Munnsvæði brotaþola ekki fórnarlambs og hafnarmál í halloka

Orðlof

Markmið 

Hættum að reyna að „framfylgja markmiðum“. Það er ekki hægt. 

Maður getur framfylgt ákvörðunum, áformum, áætlunum og þvíumlíku – en markmiðin eru það sem stefnt er að. 

Maður setur sér markmið og framfylgir síðan áformunum um að ná markmiðinu. 

Eitt enn: ekki reyna að „ná fram“ markmiði! 

Málið á blaðsíðu 65 í Morgunblaðinu 5. desember 2019.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Maðurinn var ákærður fyrir að hafa þann 9. júlí 2017 á Selfossi fellt brotaþolann í jörðina þar sem hann hélt honum niðri, þrýsti hné sínu að munnsvæði fórnarlambsins.“

Frétt á visir.is.              

Athugasemd: Löggufréttir fjölmiðla eru stundum skemmtiefni margra sem nenna að lesa þær. Við hin reynum þó að brosa í gegnum tárin.

Hef ekki áður heyrt um „munnsvæði“ fórnarlamba. Latneska orðið er „regio oralis“ segir á málið.is. Það skýrir nú allt ...

Ég held að sumar löggufréttir séu of ítarlegar. Þarna er til dæmis getið um dagsetningu. Sá sem varð fyrir árásinni nefnist fyrst „brotaþoli“, mikilfenglegt orð sem rekur ættir sínar í lögfræðibækur. Sem kunnugt er mega lögfræðimenntaðir ekki tala alþýðlegt mál, eitthvað verður að skilja tíuþúsundkallanna frá þúsundköllunum. 

„Brotaþoli“ í fréttinni verður skýringalaust að „fórnarlambi“ með munnsvæði. Líklega frekar einkenni þess síðarnefnda en hins.

Svo koma fyrir orð eins og jörð og hné. Allt er þetta ofgnótt upplýsinga þegar hægt hefði verið að segja frá þessu öllu með sjö orðum, sjá tillöguna.

Svo segir í fréttinni:

Þar hafi hinn ákærði verið að verki og tjáð sér að hann ætlaði að berja brotaþola fyrir að hafa stungið undan manni. Því næst hafi ákærði slegið brotaþola niður.

Er þetta ekki fyndið? Hann sló manninn niður fyrir að hafa kokkálað hann eða einhvern annan. 

Hugsið ykkur hvað gæti gerst ef blaðamenn hættu að láta löggu og lögfræðinga mata sig og færu að skrifa á alþýðlegri íslensku um öll þessi félagslegu vandamál. Skyldum vér dauðlegir skilja?

Tillaga: Maðurinn var ákærður fyrir að slasa annan.

2.

„Ræktunin fer fram í hátæknigróðurhúsi í Fellabæ, alls á um tvö þúsund fermetrum.“

Frétt á blaðsíðu 20 í Morgunblaðinu 5.12.2019.            

Athugasemd: Nú „fer allt fram“, allt er „um að ræða“ og allt er „til staðar“ úti í bæ eða úti á landi. Svona orðalag er alls ekki rangt en mjög ofnotað í öllum fjölmiðlum. Í mörgum tilvikum er hægt að einfalda málið og nota sögnina að vera.

Í fréttinni segir:

Ragnar Atli segir að um hágæðaframleiðslu sé að ræða …

Líklega á blaðamaðurinn við þetta:

Ragnar Atli segir að fyrirtækið framleiði hágæðavöru …

Einfalt mál er alltaf best nema þegar skrifarinn er stórskáld og þá er einfalt má best.

Tillaga: Plantan er ræktuð í tvö þúsund fermetra hátæknigróðurhúsi í Fellabæ.

3.

„Hafnamálin hafa óneitanlega farið halloka.“

Frétt á blaðsíðu 24 í Morgunblaðinu 5.12.2019.                

Athugasemd: Getur málaflokkur farið halloka. Orðið merkir að tapa, bíða lægri hlut. Má vera að þetta sé ekki rangt, frekar svona kjánalegt. 

Á málið.is segir:

Halloka, fara halloka, bíða lægri hlut, af hallur og ok og líkingin tekin af ækisdrætti dráttardýra.

Líklega hefði mátt finna betra orð en þetta til að lýsa því að umfang og starf að hafnarmálum hafi dregist saman.

Munum að halloki er eintöluorð, ekki til í fleirtölu.

Tillaga: Minni áhersla á hafnarmál en áður.

4.

„Vitni sáu manninn einnig henda hjólinu og poka, sem reyndist innihalda skammbyssu, í nærliggjandi á.“

Frétt á blaðsíðu 24 í Morgunblaðinu 5.12.2019.                

Athugasemd: Hvað var í pokanum? Í honum var skammbyssa. Af hverju er ekki það sagt í stað þess að pokinn innihaldi.

Stundum freistast ég til að skrifa of langar málsgreinar í stað þess að beit punkti og hafa þær stuttar. Stundum getur þó verið nauðsynlegt að hafa málsgrein langa en þá verða einstakir liðir innan hennar að tengjast, eiga eitthvað sameiginlegt. Oftar en ekki er betra að stytta málsgrein sem gerir hana skýrari og setningar á eftir verða markvissari. Allt þetta veltur á þeim stíl sem skrifarinn vill tileinka sér og sýna. Sundurleysi í stíl bitnar á lesandanum. Stílleysi er einkenni margra blaðamanna, alls ekki allra.

Tillaga: Einnig sáu vitni manninn henda hjólinu og poka í nærliggjandi á. Í pokanum var skammbyssa.