Handalögmál, sá sem sigraði valentínusardaginn og efri táin

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum.

Lesendur geta sent tilvitnanir eða athugasemdir um málfar á netfangið: [e-mail]. 

 

Stundum gleymist eignarfallið

Eignarfallsflótti nefnist sú tilhneiging að beygja ekki orð í eignarfalli eða að gefa því óhefðbundið eignarfall. Þetta er dæmi um málbreytingu.

Dæmi: Ég er að fara til Kristínu. Samkvæmt málhefðinni hefði átt að segja „til Kristínar“ […]

Lokað vegna byggingu brúarinnar. Samkvæmt málhefð hefði átt að segja „Lokað var vegna byggingar brúarinnar.“

Úr Wikipedia. Tengt efni er nefnifallssýki og þágufallssýki.

1.

„Kom til handalögmála á milli stuðningsmannasveita.“ 

Frétt á karfan.is.             

Athugasemd: Þetta merkir að stuðningsmennirnir hafi slegist. Ekki flókið. Blaðamaðurinn er fjarri því að vera skýrari með því að nota fíneríis orð eins og „handalögmál“. Þvert á móti.

Fréttin er frekar ekki vel skrifuð. Málsgreinar eru til dæmis ómarkvissar og punktum virðist dritað niður af handahófi.

Sagt er „Lið þessi hafa …“ en nóg er að segja liðin hafa … Ábendingarfornafnið er gagnslaust því liðin eru aðeins tvö og lesandinn veit nöfnin.

Sagt er að „öryggisgæsla þurfti að stíga á milli“. Þetta er ónákvæmt. Þarna var öryggisgæsla en öryggisverðirnir þurftu að ganga á milli.

Ofmælt er að segja að eftirfarandi málsgrein flokkist sem gullkorn:

Til handalögmála kom þegar tvær mínútur voru liðnar þar sem hnefar flugu.

Blaðamanninum þykir aldrei of oft talað um handalögmál en þannig verður nástaðan til, en hann veit ekkert hvað það er.

Hvernig geta hnefar flogið? Þetta er nú meira ruglið.

Eina sem er jákvætt við fréttina eru stórkostlegar myndir af kjánum úr stuðningsmannaliðunum, sem kunnu sig ekki heldur slógust (fóru í „handalögmál“).

Allt annar bragur er á frétt DV um málið. Þar segir í yfirfyrirsögn og undirfyrirsögn:

Slagsmál brutust út á leik ÍR og Stjörnunnar: Stuðningsmenn létu hnefahögg dynja hver á öðrum

Þarna er öll fréttin skrifuð á mannamáli og fátt aðfinnsluvert og lítt segir af flugi hnefa.

Á Vísi birtist frétt um sama mál. Þar segir í fyrirsögn:

Sjáðu hnefana tala í Laugardalshöll

Aumara verður þetta nú varla. Flestir þekkja orðasambandi að láta hendur skipta, hins vegar þekkist ekki að láta hendur tala. Til eru orðasamböndin að gefast ekki upp fyrr en í fulla hnefana, láta hnefana ganga og fleiri.

Enn er spurt: Hvers vegna í ósköpunum geta íþróttablaðamenn ekki talað eðlilegt mál? Af hverju þurfa þeir að nota klisjur eða klúðra frásögn með hallærislegum eða lélegum orðasamböndum? 

Talandi hnefar, fljúgandi hnefar … Hvað næst, flugveikir hnefar, hnefar með kvef?

Tillaga: Stuðningsmenn Stjörnunnar og ÍR slógust í upphafi leiks.

2.

„Sigraði Kanye West Valentínus­ar­dag­inn þegar hann færði sinni heittelskuðu Kenny G. í rósa­hafi? “ 

Myndatexti á mbl.is.              

Athugasemd: Hvernig er hægt að sigra valentínusardaginn?

Ekki er hægt að sigra valentínusardaginn hvað þá að sigra Íslandsmeistaratitilinn svo dæmi sé tekið úr „íþróttablaðamannamáli“. Nú er ábyggilega skammt í það að einhvern sigri sumardaginn fyrsta.

Maður sem þarf að fylla stofuna sína af rósum til heiðurs konu sinni er ekkert fremri þeim sem færir elskunni sinni eina blómarós, falleg orð á blaði eða hvíslar hugsun sína. Líklega á rósafanturinn eitthvað alvarlegt á samviskunni sem hann reynir að fela með blómunum. Við karlmenn þekkjum svoleiðis mætavel.

Tillaga: Engin gerð.

3.

„Vígamennirnir eru með efratána í bakið og sýrlenskir Kúrdar og bandamenn þeirra …“ 

Myndatexti á mbl.is.              

Athugasemd: Þetta er ein skemmtilegasta málsgrein sem ég hef lengi séð. Hún olli mér óþægilega löngum heilabrotum. Hvað er efri táin og hvernig er hægt að koma henni í bakið? Skrýtin leikfimi. 

Ég þurfti að lesa fréttina nokkrum sinnum áður en augu mín lukust upp og ég skildi. Ég var samt of lengi að finna svarið.

„Efri táin“ er Efrat áin í Írak, áin sem heitir Efrat, Euphrates. Í landafræðinni sem við lærðum í gamla daga stóð að Efrat og Tigris væru fljót í Írak. Milli þeirra er Mesapótamía en þar er meðal annars talið vera upphaf siðmenningar fyrir um þrjú þúsund árum. Í Wikipediu segir:

Almennt er þó átt við allt árframburðarsvæðið sem afmarkast af sýrlensku eyðimörkinni í vestri, þeirri arabísku í suðri, Persaflóa í suðaustri, Zagrosfjöllum í austri og Kákasusfjöllum í norðri. Einhver elstu merki um siðmenningu í veröldinni er að finna á þessu svæði og því er það stundum kallað „vagga siðmenningar“. Súmerar réðu þar ríkjum í kringum 3500 f.Kr. og þróuðu með sér eitt fyrsta ritmál sem þekkt er í sögunni og síðar voru rituð þar niður ein elstu lög sem þekkt eru. Nokkrar elstu siðmenningar heims byggðu þetta svæði, m.a. Súmerar, Akkaðar, Babýlóníumenn og Assýringar. Í dag er þetta svæði hluti af Írak, Sýrlandi og Tyrklandi.

Mesópótamía hefur um aldir verið þekkt fyrir mjög næringarríkan jarðveg, og er þetta því tilvalinn staður fyrir mannabyggð. Mikla jarðolíu er að finna á þessu svæði, en þetta er jafnframt austasti hlutinn af frjósama hálfmánanum.

Svona er nú í stuttu máli sagan um efratána, ein lítil stafsetningavilla sem öllu breytti. Er ekki gaman að íslenskum fjölmiðlum? Jú, og líka þeim útlendu.

Til gaman set ég hér til hliðar nokkrar skondnar fyrirsagnir úr erlendum fjölmiðlum.

Tillaga: Vígamennirnir eru með Efrat ána í bakið og sýrlenskir Kúrdar og bandamenn þeirra …