Löggumál í fjölmiðlum

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

Hér eru nokkur dæmi úr fjölmiðlum. Þau má kalla löggumál.

Grunur leikur á að blaðamenn og lögreglan iðki þann leik, saman eða í hvor í sínu lagi, að búa til málfar sem er um flest allt frábrugðið því sem almenningur talar. Tilgangurinn er hugsanlega sá að upphefja lögguna, sveipa hana dulúð með torkennilegum orðum sem vér dauðlegir tökum okkur ekki í munn að ótta við refsingu.

Þessi orð og orðalag má finna í öllum fjölmiðlum þegar sagt er frá verkefnum lögreglunnar. Sumt af þessu er tóm della, annað er ofnotað. 

Mikilvægt er að blaðamenn hafi glöggan skilning á íslensku máli, búi yfir drjúgum orðaforða og kunni að nota hann. Einhæfni drepur málið og það gera líka fjölmiðlar sem birta fréttir á slæmri íslensku.

Löggumál

1. Vista mann fyr­ir rann­sókn máls

Villa: Röng forsetning.
Athugasemd: Afar auðvelt að skrifa framhjá svona.
Réttara: Vegna rannsóknar máls

2. Vista mann sök­um ástands í fanga­geymslu lög­reglu.

Athugasemd: Ofnotað orðalag. Dæmigert löggumál.
Betra: Settur í fangelsi, lokaður inni, settur inn ...

3. Hafna utan vegar

Athugasemd: Ofnotað. Dæmigert löggumál.
Sambærilegt: Lenda, renna, falla, aka, enda ...

4. Fangageymsla

Athugasemd: Ofnotað. Vafasamt að setja mann þar sem hlutir eru geymdir, í geymslu.
Sambærileg: Fangaklefi, fangelsi ...

5. Í tökum (það er handtekinn)

Villa: Sá sem er handtekinn getur ekki verið í tökum.
Athugasemd: Getur valdið misskilningi
Sambærilegt: Í haldi, handtekinn, í yfirheyrslu ...

6. Afskipti lögreglu

Athugasemd: Ofnotað.
Sambærilegt: Í skoðun, athugun, meðhöndlun hjá lögreglu ... (veltur á samhenginu).

7. Vettvangur

Athugasemd: Ofnotað
Sambærilegt: Staður, svæði, vígvöllur ... (veltur á samhenginu).

8. Aðhlynning

Athugasemd: Ofnotað
Sambærilegt: Meðferð, læknishjálp, aðstoð, fyrsta hjálp ... 

9. Leggja hald á

Athugasemd: Ofnotað. 
Sambærilegt: Gera upptækt, taka, fjarlægja ...

10. Haldleggja

Villa: Hluti af nafnorðavæðingu málsins.
Athugasemd: Ljótt orð. 
Betra: Gera upptækt, taka, fjarlægja ...

11. Tryggja vettvang

Athugasemd: Ofnotað. Hráþýðing úr ensku; „to secure perimeter“.
Sambærilegt: Loka fyrir öðrum en lögreglu.

12. Handtekinn fyrir rannsókn málsins

Villa: Röng forsetning.
Athugasemd: Hugsunarlaus afgreiðsla á staðreyndum.
Réttara: Handtekinn vegna rannsóknar málsins

13. Gera húsleit

Athugasemd: Nafnorð í stað sagnar. 
Betra: Leita, leita í húsi eða annars staðar.

14. Viðbragðsaðilar

Athugasemd: Ofnotað, óljóst. Hráþýðing úr ensku; „response team“.
Betra: Hjálparlið, lögregla, slökkvilið, sjúkraliðar hjálparsveitir, björgunarsveitir, vegfarendur, nærstaddir

15. Árásarþoli

Athugasemd: Uppskrúfað stofnanamál, fæstir nota svona orð.
Betra: Fórnarlamb, sá slasaði, sá sem meiddist

 

Athugasemdir

[Ben.Ax. (Benedikt Jóhannes Axelsson), 19.4.2019 kl. 20:00]

Sæll. Ég er sammála þér en heldurðu að þetta breytist eitthvað? Og það sem verra er er að íslenskufræðingar virðast elska breytingar tungumálsins og segja t.d. að ef eitthvað sé sagt nógu oft verði það rétt. Ég er ekki sammála því.