Firn að sjá og heyra í Geldingadal

Náttúra landsins er blind og miskunnarlaus. Hún getur verið fögur og heillandi en vissara er að halda vöku sinni, vera vel klæddur og fylgjast með umhverfinu. Við félaganir lentum í suðvestan útsynningi, hríð, snjókomu og frosti þegar við gengum upp að gosstöðvunum í Geldingadal. En á milli hryðja var ekki hægt að kvarta yfir veðrinu. Sá sem er vel klæddur og veit hvert hann er að fara, þekkir áttirnar, kemst þó hægt fari. 

Af meðfæddri óhlýðni gat ég ómögulega farið stikaða gönguleið að gosstöðvunum. Sé enga ánægju í að hanga í óslitinni fimm km halarófu, troða drullu og renna til í flughálli brekku.

Með erfiðismunum gat ég talið ferðafélaga mína á að fylgja mér. Þeir sáu ekki eftir því þó hlýðnin við valdstjórnina væri í fyrstu að drepa þá. Nú mæla þeir óspart með þessari leið og gefa lítið fyrir yfirvöld.

Eftir að hafa skoðað aðstæður valdi ég dalinn þar sem Nátthagi er, Nátthagadalur er réttnefni. Rennislétt er inn eftir dalnum og innst þrengist hann í aflíðandi brekku eða gilnefnu. Þá er komið í Geldingadal eystri og þaðan er örskammt að gígnum og hvergi hægt að komast nær honum. Við gengum rólega og voru um einn og hálfan tíma á leiðinni.

Gígurinn, sem óðum er að breytast í tvo gíga, er vart fagur, ekki frekar en byssuhlaup. Og þó. Að sunnanverðu má segja að hann sé formfagur, eldborg í mótun sem hugsanlega verður síðar eins og aðrar sem fyrirfinnast á Reykjanesskaganum. Nema því aðeins að þarna verði með tímanum til dyngja sem kaffæri öll dalverpi; Fagradalsfjall og Grindavík að auki.

Eldborgin og hraunið setur svip á landslagið og það gerðu björgunarsveitarmenn líka. Væntanlega þykir almenningi gott að geta treyst á aðstoð ef óhapp hendir. Við mættum nokkrum harðsnúnum sem báru óheppinn göngumann í börum. Einn á undan, einn á eftir og fjórir báru. Austan við gíginn beið björgunarsveitarbíll á fjörutíu og fjögra tommu dekkjum, kemst allt nema yfir glóandi hraun.

Eldfjallið er ekki alveg hljóðlaust en lítið er um drunur. Af og til þeytast kvikuslettur í öllum stærðum í loft upp og sumar lenda aftur ofan í gígnum en aðrar í hlíðar hans. Þá heyrist undarlegt hljóð, rétt eins og gler brotni. Kvikan kólnar í loftinu og mynda þunna glerkennda skán sem brotnar með þessum hljóðum.

Um kvöldið þegar dimmt var orðið sáust drónar með rauðum og hvítum ljósum þeysa yfir hrauni og gígum. Þeir gáfu frá sér sérkennilegt ýlfur. Í fyrstu var eins og það kæmi frá fólki, manni datt fyrst í hug sálum fordæmdra í helvíti.

Langt niðri í svelgnum drundi fljótið dökkva
á djúpsins grunni, orgi trylltra hranna.
Ég skyggndist niður, inn í móðu og mökkva.

En angist slegin, ógnir þær að kanna,
ég undan leit, — hver firn að sjá og heyra:
Helvítiseldur, grátur, gnístran tanna ... 

Segir Flóensskáldið Dante Alighieri (1265-1325) um hið dýpsta víti (í þýðingu Guðmundar Böðvarssonar). Verkið heitir Hinn guðdómlegi gleðileikur og lýsir ferð hans um  víti (inferno), hreinsunareldinn (purgatorio) og loks Paradís (Paradiso).

Fólk var kátt, leiddi vart hugann að víti eða hreinsunareldi. Hér ríkti þjóðhátíðarstemning. Mikil gleði eftir gönguna og allir í adrennalínrúsi. Mikið hlegið og talað hátt, skeggrætt, handapat og bendingar. Sumir sungu, aðrir kveiktu á skotblysum og allir lýstu upp umhverfið með höfuðljósum og myndavélum. Við hrifumst með. Sáum konurnar sem sátu í mosanum, drukku kampavín og átu flatkökur með hangikjöti en kveiktu sér í sígrettu á eftir ...

Og ljósadýrðin stafaði ekki aðeins frá eldgígunum og hrauninu heldur líka frá höfuðljósunum. Strollan gat verið bílaumferð á Miklubraut.

Og auðvitað gerðist það sem síst skyldi að ég tapaði sjónar af ferðafélögum mínum í myrkrinu sem þýðir að þeir týndust. Aftur á móti halda þeir því fram að ég hafi týnst en það er bölvuð vitleysa.

Drjúga stund beið ég eftir þeim þarna sunnan við gíginn. Þar hugsaði ég, sem raunar gerist ekki oft, og fann það út að besta sjónarhornið á gígana væri því sem næst undir mekkinum sem lagði í norðaustur. Og ég arkaði upp á hæðirnar en viðurkenni að ég var doldið áhyggjufullur út af eiturgufunum og hélt að ég gæti hreinlega smitast þar af kóvit-19 eða drepist úr einhverju álíka. 

Uppi var hvorki meira né minna en björgunarsveitarbíll og nokkrir sveitarpiltar. Þóttist ég nú öruggur um að ekkert yrði mér að skaða og tók myndir.

Stuttu síðar heyrði ég skerandi hljóð frá piltunum rétt eins og glóandi kvika hefði fallið á þá. Annar þeirra blótaði og sagði að nú væri gasmælirinn kominn í gang og vissara að setja á sig gasgrímurnar. Mér brá auðvitað enda grímulaus. Þótti skynsamlegast að hverfa undan mekkinum og hætta kvöldröltinu, halda að bílnum. Eflaust myndi ég hitta félaga mína þar sem reyndist rétt.

Ég gekk í myrkrinu um Geldingadal eystri og niður í Nátthagadal og hugsaði með mér hversu heppinn ég væri að hafa valið þessa leið. Að vísu var einn galli á henni. Hann var sá að þarna undir hafði berggangurinn mælst og ef til vill gæti kvika komið upp í dalnum eða Borgarfjalli vestan við hann. En ferðin gekk áfallalaust og ég get hiklaust mælt með Nátthagadalsleiðinni. Þeir sem vilja forsjá valdstjórnarinnar, sem fátt veit, geta arkað stikuðu leiðina.