Lyfta meistaratitli, frumsýna nef, sökkhola og tækla bolta

Orðlof

Skæra

Farið er að nota orðið skæruliði og samsetningar með því sem fyrri lið um miðja 20. öld. 

Orðið skæra í merkingunni 'bardagi, deila, minni háttar vopnaviðskipti' er miklu eldra og þekktist þegar í fornu máli. 

Skæruliðar taka þátt í skæruhernaði, en það orð er frá svipuðum tími og skæruliði. Skæruhernaður er skilgreindur svo að áhersla sé lögð á margar aðgreindar árásir, sem óvinurinn veit ekki hvar er að vænta, og taka skæruliðarnir þátt í slíkum árásum.

Vísindavefurinn.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Leikmenn Liverpool lyftu enska meistaratitlinum eftir 30 ára bið í gærkvöld …“

Frétt á ruv.is.                                   

Athugasemd: Leikmennirnir lyftu bikarnum sem þeir fengu til sönnunar um afrek sitt en titlinum lyftu þeir ekki.

Ekki er hægt að lyfta enskum meistaratitli né heldur öðrum titlum eða vegtyllum vegna þess að þetta er allt óáþreifanlegt. Hins vegar fæst oft sönnun um árangur. Það getur verið bikar, orða, skjal eða bara klapp þeirra sem á horfa. 

Í fréttinni segir:

Enski deildarbikarinn var loks reistur á loft í gær …

Sögnin að reisa er skyld sögninni að rísa. Hin fyrrnefnda merkir að byggja, rétta við, smíða og svo framvegis. Síst af öllu er merkingin að hefja á loft, sem líklega var hugsun blaðamannsins.

Bikarinn var ekki „reistur á loft“ heldur hófu leikmenn hann á loft, lyftu honum í fögnuði.

Í fréttinni segir:

Hann kvaðst stoltur að fá það hlutverk að rétta bikarinn í hendur leikmanns Liverpool á ný.

Vera má að blaðamaðurinn sé vel að sér í ensku máli en hann virðist ekki góður í íslensku. Þetta er heimildin:

I will be a filled with pride to see this trophy back at Anfield and hand it over to Henderson, Jurgen …

Eftirfarandi hefði verið skárra:

Hann kvaðst stoltur að sjá bikarinn á ný á Anfield og afhenda hann leikmönnum Liverpool …

Gera má athugasemdir við fleira í fréttinni. Furðulegt er að enginn skuli lesa yfir fréttir fyrir birtingu. 

Tillaga: Leikmenn Liverpool lyftu Englandsmeistarabikarnum eftir 30 ára bið í gærkvöld …

2.

„Liverpool fékk enska meistaratitilinn afhentan í gærkvöldi.“

Millifyrirsögn í Fréttablaðinu, „Sport“ þætti.                                   

Athugasemd: Enska fótboltaliðið var fyrir löngu búið að tryggja sér sigur í úrvalsdeildinni, þar með var titillinn í höfn. Enginn afhenti liðinu titilinn enda er hann óáþreifanlegur. Hins vegar fékk liðið bikarinn í gærkvöldi. Tvennt ólíkt, titill og bikar.

Í fréttinni er talað um að „lyfta meistaratitlinum“. Það er ekki hægt þó auðveldlega megi lyfta bikarnum sem sigurvegarinn fær.

Í fréttinni segir:

Stan Collymore kom fyrir metfé og skoraði sigurmark gegn Newcastle …

Blaðamaðurinn heldur að metfé þýði meiri peningar en áður hafa þekkst. Það er rangt.

Á málið.is segir:

Sérstaklega gott húsdýr eða góður gripur: forystusauðir þóttu metfé.

Stan Collymore hlýtur að hafa jarmað af gleði eftir markið.

Gera má athugasemdir við fleira fréttinni og ekki frekar en á öðrum fjölmiðlum eru fréttir lesnar yfir og leiðréttar á Fréttablaðinu

Tillaga: Liverpool fékk enska deildarbikarinn afhentan í gærkvöldi.

3.

„Tvö morð fram­in í Árós­um.“

Fyrirsögn á mbl.is.                                    

Athugasemd: Þetta er síður en svo rangt orðað. Hins vegar má alveg skrifa eins og segir í tillögunni hér fyrir neðan. Raunar er hún miklu betri.

Margir blaðamenn vilja frekar nota nafnorð en sagnorð. Byggir þó íslenskan á þeim síðarnefndu.

Tillaga: Tveir myrtir í Árósum.

4.

„Dótt­ir­in frum­sýn­ir nýja nefið.“

Fyrirsögn á mbl.is.                                    

Athugasemd: Ekki veit ég lengur hver fréttastefna Moggans er, fréttin er líklega í samræmi við hana. Hvort á maður að hlægja eða gráta?

Kunningi vakti athygli á nebbafréttinni og segir á Facebook:

Kíkið endilega á liðinn "Ríflega miðaldra" á mbl.is á morgun en þar mun ég frumsýna alveg nýtt grátt hár.

Varla hægt að toppa þetta.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Akkúrat á þessum stað er sökkhola sem myndast greinilega þegar það rignir.“

Frétt á visir.is.                                      

Athugasemd: Ekki er ljóst hvað „sökkhola“ er. Samkvæmt orðsins hljóðan hlýtur það að vera hola sem sekkur þegar rignir. 

Líklegra er að á veginum myndist einfaldlega hola í rigningartíð þegar jarðvegur skolast í frá.

Blaðamanni ber að lagfæra orðalag viðmælanda síns skiljist hann ekki vel.

Í fréttinni segir:

Rétt áður en við lögðum af stað voru allir kátir en svo allt í einu hverfur hesturinn með knapann.

Eftir hreyfimyndinni sem fylgir fréttinni að dæma, hvarf hvorki hesturinn né knapinn. Einnig fylgir mynd af holunni og hún er svo lítil að útilokað er að hestur og maður komist ofan í hana. Eitthvað er orðum aukið í fréttinni.

Tillaga: Þarna myndast hola þegar rignir.

6.

„Hann var snöggur aftur á fætur og tæklaði boltann í Alexander Helga Sigurðarson og aftur fyrir.“

Frétt á visir.is.                                      

Athugasemd: Stundum skiljast ekki íþróttafréttir í fjölmiðlum. Blaðamönnum er svo mikið niðri fyrir að þeir mega hvorki vera að því að vanda sig né lesa yfir fréttina fyrir birtingu.

Tækla er komið af enska orðinu „tackle“ og merkir í fótboltanum að stöðva, ráðast á eða koma í veg fyrir.

Ofangreind tilvitnun er illskiljanlegt, sérstaklega þetta að tækla bolta. Hér er tilvitnunin í ítarlegra samhengi:

Á 68. mínútu komst Höskuldur Gunnlaugsson, fyrirliði Breiðabliks, í góða stöðu en Ívar Örn Jónsson, vinstri bakvörður HK, stöðvaði hann með góðri tæklingu. Hann var snöggur aftur á fætur og tæklaði boltann í Alexander Helga Sigurðarson og aftur fyrir.

Fyrst tæklar Ívar Höskuld og svo boltann. Skilur einhver þetta? Nei, varla. Þetta er bölvað bull. „Aftur fyrir“ hvað? Völlinn, manninn, mennina …?

Tillaga: Engin tillaga.

7.

„Eldsmiðjan á Dalvegi í Kópavogi var lokað fyrr á þessu ári.“

Frétt á vb.is.                                       

Athugasemd: Mikilvægt að fallbeygja. Ungt fólk sem er frábært í ensku gleymir þessu oft, jafnvel í stuttri setningu eins og þessari.

Í fréttinni segir:

Þetta eru staðir sem voru báðir að fá mikið af ferðamönnum og lifðu að miklu leyti á ferðaþjónustunni. 

Blaðamaðurinn skrifar nákvæmlega upp eftir viðmælanda sínum. Hann hefði átt að leiðrétta orð hans. Þetta er skárra:

Báðir staðirnir voru vinsælir hjá ferðamönnum og áttu líka mest allt undir þeim.

Ekki fer vel á því að nota vera + nafnhátt sagnar, „vera að fá“. Betra er hafa fengið.

Ekki er rangt að segja „mikið af ferðamönnum“ en óneitanlega betra að tala um marga ferðamenn.

Í fréttinni stendur:

… segir ástæðuna fyrir lokun staðanna í miðbæ Reykjavíkur mega rekja til þess ástands sem skapast hefur vegna COVID-19.

Einfaldara er að orða þetta þannig.

… segir að stöðunum hafi verið lokað vegna Covid-19.

Nafnorðasýkin birtist í „lokun staðanna“ og „þess ástands sem skapast hefur.

Tillaga: Eldsmiðjunni á Dalvegi í Kópavogi var lokað fyrr á þessu ári.

Athugasemdir

[Guðmundur Ásgeirsson, 25.7.2020 kl. 18:09]

Símar rutt tölvum af stalli - Viðskiptablaðið

...hvernig símarnir hafa rutt hefðbundnum tölvum af stalli sem viðtökutæki til fréttalesturs.

Kannski blm. sé líka með handbremsuhemil í bílnum sínum?

Tillaga: viðtæki.