Bráðamóttökuþjónusta, þágufallssýki og hryðjuverk gegn íslenskunni

1.

„LeBron og ljósmyndaminni hans uppskáru klapp eftir ótrúlegt svar.“ 

Fyrirsögn á visir.is.       

Athugasemd: LeBron er bandarískur körfuboltamaður. Hann virðist vera minnugur mjög sem er öfundsverður hæfileiki. Maður og minni hans er þó eitt og hið sama og verður ekki í sundur skilið. Ekki frekar en hendur hans eða aðrir útlimir, nefið eða eyrun.

Einhverjir myndu nú reka upp stór augu ef sagt væri um að þeir hafi átt stórleik, körfuboltamaðurinn og fætur hans. Ekki yrði undrun lesenda minni ef því yrði bætt við að hendur hans hafi átt síðri leik.

Vonandi skilst hér að LeBron uppskar klapp eftir ótrúlegt svar sem byggðist á góðu minni hans, það lék aungvan einleik þar sem maðurinn sjálfur var fjarri.

Hvað er nú eiginlega ljósmyndaminni? Samkvæmt orðanna hljóðan er minninu líkt við ljósmynd. Sá sem í hlut á getur lýst aðstæðum eins og hann væri að horfa á ljósmynd. 

Í því tilviki sem um er rætt er greinilegt að maðurinn gat lýst atburðarás, ekki einstöku atviki. Þar með væri réttara að tala um kvikmyndaminni eða hreyfimyndaminni. Þessi orð eru þó varla til. Réttast er því að blanda ekki ljósmynd saman við minni í þessu tilviki.

Gera mætti athugasemdir við annað orðalag í fréttinni.

Tillaga: LeBron fékk klapp fyrir að muna atburðarás afar skýrt.

2.

„Elvis yfirgefur bygginguna: Það tekur hann 2-3 skipti að velta fyrir sér læsingunum áður en hann kemst út.“ 

Fyrirsögn á dv.is.    

Athugasemd: Fyrirsögn er til þess gerð að vekja athygli lesenda. Í því felst að hún þarf að vera skiljanleg, ekki er nóg að hún grípi athygli fyrir kjánaskap.

Ofangreind tilvitnun í DV er óskiljanleg og bara kjánaleg. Enski frasinn „Elvis has left the building“ er þjóðfrægur í Bandaríkjunum og víðar. Uppruni hans er á þann vega að þegar Elvis Presley lauk tónleikum var mikið klappað og reynt að fá hann til að syngja eitt eða fleiri aukalög. Var þá iðulega gripið til þessa orðalags í þeirri von að áheyrendur hættu að klappa hann upp.

Þess má líka geta að í lok vinsælla bandarískra sjónvarpsþátta var í lok hvers þáttar sagt: „Fraser has left the building.“ Þótti það sköruglega mælt enda stóð frægð þáttanna og ágæt skemmtun undir gorgeirnum.

Köttur gengur út um glugga og fákunnandi blaðamaður þýðir þessi einföldu orð á íslensku sem við það missa reisn og verður eins og sprungin blaðra á gangstétt. Fyrirsögnin hjálpar ekkert upp á fréttina enda ekki neitt í henni sem réttlætir svona hana.

Skömminni skárra hefði verið að nota það sem hér er gerð tillaga um. Það var ekki gert enda les enginn yfir það sem fréttabörnin skrifa.

Tillaga: Kötturinn Elvis lærir af sjálfsdáðum að opna glugga.

3.

„Þeim vantaði markmann …“ 

Fyrirsögn á visi.is.     

Athugasemd: Margir hafa hætt að amast við „þágufallssýkinni“ en hún er engu að síður frekar hvimleið, að minnsta kosti þeim fjölmörgu sem var kennt að skilja hana og forðast. 

Þó sumir séu farnir að þola þetta þá er það engu að síður þannig að sagnir stjórna föllum. Sögnin að vanta krefst þess að fá þolfall, um það er ekki deilt.

Tillaga: Þá vantaði markmann …

4.

„Í morg­un voru 29 sjúk­ling­ar sem höfðu lokið bráðamóttökuþjón­ustu og voru að bíða eft­ir inn­lögn­um á legu­deild­ir.“ 

Úr frétt á mbl.is.      

Athugasemd: Þetta er haft eftir lækni á bráðamóttöku Landsspítalans í Fossvogi. Hvað skyldi hið langa, margsamsetta og ljóta orð bráðamóttökuþjónusta þýða? Lykilorðið er hér þjónusta. 

Hingað til hefur sá sem veitir þjónustu verið veitandinn, bókstaflega. Þjónn á veitingahúsi þjónar til borðs. Afgreiðslumaður í verslun veitir neytandanum ákveðna þjónustu. Sama á við strætóbílstjóra og jafnvel lögreglumann sem hér áður fyrr var iðulega nefndur lögregluþjónn en það starfsheiti virðist vera að tapast úr málinu. Jafnvel lækir, hjúkrunarfræðingur og sjúkraliðar þjóna. Þegar þessir hætta í vinnunni má segja að þeir hafi lokið þjónustu.

Í nútímamáli er sá neytandi sem tekur við þjónustunni. Hann getur verið gestur á veitingahúsi, kaupandi í verslun, farþegi í strætó og almennur borgari sem lögreglumaður leiðbeinir. Á stofnanamáli má kalla þetta fólk þjónustuþega, en það er ákaflega ljótt og ógeðfellt orð og varla upp á það bjóðandi.

Sá sem þetta ritar finnst alveg ómögulegt og illskiljanlegt að að sjúklingar hafi „lokið bráðamóttökuþjónustu“. Þetta fólk þjónaði ekki neinum, það var til meðferðar. Af vinsemd má skilja orðið sem svo að sjúklingar hafi fengið bráðamóttökuþjónustu. Drögum þar línuna en ekki að þetta fólk hafi lokið þessari þjónustu. Það gengur engan veginn upp. 

Niðurstaðan er því sú að lykillinn til skilnings er sagnorðið sem við notum með stofnanaorðinu „bráðamóttökuþjónusta“, sögnin að fá í stað þess að ljúka. 

Tillaga hér að neðan er miklu skárri en tungutakið sem Landspítalafólkið hefur tileinkað sér og blaðamenn apa eftir með óttablandinni virðingu fyrir þeim fyrrnefndu. Læknir lýkur þjónustu en sjúklingur hefur fengið hana.

Mikið er ofnotkun nafnháttar leiðinleg. Voru að bíða í stað þess að segja og skrifa biðu.

Innlögn er meðal annars hafgola. Ég held að þegar heimamenn í Húnaþingi tala um innlögn þá eigi þeir við þokuna sem berst inn með norðan eða norðaustan golu.

Tillaga: Í morgun höfðu tuttugu og níu sjúklingar fengið bráðaþjónustu og biðu eftir að komast að á legudeildum.

5.

„Texasranch á KFC einn sá krispasti sem sögur fara af.“ 

Úr auglýsing frá Texasborgurum á Skjánum.

Athugasemd: Þegar Bjarni Thorarensen, skáld, frétti af dauða Baldvins Einarssonar orti hann þessa harmstöku sem er víðkunn og stórkostlega myndræn:

Ísalands 
óhamingju
verður allt að vopni;
eldur úr iðrum þess,
ár úr fjöllum
breiðum byggðum eyða.

Bjarni mátti ekki mæla fyrir harmi. Víst er að óhamingja Íslands verður ekki minni þegar óprúttnir auglýsingasölumenn fara með tungumálið eins og tilvitnunin bendir til. Þeir og þykjast klárir í „ungmæl´ensku“. Þeir sem þetta gera eru hryðjuveramenn, leitast við að skemma íslenskuna og þeim er sama um glæsileika hennar, fjölbreytileika og fegurð.

Og ekki aðeins við hönnuði auglýsingarinnar að sakast heldur bera stjórnendur KFC á Íslandi mesta ábyrgð á að svona bulli sé dreift yfir breiðar byggðir landsins. Skömm sé þessu liði.

Tillaga: Texsasranch á KFC, einn sá stökkasti sem sögur fara af.

Lifi góða fólkið

Af gefnu tilefni vil ég taka það fram að ég mun ekki syngja, dansa eða leika á hljóðfæri í Eurovision í Ísrael. Ekki heldur mun ég leggja til tónverk í forkeppnina á Íslandi. Þar að auki mun ég staðfastlega neita að vera áhorfandi að kepninni sjálfri í Jérúsalem eða í sjónvarpi.

Mér leiðist Eurovision, finnst hún einkar tilgerðarleg.

Og fyrst ég er byrjaður þá er eins gott að taka það fram að ég mun ekki leika með landsliðinu í HM í Rússlandi og ætla ekki að fara á leiki íslenska landsliðsins né annarra liða. Viðurkenni þó að ég mun hugsanlega horfa á einhverja leiki með öðru auganu - alls ekki meir.

Mér leiðist ekki fótbolti en Pútín er mér ekki að skapi.

Að lokum vil koma því á framfæri að þó ég muni fara til Bandaríkjanna á þessu ári má síst af öllu túlka það sem stuðning við stefnu Trump, hvorki í innanríkismálum né utan.

Mér leiðist Trump.

Og fyrst ég er byrjaður á þessu þá ber þess að geta að ég fer til Berlínar í næsta mánuði en þrátt fyrir það hef ég ekki breytt um skoðun á ESB, er á móti því að Ísland gangi inn í sambandið.

Mér leiðist ESB en hef ég ekkert á móti Evrópubúum.

Vinstri maður sem ég þekki doldið segir tvennt fara gríðarlega mikið í taugarnir á sér. Annars vegar eru það kynþáttafordómar og hins vegar svart fólk.

Lifi fjölbreytileikinn og góða fólkið.

 

Daði ekki til í að keppa í Ísrael

Árásir framdar, kýrskýr þágufallssýki og valkostur

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum.

Kýrskýr merkir heimskur

Með nokkurri örvæntingu horfir maður upp á það að þeim fjölgar sem halda að „kýrskýrt“ sé samheiti við augljóst, dagljóst, auðsætt og fleira slíkt: 

„Þetta ætti nú að vera hverjum manni kýrskýrt.“ Segði nokkur maður „kýrljóst“? Lýsingarorðið kýrskýr hefur fram að þessu þýtt heimskur og verið háðsyrði. 

„Málið“ á bls. 28 í Morgunblaðinu 8.maí 2018.

 

1.

„Okkur hjónin langar að þakka einkar ánægjulega stund í Grensáskirkju á dögunum.“ 

Úr grein í Morgunblaðinu 7. maí 2018 eftir Helga Seljan.      

Athugasemd: Nokkrir hafa spurt mig um þessa tilvitnun, vilja vita hvort rétt sé orðað. Á að segja okkur hjónin langar eða okkur hjónum langar. Ég var hreinlega ekki viss. Leitaði álits Gúgúls en hann hefur sjaldan rétt fyrir sér, fer eftir vilja meirihlutans.

Þá greið ég til þess ráðs, sem ég geri stundum, að senda fyrirspurn til íslenskrar málnefndar. Fékk samdægurs skilmerkilegt svar frá Jóhannesi B. Sigtryggssyni, rannsóknarlektor. Hann segir:

Það er mælt með því að nota þolfall en ekki þágufall með sögninni langa og það er einnig í samræmi við hefð. Ég myndi því mæla með því að segja Okkur hjónin langar til að þakka.

Auðvitað er þetta rétt, liggur í augum uppi. „Þágufallssýkin“ læðist að manni en greinilegt er að heiðursmaðurinn Helgi Seljan er ekki smitaður af henni. Mér þykir hins vegar rétt að geta þessa hérna sérstaklega vegna svarsins frá Jóhannesi. Engin tillaga er því gerð, orðalagið er hafið yfir allan vafa.

Tillaga: Okkur hjónin langar að þakka einkar ánægjulega stund í Grensáskirkju á dögunum.

2.

„Víkverji var á ferð í höfuðstað Norðurlands fyrir skemmstu og snæddi pítsu á tveimur vinsælum veitingastöðum þar.“ 

„Víkverji“ á bls. 29 í Morgunblaðinu 8.maí 2018.      

Athugasemd: „Víkverji“ er dálkur í Mogganum og skiptast blaðamenn á því að skrifa hann. Oft er hann fróðlegur og skemmtilegur og ekki síður þann dag sem nefndur er hér að ofan. Hins vegar vakti það furðu að Víkverji skuli hafa verið í „höfuðstað“ Norðurlands en svo kemur í ljós að hann var ekki á Skagaströnd. Ekki heldur á Hvammstanga. Víkverji var langt frá Húsavík og enn lengra frá Kópaskeri. Hann var aldeilis hvergi annars staðar en á Akureyri.

Bíðið nú við, hér veltir maður því fyrir sér hvenær Akureyri hafi orðið að höfuðstað Norðurlands og hvaða réttindi og skyldur fylgi nafnbótinni.

Sannast sagna er þetta bara bull enda enginn fótur fyrir þessu frekar en að segja að Akureyri sé fallegasti bær á Íslandi. Raunar er leitun að fallegra bæjarfélagi á landinu. Maður nokkur lét eitt sinn hafa eftir sér þessi andstyggilegu orð: 

Ekkert jafnast á við að koma til Akureyrar nema ef til vill að fara þaðan.

Veiti ekki hvort er ósmekklegra, að tala eins og þessi ónefndi maður eða hafa þetta eftir honum (hér væri viðeigandi að setja brosmerki til að forðast misskilning).

Tillaga: Víkverji var á ferð í langfallegasta, stórkostlegasta, yndislegasta og besta höfuðstað Norðurlands fyrir skemmstu og snæddi pítsu á tveimur vinsælum veitingastöðum þar.

3.

„… einn þeirra sem þróuðu Microsoft Translator, segir forritið hafa sýnt sig vera öflugt tæki til að varðveita tungumál og mun það aðstoða við að varðveita íslenska tungu í tækniheiminum.“ 

Frétt á bls. 6 í Morgunblaðinu 9. maí 2018.     

Athugasemd: Hefði blaðamaðurinn gefið sér tíma til að endurskoða þennan texta hefði það verið til bóta. Hér er átt við stíl, ekki málfræði.

Ekki gengur að tala um forritið eins og reynslumikinn mann. „Sýnt sig vera“ er orðasamband sem gengur illa. Í stað þess kann að vera að forritið hafi reynst vera öflugt tæki.

Forritið mun ekki „aðstoða“ einn eða neinn. Í því felst að það sé með eigin hugsun sem er ekki. Hins vegar er hægt að nota það til góðra verka eða hafa stoð af því.

Forritið á ekki að varðveita íslenska tungu, geyma hana, heldur er hægt að nýta það á ákveðinn hátt. Vonandi gagnast forritið til að styrkja íslensku.

Tillaga: … einn þeirra sem þróuðu Microsoft Translator, segir forritið hafi reynst öflugt tæki til málnotkunar og mun það hjálpa til að íslensk tunga sé notuð í tækniheiminum.

4.

„RÚV valdi milli slæmra valkosta.“ 

Fyrirsögn á bls. 4 í Morgunblaðinu 12. maí 2018.     

Athugasemd: Þessi fyrirsögn er ekki bjóðandi. „Valkostur“ er orðskrípi, samsetningur tveggja orða sem þýða nokkurn veginn hið saman þó blæbrigðamunur sé á þeim. Á norsku er til nafnorðið „beslutningstaking“, má vera að skrípið sé ættað þaðan. Ekki er allt best sem kemur frá útlöndum. Á ensku er til orðið „option“. Hins vegar ekki til orðið „optiontaking“.

Blaðamaður Moggans átti því val um nokkra kosti sem liggja í augum uppi í stað þess að velja skrípið. Kostur er prýðilegt orð, getur merkt möguleiki eða eitthvað til að velja um. Val er meðal annars notað þegar hægt er að velja, að eiga val, til dæmis að kjósa einhvern af sextán framboðum til borgarstjórnar. 

Sem sagt Ríkisútvarpið átti tveggja kosta völ eða gat valið milli tveggja eða fleiri kosta. Algjör ofrausn er að bjóða því að velja á milli „valkosta“. 

Hægt er að búa til önnur orðskrípi til að sýna þetta í réttu ljósi. Til dæmis kanna að vera hægt að stökkva á tveimur stöðum yfir læk, enginn myndi þó tala um hoppustökk. Hopp og stökk eru svipuð orð en á þeim er blæbrigðamunur. Á sama hátt myndi enginn taka upp skrípið „ræðutal“, „aksturskeyrsla“, „vatnsvökvi“ eða „ökubíll“ svo nokkur frumsamin bullorð séu kreist upp.

Í Noregi nefnast kosningar „valg“ sem þýðir einfaldlega „val“. Þar, rétt eins og hér, er valið á milli stjórnmálaflokka í kosningum. Auðvitað gætum við tekið upp orðið sveitastjórnarval, Alþingisval eða valstaður (kjörstaður). Orðin hljóma nú samt dálítið skringilega.

Tillaga: RÚV hafði um slæma kosti að velja.

5.

„Fjórar líkamsárásir voru framdar á höfuðborgarsvæðinu í nótt.“ 

Fyrirsögn á visir.is.      

Athugasemd: Hvort er nú verra, skrif lögreglunnar um atburði næturinnar eða endursögn fjölmiðils um sama efni? Blaðamaðurinn étur líklega hér upp eftir löggunni en hefur ekki vit eða getu að færa til betra horfs. Það er svo efni í langan pistil að ræða máttleysi Lögreglunnar í skriflegum tilkynningum.

Aldrei er tekið svo til orða í fjölmiðlum eftir áramót: Fjórum börnum var fætt á nýársdag. Né heldur er sagt: Fjórir ölvunarakstrar framdir á höfuðborgarsvæðinu í nótt.

Blaðamaðurinn þarf að hugsa, velta því fyrir sér hvað hann er að skrifa og hvernig hann geti komið því frá sér á skiljanlegan og málfræðilega réttan hátt. Það gerir hann ekki. Annars hefði hann látið þess getið að ráðist hafi verið á fjóra menn. Þeir voru blessunarlega ekki framdir líkamsárásum.

Síðar í fréttinni segir:

Ökumaðurinn reyndist vera allsgáður en að sögn lögreglu verður hann kærður fyrir nokkur brot og þar á meðal að setja líf manneskju í óljósan háska. Farþegi í bílnum þurfti meðal annars á sálrænni aðstoð að halda frá lögreglu vegna háttalags bílstjórans.

Hér er getið um eina manneskju og einn farþega, það er tvo menn (karl eða konu) sem kallaðir eru ólíkum nöfnum. ýmislegt bendir til að um farþeginn hafi verið einn og til skemmtunar eða tilbreytingar líka nefndur manneskja. Þó getur verið að manneskjan hafi verið gangandi vegfarandi sem þó er ekki sagt nánar frá.

Hvað er nú „óljós háski“ sem frá er sagt í tilvitnuninni. Hafi ökumaðurinn eki gáleysislega er háskinn öllum ljós. Hafi hann hins vegar haft tímasprengju falda í bílnum mætti segja að háskinn hafi verið óljós því enginn vissi hvenær sprengjan átti að springa né hvort hún hafi verið viðkvæm fyrir hristingi.

Líklega hefur blaðamaðurinn ekki lesið textann sinn yfir á gagnrýnan hátt eða að sjálfumgleðin sé slík að hann sér ekkert athugunarvert í skrifum sínum. Verst væri þó ef hann kann ekki betur til verka.

Tillaga: Ráðist var á fjóra menn í nótt á höfuðborgarsvæðinu.

Reynt að breyta merkingu orða og hrikaleg nástaða

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum.

 

1.

„Diego Si­meo­ne, knatt­spyrn­u­stjóri Atlético Madrid, verður í stúk­unni þegar læri­svein­ar hans mæta Marseille í úr­slita­leik Evr­ópu­deild­ar­inn­ar.“ 

Úr frétt á mbl.is.      

Athugasemd: Þeir gefast ekki upp á Mogganum. Þeir reyna að breyta merkingu orða. Fótboltamenn í spænsku liði sem fá fúlgur fjár fyrir að sparka bolta eru kallaðir lærisveinar þjálfarans, stjórans.

Þetta er svo vitlaust sem mest má vera og ber annað hvort vott um vanþekkingu blaðamanns eða hann er synir viljandi lesendum ókurteisi, nema hvort tveggja sé.

Lærisveinn eru sá nefndur sem er nemandi, er í læri. Varla eru blaðamenn lærisveinar ritstjóra Moggans, né heldur eru þingmenn lærisveinar forseta Alþingis, hvað þá að sá sem er afgreiðir í verslun sé lærisveinn verslunarstjórans. 

Útilokað er að gera athugasemdir við málfar hjá íþróttablaðamönnum Moggans. Ég reyndi það þó fyrir um ári og fékk þessi skilaboð frá einu fréttabarninu:

Ég get ekki lofað þér að notkun þessa orðs [lærisveinn] verður hætt á íþróttadeildinni, þar sem þetta er mjög algengt orðatiltæki, hjá okkur rétt eins og öðrum miðlum. Þó að  bein þýðing á orðinu lærisveinn sé nemandi eða lærlingur, þá fá orð oft nýja þýðingu í hinum ýmsu greinum. Segja má að noktun orðsins lærisveinn á þennan máta sé svokallað íþróttamál.

Sem sagt, blaðamenn taka sér bessaleyfi og búa til „íþróttamál“. Sá sem ritaði svarið getur í þokkabót ekki svarað fyrirspurn villulaust. 

Tillaga: Diego Si­meo­ne, knatt­spyrn­u­stjóri Atlético Madrid, verður í stúk­unni þegar leikmenn hans mæta Marseille í úr­slita­leik Evr­ópu­deild­ar­inn­ar.

2.

„Manchester United tapaði 1:0-gegn nýliðum Bright­on í ensku úr­vals­deild­inni í knatt­spyrnu í gær og náði þar með býsna óæski­legu af­reki.“ 

Úr frétt á mbl.is.      

Athugasemd: Hvað er eiginlega „óæskilegt afrek“? Afrek getur seint verið óæskilegt, það liggur í augum uppi. Fótboltalið sem tapar vinnur ekki afrek, það … tapar, einfaldara er það ekki. ekkert afrek felst í tapi.

Íþróttablaðamenn Moggans reyna hvað þeir geta að skreyta skrif sín en þeim ferst það mörgum afar óhönduglega. Sá er í vanda sem ekki ber skynbragð á stíl, hefur ekki nægan orðaforða til að tjá sig svo vel sé og kann ekki skil á algengnum orðasamböndum. Skrifi slíkur fréttir verða meiri líkur en ella á skemmdum fréttum.

Verst er þó að enginn les yfir fréttirnar og því fer sem fer. Því miður er þetta ekki bundið við Morgunblaðið, aðrir fjölmiðlar eru jafn slæmir, sumir enn margfalt verri.

Tillaga: Manchester United tapaði 0:1 gegn nýliðum Bright­on í ensku úr­vals­deild­inni í knatt­spyrnu í gær og setti um leið óæskilegt met í sögu félagsins.

3.

„Auk Hall­gríms sam­an­stóð hóp­ur­inn af Birgi Valdi­mars­syni, Guðjóni …“ 

Úr frétt á mbl.is.      

Athugasemd: Hér er illa skrifað. Blaðamaðurinn hefði einfaldlega getað slepp þessu sagnorðaómynd samanstendur og notað einfaldlega sögnina að vera. Einfaldara og snyrtilegra. 

Annars líður fróðleg grein fyrir ótrúlegar nástöður: Fjallið … fjallið … fjall. Kastaði upp … kastaði upp … ældi … ældi … ældi. Topp … toppinn, toppnum … toppnum … toppnum … toppinn.

Vanir blaðamenn láta ekki grípa sig á stagli.

Leiðangursmenn gengu upp á fjallaskíðum en ekkert er hins vegar sagt frá aðstæðum, skíðaleiðum eða skíðafæri, hvorki upp né heldur niður. Sem sagt, gölluð grein og ekki eins fróðleg og fyrr var sagt.

Tillaga: Auk Hall­gríms voru í hópnum Birgir Valdi­mars­son, Guðjón …

4.

„Pétur Pétursson, slökkviliðsstjóri hjá Brunavörnum Árnessýslu, segir að eldurinn hafi komið upp á afmörkuðu svæði og starfsmenn fangelsins hafi þegar slökkt eldinn. Hlutverk slökkviliðsmanna sé að reykræsta og tryggja að eldurinn kvikni ekki aftur.“ 

Úr frétt á visir.is.      

Athugasemd: Svo virðist sem blaðamaðurinn sem skrifaði ofangreint hafi annað hvort ekki lesið textann sinn yfir eða beri ekkert skynbragð á staglið. Hvort tveggja er vont.

Eldurinn … eldinn … eldurinn. Oft er það kallað nástaða þegar sömu orð eða svipuð standa of þétt saman. Segja má að nálykt sé af slíku stílleysi. Í frétt um eld í húsi þarf ekki að tönglast á því að eldurinn hafi verið eldur. Hægt er að nota einfalt mál, það skilst jafnan best.

„Eldurinn kom upp á afmörkuðu svæði.“ Annars staðar kemur fram að hann hafi komið upp í herbergi sem vissulega kann að vera afmarkað svæði. Af hverju var þarf að kalla herbergi afmarkað svæði, það er ekkert skýrara.

Gott er til þess að vita að slökkvilið gæti þess að eftir að eldur hafi verið slökktur að hann kvikni ekki aftur. Ef til vill er þetta kaldhæðni. Svo er nauðsynlegt að blaðamaður viti hvernig nafnorðið fangelsi fallbeygist.

Tillaga: Pétur Pétursson, slökkviliðsstjóri hjá Brunavörnum Árnessýslu, segir að eldurinn hafi komið upp í einu herbergi og starfsmenn fangelsisins hafi þegar slökkt hann. Hlutverk slökkviliðsmanna sé að reykræsta og tryggja að ekki kvikni í af sjálfu sér.

5.

„Bónd­inn Col­in Tremain seg­ir starfs­menn sína hafa tekið eft­ir hol­unni snemma morg­uns í síðustu viku. Hann seg­ir hol­ur víða að finna á land­ar­eign sinni en þessi sé sú stærsta. Hann seg­ist ætla að girða um­hverf­is hol­una. Of mikið mál sé að fylla hana af sandi.“ 

Úr frétt á mbl.is.      

Athugasemd: Svo virðist sem blaðamaðurinn Moggans sem skrifaði ofangreint hafi annað hvort ekki lesið textann sinn yfir eða beri ekkert skynbragð á staglið sitt. Hann fellur í sömu gryfju og blaðamaður Vísis í kafla 4 hér að ofan.

Í fréttinni er ekki aðeins tönglast á sama orðinu heldur er skiptir blaðamaðurinn um skoðun nokkrum sinnum. Fyrst er fyrirbrigðið hola, svo breytist hún í gil, næst verður hún að gjá og í lokin breytist hún aftur í holu. Hmmm, það er nú ekki góð blaðamennska að gleyma að kalla holuna gat eða gryfju.

Nástaðan er engu að síður algjör og af henni leggur náfnyk. Í gamla daga var manni kennt að skárra væri að halda sig við eina vitleysuna, ekki gera lítið úr sér og gera margar.

Tillaga: Col­in Tremain, bóndi, seg­ir starfs­menn sína hafa tekið eft­ir hol­unni snemma morguns í síðustu viku. Hann seg­ir margar víða á land­ar­eign sinni en þessi sé sú stærsta. Hann seg­ir hagkvæmara að girða hana af en fylla af sandi.

 

Stækka má myndirnar með því að smella á þær.

 

Uppaldir leikmenn og gat sem ekki er gat

Skemmdar fréttir í fjölmiðlum.

1.

„Eins og klámmyndastjarna segir áður en hún sefur hjá Trump: við skulum klára þetta af.“ 

Úr frétt á visir.is.     

Athugasemd: Hér ruglar blaðamaður. Veit líklega ekki betur sem auðvitað er engin afsökun. Til er orðasambandið að ljúka einhverju. Klára hefur svipaða merkingu en þó ekki alveg hina sömu og sögnin að ljúka. Samkvæmt orðabók merkir sögnin að klára að ljúka við, hreinsa og hefur svipaða merkingu og danska sögnin „klare“ og er hugsanlega komin þaðan.

Tilvitnunin er komin úr ensku og þar segir: 

Like the pornstar said when she was aobut to have sex with Trump, lets get it over with.

„Lets get it over with“ og blaðamaðurinn segir í þýðingu sinni: „Við skulum klára þetta af.“ Ekki góð þýðing á annars smellnum inngangi blaðakonu í kvöldverði fréttamanna í Hvíta húsinu. Svona er nú auðvelt að eyðileggja góðan brandara.

Tillaga: Eins og klámmyndastjarnan sagði áður en hún hafði mök við Trump, drífum þetta af.

2.

„Þetta var bara ann­ar leik­ur fyr­ir mig en ég er þakk­lát­ur fyr­ir þenn­an vott af virðingu og vináttu frá Manchester United, ég naut þess.“ 

Úr frétt á mbl.is.     

Athugasemd: Þetta skilst ekki: „Þetta var bara annar leikur fyrir mig …“ sagði Arené Wengir í endursögn blaðamanns Moggans. Ég gat því miður ekki fundið þessum orðum stað á Sky fréttastöðinni, þó hún sé tilgreind sem heimild í fréttinni.

Vottur af virðingu merkir eiginlega ekki mikil virðing. Ólíklegt að Það fræga félag Manchester United hafi dregið eitthvað úr virðingu fyrir þjálfara erkióvinarins. Þó er til nafnorðið virðingarvottur. Skyldi það vera merki um virðingarvott þegar forsetinn nælir fálkaorðuna í einhvern? Er það virðingarvottur þegar einhver vinkar til frægs leikara? Svona má spyrja en svörin velta án efa á máltilfinningu hvers og eins.

Dálítið annar og betri bragur var af sömu frétt á vísir.is en hún birtist löngu eftir að gerð var tillagan hér fyrir neðan:

„Þetta var æðislegt. Þetta er bara eins og hver annar leikur fyrir mig en ég er mjög þakklátur fyrir þessa gestrisni. Þetta var mjög flott og vel gert af þeim,” sagði Wenger mjög þakklátur.

Betra og innihaldsríkara hjá Vísismönnum (og hér).

Tillaga: Þetta var bara eins og hver ann­ar leik­ur fyr­ir mig en ég er þakk­lát­ur fyr­ir þenn­an vott af virðingu og vináttu frá Manchester United, ég naut þess.

3.

„Haukar unnu 74:70-sigur á Val í oddaleik - Margir ungir og uppaldir leikmenn.“ 

Undirfyrirsögn á bls. 2 í Íþróttablaði Moggans 1. maí 2018. 

Athugasemd: Seinnihlutinn í tilvitnuninni hér að ofan er frekar brosleg, „uppaldir leikmenn“. Hver er ekki upalinn? Líklega á blaðamaðurinn við að í liðinu hafi verið margir leikmenn sem hafa verið þar frá barnæsku. Þegar talað er um marga hlýtur að vera átt við fleiri en tvo. Fréttin segir þó aðeins frá tveimur leikmönnum sem hafa verið alla sína tíð í Haukum.

Íþróttablaðamenn Moggans eru þekktir fyrir að reyna að breyta hefðbundinni merkingu orða. Þeir hika til dæmis ekki við að kalla leikmenn lærisveina þjálfara í fótbolta- og knattspyrnuliðum sem auðvitað er alrangt. Þjálfari er ekki kennari heldur stjórnandi, leikmenn eru ekki nemendur heldur lúta stjórn og aga þjálfara.

Orðalagið „uppaldir leikmenn“ er merkingarlaust vegna þess að allir hafa verið aldir upp. Sé ástæða til að nefna það að leikmennn liðisins hafi notið uppeldis í körfubolta hjá Haukum ber að segja það með skýrari hætt. 

Betra er að sleppa rugli heldur en að reyna að troða einhverju inn í alltof þröngt pláss.

Síðar í fréttinni segir: 

Hún [stúlka] er einmitt púsluspilið sem vantaði til að klára Íslandsmeistaramyndina.

Þessi málsgrein er tómt rugl. Án ef ætlaði blaðamaðurinn að búa til myndræna lýsingu er klúðrar henni algjörlega. Fleira er aðfinnsluvert í fréttinni. Reglan er þessi: Ekki búa til myndlýsingar sem ganga ekki upp og alls ekki bulla með þær.

Annars staðar í þessu Íþróttablaði Moggans segir:

Fylkir og Fjölnir tefldu fram flestum uppöldum leikmönnum í fyrstu umferð Pepsi-deildar …

Fréttina skrifar einn af reyndustu íþróttablaðamönnum Moggans og sem er hreinlega furðulegt. Raunar er „uppalinn leikmaður“ einnig kallaður heimamaður í fréttinni og það er miklu skárra.

Hér á vel við gefa eitt gott ráð: Ef ekki er hægt, svo vel sé, að skrifa hugsun í stuttu máli þarf einfaldlega að fjölga orðum. Dæmi: Uppalinn leikmaður. Betri kostur: Leikmaður sem alinn hefur verið upp í félaginu eða leikmaður sem aldrei hefur verið í öðrum félögum.

Tillaga: Haukar unnu 74:70-sigur á Val í oddaleik - Margir leikmenn verið alla tíð í félaginu.

 

4.

„Í Frakklandi er að finna mesta fjölda gyðinga í Evrópu en þeir eru rúmlega hálf milljón manna.“ 

Úr frétt á bls. 38 í Morgunblaðinu 3. maí 2018. 

Athugasemd: Frekar klúðursleg málsgrein og stingur þar af leiðandi í augu. Jafnvel þaulreyndir blaðamenn þurfa að vera gagnrýnir á eigin texta. 

Í flýtinum er auðvelt rugla með því að segja „er að finna“ í stað þess að nota einfaldlega sögnina að vera.

Það liggur í augum uppi að betur fer á því að segja flestir í stað „mestur fjöldi“. Gyðingar eru flestir,  óþarft er að klykkja út með að þeir sem „hálf milljón manna“. Þeir eru menn og talan ein nægir.

Mjög auðvelt er að koma hugsuninni fyrir í styttra máli eins og dæmi eru um hér fyrir neðan.

Tillaga: Hálf milljón gyðinga búa í Frakklandi, hvergi í Evrópu eru þeir fleiri.

5.

„Gerði risa gat á torf­vegg og ók burt.“ 

Fyrirsögn á mbl.is. 

Athugasemd: Hver er munurinn á gati og skarði? Í ofangreindri fyrirsögn er talað um torfvegg sem í raun er garður, byggður með grjóti og torfi. Garðurinn er við bílastæðið við Glaumbæ í Skagafirði. Veggur er ekki rangt orð í þessu sambandi. Hægt er að nota hvort tveggja, veltur á smekk.

Aðalatriðið er að ungi blaðamaðurinn áttar sig ekki á því að skarð kom í garðinn eftir að ekið var á hann. Gat er annars eðlis, varla þörf að að rökstyðja það nánar.

Einnig segir í fréttinni:

Þar kem­ur fram að hóp­ferðabíl­stjór­ar séu líka klauf­ar en bíl­stjóri keyrði á vegg­inn, skildi eft­ir risa gat og ók burt.

Legg það fyrir lesendur að meta hvort ekki hefði verið hægt að orða þetta  betur. Mér finnst þetta klúðurslegt eins og annað í fréttinni.

Tillaga: Braut skarð í torfvegg og ók á brott.

Er enn til fólk sem horfir á dagskrá sjónvarps?

Stuttu síðar gerðist það að stofnað var íslenskt sjónvarp. Það varð mjög vinsælt – og enn er til fólk sem horfir á það.

Þannig skrifar Egill Helgason, dagskrárgerðarmaður á Ríkisútvarpinu. Hann er að fjalla um Netflix í nýjasta pistli sínum, sjá hér.

Mér þykir það nokkur tíðindi að einn frægasti dagskrárgerðarmaður Ríkisútvarpsins skuli taka svona til orða. Hann hefur hins vegar rétt fyrir sér. Enn horfa nokkrir á Ríkissjónvarpið og jafnvel Stöð2. Þeim fer þó fækkandi eftir því sem fleiri kynslóðir bætast við.

Ég hætti að horfa á íslenskt sjónvarp fyrir löngu, læt streymisveiturnar duga ef þörfin gerir vart við sig. Þannig er það nú með miklu fleiri. Ung fólk horfir lítið á línulegar dagskrár sjónvarps. Helst eru það fréttir og einstaka viðburðir í beinni útsendingu sem draga mann að íslensku stöðvunum. Annað er það nú ekki. Netflix, Amazon, iTunes og fleiri duga flestum. Framboði af streymisveitum er afskaplega mikið.

Útvarpið lifir þó. Ég hlusta jafnan á gömlu gufuna enda líklega bundinn af uppeldinu. Í mínu ungdæmi var bara ein útvarpsstöð. Að sumu leyti var það gott en að öðru leyti tóm hörmung. Þá var troðið ofan í kok á hlustendum alls kyns tónlist og talað mál hvort sem þeir vildu eða vildu ekki.

Ofbeldinu hefur ekki enn linnt. Maður þarf að punga út um tuttugu þúsund krónum á ári í skatt vegna þess að góða fólkið vill halda áfram „menningarstarfi“ sínu. Og hvað er betra en að gera það fyrir skattfé og þurfa ekki að markaðssetja sig? En ég ... og fleiri, við erum ekki spurð. Borga góði, borga. Þeir eru þó hættir að hóta að taka sjónvarpið af manni.

Tímarnir breytast um flestir með. Þó eru þeir neandertalsmenn til sem halda að línuleg dagskrá sé eftirsóknarverð fyrir okkur pöpulinn. Svo er ábyggilega ekki. Held að meirihluti landsmanna telji sjónvarp afþreyingu og vilji grípa til hennar eftir hentugleikum en ekki eftir fyrirskipunum stjórnvalds í fjölmiðlafyrirtæki í eigu ríksins.

Halldóra Mogensen, þingmaður Pírata, á að segja af sér

Halldóra Mogensen, þingmaður Pírata, hefur krafist afsagnar Ásmundar Einars Daðason, velferðarráðherra, því hún telur að hann hafi sagt þinginu ósatt um tiltekið mál sem var í meðförum barnaverndarnefndar Hafnarfjarðar og Barnaverndarstofu. Styðst hún eingöngu við umfjöllun fréttamiðilsins Stundarinnar í þessum efnum en hefur ekki haft fyrir því að kynna sér málsatvik.

Samkvæmt Halldóru og Stundinni liggur alveg ljóst fyrir að Ásmundur ráðherra „laug“ eins og það var snyrtilega orðað.

Nú hafa hins vegar komið fram nýjar upplýsingar sem varpa allt öðru ljósi á málavexti og það var ekki ráðherrann sem laug.

Ögmundur Jónasson, fyrrum ráðherra og alþingismaður Vinstri grænna, skrifar oft skynsamlega á vefsíðu sinni. Oftar en ekki les ég pistla hans þó langorðir séu. Í pistli dagsins spyr hann í fyrirsögn: „Mun Halldóra Mogensen, formaður,m velferðarnefndar Alþingis, segja af sér?“

Ögmundur ræðir málið af mikilli yfirvegun og þekkingu og hann segir:

Í ljósi alls þessa hef ég fylgst með nýjum félagsmálaráðherra taka á málum. Ég hef veitt því athygli hvernig hann hefur reynt að leysa mál af yfirvegun og sanngirni, jafnframt því að horfa til framtíðar um bætt skipulag.

Hugsanlega væri hægt að gagnrýna hann fyrir að hafa ekki haldið stífar fram málstað Barnaverndarstofu, sem hefur sætt gagnrýni fyrir að rækja aðhaldshlutverk sitt of harkalega eins og í máli sem rakið var í sjónvarpsþættinum Kveik, sem nýlega var sýndur í Ríkissjónvarpinu.

Um önnur mál sem tengjast Barnaverndarstofu hefur verið dylgjað, en skiljanlega hefur ekki verið unnt að ræða þau opinberlega sökum persónuverndar.

Í gær var sá múr hins vegar brotinn og kemur þá í ljós að á máli sem stór orð hafa verið látin falla um eru fleiri hliðar en ein. Sjá: https://www.mbl.is/frettir/innlent/2018/04/28/eg_er_ekki_kunningi_braga/

Og síðar segir Ögmundur:

Í umræðu í spjallþáttum og á Alþingi hafa verið settar fram sverar ásakanir, þá ekki síst á hendur Braga Guðbrandssyni, sem gegnt hefur starfi forstjóra Barnaverndarstofu. Greinilegt er að nokkrir þingmenn róa að því öllum árum að grafa undan framboði hans í barnanefnd Sameinuðu þjóðanna.

Upphrópanir Þórhildar Sunnu Ævarsdóttur, þingkonu Pírata í Silfri Egils ekki alls fyrir löngu, að órannsökuðu máli af hennar hálfu, voru umsvifalaust birtar á vefsíðu RÚV sem stórfrétt án þess þó að gengið væri eftir því að Þórhildur Sunna fyndi ásökunum sínum stað.

Björn Leví Gunnarsson, einnig þingmaður Pírata segir í grein í Morgunblaðinu í gær að „kerfið sjái um sína" og vísar hann þar í tilnefningu Braga í framboð í barnanefnd SÞ sem óeðlilegt spillingarmál. Þetta er nokkuð sem þingmaðurinn þarf að skýra með málefnalegum hætti. 

Allt er þetta mjög athyglisvert hjá Ögmundi, sérstaklega hvernig mál eru framsett hjá Ríkisútvarpinu án rökstuðnings, orð Píratanna talin vera staðreyndir og því fréttir. Líkur benda hins vegar til þess að þeir eru í herferð og misnota aðstöðu sína og Ríkisútvarpið makkar með. Þetta gengur ekki enda um falsfréttir að ræða.

Ögmundur heldur áfram:

Sérstaklega verður þessi spurning ágeng eftir að fylgjast með framgöngu Halldóru Mogensen, formanns velferðarnefndar Alþingis, sem nú hefur kallað eftir afsögn Ásmundar Einars Daðasonar, félagsmálaráðherra.

Halldóra Mogensen tilkynnir þjóðinni á föstudag að hún vilji ræða þessi viðkvæmu mál í beinni sjónvarpsútsendingu frá nefndarsviði Alþingis. Síðan kemur á daginn að þetta gerir hún án þess að hafa kynnt sér þau gögn sem eigi að ræða og nefnd hennar hafa verið aðgengileg.

Stundin upplýsir að hún hafi kallað eftir nefndarfundi strax um nóttina eftir að hafa lesið umfjöllun Stundarinnar! Semsagt um nótt er kallað á ráðherra í beina útsendingu í þingnefnd en í Fréttablaðinu er svo upplýst að fram til þessa hafi hún verið svo mikið í símanum að hún hafi ekki haft tíma til að „kíkja á gögnin," og reyndar enginn í nefndinni!

Formaður félagsmálanefndar Alþingis vill að ráðherra segi af sér. En ég spyr væri ekki nær að formaður félagsmálanefndar segi af sér?

Þarna kemur Ögmundur eiginlega að kjarna málsins. Halldóra, þingmaður Pírata, hefur ekki skoðað nein gögn, aðeins lesið fréttir í Stundinni. Hún bregst við fréttaflutningi eins og hann sé stórisannleikur sem ekki þurfi að kanna. Í raun og veru er hún aðeins að sækjast eftir fjölmiðlaupfjöllun og hana hefur hún fengið á svona vafasömum forsendum.

Mörgum þingmönnum, sérstaklega Pírötum, hefur verið tíðrætt um spillingu og krafist afsagnar ráðherra. Hverjar eru kröfurnar þegar málflutningur þingmanna reynist rangur, þeir fara með rangt mál? Er þá í lagi að þeir yppi öxlum og snúi sér til veggjar? Má misnota Alþingi og búa til róg og falsfréttir undir nafni þess?

Nei, alls ekki. Verði þingmaður uppvís að lygum á hann að segja af sér. Hann hefur þá brugðist þeim kröfum sem kjósendur gera til hans.

Er þeim þingmanni sætt sem  hefur ekki kynnt sér mál nægilega vel en krefst samt afsagnar ráðherra. Auðvitað ekki.

Gvöð hvað góða fólkið er ossalega gott

Hann er alltaf kallaður Gísli Marteinn, aldrei nefndur með föðurnafni. Svona eins og Erró og Káinn sem maður vissi ekki hvað hétu fyrr en komið var fram á fullorðinsár. Ólíkt listamönnunum er hinn fyrst nefndi svo oft í fjölmiðlum að enginn fer í grafgötur við hvern er átt. Maður hreinlega kemst ekki hjá því. Hann er hreinlega alltaf í viðtölum, gefandi afar gáfulegar yfirlýsingar sem við, almenningur súpum hveljur yfir. Núna síðast í helgarblaði Fréttablaðsins.

Nú er hins vegar alveg nóg komið enda vita landsmenn svo mikið um Gísla þennan að það er farið að valda sálrænum skaða á meirihlutanum.

Í sannleika sagt er ég orðinn þreyttur á Gísla Marteini og öllu hinu fræga fólkinu sem tröllríða fjölmiðlum. Fólkinu sem er í sjónvörpunum, útvörpunum, og pöpulli telur þá „elskaða og dáða“ fjölmiðlamenn. Meðal þeirra eru litlu fréttastelpurnar og litlu fréttastrákarnir sem ráða fullkomlega við eitt tíu orða „uppistand“ í beinni útsendingu í fréttatíma. Til viðbótar geta þau líka sagt „við kveðjum svo héðan frá Karphúsinu“, og bæta við ógnargáfulegum svip.

„Ja, hérna“, segir þá fréttaþulurinn í ósvikinni aðdáun, og bætir svo við: „Og nú að allt öðru ...“ Rétt eins og við hérna megin við skjáinn eigum það á hættu að rugla saman fréttum úr Karphúsinu við eitthvað „allt annað“. 

Víkjum aftur að fræga og góða fólkinu. Hvers vegna í ósköpunum veit ég hvar þessi Gísli Marteinn á heima, hvernig hann ferðast um, hvar hann vinnur, hver konan hans er og fleira tilgangslausar staðreyndir. Ég bað ekki um þetta en það hefur engu að síður síast inn.

Þetta er maðurinn sem er eða er ekki í Sjálfstæðisflokknum. Hann er besti vinur Dags B. Eggertssonar, borgarstjóra, þið vitið mannsins sem undirritar ekki skjöl án þess þess að tekin sé mynd af athöfninni og hún birt í fjölmiðlum.

Gísli Marteinn var borgarfulltrúi fyrir Sjálfstæðisflokkinn en starfaði þétt með vinstri meirihlutanum í borgarstjórn, enda skuldaði hann hvorki flokknum sínum né kjósendum sínum eitt né neitt fyrir að hafa komið honum þangað inn. Hann segist aðeins bundinn af sannfæringu sinni, gefur ekkert fyrir samherja og vini. Hins vegar var færði hann fjöll úr stað fyrir vinstri meirihlutann.

Hann er hinn dæmigerði „góði gæi“, forystumaður „góða fólksins“. Hefur aldrei gert nein mistök önnur er þau en  þau að hafa næstum því orðið borgarstjóri og þá hefði hann ábyggilega gert fullt af mistökum sem hann sér obboðslega eftir. Þetta segir Gísli vinur í óskaplega ómerkilegu og leiðinlegu viðtali í Fréttablaði helgarinnar. Af hverju í fjandanum var ég að lesa það?

Gísli er sko frjálshyggjumaður en dassi af félagslegum áherslum. Nei, nei, hann segist sko alls ekki vera foræðishyggjumaður. Hann er nebbnilega ekki eins og allir hinir, hann er miklu, miklu betri, langbestur. Og ekki flögrar að honum að liggja á þeirri skoðun sinni. Hógværðin uppmáluð.

Heiðbjartur og fagur hjólar hann um vesturbæinn, fer aldrei tilneyddur austur fyrir Skólavörðuholt. Hann gengur ekki á fjöll.

Það er eitthvað ferlega bilað við þann Íslending sem elskar malbik og steinsteypu.

Spái því að næsta viðtal við Gísla Martein ... eitthvaðson, birtist í Mogganum nema því aðeins að einhver krefjist lögbanns á viðtöl við manninn næstu 20 árin. Og þá verða spurningarnar þessar:

- Trúir þú á einstaklinginn eða strætó?

- Hvort finnst þér meira gaman að hjóla eða labba? Ferðu oft í labbiferðir?

- Vaskar þú upp eða Vala? Elskið þið ekki hvort annað gasalega mikið?

- Greiðir þú þér daglega? Hefurðu fengið þér strípur?

- Finnst þér ekki slæmt að hafa aldrei gert vitleysur?

- Hvað myndir þú eiginlega gera ef þú værir eins og við hin í einn dag?

- Mynduð þið Jésú ekki vera vinir ef hann væri hér?

Skemmdar fréttir í fjölmiðlum

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum.

 

1.

„Loftárásir hafnar í Sýrlandi – Þetta er búið að gerast síðan í gærkvöldi.“ 

Fyrirsögn á dv.is.     

Athugasemd: Hvað er „búið að gerast“? Af hverju er ekki sagt; þetta hefur gerst frá því í gærkvöldi?

Ef blaðmaður hefur ekki skilning á eigin skrifum er afar brýnt að einhver lesi yfir. Enn er talað um prófarkalestur í þessu sambandi. 

Eiður heitinn Guðnason var því fylgjandi að einhver læsi yfir það sem fréttabörnin skrifuðu. Fréttamiðillinn dv.is verður að taka sig á og bæta málfar í fréttaskrifum.

Tillaga: Loftárásir hafnar í Sýrlandi – Þetta hefur gerst frá því í gærkvöldi.

2.

„Ég varð í raun sex dögum utandyra, sagði Manganielloum ferðina.“ 

Úr frétt á visir.is.      

Athugasemd: Sá sem nefndur er þarna hafði eytt sex dögum utan dyra. Blaðamaðurinn þekkir líklega sögnina að verja sem þýðir að nota eða eyða. Í þátíð er sögnin „ég varði“.

Vel má vera að þetta sér prentvilla, einn stafur fallið niður. Prófarkalestur hefði bjargað málinu. Vélrænn yfirlestur tölvu dugar hér ekki vegna þess að orðið sem um ræðir er ekki rangt skrifað, við það takmarkast „vit“ tölvunnar, og þar hefði hið mannlega átt að taka við.

Tillaga: Ég varði í raun sex dögum utandyra, sagði Manganielloum ferðina.

3.

„Kanadískur raðmorðingi grunaður um sjö morð hið minnsta.“ 

Úr frétt á dv.is.       

Athugasemd: Kanadamaðurinn er í haldi vegna sjö morða. Hann er því meintur morðingi enda aðeins grunaður. Vel má segja að hann sé meintur raðmorðingi ef löngunin til að koma þessu gildishlaðna orði í fyrirsögnina (sölutrix). Þar af leiðandi er hann ekki raðmorðingi.

Þegar fullyrt er að raðmorðingi sé grunaður um sjö morð skilst það þannig að hann hafi þegar verið sakfelldur um önnur morð, er því sannarlega raðmorðingi. 

Tillaga: Kanadamaður grunaður um sjö morð hið minnsta.

4.

„Bjóða fjárfestum Jarðboranir til sölu.“ 

Fyrirsögn á bls. 16 í Morgunblaðinu, 17. apríl 2018.      

Athugasemd: Þegar hlutur er boðinn ákveðnum einstaklingi eða hópi þá er sagt að hann sé þeim boðinn til kaups. Má vera að um þetta megi deila.

Þó má ábyggilega segja; Jarðboranir verða seldar til fjárfesta. Þetta er þó frekar stirðbusalegt orðalag.

Hins vegar held ég að máltilfinning flestra að eðlilegra sé að taka til orða á þann hátt sem segir í tillögunni hér fyrir neðan. En hverjir eru fjárfestar? Eru það ekki allir sem geta keypt? Er þá ekki verið að selja Jarðboranir.?

Tillaga: Bjóða fjárfestum að kaupa Jarðboranir.

5.

„Lýðháskólinn á Flateyri opnar dyr sínar í haust.“ 

Fyrirsögn á frettabladid.is.       

Athugasemd: Lýðháskólinn á Flateyri hefur enga hugsun, hann er skóli sem fólk stjórnar, stefnu sem fólk mótar og húsakynni sem fólk opnar og lokar eftir þörfum. Skólinn opnar ekkert en fólk gerir það.

Þrátt fyrir kjánalega fyrirsögn segir blaðamaðurinn þetta í upphafi fréttarinnar: „Kennsla hefst í Lýðháskólanum á Flateyri í september.“ Furðulegt að hann skuli ekki hafa notað þetta sem fyrirsögn í stað þess að fullyrða það sem ekki stenst.

Tillaga: Kennsla hefst í Lýðháskólanum á Flateyri í haust.

6.

„Sindri gæti hafa komið sér víða.“ 

Fyrirsögn á visir.is.        

Athugasemd: Þessi fyrirsögn er ekki til fyrirmyndar. Í fréttinni er sagt frá strokufanga sem flúði til útlanda. Líklega á blessaður blaðamaðurinn við að maðurinn gæti hafa farið víða og óvíst hvar hann sé.

Fyrirsögnin er tómt rugl. Maður getur ekki „hafa komið sér víða“, nema því aðeins að hann hafi verið hlutaður í sundur. Jafnvel þessi tilraun til skýringar stenst ekki. Fyrirsögnin er bara bull og blaðamanninum fréttamiðlinum ekki til sóma. Verst er þó að enginn virðist hafa lesið greinina yfir. 

Ritstjórnin hefur enga neytendastefnu, engin virðing borin fyrir lesendum, þeir fá æ ofan í æ skemmda vöru. Hægt að treysta því nokkuð örugglega að verslanir selji ekki neytendum skemmda eða ónýta vöru. Sambærilegt eftirlit er ekki á fjölmiðlum, hvorki innra né ytra eftirlit. Við fáum lélega þjónustu.

Fjarskipti sem reka nú vefinn visir.is eru ekki með neina stefnu í útgáfumálum sínu aðra en þá að allt sé leyfilegt, engar kröfur gerðar og meiri áhersla er lögð á fjölda frétta en gæði þeirra.

Tillaga: Sindri gæti verið hvar sem er.

7.

„Hinn heims­frægi listamaður, Ólaf­ur Elías­son, hef­ur sett sitt heill­andi heim­ili á sölu..“ 

Úr frétt á mbl.is.         

Athugasemd: Líklega er hérna dálítið ofsagt. Maðurinn mun hafa sett húsið sitt á sölu en ekki heimili. Veit einhver dæmi þess að heimili hafi verið selt?

Stagl einkennir þesssa „frétt“. Af hverju orðar blaðamaðurinn það svo að maðurinn hafi sett „sitt heimili“ á sölu? Hefur hann ekki sett heimili sitt (það er húsið) á sölu. Húsið sitt, ekki sitt hús. Örstuttu síðar er réttilega talað um „listaverk hans“ ekki hans listaverk …

Í fréttinni segir að húsið sé „yfirmáta smekklegt“. Aðrir hefðu sagt það vera afar laglegt. Yfirmáta er dálítið yfirdrifið, ekki góð tilfinning sem fylgir þessu atviksorði

Loks er húsið sagt „glundroðakennt á köflum“. Óljóst er hvernig húsið getur verið þannig, nema það sé illa skipulagt. Nafnorðið er ekki jákvætt, þvert á móti. Glundroði er „chaos“ á ensku og það er enn notað í hefðbundinni merkingu. Viltu þú, lesandi góður, kaupaglundroðakennt hús?

Í þessu sambandi ber þess að geta að tilraunir til að breyta merkingum orða eru afar tíðar. Sagt er að eitthvað sé „geðveikt“ fallegt, „truflað“ í merkingunni frábært, gott er einatt talið betra en ágætt. Flest af þessum tilraunum mistakast. Hver notar núna sögnina að „spæla“ einhvern eða „skvísa“ einhverju svo dæmi séu tekin?

Má vera að málið þróist af fólki sem hefur ekki góðan skilning á íslensku og því sé glundroði og yfirmáti orð sem eiga að fá aðra merkingu en þá sem þekktust er.  

Tillaga: Sindri gæti verið hvar sem er.

 

9.

„Jöfnunarmarkið kom hins vegar ekki, bikarmeistarar ÍBV lutu í lægri hlut gegn Íslandsmeisturum Vals.“ 

Úr frétt á visir.is.         

Athugasemd: Líklega er þessi klúðurslega málsgrein yfirsjón eða samsláttur orðatiltækja. 

Sá sem tapar lýtur í lægra haldi fyrir andstæðingnum. Einnig má orða það á  þannig veg að einhver bíði lægri hlut, tapi. Hver sem skýringin á klúðrinu kann að vera bendir allt til þess að enginn lesi yfir það sem blaðamenn skrifa á visir.is, ekki einu sinni blaðamennirnir sjálfir.

Eins og hér hefur iðulega verið sagt á þessum vettvangi þá bjóða allir fjölmiðlar upp á skemmda vöru ef fréttirnar eru ekki á góðu máli. Með því er neytendum sýnd óþolandi lítilsvirðing. Ástæðan er eflaust langlundargeð lesenda sem ættu ekki að láta bjóða sér svona athugasemdalaust. Enginn vill skemmt epli en skemmdar fréttir eru í lagi.

Tillaga: Jöfnunarmarkið kom hins vegar ekki, bikarmeistarar ÍBV lutu í lægra haldi fyrir Íslandsmeisturum Vals.

10.

„Plokkarar á Íslandi er áhugafélag rúmlega 4400 manns á Facebook sem fara út og þrífa upp plast og rusl úr náttúrunni.“ 

Auglýsing á bls 18 í Morgunblaðinu 21. apríl 2018.         

Athugasemd: Borið hefur á því að reynt sé að breyta merkingum orða. Sagnorðið plokk er nú notað yfir það að „þrífa plast og rusl úr náttúrunni“ eins og segir í ofangreindri tilvitnun.

Sögnin að plokka merkir vissulega að tína, en ekki þó í stórtækri merkingu þess orðs eins og þrif eða hreinsun. Konur plokka augnabrýr, lengi hefur tíðkast peningaplokk, sumir skjóta rjúpur og plokka fiðrið af fuglinum, aðrir plokka arfa úr blómabeðum og svo plokka börnin eitthvað úr matnum og teljast þá matvönd.

Athygli vekur að í tilvitnuninni virðist höfundur hennar ekki telja að nafnorðið plokk sé gegnsætt og telur því nauðsynlegt að skýra það þannig að þeir sem stunda plokk fari út og þrífi plast og rusl, ekki úr görðum heldur náttúrunni ... 

Þar að auki er málsgrein frekar klúðurslega samin, sérstaklega síðasta setning hennar. Hvað merkir til dæmis að „þrífa upp“? Er ekki nóg að segja þrífa?

Tillaga: Plokkarar á Íslandi er áhugafélag rúmlega 4400 manna á Facebook. Þeir tína upp plast og rusl í náttúrunni.

11.

„Helga hljóp í hlýj­asta Lund­úna­m­araþon­inu frá upp­hafi.“ 

Fyrirsögn á mbl.is.          

Athugasemd: Keppni getur ekki verið hlý, hins vegar getur veðrið verið heitt, kalt eða eitthvað þar á milli. 

Íþróttablaðamenn reyna að breyta tungumálinu, vitandi eða óafvitandi. Þeir segja stundum að keppnishlaup hafi verið það fljótasta og eiga þá við að hlaupendur (!) hafi sjaldan eða aldrei fengið betri tíma. Þegar lið skorar strax í upphafi fótboltaleiks, jafnvel á fyrstu sekúndunum, þá er sagt að Nonni hafi skorað fljótasta markið á árinu, mánuðinum eða frá upphafi. Lærisveinn hefur fengið gjörbreytta merkingu í orðasafni íþróttablaðamanna.

Hlaupararnir í London hafa ábyggilega notið hlýindanna en fleiri nutu þeirra enda var hlýtt í borginni, ekki aðeins á hlaupurunum. Hins vegar má spyrja hvort að hitastigið hafi verið merkilegra umfram árangur hlauparans Helgu. Ekkert er hins vegar getið um hann.

Tillaga: Aldrei hlýrra þegar Helga tók þátt í Lundúnarmaraþoninu. 

12.

„ Fjölmennustu ríkisföng ferðamanna sem fengu þjónustu á LSH árið 2017 voru Bandaríkin, Bretland …“ 

Úr frétt á bls 10 í Morgunblaðinu 24. apríl 2018.         

Athugasemd: Þessi málsgrein er frekar skrýtin, sérstaklega vegna þess að ríkisföng fá ekki læknisþjónustu á Landspítalanum. 

Vissulega kann að stundum að vera erfitt að orða staðreyndir í stuttu máli. Þá þurfa blaðamenn að leggja heilann í bleyti og helst ekki apa eftir illa orðuðu skriflegu svari frá stofnunum eða fyrirtækjum eins og gert er í þessu tilviki. 

Tillaga: Flestir ferðamenn sem fengu þjónustu á LSH árið 2017 voru frá Bandaríkjunum, Bretland, Þýskalandi, Danmörk, Kína, Kanada, Spáni, Ástralíu, Svíþjóð og Noregi.

13.

„Við erum á þeim stað að mamma hans gat sofnað við hlið hans svo að hún get­ur loks sofið, henni líður vel í kring­um hann.“ 

Úr frétt á mbl.is.         

Athugasemd: Skilur einhver þessi orð? Varla, enda er textinn á ensku illa skiljanlegur og þýðingin á íslensku er jafnvel enn verri. Þegar svo er komið er skynsamlegast að þýða innihaldið, ekki festa sig í orðunum. Á ensku segir svo í frétt sky.is: 

It has come to a point when his mum is actually asleep next to him so she can go to sleep, she feels comfortable with him.

Lesendur geta svo spreytt sig á að gera betur en gert er hér í tillögunni.

Tillaga:  Núna getur móðir litla drengsins sofið við hlið hans og þar líður henni vel. 

14.

„Ný brögð bæta afkomuna hjá Coca-Cola.“ 

Fyrirsögn á bls. 11 í Viðskiptablaði Morgunblaðsins 26. apríl 2018.        

Athugasemd: Almennt er bragð eintöluorð og er þá í merkingunni bragð af mat eða drykk. Þetta vita allir sem hafa nokkuð þroskaða máltilfinningu sem einungis kemur af miklum lestri og drjúgum orðaforða.

Brögð eru klækir, jafnvel ráð. Þegar ég las þessa fyrirsögn grunaði mig Kók fyrirtækið um græsku, það beitti brögðum til að heilla neytendur. Höfundur átti hins vegar við að bragðtegundum hafi fjölgað.

Margt fólk stundar skriftir en fær engan til að lesa yfir sem ætti þó að vera sjálfsagt mál að því tilskyldu að yfirlesarinn hafi eitthvað vit á tungumálinu. Ekkert er við því að segja þó tungumálið breytist og þróast. Vont er þó þegar breytingarnar verða vegna vanþekkingar eða ofurtrúar á að orð og orðalag í öðrum tungumálum geti athugasemdalaust nýst í íslensku.

Ég er þess fullviss að sá sem bergir á drykkjum hins virðulega Coca Cola fyrirtækis mun ekki finna „brögð“ heldur margar bragðtegundir.

Tillaga:  Nýjar bragðtegundir bæta afkomuna hjá Coca-Cola.

Yfirgengilegt bull er kallað frétt á dv.is

Sjaldan hefur risið á dv.is verið lægra. Nú er hann opinberlega genginn í lið með vinstri öflunum sem lengi hafa vilja knésetja Sjálfstæðisflokkinn. 

Síðasta glorían er rætin „frétt“, já svokölluð frétt en gæti verið bull í einhverjum virkum í athugasemdum sem styður Samfylkinguna.

„Fréttin“ er svona:

Heyrst hefur að nú sé uppi fótur og fit innan Sjálfstæðisflokksins. Ku forysta flokksins vera harmi slegin og vita ekki sitt rjúkandi ráð. Allt er sagt á suðupunkti og Bjarni Benediktsson hafi ekki undan við að slökkva elda og hughreysta tárvota innmúraða og innvígða.

Uppnámið er þó ekki rakið til niðurstaðna kannana í Reykjavík fyrir næstkomandi borgarstjórnarkosningar, eða að kosningaloforð Eyþórs Arnalds um að veita 70 ára og eldri undanþágu frá fasteignasköttum brjóti í bága við lög, eða þess að nýr bæjarmálalisti ógni flokknum í Vestmannaeyjum.

Nei, neyðarástandið ku vera komið til vegna þess að nú á að fara að banna humarveiðar.

Sagt er að Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, ritari flokksins, hafi orðið að leggjast í læsta hliðarlegu er hún heyrði af mögulegu humarbanni, þar sem hún hefði þá ekkert til að borða með hvítvíninu sínu.

Nú má spyrja hvaða tilgangi þjóna svona skrif? Þau eru ekki frétt, ekki fyndin, í skrifunum er vafasöm fullyrðing og loks er verið að hnýta í þingmann Sjálfstæðisflokksins. Í þokkabót eru skrifin flokkuð með öðrum „fréttum“ sem sumar eru þó ekki fréttir, sjá meðfylgjandi mynd. Viðtal við einhvern Gunnar Smára Egilsson sem virðist eiga greiða leið inn á DV og fjölmiðla tengdum því.

Greinilegt er að ritstjórn dv.is er frekar metnaðarlaus en leita útrásar með bulli.