haga oršunum į annan veg. Annars er žetta illskiljanleg mįlsgrein. Röšunin er kjįnaleg: fyrst smella žeir mynd af henni og svo kemur hśn meš móšurinni.

Stślkan kom meš móšur sinni, žęr komu saman. Hśn var žar af leišandi ekki ķ för meš móšurinni. Žetta liggur alveg ljóst fyrir, er lķtilręši sem blašmašurinn klśšrar. 

Svo segir ķ fréttinni:

Į žeim tķmapunkti voru starfsmenn vitans žó ekki mešvitašir um aš žar fęri heimsfręg söngkona.

Hérna kemur žessi bannsetti „tķmapunktur“ sem gerir ekkert gagn. Starfsmennirnir voru „ekki mešvitašir“. Sem sagt, žeir vissu ekki 

Blašamašurinn hefši hęglega getaš oršaš žetta svo:

Žį vissu starfsmenn vitans ekki aš žetta vęri heimsfręg söngkona.

Fréttin er öšrum žręši vištal viš žann sem er sagšur vitavöršur. Engu aš sķšur er žarna talaš um starfsmenn vitans. Ótrślegt aš blašamašurinn skuli ekki gęta samręmis eša aš minnsta kosti segja frį žvķ hversu margir vinna viš feršažjónustu ķ örvitanum į Sušurflös į Akranesi. 

Tillaga: Hśn kom meš móšur sinni ķ vitann og vitaverširnir notušu tękifęriš og tóku mynd af henni.

3.

„Žaš er undir žessum kringumstęšum …“

Frétt į blašsķšu 18 ķ Morgunblašinu 15. įgśst 2019.    

Athugasemd: Stundum er sagt aš grein eša frétt sé efnislega góš. Skilja mį aš mįlfariš sé lakara. Ofangreind tilvitnun er ķ mjög višamikilli og fręšandi fréttaskżringu ķ Mogganum en aš ósekju hefšu fleiri mįtt lesa greinina yfir og lagfęra nokkra agnśa į henni.

Į ensku er sagt:

It is under these circumstances …

Enskan lęšist vķša inn og įhrif hennar į setningaskipan og oršalag er ein mesta ógn sem aš ķslenskunni stešjar. 

Į ķslensku segjum viš einfaldlega: Viš žessar ašstęšur ... Flóknara er žaš ekki.

Ķ greininni segir einnig:

Morgunblašiš hefur undir höndum įšur óséš gögn

Hvaš er óséš? Hugsanlega er įtt viš óbirt gögn, eša gögn sem fįir hafi kynnt sér  eša vitaš af. Engin mannanna verk eru „óséš“.

Į ensku gęti svona hafa veriš sagt um Watergate mįliš:

The Wasington Post has previously unseen data available …

Sį sem ekki hefur alist upp viš lestur ķslenskra bókmennta hefur ekki mikinn oršaforša og skilur vart blębrigši mįlsins. Til lķtils er aš vera snjall ķ ensku en geta ekki komiš upplżsingum til skila į ešlilegri ķslensku.

Verst er žó aš hiš enska oršalag og ensk setningaskipan smitar lesendur sem įtta sig ekki į žessu og telja ósjįlfrįtt aš ekkert sé aš. Įbyrgš ķslenskra fjölmišla er mikil og žeir eiga stóran žįtt ķ hnignun ķslensks mįls.

Tillaga: Viš žessar ašstęšur …

4.

„Tveir bķlanna eru gjörónżtir og tveir ašrir uršu fyrir tjóni af völdum eldsins.“

Frétt visir.is.     

Athugasemd: Oršalengingar eru ósišur. Blašamenn eiga aš segja frį ķ knöppum stķl, sleppa mįlskrśši og oršalengingum.

Ķ ofangreindri tilvitnun er afar aušvelt aš stytta mįlsgreinina eins og sjį mį į tillögunni hér fyrir nešan.

Tillaga: Tveir bķlanna eru gjörónżtir og ašrir tveir skemmdust.

5.

„Dav­is svaraši und­ir eiš aš hśn hefši logiš aš Opruh.“

Frétt į mbl.is.     

Athugasemd: Hér er endurtekiš efni frį žvķ sķšast. Ég var ekki nógu įnęgšur meš efnistök og leitaši žvķ heimilda hjį löglęršum manni og endurskrifaši žįttinn aš hluta.

Ofangreind tilvitnun er meš įhrifum af ensku oršalag sem tķšum mį sjį ķ bandarķskum sjónvarpsžįttum eša bķómyndum. Söguhetjan žarf aš leggja hönd į biblķu og sverja til gušs og žį er sagt į enskunni:

Do you swear to tell the truth, the whole truth and nothing but the truth so help you God?

Žegar hetjan jįtar er hśn eša vitniš bundiš eiši, į ensku: „under oath“. Óvandašir blašamenn segja aš vitniš sé „undir eiši“. Žaš er rangt oršalag

Į ķslensku er talaš um aš sverja eiš, vera eišsvarinn. Jafnvel er talaš um svardaga sem er fallegt orš sem merkir eišur eša eišfestur sįttmįli.

Nafnoršiš eišur beygist svona: Eišur, eiš, eiši, eišs. Forsetningin undir stjórnar žįgufalli og žvķ vęri rétt aš segja „undir eiši“, ekki „undir eiš“.

Eišur er gamalt fyrirbrigši ķ ķslenskum rétti og ekki lengur notašur. Įstęšan er einfaldlega sś aš vitni bera refsiįbyrgš į vķsvitandi röngum framburši og žau eru brżnd į žvķ įšur en žau gefa skżrslu fyrir dómi.

Gķsli Jónsson segir ķ žęttinum Ķslenskt mįl ķ Morgunblašinu įriš 1982:

Ef viš getum svariš eiš meš góšri samvisku, segjum viš kannski: Mér er eišur sęr, en žaš orš fellur nśoršiš saman viš sęr af sögninni aš sjį, t.d. aušsęr.

Ķslenskužęttir Gķsla ķ Morgunblašinu eru žrungnir fróšleik og speki. Hęgt er aš fletta žeim upp į timarit.is. 

Hér veršur enn og aftur aš vara viš žvķ aš blašamenn hrapi aš žżšingum sķnum. Ķslenskan er sjįlfstętt tungumįl sem hefur eigin lögmįl og engin įstęša til aš breyta henni af žeirri įstęšu einni aš ensku oršin lķkist žeim ķslensku. Blašamenn žurfa aš bśa yfir oršaforša og reynslu svo žeir dreifi ekki óvart tómum vitleysum og breyti žar meš tungumįlinu.

Tillaga: Dav­is svaraši eišsvarin aš hśn hefši logiš aš Opruh


Fį félagaskipti, vera undir eiš, og sviptingarhraši

Oršlof

Rķfa hśs eša rķfa nišur

Bęši Ķslensk oršabók og Ķslensk nśtķmamįlsoršabók vilja lįta rķfa hśs en ekki rķfa „nišur“ hśs eins og hęgt er į ensku (to tear down a house) og sumir taka sér til fyrirmyndar. 

Žaš er notalegt aš barist skuli um hvern lófastóran blett ķ sjįlfstęšisbarįttunni viš heimsmįliš. Gamanlaust.

Mįliš į blašsķšu 43 ķ Morgunblašinu 10.8.2019.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Slökkviskjól­an kom aš góšum not­um.“

Fyrirsögn į mbl.is.   

Athugasemd: Skjóla gęti hugsanlega veriš gott orš um ķlįt sem er hengt ķ žyrlu og notuš viš slökkvistörf. 

Į malid.is segir um skjólu:

fata, einkum śr tré

Og:

skjóla kv. “fata“; sbr. fęr. skjóla kv. “(lķtil) mjólkurfata“ og sę. mįll. skjula “fata“. Sk. skjól (s.ž.).

Af žessu leišir aš risastóra skjólan undir žyrlu Landhelgisgęslunnar į lķtiš sameiginlegt meš lķtilli tréskjólu. Eitthvaš veršur žetta žó aš heita og skjóla er jafngott og hvaš annaš.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Coutinho hefur olliš vonbrigšum hjį Barcelona frį žvķ hann fékk félagaskipti frį Liverpool …“

Fyrirsögn į fotbolti.net.    

Athugasemd: Valdi blašamašur ekki sögninni aš valda veršur hann valdur aš dreifingu į villu. Mį vera aš fyrirsögnin sé bara prentvilla. Verra er aš „fį félagaskipti“. Svona oršalag er tóm vitleysa og er undir enskum įhrifum. Į ķslensku er sagt aš hann hafi skipt um félag. Ķslenskt mįl byggir į sagnoršum. Enskan heldur sig viš nafnoršin.

Ķ fréttinni segir lķka:

Barcelona var opiš fyrir žvķ aš selja hann ķ sumar, en eftir aš félagaskiptaglugginn į Englandi lokaši ķ sķšustu viku …

„Félagaglugganum“ sem svo er kallašur var lokaš, hann lokaši engu. 

Mįlsgreinin er betri og um leiš réttari svona:

Barcelona var tilbśiš til aš selja hann ķ sumar, en eftir aš félagaskiptaglugganum į Englandi var lokaš ķ sķšustu viku …

Yfirleitt opna eša loka daušir hlutir ekki neinu, fólk getur žaš hins vegar.

Tillaga: Coutinho hefur valdiš vonbrigšum hjį Barcelona frį žvķ hann skipti um félag og fór frį Liverpool …

3.

„Dav­is svaraši und­ir eiš aš hśn hefši logiš aš Opruh.“

Frétt į mbl.is.     

Athugasemd: Žetta er enskt oršalag sem tķšum mį sjį ķ bandarķskum sjónvarpsžįttum eša bķómyndum. Söguhetjan žarf aš leggja hönd į biblķu og sverja til gušs og žį er sagt į enskunni:

Do you swear to tell the truth, the whole truth and nothing but the truth so help you God?

Žegar hetjan jįtar er hśn eša vitniš bundiš eiši, į ensku: „under oath“. Hins vegar er nokkuš algengt ķ fjölmišlum aš sagt sé „undir eiši“. Dreg ķ efa aš žaš sé rétt.

Į ķslensku er talaš um aš sverja eiš, vera eišsvarinn og jafnvel er talaš um svardaga, fallegt orš sem merkir eišur eša eišfestur sįttmįli.

Nafnoršiš eišur beygist svona: Eišur, eiš, eiši, eišs. Fosetningin undir stjórnar žįgufalli og žvķ vęri rétt aš segja undir eiši sé žaš nogtaš.

Hér veršur enn og aftur aš vara viš žvķ aš blašamenn hrapi aš žżšingum sķnum. Ķslenskan er sjįlfstętt tungumįl sem hefur eigin lögmįl og engin įstęša til aš breyta henni af žeirri įstęšu einni aš ensku oršin lķkist žeim ķslensku. Blašamenn žurfa aš bśa yfir oršaforša og reynslu svo žeir dreifi ekki óvart tómum vitleysum og breyti žar meš tungumįlinu.

Tillaga: Dav­is svaraši eišsvarin aš hśn hefši logiš aš Opruh.

4.

21 įrs Noršmašur var ķ gęr śrskuršašur ķ gęsluvaršhald.“

Frétt į blašsķšu 13 ķ Morgunblašinu 13.8.2019.     

Athugasemd: Af öllum ķslensku fjölmišlunum er žaš lķklega algengast ķ Mogganum aš setningar byrji į tölustöfum. Žetta er mikill ósišur og gerist hvergi vegna žess aš tölustafir og bókstafir eru af śtliti sķnu ólķkir.

Betur fer į žvķ aš skrifa lęgri tölur meš bókstöfum en tölustöfum.

Tillaga: Ķ gęr var tuttugu og eins įrs Noršmašur śrskuršašur ķ gęsluvaršhald.

5.

„Eitt reisu­leg­asta hśs lands­ins stend­ur viš Fjólugötu 1.“

Frétt į mbl.is.     

Athugasemd: Ķ fjölmišlum eru stundum orš sem trufla lesandann vegna žess aš merking žeirra į ekki viš samhengiš. 

Į malid.is segir um lżsingaroršiš reisulegur:

Hįreistur og myndarlegur.

Ķ oršsifjabókinni į sama vef stendur aš žaš geti veriš tengd fornu orši, reisuglegr, skylt sögninni aš reisa og rķsa.

Af myndunum sem fylgja fréttinni er ekki hęgt aš fullyrša aš hśsiš sé reisulegt žó žaš sé engu aš sķšur laglegt. Mį vera aš blašamašurinn haldi aš oršiš reisulegur žżši fallegt, myndarlegt eša įlķka. Svo er hins vegar ekki og hefši hann įtt aš nota annaš orš til aš lżsa śtliti hśssins.

Ķ fréttinni segir:

Nś get­ur žś séš hvernig žessi fast­eign lķt­ur śt aš inn­an.

Ég velti žvķ fyrir mér hvern blašamašurinn sé aš įvarpa. Ekki mig, žaš er alveg vķst. Hugsanlega telur hann ķ lagi aš nota enska oršalagi meš persónufornafnu „you“:

Now you can see what this real estate looks like inside.

Mįliš er aš „you“ er ekki bara persónufornafn. Į žvķ villast margir sérstaklega žeir sem ekki fylgdust meš ķ enskutķmum ķ gamla daga. Ķ oršabókinni minni segir um „you“:

1 used to refer to the person or people that the speaker is addressing: are you listening? | I love you.

• used to refer to the person being addressed together with other people regarded in the same class: you Americans.

• used in exclamations to address one or more people: you fools | hey, you! […]

2 used to refer to any person in general: after a while, you get used to it.

Svona getur nś enskan veriš snśin. Į ķslensku notum viš persónufornfniš žś ekki į sama hįtt, getum žaš ekki, žó sumir rembist viš aš troša enska hęttinum inn ķ mįliš. Meš vilja eša af fįvķsi, veit ekki hvort er verra.

Tillaga: Eitt fallegasta hśs lands­ins stend­ur viš Fjólu­götu 1.“

6.

„Jóhannes Karl Gušjónsson, žjįlfari ĶA, tók leikmann śt af fyrir hlé į dögunum.“

Frétt į blašsķšu 33 ķ Morgunblašinu 14.8.2019.

Athugasemd: Ég žurfti aš lesa žessa setningu nokkrum sinnum en skildi hana ekki fyrr en eftir aš hafa lesiš pistilinn allan. Blašamašurinn į viš aš žjįlfarinn hafi skipt śr leikmanninum ķ fyrri hįlfleik, žaš er įšur en leikurinn var hįlfnašur. Slķkt heyrir vķst til tķšinda ķ fótbolta.

Fótboltaleikur er nķtķu mķnśtna langur og er um fimmtįn mķnśtna hlé eftir fjörtķu og fimm mķnśtna leik. Yfirleitt er talaš um fyrri og seinni hįlfleik. Hléiš er kallaš hįlfleikur sem er gott orš. Hins vegar eru hlé oft gerš oft į fótboltaleik og stundum er tķmatakan stöšvuš, til dęmis žegar leikmašur meišist.

Af žessu mį draga žį įlyktun aš hįlfleikur er betra orš en hlé. Aš öšrum kosti veršur til óžarfa ruglingur rétt eins og ķ fréttinni ķ Mogganum.

Tillaga: Jóhannes Karl Gušjónsson, žjįlfari ĶA, tók leikmann śt af ķ fyrri hįlfleik į dögunum.

7.

„Hins vegar mį spyrja hvort hśn hafi aldrei oršiš „star struck“, veriš slegin stjörnublindu, viš aš hitta einhverja stórstjörnuna ķ fyrsta sinn, t.d. Al Pacino.“

Frétt į blašsķšu 36 ķ Morgunblašinu 14.8.2019.

Athugasemd: Vel gert hjį blašamanni Moggans aš kalla žaš aš vera slegin stjörnublindu sem į ensku er „star struck“. 

Žar aš auki er ekkert aušvelt aš žżša ensku sögnin „strike (struck, stricken)“ svo vel sé. Blašamanninum gerir žetta óašfinnanlega, raunar svo aš hann hefši óįtališ getaš sleppt enskunni ķ ofangreindri mįlsgrein.

Tillaga: Hins vegar mį spyrja hvort hśn hafi aldrei veriš slegin stjörnublindu, viš aš hitta einhverja stórstjörnuna ķ fyrsta sinn, til dęmis Al Pacino.

8.

„Žrķr į sviptingarhraša į Sušurlandi“

Fyrirsögn į visir.is. 

Athugasemd: Žetta er aš sumu leiti snjöll fyrirsögn en mér finnst hśn ekki ganga allskostar upp.

Samkvęmt malid.is merkir oršiš „rykkja, kippa; taka e-š frį e-m“. Stundum er sagt aš sviptingar séu ķ stjórnmįlum, ķ vešri eša jafnvel ķ fótbolta-, körfubolta og handboltaleikjum.

Sviptingar gerast hratt, aš minnsta kosti mišaš viš ašstęšur. Žess vegna getur žaš varla veriš rétt aš bśa til oršiš sviptingahraši, žaš vęri eins og aš tala um fótboltaknött, flugvélamótor, skokkhlaup eša drykkjarķtlįtsvökva.

Langbest er aš skrifa ešlilegt mįl foršast skrśšmęlgi og tilraunastarfsemi. Lesendur eiga rétt į žvķ.

TillagaŽrķr sviptir réttindum fyrir hrašakstur į Sušurlandi.


Hvaš er verra en skošanir sem byggjast į lygi

Žaš vill svo til aš nokkrir velunnarar, hafa fjįrfest ķ rķkisjöršum sem eru rķkar af vatnsréttindum. Žetta er aušvitaš tilgįta sem ég vildi óska aš einhver gęti hrakiš.

Svona skrifar kona nokkur ķ athugasemdakerfi dv.is.  Hśn viršist vilja vel, formęlir engum eins og žarna er tķtt, sżnir engum dónaskap. Hśn er afar vinsamleg rétt eins Gróa į Leiti, sögupersónan ķ Pilti og stślku eftir Jón Thoroddsen, sem sagši:

Ólyginn sagši mér, en hafšu mig samt ekki fyrir žvķ ...

Mį vera aš Gróa hafi veriš eins og žessi ónefnda kona, góšleg og žykist vilja vel, en žrķfst į sögusögnum, dreifir žeim eins og mykju į tśn. Bżr til falsfréttir en hefur svipašan fyrirvara og Gróa:

Žetta er aušvitaš tilgįta sem ég vildi óska aš einhver gęti hrakiš.

Svona svķfa lygarnar um ķ žjóšfélaginu. Einhver telur sig žurfa aš koma höggi į annan og žį er falsiš og lygin nęrtękust. Žegar rök bresta er rįšist į einstaklinga. Žekking skiptir žį engu mįli, markmišiš er aš gera śt af viš žann sem um er rętt. Žį er gripiš til orša eins og hagsmunir, fręndhygli, spilling, óheišarleiki og įlķka gildishlašin orš en oftast er ekkert į bak viš žau.

Įhrifin eru hins vegar mikil. Hver vill styšja spilltan stjórnmįlamann? Hver hefur ekki andstyggš į óheišarleika? Ertu kannski įlķka spilltur og flokkurinn sem žś styšur?

Athugasemdakerfi Vķsis og DV eru misnotuš af hópi fólks. Um 10 til 15% žeirra sem žar taka til mįls eru undir dulnefnum. Afar aušvelt er aš bśa til gerviašgang į Facebook.

Ķ nokkurn tķma var til dęmis til „Bjarni Ben“ og var gervipersónan skreytt meš mynd af formanni Sjįlfstęšisflokksins og var tilgangurinn bersżnilega aš ófręgja hann og nišurlęgja ķ athugasemdakerfum fjölmišlanna. Svona liš į soralegan talsmįtann sameiginlegan og fullyršingar sem ķ öllum tilfellum eru dylgjur eša ósannindi.

Svo eru žaš hinir sem eru svo illa innręttir aš žeim finnst ekkert aš žvķ aš dreifa óhróšri, svķviršingum og lygi. Žeir eru ótrślega margir og lįta sér ekki segjast žó stašreyndir mįla blasi viš žeim. Žeir halda įfram aš dreifa falsfréttum eins og žeir eru rįšnir til aš gera.

Almenningur er gjörsamlega varnarlaus gegn falsfréttum og žęr eru hvaš hęttulegastar fyrir lżšręšiš og frjįls skošanaskipti. Falsfréttir eru eins og hryšjuverk, enginn veit hvenęr žęr bitna į manni sjįlfum.

Žetta er einmitt žaš sem gerist ķ athugasemdakerfum fjölmišla. Žar ręšur rķkjum einsleitur hópur sem svķfst einskis gegn öllum žeim sem hafa ašrar skošanir eša dirfast aš višra fleiri en eina hliš mįla.

Vart er til óhugnanlegri tilfinning  en sś aš hafa myndaš sér skošun sem meira eša minna er byggš į falsfréttum, fölsušum upplżsingum um mįlefni eša einstaklinga. 

Jś, raunar er ein tilfinning verri og hśn er sś aš hafa ekki hugmynd um aš logiš hafi veriš aš manni. Hver er žį vörnin, til hvaša rįša getur mašur gripiš?

Farsęlast er aš trśa ekki öllu sem mašur les, vera gagnrżninn, afla sér upplżsinga, lesa sér til. Stašreyndin er nefnilega sś aš Gróa į Leiti žrķfst ekki į mešal žeirra sem vita, hafa žekkingu.


Tórs pįer gim, byrgja og birgja og manneskja

Oršlof

Tķmapunktur

Nokkuš er um lišiš frį žvķ sķšast var veist aš oršinu tķmapunktur ķ žessum žįttum. En nś er ljóst aš ekki er komiš aš žvķ aš setja punkt aftan viš žaš mįl. 

„Kannski geri ég žetta į einhverjum tķmapunkti ķ framtķšinni.“ Ž.e.a.s.: Kannski geri ég žetta einhverntķma.

Mįliš į blašsķšu 43 ķ Morgunblašinu 10.8.2019.

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Beto var meš eitthvaš eins og 400 manns į bķlastęši …“

Frétt į visir.is.      

Athugasemd: Blašamenn mega ekki skrifaš hvernig sem er. Fréttir verša aš skiljast og žaš sem er mikilvęgara, žęr verša aš vera į góšu ķslensku mįli. Feitletrušu oršin ķ tilvitnuninni hér aš ofan eru frekar lošin.

Ķ heimildinni, vefsķšu Politico, segir:

And then you had this crazy Beto. Beto had, like, 400 people in a parking lot.

Blašamašurinn žżšir ekki, hann endursegir frįsögnina ķ bandarķska vefmišlinum og er ekkert aš žvķ. Hins vegar lendir hann ķ vandręšum meš žetta innskotsorš „like“ sem tröllrišiš hefur enskri tungu undanfarin misseri og hefur eiginlegan enga merkingu. Žaš er eins konar hikorš eins og „sko“ eša „žannig“ sem eilķflega er skotiš inn ķ talmįl į ķslensku og jafnvel ritmįl. Verst er žó „heyršu“ sem oftast hrekkur ķ upphafi upp śr višmęlendum ķ śtvarpi og sjónvarpi žegar žeir eru aš hefja mįl sitt. 

Algjör óžarfi er aš reyna aš žżša žetta „like“. Sé žvķ sleppt ķ ensku breytist merking setningarinnar alls ekkert. Lķklegast fęri įgętlega į aš nota atviksoršiš um eins og gert er ķ tillögunni hér fyrir nešan. Annars er um yfirleitt forsetning.

Tillaga: Beto var meš um 400 manns į bķlastęši …

2.

„Kraf­ta­karl­inn Hafžór Jślķ­us Björns­son opnaši ķ dag lķk­ams­rękt­ar­stöš ķ Kópa­vogi sem nefn­ist Thor“s Power Gym.“

Frétt į mbl.is.       

Athugasemd: Gat nś mašurinn ekki fundiš ķslenskt nafn į lķkamsręktarstöšina sķna? Hvers konar bull er žetta? 

Afsakiš fljótfęrnina, skyndilega rennur upp fyrir mér aš enskan er miklu flottari og svo óskaplega vel lżsandi er aš segja „Tórs pįer gim“ en allt annaš. Enskunnar vegna munu Ķslendingar flykkjast ķ „gimmiš“. Žetta veit sį ofvaxni.

Tillaga: The power boy Hafžór Jślķus Björnsson today opened a fitness center in Kópavogur called „Lķkamsręktarstöš Hafžórs“ (… hummm)

3.

„Richard Gere fęrši flótta­fólki byrgšir eftir viku kyrr­setu.“

Fyrirsögn į visir.is.        

Athugasemd: Villuleitarforrit ķ ritvinnslu tölva er frįbęrt hjįlpartęki. Meš žvķ aš nota žaš er hęgt aš koma ķ veg fyrir flestar stafsetningavillur. Žau kunna samt ekki ķslensku, gera ekki greinarmun į oršum sem hafa svipašan rithįtt. Žį veršur skrifarinn aš geta leitaš ķ eigin oršabanka, nżtt sér reynslu, žekkingu og menntun. Hann į žó ekki aš žurfa aš leita lengi, yfirleitt kemur oršiš eldsnöggt upp śr hugarfylgsnum. Ef ekki žį er nęsta skrefiš aš leita heimilda. Ašrir skrifa af vanžekkingu.

Stašreyndin er sś aš Gere, sem er leikari fęrši flóttafólki birgšir. Žaš er svo allt annaš mįl ef menn eru byrgšir inni, jafnvel žó žeir hafi birgšir af żmsu tagi.

Į malid.is er frįbęr og upplżsandi skżring:

Athuga aš rugla ekki saman sögnunum birgja og byrgja.

    1. Sögnin birgja (birgši, birgt) finnst ašallega ķ sambandinu birgja sig upp og merkir: afla sér forša. Hśn er skyld sögninni bjarga.
    2. Sögnin byrgja (byrgši, byrgt) merkir: loka eša hylja. Hśn er skyld nafnoršinu borg.

Villuleitaforrit gefa rétt fyrir hvort tveggja, birgja og byrgja, af žvķ aš žau skilja ekki muninn. Blašamašur į aš hafa skilninginn. Hann žarf ekki aš vera sérfręšingur ķ stafsetningu, tölvan hjįlpar. Hann žarf hins vegar aš vera snjall ķ mešferš ķslensks mįls. Žaš veršur enginn nema meš lestri bóka frį unga aldri og fram į grafarbakkann.

Svo mį velta žvķ fyrir sér hvort leikarinn hafi setiš kyrr ķ viku eša hvort žaš hafi veriš flóttafólkiš. Aušvitaš skilst žetta af samhenginu en engu aš sķšur eša setningin lošin og óskżr.

Tillaga: Richard Gere fęrši flótta­fólki birgšir eftir viku kyrrsetu.

4.

„Žau hafi žó öll veriš meš mešvitund žegar višbragšsašila bar aš garši og enginn talinn ķ lķfshęttu.“

Frétt į visir.is.        

Athugasemd: Enginn veit hvaš višbragšsašili er. Oršiš er einstaklega ljótt og ógegnsętt, frekar leišinlegt enda letiorš. Į malid.is segir:

Oft eru til góš og gegn orš ķ mįlinu sem fara mun betur en żmsar samsetningar meš oršinu ašili. 

Hér eru nokkur orš sem eru betri en višbragšsašili: Lögregla, slökkviliš, sjśkrališar, björgunarsveitir, nęrstaddir, nįgrannar, vegfarendur og fleiri og fleiri sem hugsanlega bregšast viš komi žeir aš slysstaš eša eru kvaddir žangaš. 

Svo er žaš oršalagiš aš bera aš garši. Ķ gagnmerki fróšleiksbók, Mergur mįlsins, segir aš žaš merki svo:

Koma ķ heimsókn (oft įn žess aš gera boš į undan sér) …

Af žessu mį rįša aš oršalag fréttarinnar er langt frį raunveruleikanum, enginn var ķ heimsókn. Blašamašurinn skrifar śt ķ loftiš, veit ekkert hvaš oršin sem hann notar merkja.

Žannig dreifir Vķsir tómri vitleysu til lesenda og hjįlpar til aš leggja ķslenska tungu aš velli. 

Tillaga: Žau hafi žó öll veriš meš mešvitund žegar hjįlp barst og enginn talinn ķ lķfshęttu.

5.

„Ein manneskja skotin ķ įrįs ķ norskri mosku.“

Fyrirsögn į visir.is.        

Athugasemd: Hvers vegna eru menn išulega kallašir manneskjur ķ fréttum į Vķsi? Er žaš vegna žess aš manneskja getur veriš hvort tveggja, karlmašur og kvenmašur? Sé svo mį vissulega notast viš oršiš mašur.

Į vefnum Mįlfarsbankinn segir mešal annars:

Aš nota manneskja ķ samhengi žar sem mašur var įšur notaš brżtur vitaskuld ekki ķ bįga viš ķslenska mįlstefnu, bęši oršin eru til ķ merkingunni “mannvera“. 

En bent hefur veriš į aš breytinguna megi skilja žannig aš eitthvaš sé athugavert viš oršiš sem var skipt śt (oršiš mašur įtti sér žarna įratuga sögu). Žannig sé hętta į aš menn taki aš foršast aš nota žaš um bęši kynin.

Įstęša er til aš vekja athygli lesenda į greininni, sem er bęši vel skrifuš og rökföst.

Tillaga: Einn mašur skotinn ķ įrįs ķ norskri mosku.


Hugsašur markvöršur og fyrsta frostiš mętt

Oršlof

Telja

Sögnin telja getur merkt margt ķ ķslensku. En žaš eru erlend mįlįhrif žegar sagt er: 

Stofninn telur um 11.000 dżr

Söfnušurinn telur um 5.000 manns. 

Ekki er hér męlt meš žessari notkun sagnarinnar telja enda er hśn ekki ķ samręmi viš mįlvenju. En žaš vęri ķ góšu samręmi viš ķslenska mįlvenju aš segja: 

Ķ söfnušinum eru um 5.000 manns. 

Góš ķslenska vęri og: 

Söfnušurinn telur aš efla beri mjög kristilegt starf hér į landi. 

Gott mįl, Ólafur Oddsson, menntaskólakennari, 2004

Athugasemdir viš mįlfar ķ fjölmišlum

1.

„Hįskólinn ķ Reykjavķk lagši Kristin ķ hérašsdómi.“

Fyrirsögn į blašsķšu 2 ķ Morgunblašinu 8.8.2019.     

Athugasemd: Er nafniš Kristinn ekki rangt beygt? Nei, žetta er hįrrétt. Nafniš hefur tvö „n“ ķ nefnifalli og eitt ķ žolfalli. 

Svo margar villur eru oft ķ fjölmišlum aš lesandinn glešst yfir öllu žvķ sem vel er gert.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„City aš fį óvęnt­an markvörš.“

Fyrirsögn į mbl.is.    

Athugasemd: Velti žvķ fyrir mér hvort enska fótboltafélagiš Manchester City sé óvęnt aš fį markvörš eša aš žessi tiltekni markmašur hafi óvęnt veriš rįšinn.

Fyrirsögnin er óskżr. Hvaš er eiginlega óvęnt?

Ķ fréttinni er žessi mįlsgrein:

Eng­lands­meist­ar­ar Manchester City eru aš bęta viš markverši ķ sinn hóp, en žaš er göm­ul kempa sem kem­ur śr nokkuš óvęntri įtt.

Betur fer į žvķ aš segja aš félagiš sé aš bęta markverši ķ lišiš. Of mikiš er aš bęta viš „ķ sinn hóp“ žvķ hvar ętti hann annars aš vera? Ķ bókhaldiš į skrifstofunni?

Ķ stuttri frétt er frekar mikiš aš nota lżsingaroršiš óvęntur tvisvar. Žaš flokkast sem nįstaša.

Svo segir:

Car­son er hugsašur sem žrišji markvöršur …

Velta mį fyrir sér hvort ešlilegt sé aš nota sögnina aš hugsa ķ žessu samhengi og einnig hvort rétt sé aš nota hana ķ lżsingarhętti žįtķšar, sterkri beygingu ķ nefnifalli  Doldiš flókiš en gengur upp aš segja aš mašurinn sé hugsašur …? Fer ekki betur į žvķ aš orša žaš žannig aš tilgangurinn meš kaupunum sé staša žrišja markvaršar? 

Hugsanlega hefur einhver hugsaš aš mašurinn sé hugsašur ķ markiš en hugsi ekki um bókhald, sem žó er hugsanlegt.

Tillaga: City fęr markvörš og allir eru hissa.

3.

„Įstęšan fyrir vandręšunum er aš ašalstyrktarašili Derby County er vešmįlafyrirtęki meš 32 ķ nafninu sķnu. Žar erum viš aš tala um vešmįlafyrirtękiš Red32.“

Frétt į visir.is.    

Athugasemd: Skrżtiš aš lesa frétt og svo er skyndilega komiš inn ķ einhverjar samręšum į milli fólks sem ekkert hefur veriš nefnt, hvorki fyrir né eftir.

Hverjir eru žessir „viš“ sem eru aš tala um vešmįlafyrirtękiš? Lķklegast blašamašurinn og ritstjórinn. 

Hugsanlega gęti blašamašurinn įtt viš žaš sem segir ķ tillögunni hér aš nešan. Hann heldur lķklega aš viš lesendur skiljum ekki męlt mįl og žvķ bętir hann viš einni setningu sem samt hjįlpar ekki neitt, ruglar frekar. 

Af žessum skrifum blašamannsins er ljóst aš hann er algjörlega óvanur og enginn leišbeinir honum. Hvernig eiga žį blašamenn aš komast til einhvers žroska ķ faginu ef enginn fylgist meš, les yfir skrifin. Vont er aš lesendum er bošiš upp į illa skrifašar fréttir, raunar skemmdar.

Tillaga: Įstęšan fyrir vandręšunum er aš ašalstyrktarašili Derby County er vešmįlafyrirtękiš Red32.

4.

Fram kem­ur ķ frétt breska rķk­is­śt­varps­ins BBC aš móšir įrįs­ar­manns­ins, sem heit­ir Pat­rick Crusius og er 21 įrs gam­all, hafi haft įhyggj­ur af žvķ aš hann vęri ķ and­legu įstandi til žess aš eiga riff­il.

Frétt į mbl.is.    

Athugasemd: Hér vantar eitthvaš. Hver er munurinn į žessu:

  1. Móširin hefur įhyggjur af žvķ aš hann sé ķ andlegu įstandi til aš eiga riffil.
  2. Móširin hefur įhyggjur af žvķ aš hann sé ekki ķ andlegu įstandi til aš eiga riffil.
  3. Móširin hefur įhyggjur af žvķ aš hann sé ķ góšu įstandi til aš eiga riffil.

Jś, munurinn er eitt lķtiš atviksorš, ekki. Ķ fyrsta dęminu er ekkert sagt. Allir eru ķ „andlegu įstandi“. Žetta eru bara innihaldslaus orš žangaš til atviksoršiš bętist viš eša lżsingarorš eins og slęmur eša góšur.

Į vef BBC segir:

His mother is said to have contacted police to express concern about him owning a weapon, given his age, maturity and experience handling firearms.

Žarna eša annars stašar ķ fréttinni kemur ekkert fram um andlegt įstand mannsins. Móširin hafši bara įhyggjur af žvķ aš svo ungur mašur hefši hvorki žroska eša reynslu til aš eiga skotvopn. Ekkert um andlega styrk. 

Hvašan kemur žį fyrirsögnin? Lįšist móšurinni aš segja žaš sem blašamašurinn bętti viš?

Tillaga ... hafi haft įhyggj­ur af žvķ aš hann vęri of ungur og óreyndur til aš eiga riff­il.

5.

Jęja, fyrsta frostiš mętt.

Fęrsla į Facebook.     

Athugasemd: Er hęgt aš taka svona til orša? Hvenęr kemur žį annaš frostiš og žaš žrišja? Eru mörg frost vęntanleg?

Nei, žetta er tóm vitleysa og langt frį ķslenskri mįlhefš. Frost er vissulega til į eintölu og fleirtölu. Frostiš bķtur, er oft sagt. Bśast mį viš frostum nęsta vetur.

Frost lżsir kulda, įstandi, ekki magni sem mį telja eša vigta

Į vef Fréttablašsins segir:

Svęsinn kulda­kafli sem mun vara langt fram į nęstu viku.

Hér er vel aš orši komist aš žvķ undanskildu aš blašamašurinn hefši įtt aš segja kuldakaflann standi yfir fram ķ nęstu viku. 

Ķ fréttinni er svo vķsaš ķ Facebook fęrsluna sem getiš er um hér aš ofan, athugasemdalaus. Slęmt.

Tillaga: Jęja, nś er fariš aš frysta.

 


Nęsta sķša »

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband