Útsýni yfir Esju, verða fyrir peningaþjófnaði og með skemmtnari mönnum

Orðlof

Helmingi þyngra

Þegar talað er um að eitthvað sé helmingi þyngra en eitthvað annað getur það merkt tvennt: 

1. að hluturinn sé 100% þyngri
2. að hluturinn sé 50% þyngri.

Úr því að orðasambandið hefur tvær merkingar í íslensku kann það að valda misskilningi í málnotkun.

Málfarsbankinn.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Íbúðin er 314 fermetrar að stærð og á efstu hæð hússins að Vatnsstíg, með útsýni yfir Esjuna.“

Frétt á visir.is.                  

Athugasemd: Það hlýtur vera afar hátt hús ef sjá má af efstu hæðinni yfir Esjuna. Fjallið er rúmlega 700 m hátt.

Hitt er staðreynd að hús þarf ekki að vera hátt svo vel sjáist til Esju eða annarra fjalla. Víða sést úr húsum til Snæfellsjökuls, þó ekki yfir hann.

Tillaga: Íbúðin er 314 fermetrar að stærð og á efstu hæð hússins að Vatnsstíg, með útsýni til Esju.

2.

„Meðal annars fékk Röskva-samtök félagshyggjufólks við Háskola Íslands það hlutverk að finna til aukaleikara og tóku því margir háskólanemar þátt í kvikmyndinni.“

Frétt á visir.is.                  

Athugasemd: Málfræðilega er ekkert að þessari málsgrein. Fyrir utan eina stafsetningavillu (Háskola í stað Háskóla) er ýmislegt að. Dálítið er öfugsnúið að Röskva hafi fengið hlutverk en ekki þó í kvikmyndinni en háskólanemar fengu ekki hlutverk heldur tóku þátt í myndinni.

Aðeins er getið um eitt „hlutverk“ Röskvu en engu að síður er notað orðalagið „meðal annars“ og þá vantar upplýsingar um önnur „hlutverk“ samtakanna. Þau fengu ekki hlutverk heldur verkefni.

Hvað merkir að „finna til aukaleikara“. Skil það ekki alveg. Kannast þó við orðalagið að taka til í merkingunni að þrífa. Má vera að blaðamanninum hafi ekki þótt nóg segja að samtökin hafi fundið leikaraefnin og viljað hnykkja á því orðin og bæta „til“ við það.

Fréttin bendir til að blaðamaðurinn sé slakur í skrifum, jafnvel hroðvirkur. Fleira í fréttinni má gagnrýna.

Tillaga: Röskva, samtök félagshyggjufólks við Háskóla Íslands fékk það verkefni að finna aukaleikara og fengu því margir háskólanemar hlutverk kvikmyndinni.

3.

„Flakkar heimshorna á milli til þess að elta drauminn.“

Frétt á frettabladid.is.                 

Athugasemd: Á ensku er sagt „follow your dream“. Þeir sem hafa rýran íslenskan orðaforða og lélegan skilning á málinu halda að þetta þýði „eltu drauma þína“. 

Athygli vekur að fréttin er ekki þýdd, heldur frumsamin. Blaðamaðurinn er ábyggilega betri í ensku en íslensku. 

Okkur dreymir og við eigum drauma, okkur langar og við þráum eitthvað. Við eltumst ekki við langanir okkar, óskir eða þrár. Það er skelfilega vitlaust orðalag.

Talsverður munur er á ensku og íslensku þó málin séu skyld. Hið versta sem þýðandi gerir er að þýða orðrétt. Það getur Google-translate gert og oft mun betur. Þýðingarforrit hefur  hins vegar hvorki hugsun eða tilfinningu en mennskur þýðandi ætti að hafa hvort tveggja nema hann sé illa að sér.

Niðurstaðan er því sú að Íslendingur segist vilja láta draum sinn eða drauma sína rætast. Honum er ómögulegt að „elta drauma“ því þannig orðalag gengur ekki upp á íslensku. 

Og hvers virði er sá draumur sem við þurfum að eltast við.

Tillaga: Lætur draum sinn rættast á ferðalögum um heiminn.

4.

„Lög­regl­an á Suður­nesj­um fékk í vikunni til sín erlenda ferðamenn sem sögðust hafa orðið fyr­ir peningaþjófnaði.“

Frétt á mbl.is.                 

Athugasemd: Hér er rétt eins og „peningaþjófnaður“ sé hlutur á hreyfingu sem skollið hafi á ferðamönnunum. Svo er ekki heldur er blaðamaðurinn einn af þessum sem heldur að nafnorðavæðingin sé af hinu góða, geri fréttirnar trúverðugri.

Fréttin er stutt. Í henni eru engar málfræðilegar villur eða rangt stafsett orð en hún er bara illa skrifuð. Öll er hún svona:

Lög­regl­an á Suður­nesj­um fékk í vik­unni til sín er­lenda ferðamenn sem sögðust hafa orðið fyr­ir pen­ingaþjófnaði. Ferðamenn­irn­ir greindu lög­reglu frá því að and­virði 300 þúsund króna hefði verið stolið úr bif­reið þeirra þar sem hún stóð við Geysi.

Lög­regl­an seg­ir að fé ferðamann­anna hafi verið í pund­um og evr­um, en að þeir hafi ekki getað veitt nán­ari upp­lýs­ing­ar um þjófnaðinn. Málið er til rann­sókn­ar hjá lög­reglu.

Í stuttu máli hefði blaðamaðurinn getað sparað sér orðalengingar og skrifað eitthvað á þessa leið:

Evrum og pundum var stolið úr bíl erlendra ferðamanna við Geysi í vikunni. Andvirði peninganna var um 300 þúsund íslenskar krónur. Þeir kærðu málið til Lögreglunnar á Suðurnesjum en gátu ekki veitt nánari upplýsingar um þjófnaði.

Í stað sextíu og sex orða hefði blaðamaðurinn getað skrifað fréttina með þrjátíu og sex orðum. Málalengingar, tuð og tafs eru ekki til bóta í fréttaskrifum.

Tillaga: Peningum var stolið af erlendum ferðamönnum sem kærðu málið til Lögreglunnar á Suðurnesjum.

5.

„Við hitt­umst oft á kránni. Hann var mjög op­inn og með skemmtn­ari mönn­um.“

Frétt á mbl.is.                   

Athugasemd: Sá sem skrifar svona á ekki að skrifa fréttir nema einhver lagfæri skrifin fyrir birtingu. Fréttin er ekki vel skrifuð, margt sem orkar tvímælis í henni. 

Því miður er enginn prófarkalestur á mbl.is frekar en öðrum íslenskum fréttamiðlum. Gera blaðamenn og útgefendur sér grein fyrir því hversu mikil áhrif fjölmiðlar hafa?

Á undanförnum árum hefur þeim blaðamönnum fækkað sem eru vel máli farnir og skrifa lipran og  læsilegan texta. Í staðinn eru ráðnir viðvaningar sem fá enga tilsögn frá stjórnendum fréttamiðlanna og oft eru þeir síðarnefndu engu skárri.

Tillaga: Engin tillaga.

6.

„Líðum ekki brota­starf­semi á ís­lenskum vinnu­markaði.“

Frétt á mbl.is.                   

Athugasemd: Af og til koma upp nýyrði sem ryðja eiga gömlum og góður orðum úr vegi. Í stað þess að nota orðið lögbrot er komið „brotastarfsemi“. Ef til má þakka fyrir að ekki sé talað um „lögbrotastarfsemi“. 

Orðið lögbrot hefur ákveðna merkingu og hún er ekki góð. „Brotastarfsemi“ virðist vera allt annars eðlis og ekki eins neikvæð. Hér vinna menn þá við „útgerðarstarfsemi“, „fiskvinnslustarfsemi“, „byggingastarfsemi“, „brotastarfsemi“, „ferðastarfsemi“ og ábyggilega margt fleira.

Orðið „brotastarfsemi“ er komið úr yfirlýsingu félagsmálaráðherra. Blaðamaður hefði mátt lesa fréttina yfir fyrir birtingu. Ekki er allt gott sem kemur frá stjórnsýslunni. Í henni er nástaða og langar og flóknar málsgreinar.

Tillaga: Líðum ekki lögbrot á ís­lenskum vinnu­markaði.