Borgarstjóri í litlu málunum, Dagur í þeim stóru

Fullyrðingin í niðurlagi fréttarinnar er einfaldlega röng. Við sem ólumst upp við Klambratún höfum sum hver rjátlað á milli þessara tveggja nafna. Yngri kynslóðir þekka vart annað.

Klambratún er svo sem ágætt nafn. Hefur tengsl við upprunann. Ég sé samt enga þörf á að breyta grónum nöfnum enn og aftur. Miklu skynsamlegra væri fyrir nýjn borgarstjórnarmeirihluta að vinna að fjármálum borgarinnar og stefnumótun. 

Annars er ótrúlegt hvað lítið kemur frá nýjum borgarstjóra, rétt eins og hann sé slakur PR maður fyrir borgina. Það eina sem hann gerir er eitthvað sem sáralitlu máli skiptir. Þegar kemur að alvöru mála sendir hann Dag.

Klambratún að nýju

Kemur sjöundi flöturinn upp á tengingnum?

Ekki vekur þessi frétt mikla athygli. Hún er þó án efa ein sú merkilegasta í dag. Umboðsmaður Alþingis óskar eftir því að fá að vita á hvaða lagagrundvelli Seðlabanki og Fjármálaeftirlit telja sér heimilt að beina ákveðnum tilmælum til fjármálafyrirtækja vegna dóms Hæstarétttar um gengistryggingar lána.

Fyrir þá sem ekki vita er Seðlabanki Íslands sjálfstæð stofnun. Sama á við Fjármálaeftirlitið. Hvorug lýtur skipunum ríkisstjórnar eða ráðuneyta um viðfangsefni sín. 

Komi í ljós að lagagrundvöllur þessara „tilmæla“ sé enginn er kominn nýr flötur upp á tengingnum, sá sjöundi, og hann á ekki að vera til. 

Án þess að hér sé verið að gera að því skóna að þessar tvær stofnanir taki þátt í pólitískum leik, þá verður spennandi að sjá hvernig þær svara umboðsmanni.

Í upphafi var ríkisstjórnin á hálum ís í vegferð sinni að reyna að breyta dómi Hæstaréttar í einhverja málamiðlun. Það vakti strax athygli að Seðlabankasstjóri skyldi fyrstur gegna fram fyrir skjaldborg ríkisstjórnar og bera út þau boð að dómurinn væri slæmur. Og svo bættist forstjóri Fjármálaeftirlitsins og loks viðskiptaráðherra í hóp þeirra sem töluðu dóminn niður. Hins vegar hafa forsætisráðherra og fjármálaráherra haft vit á því haldið sér að mestu til hlés þó svo að skoðun þeirra sé öllum ljós.

Við bíðum spennt eftir því hvernig Seðlabankinn og Fjármálaeftirlitið snúa sér úr þessum vanda. Af öllu má þó vera ljóst að á Alþingi er ekki meirihluti fyrir þeim lögum sem nú eru í undirbúningi í fjármálaráðuneytinu, viðskiptaráðuneyti og Seðlabanka um afturvirka ákvæði sem breyta dómi Hæstaréttar og minnka þann rétt sem skuldarar fengu með honum.

Umboðsmaður óskar eftir skýringum

Frábær grein Magnúsar Thoroddsen um gengistrygginu

„Verði vextirnir í gengistryggðu lánasamningunum hækkaðir frá því sem umsamið var, yrði það „neytanda í óhag“. Þess vegna er vaxtahækkun óheimil,“ segir Magnús Thoroddsen, lögmaður og fyrrum hæstaréttardómari í grein í morgunblaðinu í dag, 8. júlí 2010.

 

Þessi grein er einfaldlega heiðskýr í einfaldleika sínum. Með henni leiðbeinir Magnús öðrum fræðimanni, Jóni Steinssyni, lektor í hagfræði við Columbia háskólann í New York, vegna greinar sem sá síðarnefndi ritaði undir fyrirsögninni „Réttlæti, hagsæld og íslensk lögfræði“

 

Ég ætla ekki að endursegja grein Jóns né Magnúsar. Þeir deila hins vegar um dóm Hæstaréttar um gengistryggingu lána. Rök Magnúsar eru svo einföld að ég er efins um að Jón Steinsson verði þess var að hann hefur einfaldlega verið rasskelltur - sviðinn hlýtur að vera óbærilegur þegar hann fattar það.

 

Hinn hógværi og málefnalegi Magnús Thoroddsen er leiftrandi góður penni. Í grein sinni segir hann:

 

Þegar lagaákvæði eru jafn skýr og ótvíræð, eins og ákvæði 36. gr. samningalaganna eru, sem og sjálfur tilgangur laganna, verða dómendur að dæma samkvæmt því.  

Ég verð því að hryggja minn unga, lærða andmælanda með því að segja honum, að þá getur dómari hvorki dæmt samkvæmt „eðli máls“ né „efnahagshagsrökum hagfræðinnar“. Gerði hann það, væri hann að brjóta gegn stjórnarskránni.

Varla getur málið verið ljósara en samkvæmt skýringu fyrrum hæstaréttardómara. Ég mæli með því að fólk lesi þessa grein og geymi hana.

 

Er sanngjarnt að skuldarar beri ólöglegan kostnað?

Þetta má allt vera rétt sem fram kemur í Moggan og Viðskiptablaðinu. Spurningin er hins vegar þessi: Hver greiddi kostnaðinn við hin ólöglegu gengislán fyrir dóm Hæstaréttar?

Hér er einfaldlega verið að segja: Það er slæmt ef lántakendur báru kostnað vegna gengislánanna. Það er slæmt er kostnaðurinn fellur á fjármögnunarfyrirtækin og ríkissjóð.

Er eitthvað vit í þessum málflutningi í ljósi þess að gengislánin eru ólögleg? Eig skuldarar að redda fjármögnunafyrirtækjunum og ríkissjóði ofan í allt það sem hin fyrrnefndu hafa rifið af fólki og þá skattlagningu sem sá síðarnefndi hefur lagt á almenning? 

Staðreyndin var sú að gengistryggingin bitnaði áður á skuldurum og það var rangt. Er það sanngjarnt að leggja áfram ólöglegan kostnað á skuldara?

350 milljarða tilfærsla

Glæpahyskið í bíómyndum er aldrei sanngjarnt ...

Segir Lýsingu eiga að njóta sanngirni.

Svo segir í fyrirsögn fréttar á bls. 8 í Mogganum mínum. Fréttin er fyrir neðan mynd sem Helgi Sigurðsson skopmyndateiknari dró upp af eigenda Fons sem kastar hálfum milljarði króna í skilanefnd Glitnis til að koma í veg fyrir að Iceland Express verði kyrrsett vegna skula hans.

Ég hló að hvoru tveggja. Helgi bregst ekki og þaðan af síður Mogginn minn.

Í fréttinni er þetta haft eftir lögmanni Lýsingar: 

„Ef vaxtakjörin eiga að gilda hallar mjög á minn umbjóðanda og jafnvel þó svo tíðarandinn sé svona á[Lýsing] samt að njóta sanngirni.“ Þetta sagði Sigurmar Albertsson, lögmaður Lýsingar, við munnlegan málflutning prófmáls þar sem tekist er á um hvort samningsvextir skuli standa í gengistryggðum lánasamningi eða vextir Seðlabankans gilda.

Ég hló vegna þess að nú er Lýsing komin í þá óþægilegu aðstöðu sem öllum skuldurum með gengistryggð lán var sköpuð. Þá var ekki spurt um sanngirni. Ekki heldur var spurt um sanngirni þegar skuldara tókst ekki með nokkrum ráðum að greiða niður höfuðstólinn.

 

Margar bíómyndir um mafíuna hefur maður séð. Eitt er sameiginlegt úr söguþræði glæpamynda, vondu kallarnir bjóð aldrei upp á sanngirni. Ella hefðu þeir öngvan bissniss. Sanngirnin kippir grundvellinum undan glæpunum.

 

Lýsing og lögmaður fyrirtækisins gerir sér engan grein fyrir sanngirni. Ekki er úr vegi að nefna dæmi um sanngirni fjármögnunarfyrirtækjanna:

• Það getur ekki verið nein sanngirni í því að höfuðstóll lánsins hækki í hvert sinn sem greidd er afborgun.
• Ekki heldur er það sanngirni að eigið fé skuldara brenni upp vegna bílaláns, ekki aðeins bíllinn heldur á líka að fórna öðrum eignum fyrir lánið.
• Þaðan af síður er það sanngjarnt að ekki sé hægt að koma sér út úr skuldum nema með skuldir á bakinu.
• Síst af öllu er sanngjarnt að skilvís maður eigi að þurfa að velja á milli matar og afborgunar á bíl
• Ljótast af allri sanngirni eru upptökur fjámagnsfyrirtækja á bílum, lygin um viðgerðir og salan á þeim.
• En allra „fegurst birtist sanngirni fjármagnsfyrirtækja meðal þeirra sem áttu þess kost að kaupa þá bíla sem þau tóku frá skuldurum í „vanskilum“ og seldu þá á „hagsæðu“ verði til vildarvina. 

 Á Lýsing einhverja sanngirni skilda?

Fundargerð Sambands fjármálafyrirtækja

Þessi fundargerð barst mér með undarlegum hætti. Birti hana orðrétt:

Trúnaðarmál

Mánudagur, 5. júlí 2010, kl. 14:30 er haldinn fundur  í stjórn Sambands fjármálafyrirtækja. Mættir eru allir stjórnarmenn, auk þess fulltrúar frá öllum bönkum og sparisjóðum í landinu.

Á dagskrá eru eftirfarandi mál:

1. Hvað í fjandanum eigum við að gera vegna dóms Hæstaréttar vegna gengstryggingar lána?

2. Önnur mál

Formaður tekur til máls og leggur fram eftirfarandi tillögu. Samband fjármálafyrirtækja ályktar að beina því til fjármálafyrirtækja að þau bjóði viðskiptavinum sínum að greiða fimmþúsund kall af hverri milljón upphaflegrar lánsupphæðar þar til óvissu um gengisbundin lán verði eytt með dómnum.

Varaformaður spyr hvort þessi tillaga sé ekki brot á viðskiðskiptháttum þar sem hún er greinilegt samráð fjármálafyrirtækja.

Formaður spyr varaformann: „Er ekki eitt helvítis samráð bara dropi í hafið í samanburði við þann raunverulega vanda sem fjármálafyrirtækins standa frammi fyrir?“

Varaformaður segir: „Það er líklegast rétt hjá þér, virðulegi formaður“. 

Frekari umræður eru ekki um tillöguna sem formaður ber nú undir stjórnina sem samþykkir hana mótatkvæðalaust.

Formaður tók svo fyrir seinna umræðuefni fundarins. Hann sagðist ekkert mál hafa til að leggja fram og gaf orðið frjálst.

Varaformaður biður loks um orðið: „Eiga fjármálafyrirtæki að hætta laxveiðiferðum og utanlandsferðum með viðskiptavinum í ljósi efnahagsástandsins?“

Formaður tók til máls og segir: „Sýnist þér, virðulegi varaformaður, að við höfum efni á að fara í laxveiði og til útlanda þegar búið er að taka burtu helstu hagnaðarvon fjármálafyrirtækja, gengistrygginguna? Nú er allt fyrir bí, bónusar, háu launin, bílahlunnindin, utanlandsferðirnar, laxveiðiferðirnar, óunna yfirvinnan nema því aðeins að við fáum nýjan og betri hæstaréttardóm.

Varaformaður segir: „Auðvitað er þetta rétt hjá þér, virðulegi formaður.“

Formaður slítur fundi kl. 15:00. 

Bankar fara að tilmælum Samtaka fjármálafyrirtækja

Hvað er hægt að gera á krepputímum?

Um 15.000 manns eru atvinnulausir, markaður með bíla og húseignir er því sem næst ónýtur, sala á bílum og húsum með gengistryggingarlánum er ekki leyfileg, ríkið hefur dregið stórkostlega úr útboði verkefna og t.d. útboð Suðurlandsvegar er í tómu tjóni.

Er einhver hissa á því að almenningur og fyrirtæki haldi að sér höndunum þegar ríkissjóður gefur fordæmið? Grundvallaratriðið er að eiga í matinn, eiga þak yfir höfuðið og svo koma reikningarnir.

Kreppa og samdráttur er í landinu m.a. annars vegna aðgerða ríkisstjórnarinnar. Þar er enginn sem hvetur almenning til dáða.

Hvatt til framkvæmda

Innanhússvandi Vegagerðarinnar?

Eftir því sem neðar er komið á listanum yfir þá sem buðu í breikkun Suðurlandsvegar eru meiri líkur á því að fyrir valinu verði aðili sem ekki hefur undirboðið í verkið.

Hins vegar vekur það undrun að kærunefnd útboðsmála þurfi ítrekað að hafa afskipti af eftirvinnu vegna útboðsins. Sannast sagna lítur út fyrir að Vegagerðinni sem afar mislagaðar hendur vegna útboðsins.

Skyldi þetta ríkisfyrirtæki eiga í einhverjum vanda innanhússvanda? Er þetta stjórnunarvandi eða vantar gótt starfsfólk?

Kallað eftir gögnum frá verktökum

Traust almennings byggist á dómi í þessu máli

Líklega skiptir minna máli hverjir eru sakborningar í þessu fyrsta máli sérstaks saksóknar vegna bankahrunsins. Augu og athygli beinast að sjálfu embættinu sem sækir málið og niðurstöðunum dómsins. Er málið svo vel unnið að dómurinn verði því hagstæður?

Þetta er ákaflega einfalt mál. Traust almennings á sérstökum saksóknara og raunar á stjórnvöldum byggist á því að „rétt“ niðurstaða fáist fyrir héraðsdómi og ekki síður Hæstarétti verði málinu áfrýað af hálfu þremenninganna.

Minna má á hversu hraklega ákæruvaldinu gekk í málaflækjunum gegn þeim Bónusfeðgum. Almenningur fékk það á tilfinninguna að þeir sætu undir stöðugum ofsóknum af hálfu stjórnvalda.

Undirbúningurinn fyrir málarekstri gegn þremenningunum tengdum Byr hlýtur að vera pottþéttur af hálfu sérstaks saksóknara. Að öðrum kosti getur hann bara pakkað saman og farið heim. 

Lýstu allir yfir sakleysi sínu

Lögreglan verður að stilla sig

Hvort sem það eru fámenn eða fjölmenn mótmæli þá á lögreglan að kunna sig. Mótmælin eru ekki persónuleg árás á lögregluna og þar af leiðandi verða einstaklingar innan hennar að kunna að haga sér samkvæmt því.

Lögreglan getur með vanhugsuðum aðgerðum sínum magnað óánægju fólk sem þá getur einfaldlega snúist um að ná sér niðri á henni.

Fyrir alla muni leyfið fólki að mótmæla. Það kostar ekki neitt nema árvökult auga, eftirlit með þeim sem ætla að snúa mótmælum upp í eignaspjöll eða árásir.

Engu máli skiptir hvort Ellen Kristjánsdóttir fór eftir fyrirmælum eða ekki. Aðgerðir hennar stofnuðu hvorki lífi eða límum lögreglunnar í hættu né var hætta á eignaskemmdum. Mótmæli byggjast sjaldast á að fylgja fyrirmælum heldur að tjáningin komist til skila án hættu fyrir nokkurn mann.

Æsir upp í manni réttlætiskenndina