Tilboð hefjast, veður gengur eftir og varað við akstri á Breiðafirði

Orðlof

Vitleysan

Popptónlist er frábær þegar hún heppnast vel en ef við erum alveg hreinskilin, þá er afar sjaldgæft að sú jafna gangi upp. Þegar hún gengur ekki upp situr maður uppi með einhverja útþynnta og athyglissjúka drullu sem á sér voðalega stóra drauma eða ætlar að vekja athygli á einhverju svakalega brýnu málefni. 

Auðvitað langar mann ekki að tala illa um tónlist og maður segir þetta ekki við börnin, tekur meira að segja þátt í vitleysunni með þeim upp að vissu marki.

Ljósvakinn, á blaðsíðu 30 í Morgunblaðinu 14.2.2020. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Ný tilboð hefjast á morgun.“

Auglýsing í tölvupósti frá Costco.               

Athugasemd: Tilboð geta varla „hafist“. Hins vegar má orða það svo að þau taki gildi á tilteknum tíma. Varla get ég sagt að tilboð séu í boði, þá er ég orðinn blindur á samsetningu orðsins.

Tillaga: Ný tilboð á morgun.

2.

„Veðrið að ganga eftir.“

Fyrirsögn á mbl.is.                

Athugasemd: Blaðamaðurinn á við að veðurspáin gangi eftir. Þetta er vonandi fljótfærnisvilla en höfð eftir viðmælanda sem raunar er fulltrúi almannavarna. Hann þarf nauðsynlega að vanda mál sitt betur. Blaðamaðurinn hefði átt að hafa vit á því að laga ummælin.

Á ruv.is segir í fyrirsögn:

Veðurspáin að ganga eftir.

Þarna kemur það. Gott hjá fréttamanninum.

Í fréttinni á vef Moggans segir almannavarnarmaðurinn:

Við erum búin að vera með foktjón á Suður­land og …

Þetta er skrýtinn talsmáti. Að hætti barna myndar fullorðinn maður þátíð með því að hnoða saman „búinn“ og nafnhætti sagnar. Það sem maðurinn á við er líklega þetta:

Foktjón hafa orðið á Suðurlandi og …

Og þannig hefði blaðamaðurinn átt að orða það.

Eftirfarandi er haft eftir almannavarnarmanninum:

Vissu­lega höf­um við haft eigna­tjón en …

Ekki er þetta betra, kallast löggumál. „Hafa tjón“ er bara bull. Eðlilegra hefði verið að orða þetta svona:

Tjón hefur orðið á eignum en …

Verkefni fjölmiðla er segja fréttir á vönduðu mál. Því miður vantar oft mikið upp á að það sé gert. Ástæðan er viðvaningsháttur blaðamanna og yfirmenn sem standa sig ekki.

Tillaga: Veðurspáin rætist.

3.

„Kjall­ari húss­ins er á floti, auk þess …“

Frétt á mbl.is.                 

Athugasemd: Eftir myndinni að dæma hefur eflaust flætt inn í kjallara hússins. Þar með er ekki sagt að hann sé á floti þó stundum sé það orðað þannig í talmáli.

Lakari var fyrirsögnin á visir.is. Þar var beinlínis sagt að húsið hafi verið á floti.

Tillaga: Flæddi inn í kjallarann auk þess …

4.

„Kevin Hart neðansjávarfornleifa- fræðingur talar um mögulegar fornleifar neðanvatns á Þingvöllum …“

Frétt á blaðsíðu 11 í Morgunblaðinu 15.2.2020.                

Athugasemd: Hér brestur mér þekking. Orðið „neðanvatns“ er ókunnuglegt, minnist þess ekki að hafa séð það áður. Hér er átt við það sem er undir vatnsyfirborðinu. Er orðið ekki gott og gilt rétt eins og annað atviksorð, neðansjávar sem til er í ýmsum samsetningum; neðansjávarmyndavél, neðansjávareldgos og fleiri mætti nefna? 

Í tveimur orðum, neðan vatns, er ábyggilega átt við það sem er fjær stöðuvatninu, ósi þess, lægra í landinu. Oftast tölum við um það sem er í vatninu, á kafi, eða undir vatnsyfirborðinu. 

Fyrir þá sem ekki þekkja aðstæður er ekkert vatn á Þingvöllum. Skammt frá völlunum er hins vegar stórt stöðuvatn sem heitir Þingvallavatn.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Í kjölfarið sagði formaður Kristilegra demókrata sig frá embætti.“

Frétt á ruv.is.                 

Athugasemd: Fólk getur auðveldlega sagt sig frá einhverju verkefni. Almennt hættir sá sem ekki getur haldið áfram í starfi, segir af sér. Þetta kemur fram í frétt eða fréttaskýringu um þýsk stjórnmál.

Í fréttinni segir:

… varð þá hlutskarpastur í kosningu þingmanna um nýjan forsætisráðherra ríkisins. 

Sá sem fær flest atkvæði í kosningu sigrar. Sá sem er hlutskarpastur kann að hafa sigrað en það á ekki við í þessu tilviki. Á þingi eru atkvæðagreiðslur, þingmenn greiða atkvæði, fólk kýs í kosningum.

Þetta kemur fram í fréttinni:

Hann hafði betur í baráttunni við Bode Ramelow, frambjóðanda vinstriflokksins Die Linke og forsætisráðherra Thuringen til síðustu sex ára. 

Sá sem sigrar í atkvæðagreiðslu hefur betur en andstæðingar hans. Hins vegar er skýrara að nota sögnina að sigra. 

Blaðamönnum er mörgum hverjum tíðrætt að segja að einhver hafi verið í ákveðinni stöðu til fjölda ára, ekki í mörg ár. Má vera að þeir haldi að þetta sé betra mál. Það má vel vera en yfirleitt er einfalt mál skiljanlegra. Fjölbreytni í málfari skaðar ekki.

Í fréttinni segir:

Ástæðan er sú að það var fyrir tilstuðlan stuðnings þingmanna …

Skýrara er að segja:

Ástæðan er sú að vegna stuðnings þingmanna …

Í fréttinni segir:

Til að skilja hversu þýðingamikill atburður rétt tæplega sólarhringsseta Thomasar Kemmerich á forsætisráðherrastóli í Thuringen hefur haft á þýsk stjórnmál, sem og þýskt samfélag, þarf að skilja úr hvaða farvegi AfD- flokkurinn sem hefur nú hleypt öllu í bál og brand, kemur. 

Þetta er löng málsgrein og loðin, endar á sagnorði sem hefur orðið viðskila við samhengið. Höfundurinn flækir sig í orðunum og lesandinn á erfitt með að fylgja þræðinum.

Eflaust er hægt að gera betur. Hér er tilraun til þess:

Í tæpan sólarhring var Thomas Kemmrich forsætisráðherra í Thüringen og hafði það mikil áhrif á þýs stjórnmál og samfélag. Til að skilja ástæðuna þarf að líta á hvernig stjórnmálaflokkur AfD er.

Í fréttinni segir:

Vilja gera það að verkum að stóru flokkarnir færu á bak orða sinna.

Þetta er ekki falleg málsgrein. Höfundurinn hefði getað orðað þetta svona:

Vildu að stóruflokkarnir gengu á bak orða sinna.

Hér er loks enn ein tilvitnun í fréttina:

Kjörtímabilið hefur nefnilega ekki farið mjúkum höndum um Kramp-Karrenbauer. 

Útilokað er að orða þetta svona. Kjörtímabil hefur hvorki hendur né sjálfstæðan vilja. Þetta er skárra:

Kramp-Karrenbauer hefur ekki gengið vel á kjörtímabilinu.

Hér hefur aðeins nokkur atriði verið tíunduð. Fréttin er einfaldlega ekki vel skrifuð. Málsgreinar eru langar og flókar, stílleysi algjört. Blaðamaðurinn verður að láta málfarsráðunaut stofnunarinnar lesa yfir fréttir sínar og greinar fyrir birtingu. Svona skrif eru óvirðing við hlustendur og lesendur.

Tillaga: Í kjölfarið hætti formaður Kristilegra demókrata.

 

6.

„Gular við­varanir á norð­vestur­hluta landsins og varað við akstri á Breiða­firði.“

Fyrirsögn á frettabladid.is.                 

Athugasemd: Það er huggun harmi gegn að óhætt verði að aka á Faxaflóa. Margir blaðamenn sjá ekki né skilja merkingu orða, reyna að sleppa með fljótfærnislegu orðalagi. 

Hjá Veðurstofunni eru nokkur spásvæði skilgreind og þeirra á meðal er svæðið sem nefnt er Breiðafjörður. Þar með er ekki sagt að spáin veðurspáin gildi einungis fyrir sjóinn. Nei, hún er líka fyrir aðliggjandi landssvæði, norðanvert Snæfellsnes, Dalasýslu og sunnanverða Vestfirði.

Ég dreg stórlega í efa að starfsfólk Veðurstofunnar hafi orðað það þannig sem segir í fyrirsögninni. Þá væri mikið að.

Tillaga: Engin tillaga.

7.

„City sendi frá sér tilkynningu þar sem sagt var að niðurstaðan hefði verið viðbúin.“

Frétt kl. 20:20 í Ríkisútvarpinu 16.2.2020.                 

Athugasemd: Þetta er ekki vel orðað. Hvernig niðurstaða er „viðbúin“? Líklega hefur blaðamaðurinn átt við að félagið hafi búist við niðurstöðunni. Af hverju er ekki sagt frá á einföldu máli?

Jú, líklega hefur hann þýtt þetta beint úr ensku: „The ban was expected“.

Tillaga: Engin tillaga.