Gestgjafar Króata og málamiðlun eða málamyndun

Málfar í fjölmiðlum.

 

1.

„Keilir er móbergsfjall sem margir hafa gengið á á Reykjanesskaga.“ 

Myndatexti á blaðsíðu 23 í Morgunblaðinu 23. nóvember 2017.    

Athugasemd: Eftir að hafa skrifað er gott að geyma textann í nokkrar mínútur eða lengri tíma og lesa hann svo yfir. Þessi regla hlýtur að nýtast fleirum en þeim sem hér ritar. Í myndatextanum er orðaröðin röng. Ekki gengur að tvær forsetningar („á“), standi hlið við hlið, það er hræðileg viðvaningslegt, varla hægt að orða það öðru vísi. Raunar er myndatextinn lengri og í raun varla boðlegur, svo tilgerðarlegur er hann. 

Tillaga:  Margir hafa gengið á Keili, móbergsfjallið á Reykjanesskaga.

2.

„Þess má til gamans geta að tíu kíló af mér lágu eftir í brattanum eftir sumarið.“ 

Grein um ævisögu á blaðsíðu í Morgunblaðinu 24. nóvember 2017   

Athugasemd: Rugluð málsgrein og að auki er í henni nástaða, „eftir … eftir“. Blaðamaðurinn sem skrifar er einn af þeim bestu á Mogganum, ritar yfirleitt gott mál og lipran texta. Öllum getur þó orðið á.

Oft virðist sem að blaðamenn gæti ekki að nástöðunni, sömu eða keimlíkum orðum, sem liggja of nálægt og skemma stíl, rýra texta.

Ritfært fólk á auðvelt með að skrifa framhjá henni og þegar vel tekst til bætir það textann.

Tillaga:  Þess má til gamans geta að ég missti tíu kíló í fjallgöngum þetta sumar.

3.

„Hún var í raun að leggja sjálfa sig undir, það hefur væntanlega haft áhrif.“ 

Pistill á Silfri Egils Helgasonar.

Athugasemd: Finnst þetta frekar slakt orðalag sem er slæmt frá ritfærum manni. Hef ekki trú á að fólk „leggi sjálft sig undir“ þegar mikið liggur við heldur allt sitt.

Þetta er svona svipað því þegar sagt er að einhver „standi með sjálfum sér“. Óskaplega hlýtur það að vera erfitt rétt eins og „að leggja sig undir“. Hvort tveggja er frekar asnalegur talsmáti, líklega undir áhrifum frá ensku.

Tillaga:  Hún lagði allt sitt undir, það hefur væntanlega haft áhrif.

4.

„ÍBV fær heim­sókn frá Aft­ur­eld­ingu í Olís­deild karla í hand­bolta kl. 18:00.“ 

Frétta á mbl.is.

Athugasemd: Má vera að margir telji þetta rétt orðalag. Vissulega fær ÍBV heimsókn og það er Afturelding sem kemur. Eyjamenn fá ekki heimsókn frá Aftureldingu heldur kemur síðarnefnda liðið í heimsókn.

Forsetningunni „frá“ er algjörlega ofaukið.

Tillaga:  ÍBV fær Aft­ur­eld­ingu í heimsókn í Olís­deild karla í handbolta kl. 18:00.

4.

„Mín ráðlegging er að finna þér góða, sterka konu og vera ekkert of mikið að spá í útlitinu.“ 

Skopmynd á blaðsíðu 29 í Morgunblaðinu 1. desember 2017.

Athugasemd: Sá sem þetta ritar telur að forsetningin „í“ stjórni því að nafnorð fari í þolfall, ekki þágufall. Máltilfinningin samþykkir það og réttara sé að spá í útlitið.

Í gamla daga var manni kennt að setja eitthvurt annað orð í stað þess sem vafi leikur á. Enginn segir að spá í flugvélinni, spá í hestinum eða álíka.

Hér áður fyrr voru byrjendur í blaðamennsku oft settir í að þýða og staðfæra skopmyndir og skopmyndasögur. Vel má vera að það hafi verið rétt ráðstöfun en þá fylgdi að aðrir og reyndari lásu yfir og leiðréttu enda fylgir vandi vegsemdinni.

Illa skrifað skop er missir marks. Oftast er þó skopið í Mogganum á góðu máli. 

Tillaga:  Finndu þér góða, sterka konu og vera ekkert of mikið að spá í útlitið.

5.

„Juncker sagði á blaðamannafundi í morgun að niðurstöðurnar væru augljóslega til marks um málamyndun milli Breta og ESB.“ 

Frétt á visir.is.

Athugasemd: Hér hefur blaðamanninum orðið allverulega á. Hann hefur hugsanlega ætlað sér að nota orðið „málamiðlun“ en ekki fundið það í kolli sínum.

Það gerist oftast hjá fólki sem hefur ekki tilfinningu fyrir málinu og býr yfir frekar rýrum orðaforða.

Tillaga:  Juncker sagði á blaðamannafundi í morgun að niðurstöðurnar væru augljóslega til marks um málamiðlun milli Breta og ESB.

6.

„Í tilkynningu lögreglu segir að allmargir tónleikagestir hafi orðið fyrir þjófnaðinum.“ 

Frétt á visir.is.

Athugasemd: Í heiðskírum einfaldlega tungumálsins má fullyrða að stolið hafi verið frá tónleikagestum. Þannig á að segja frá, ekki snúa textanum í einhvers konar nafnorðatuð.

Vel má vera að lögreglan eða aðrir viðmælendur geti ekki komið frá sér góðum texta en þá verður að treysta á að blaðamenn séu vandanum vaxnir og lagfæri hann.

Tillaga:  Í tilkynningu lögreglu segir að stolið hafi verið frá allmörgum tónleikagestum.

7.

„Það er eitt að vera í efri hluta ensku úrvalsdeildarinnar sem væri afrek fyrir litlan klúbb eins og Burnley …“ 

Frétt á visir.is.

Athugasemd: Þetta er ljótt. Mikilvægt er að blaðamenn skrifi rétt mál og hafi vit á því að lesa vandlega yfir að loknum skrifum, helst að fá einhvern annan til þess. 

Dæmi um barnalegan texta er að byrja setningar á „Það …“. Annað er að skrifa „litlan klúbb“ í stað „lítinn klúbb“. Þriðja er að kunna ekki að nota punkt, skrifa þess í stað að langar málgreinar og flóknar. Fjórða er að nota viðtengingarhátt í stað framsöguháttar. Fleira má nefna.

Tillaga:  Eitt er að vera í efri hluta ensku úrvalsdeildarinnar sem er afrek fyrir lítinn klúbb eins og Burnley …

8.

„Íslenska karlalandsliðið er að fara að mæta liði í úrslitakeppni HM í Rússlandi næsta sumar sem komst upp með að brjóta reglur í undankeppninni.“ 

Frétt á visir.is.

Athugasemd: Auðvitað er hægt að segja að liðið sé að fara að mæta öðru. Flestir myndu þó segja að það muni mæta öðru, keppa við annað. Tvímælalaust einfaldara og betra.

Blaðamaðurinn er augljóslega ekki vanur skrifum. Verra er að hann er ekki vanur lestri. Sá sem hefur lesið mikið frá barnæsku öðlast smám saman tilfinningu fyrir málinu og það auðveldar honum starfið sem blaðamaður. 

Tillaga:  Íslenska landsliðið mun keppa við Nígeríumenn í úrslitakeppni HM en það síðarnefnda braut reglur í undankeppninni.

9.

„Liðin sem leika á móti gestgjöfum Króata.“ 

Alengt orðalag í íþróttafréttum fjölmiðla.

Athugasemd: Gestgjafi er sá sem tekur á móti gestum. Evrópumótið í handbolta verður haldið í Króatíu í janúar. Nokkur lið munu leika gegn gestgjöfunum, króatíska landsliðinu. Samt mun ekkert lið leika gegn gestgjöfum Króata. 

Ástæðan er einfaldlega sú að Króatar eru ekki gestir á handboltamóti sem þeir halda sjálfir.

Í HM í Rússlandi næsta sumar spilar ekkert lið fótbolta gegn gestgjöfum Rússa. Það er gjörsamlega ómögulegt.

Á Evrópumótinu í fótbolta sumarið 2016 tapaði íslenska landsliðið ekki leik á móti „gestgjöfum Frakka“, heldur Frökkum.

Gestgjafar Frakka og annarra liða á HM í fótbolta 2018 verða Rússar. Ekkert lið mun þó leika gegn „gestgjöfum Rússa“, slíkir leikir verða ómögulegir á HM í Rússlandi.

Vonandi skilst þetta. Hins vegar munu íþróttafréttamenn vafalaust eftir að halda áfram með þessa rassbögu um leiki gegn gestgjöfum Króata, Rússa eða öðrum sem hýsa stórmót í landi sínu.

Tillaga:  Liðin sem leika á mót gestgjöfunum. Eða, liðin sem leika á móti Króötum, gestgjöfunum.

10.

„Þegar verkefnum var lokið á vettvangi, fór björgunarsveitafólkið akandi um alla helstu vegi í Heiðmörk og gengu úr skugga um að ekki væru fleiri í vanda.“ 

Frétt á dv.is. 

Athugasemd: Blaðamenn eiga að rita einfalt og skiljanlegt mál. Þessi frétt er fljótfærnislega skrifuð. Blaðamaðurinn hafði greinilega ekki fyrir því að lesa hana yfir. Að öðrum kosti hefði hún orðið svipuð því sem gerð er tillaga um.

Tillaga:  Að verkefnum loknum ók björgunarsveitin um Heiðmörk og kannaði hvort fleiri væru í vandræðum.