Skip vafið gaddavír, bílar handtaka og fækkun ferðamannsins

Orðlof

Val

Heldur rislítið er orðið valkostur en það þýðir: val eða völ.

Gott mál, blaðsíðu 33, Ólafur Oddsson.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Til að verjast sjóránum á þeirri leið var skipið vafið gaddavír.“

Frétt á ruv.is.                                  

Athugasemd: Nei, skipið var ekki vafið með gaddavír. Held að það sé ekki gerlegt.

Í fréttinni segir:

Það var meðal annars gert með því að vefja gaddavírslengjum utan rekkverk skipsins, allt frá stefni aftur á bakborða og svo til baka áður en komið var til Sri Lanka. 

Bakborði er vinstri hlið skipsins. Stjórnborði er hægri hlið vegna þess að bátum (voru forðum nefnd skip) var stýrt aftast hægra megin.

Þegar sagt er að gaddavír hafi verið „frá stefni og aftur á bakborða“ er alveg jafn gáfulegt að segja „frá stefni og aftur til vinstri“. Hvort tveggja er tóm della. 

Aftasti hluti skips eða báts kallast skutur. Þess vegna eru til skuttogarar, það er skip sem taka veiðarfærin inn að aftan. 

Í gamla daga voru til síðutogarar. Þeir gátu ýmist kastað trolli út frá bakborða eða stjórnborða.

Orðabókin segir að rekkverk sé handrið ofan á borðstokki báts eða skips. Borðstokkur á togurum kallast líka lunning.

Af myndinni sem fylgir fréttinni var engu vafið um rekkverk, borðstokk eða lunningu. Gaddavírinn var festur við hann en ekki sést hvernig það er gert.

Tillaga: Vegna tíðra sjórána var skipið varið með gaddavír.

2.

„… en alls taka hlaup­ar­ar frá tutt­ugu mis­mun­andi lönd­um þátt í ár.“

Frétt á mbl.is.                                  

Athugasemd: Hver er munurinn á „tuttugu mismunandi löndum“ og tuttugu löndum? Hann er enginn. Hvers vegna er þá verð að bæta lýsingarorðinu mismunandi við? 

Að einu eða öðru leyti eru öll lönd mismunandi. Ekki þarf að taka það fram.

Tillaga: … en alls taka hlaup­ar­ar frá tutt­ugu lönd­um þátt í ár.

3.

„Til­slak­an­ir beint eft­ir versl­un­ar­manna­helgi.“

Fyrirsögn á mbl.is.                                  

Athugasemd: Líklega á blaðamaðurinn við að breytingarnar verði strax eftir verslunarmannahelgina. Greinilega óvanur maður sem skrifar.

Í fréttinni segir:

… þó að Þórólf­ur hafi ekki gefið upp um hve lengi verði leyfi­legt að vera opið.

Blaðamaðurinn hlýtur að eiga við hversu lengi verði opið. Tilhneiging unglinga er að nota nafnhátt sagna í stað framsöguháttar. Hér er réttara að segja: … verður opið.

Í fréttinni segir líka:

Áður hef­ur hann nefnt annaðhvort miðnætti eða 1 um nótt.

Tölustafurinn er þarna frekar hjárænulegur. Betur hefði farið á því að skrifa eitt um nótt.

Tillaga: Til­slak­an­ir strax eft­ir versl­un­ar­manna­helgi.

4.

„Gamli vs. nýi.“

Fyrirsögn á Bakþönkum Fréttablaðsins 17.7.20.                                 

Athugasemd: Þarna hefðu betur farið á því að nota samtenginga og. Hún er til margra hluta nytsamleg og algjör óþarfi að nota ensku. „Vs.“ er skammstöfun orðsins „versus“ og merkir á móti eða andstætt við. 

Stundum skrifa íþróttablaðamenn „Kr vs Valur“ en hefðu getað haft það Kr og Valur eða Kr á móti Val. Þessi félög eru andstæðingar og þegar skrifað stendur Kr og Valur í kvöld er átt við að þá munu félögin keppa. Flestir kannast við söguna af Davíð og Golíat. Fáir myndu segja Davíð vs Golíat.

Sé sagt í fyrirsögn Gamli og nýi er alveg ljóst hvað átt er við, það er samanburður á gömlum tíma og nýjum.

Tillaga: Gamli og nýi.

5.

„… hef­ur sakað lög­reglu­menn í ómerkt­um bíl­um sem hand­tóku mót­mæl­end­ur í Port­land fyr­ir „blygðun­ar­lausa vald­beit­ingu“.“

Frétt á mbl.is.                                  

Athugasemd: Nokkuð öruggt er að bílar handtóku ekki mótmælendur. Hér er skýrt dæmi um misnotkun á tilvísunarfornafni.

Á vef BBC sem er heimild blaðamannsins segir:

… has accused federal agents in unmarked cars who apparently detained protesters in Portland of a "blatant abuse of power".

Þetta er þýtt beint og úr verður vitleysa. Enska fornafnið „who“ vísar til lögreglumannanna ekki bílanna en það gerir tilvísunarfornafnið sem ekki. Miklu betra er að þýða á þann hátt sem segir í tillögunni.

Lögreglan var sökum um valdbeitingu ekki „fyrir“.

Í fréttinni segir:

… en Trump sendi þá fyrr­nefndu til Port­land fyr­ir tveim­ur vik­um síðan, með það að mark­miði að draga úr mót­mæl­um.

Atviksorðinu síðan er hér ofaukið, það gerir ekkert, merkir ekkert og er því gangslaust.

Tillaga: … hef­ur sakað lög­reglu­menn, sem komu í ómerkt­um bíl­um og hand­tóku mót­mæl­end­ur í Port­land um „blygðun­ar­lausa vald­beit­ingu“.

6.

„Ég held að það besta við að ferðast inn­an­lands akkúrat núna sé fækk­un ferðamanns­ins …“

Frétt á mbl.is.                                  

Athugasemd: Hvernig getur ferðamanni fækkað? Greinirinn bendir til þess að þetta sé fljótfærnisvilla. Blaðamaðurinn hefur þetta eftir viðmælanda sem hann kallar „rithöfund“. Líklega ættu báðir að líta í eigin barm og vanda skrif sín.

Orðið „akkúrat“ sést sjaldan í ritmáli. Hélt raunar að það væri útdautt og rassbagan „á þessum tímapunkti“ hefði útrýmt því. Ein vitleysan kemur í stað annarrar.

Þegar öllu er á botninn hvolft er tilvitnuð málsgrein slök. Betur færi á því að segja eitthvað á þessa leið:

Ferðamönnum hefur fækkað og þá er gott að ferðast um landið.

Svo má endalaust deila um þessa fullyrðingu. Held að hún standist ekki.

Tillaga: Ég held að það besta við að ferðast inn­an­lands um þessar mundir séu fáir ferðamenn …

7.

„Tæki­færi til virkj­un­ar vindorku.“

Fyrirsögn á mbl.is.                                  

Athugasemd: Betur fer á því að nota tækifærið til að virkja vindorku en að nota það til virkjunar. 

Sagnorðið lýsir því betur hvað ætlunin er að gera. Nafnorðið má misskilja. Virkjun er mannvirki til að nytja afl eða orku eins og segir í orðabókinni.

Tillaga: Tækifæri til að virkja vindorku.

8.

„Sum­arið kem­ur aft­ur á mánu­dag­inn.“

Fyrirsögn á mbl.is.                                  

Athugasemd: Eftir að hafa hneykslast yfir málfari á vef Moggans verður fyrir augum ljómandi falleg fyrirsögn. Hún er auðskiljanleg því öll él styttir upp um síðir og geislar sólarinnar brjóta upp skýjaþykknið.

Þó að æði ógn og hríðir,
aldrei neinu kvíða skal.
Alltaf birtir upp um síðir,
aftur kemur vor í dal.

Þannig orti Freysteinn Gunnarsson og er þetta fyrsta erindið í ljóðinu, sjá hér. Karlakórinn Vísir á Siglufirði gerði það ódauðlegt í mögnuðum flutningi, sjá hér.

Tillaga: Engin tillaga.