Fúll á móti

Jónas Kristjánsson var einu sinni ritstjóri DV og þar áður Vísis. Hann er nokkuð vel ritfær maður og hefur tamið sér knappan stíl.

Margir blaðamenn hampa Jónasi. Hann er hins vegar ekki allra vegna þess að hann virðist vita allt, kunna allt og skilja allt miklu betur en allir aðrir. Tónninn í blogginu hans (www.jonas.is) er oft hrokafullur og nöldur er algengt. Innan um eru þó stórkostleg gullkorn eins og niðurlagið í þessari grein:

Piparúðinn heitir varnarúði í Morgunblaðinu. Hví ekki kalla hann ástarúða? Væri í samræmi við söguna 1984 eftir George Orwell. Þar hafði stjórnin búið til tungumál, Newspeak, þar sem svart var hvítt. Innanríkisráðuneytið hét ástarráðuneyti og stríðsráðuneytið hét friðarráðuneyti. Stríðsráðuneyti Vesturlanda heita varnarmálaráðuneyti. Þaðan er orðið varnarúði. Jóhannes Nordal hóf Newspeak á Íslandi. Hann fann upp orðið gengisbreyting yfir gengislækkun. Alltaf er verið að ljúga að ykkur. Mér sýndust löggurnar með úðann ekki vera í neinni vörn. Fremur virtust þær vera að fá fullnægingu.

 

Jónas vandar yfirleitt aldrei stjórnvöldum kveðjurnar. Þau eru skipuð bófum og fasistum. Skrif og tungutak Jónasar minnir mig á bækur kommúnista sem maður las sem ungur maður. Í þeim skipti mestu máli gildisþrungin uppnefni. Þannig kallar Jónas menn hiklaust fasista, glæpamenn, hermir nasisma upp á þá sem og lesendur sína:

Það eru ekki bara yfirmenn dómsmála og löggæzlu, sem eru fasistar, heldur eruð þið flest litlir fasistar í sálinni.

 

Jónas er grjótkastari en hann kastar vörubílshlassi í hvert sinn sem hann finnur sér fórnarlamb. Þannig gera bara öfgamenn. Þeir einangrast og gagnrýni þeirra verður ljótt bitlaus. Menn eins og ég sem lesa daglega bloggið hans hlægja kannski að myndrænni líkingu. Löggurnar öskruðu „gas, gas, gas" og Jónas sagði að þær „virtust þær vera að fá fullnægingu" ... En maður hreinlega nennir ekki að skilja samsæriskenningar Jónasar. Hann myndi líklega svara með því að kalla mann smáborgara eða fasista.

Óeirðirnar í gær voru lögregluóeirðir, skipulagðar af öfgaöflum kerfisins. Að baki sjáum við svip Björns Bjarnasonar ráðherra og Haraldar Johannessen ríkislögreglustjóra.

 

Jónas hefur andstyggð á Sjálfstæðisflokknum og öllum trúnaðarmönnum hans, núverandi og fyrrverandi, og öllum ættmönnum þeirra. Dána forystumenn dáir hann hins vegar. Eftir að vera búinn að hrauna yfir Sjálfstæðismenn er hann svo hissa á því að þeir vilji ekkert með hann hafa. Þá skrifar hann í öngum sínum á þessa leið:

Við hjónin sigldum til sætis í Holtinu í kjölfar yfirþjónsins. Innkoman sætti skelfingu Haraldar Johannessen, sem sat þar við annan mann. Þeir voru búnir að panta, matseðlarnir voru horfnir. Eftir fimm mínútna vanlíðan flúði ríkislögreglustjórinn út á götu. Í annað sinn sátum við hjónin þar í velsæld. Þá kom Davíð Oddsson í gættina, en hrökklaðist öfugur til baka. Tveim mínútum síðar skauzt Hannes Hólmsteinn í tvígang úr anddyri í eldhús. Dílum hans lauk með, að félagarnir læddust sem krimmar inn í gluggalausa kompu við eldhúsið. Mér líður vel í Holtinu, hænurnar þjóta í allar áttir.

 

Jónas Kristjánsson mætti kalla samvisku þjóðarinnar, hann sé maðurinn sem þorir að segja það sem aðrir hugsa. Ég held þó ekki. Hann er bara eins eins og áhorfandi á fótboltakappleik sem kastar köpuryrðum á leikmenn í báðum liðum. Hann virðist engan styðja, er sama hvernig leiknum lyktar svo fremi að hann fái útrás fyrir það sem þjakar hann. Með góðri leiðsögn hefði Jónas kannski orðið nýtur þjóðfélagsþegn á efri árum. Þegar hann var ritstjóri Vísis var hann hárbeittur gagnrýnandi kerfisins, hvass og skilmerkilegur. Núna er hann fyrrverandi ritstjóri. En helvíti er hann samt oft góður eins og þetta sýnir:

Afskræmt hlutleysi fjölmiðla leiðir til, að ímyndun fær sama vægi og veruleiki í hugum fólks.Jónas er samt bestur þar sem hann skrifar „Kennslubók í blaðamennsku" og er birt á vefnum hans. Þar fjallar hann um blaðamennsku, fréttir, rannsóknir, textastíl, ritstjórn, nýmiðlun, framtíð, forsögu og umræðu. Sumt hef ég lesið, á annað eftir. Kennslubókin er ekki aðeins góð fyrir blaðamenn heldur hafa allir sem áhuga hafa á að tjá sig í skrifuðu máli gagn af henni. Mér er þó til efs að margir blaðamenn hafi lesið hana.

 

Á heimasíðu Jónasar eru átta einfaldar reglurum ritstíl. Þær ættu allir að reyna að tileinka sér.

Reglur Jónasar um stíl:

1. Skrifaðu eins og fólk, ekki eins og fræðimenn.
2. Settu sem víðast punkt og stóran staf.
3. Strikaðu út óþörf orð, helmingaðu textann.
4. Forðastu klisjur, þær voru sniðugar bara einu sinni.
5. Keyrðu á sértæku sagnorði og notaðu sértækt frumlag.
6. Notaðu stuttan, skýran og spennandi texta.
7. Sparaðu lýsingarorð, atviksorð, þolmynd og viðtengingarhátt.
8. Hafðu innganginn skýran og sértækan.