Vandi erfingja Halldórs Laxness er þeirra vandi, ekki þjóðarinnar

Þegar ég var ungur voru gefnar einkunnir fyrir ritgerðir. Þá þótti sú ritgerð góð sem var læsilega handskrifuð, snyrtileg í frágangi, fáar eða engar stafsetningavillur og málfarið gott. Flestum var þó ljóst að ritgerðir án merkilegs innihalds voru leiðinlegar enda verður léleg ritgerð aldrei betri þótt hún væri rétt stafsett en efnislega vel skrifuð ritgerð varð sjaldan léleg þrátt fyrir hörmulega stafsetningu þó slíkar villur væru vissulega lýti.

Þetta datt mér í hug þegar ég las læsilega og snyrtilega grein eftir Gunnar Haraldsson, hagfræðing í Morgunblaði dagsins. Hún hefði fengið háa einkun í gamla daga, er afar sennileg eins og oft er sagt. Gallinn er bara innihaldið sem er svo rýrt miðað við umræðuefnið.

Gunnar ritar um raunir erfingja Halldórs Laxness en þeim hefur nú verið gert að greiða erfðafjárskatt af hugverkum hans. Þeir vilja skiljanlega ekki greiða krónu nema af þeim tekjum sem skila sér. Yfirskattanefnd var ekki sammála og þannig standa mál núna og ætla erfingjarnir í mál vegna úrskurða hennar.

Hér mjög mikilvægt að gera greinarmun á hugverkum Halldórs Laxnes og erfingjum hans. Ég hef til dæmis engan áhuga á erfingjunum, þekki þá ekki eða tengist. Hins vegar les ég reglulega mér til ánægju þær bækur Nóbelskáldsins sem eru í uppáhaldi án þess að leiða hugann að erfðamálunum. Íslandsklukkan stendur fyrir sínu þó eitthvað bjáti á í heimilislífi afkomenda höfundarins.

Ástæðan fyrir því að mér finnst grein Gunnars innihaldsrýr er að hann reynir af miklum klókindum að blanda saman ást og virðingu þjóðarinnar á Halldóri Laxnes og erfðamálunum. Hann gerir mikið úr því að ríkinu hafi verið gefnar flestar eigur Auðar, ekkju Halldórs eins og það skipti einhverju skattamáli. Gunnar segir orðrétt:

Þessar eignir ásamt Gljúfrasteini sjálfum mynda nú eins og kunnugt er hornstein mikillar þjóðargersemar sem auk stórbrotinna listaverka skáldsins verður þjóðinni kær um aldir og órjúfanlegur hluti þess sem best og fegurst er til í íslenskri menningu.

Áður hafði skáldið falið Seðlabanka Íslands til varðveislu verðlaunagrip Nóbels, gullpeninginn sjálfan.

Eftir hélt Auður höfundarétti Halldórs.

Ég geri mér grein fyrir þessu þó dálítið skrautlega sé í lagt hjá höfundinum. Hitt skil ég ekki hvað þetta kemur erfðamálunum við nema auðvitað að gefi listamaður til ríkisins eigi lög og reglur ekki að gilda um hann, til dæmis um erfðir. Með þessu er ég ekki að taka afstöðu heldur benda á hversu langt er til seilst í rökfærslu fyrir erfingjanna.

Greinin er öll með þessu yfirbragði en hvergi tekið á lögfræðilegum álitamálum, rök yfirskattanefnda ekki nefnd. Höfundurinn kórónar síðan vitleysuna og hvetur til að listamenn komi erfingjunum til aðstoðar og mótmæli og hann grípur til þess að „eggja listamenn lögeggjan“ út af fjölskylduvandamálum erfingjanna. Sem er furðulegt.

Í lokinn segir Gunnar:

Ég er þess viss að verði nú brugðist við af afli muni dómstólar komast að farsælli niðurstöðu í þessu máli svipað og gerðist í aðför ríkisvaldsins að prentfrelsi í landinu þar sem Halldór Laxness fór fyrir hópi manna er buðu valdinu birginn. Við Íslendingar njótum alla tíð þótt ef til vill öllum sé ekki í minni nú.

Þarna heldur höfundurinn því fram að hávaði og læti utan dómsala muni hafa áhrif á dómendur sem muni þá sleppa því að fletta í íslenskum lögum og dæma þess í stað eftir desibelum á götunni.

Hvers konar bull er nú þetta? Trúir maðurinn því að með áróðri megi knýja dómastóla til að dæma samkvæmt þeim sem hæst hrópa? Sé svo er illa komið fyrir íslensku samfélagi, verr en sem nemur vanda örfárra erfingja sem með réttu eða röngu gert er að borga erfðafjárskatt.

Íslendingar dá arfleið Halldórs Laxness og henni hefur verið sýndur margvíslegur sómi og hvergi nokkurs staðar er sneitt að höfundinum með einum eða neinum hætti jafnvel þó erfingjar og Gunnar Haraldsson reyni að halda því fram. Halldór var þó fjarri því óumdeildur í lifanda lífi en sá tími er löngu liðinn. 

Niðurstaða mín er einfaldlega sú að erfingjar Halldórs Laxness þurfa ekki á stuðningi almennings að halda. Lagarökin eiga að duga þeim fullkomnlega enda ekki annað tekið gilt í dómsal. Ritgerðin hans Gunnars Haraldssonar er samt laus við stafsetninga- og málfræðivillur.