Back to work, Steinholtsá, barn skýrt og magavöðvar á snekkju

Orðlof

Lognmolla eða ekki

Hvað merkir orðasambandið eða frasinn Hér er allt að gerast? – Ég sá fyrir skömmu auglýsingu frá símafyrirtæki sem hófst á þessum orðum. 

Mér virðist frasinn vísa til þess að líf sé í tuskunum, engin lognmolla ríki, og enn fremur felst í orðunum að ákjósanlegt sé að vera í slíku umhverfi. Eftir stjórnarslitin heyrði ég sama frasa í síbylju, hann notuðu jafnt fréttamenn sem stjórnmálamenn. 

Ekki hirði ég um að velta fyrir mér tengslunum á milli beinnar (orðfræðilegrar) merkingar og yfirfærðrar en segi eins og stundum áður: 

Ekki er allt vakurt þó riðið sé.

Málfarsbankinn. Jón G. Friðjónsson (2017).

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Til þess að koma til móts við samfélagið á þessum COVID tímum erum við hjá Regus að bjóða upp á BACK TO WORK tilboð.“

Fjöltölvupóstur frá regus.is.                                   

Athugasemd: Fyrirtækið heitir „Regus og Spaces“ og það sendir mér stundum tölvupóst. Það á fullt af skrifstofuhúsnæði og leigir það út. Í síðasta pósti bauð það mér upp á tvö tilboð. Annað kallst „back to work“ og hitt „free beer“.

Gott væri ef einhver sem skilur útlensku gæti þýtt tilboðin fyrir mig. Sko, ég gæti verið að missa af einhverju mikilvægu.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Hlýja loftið aðeins að yfirgefa okkur.“

Frétt á blaðsíðu 6 í Morgunblaðinu 17.8.20.                                   

Athugasemd: Atviksorðið aðeins er mikið notað í talmáli. Þar hefur það dálítið aðra merkingu en í ritmáli og helgast það af framburði og áherslu. Þarna gæti viðmælandinn hafa sagt:

Hlýja loftið er aaaðeins …

Merkingin er lítilsháttar, á hugsanlega við um skamman tíma. Skýringin er sú að spáð var kólnandi veðri.

Í ritmáli hefðu margir skrifað til dæmis á þá leið sem segir í tillögunni. 

Tillaga: Hlýja loftið er að yfirgefa okkur í bili.

3.

„Aðstoða þurfti erlendan ferðamann sem festi bifreið sína í Steinholtsá þann 15. ágúst.“

„Frétt“ á vef lögreglunnar.                                  

Athugasemd: Má vera að það sé dálítið orðum aukið að löggan kunni ekki að skrifa. Jafnframt kann það að vera ofmælt að hún kunni ekkert í landafræði. Staðreyndin er hins vegar sú að áin heitir Steinsholtsá. Með essi. 

Steinsholt er örnefni sunnan við Krossá og nokkrir staðir kenndir við það. Þarna er Steinsholtsdalur, sem skriðjökullinn Steinsholtsjökull hefur mótað og Steinsholtslón er fyrir framan hann.

Svona skrifar löggan:

Eitt þessara mála snýr að umferðarslysi sem varð á austurleið eftir Þjóðvegi 1 …

Sem sagt slysið var á leiðinni austur. Líklegra er að maðurinn sem lenti í slysinu hafi verið á austurleið. Á þessu tvennu er talsverður munur.

Þeir sem kjósa að tala um þjóðveg eitt, sem er aðalþjóðvegur landsins og hjá Vegagerðinni merktur með þessari tölu, ættu að nota lítinn staf. Löggan skrifar veganafnið með litlum og stórum staf í litlu „fréttinni“ sinni.

Löggan skrifar:

Hann virti stöðvunarmerkin engu, virðist hafa aukið við hraðan, og hvarf úr sjónmáli.

Þetta er illa skrifað. Eftirfarandi er skárra:

Hann virti ekki stöðvunarmerkin, virðist hafa aukið hraðann, og hvarf úr sjónmáli.

Gera má athugsemdir við fjölmargt annað í þessum skrifum löggunnar. Skrifarinn ætti að láta aðra lesa yfir það sem hann skrifað. Verst er að blaðamenn éta það upp sem löggan skrifar rétt eins og það sé „gullaldarmál“. 

Tillaga: Aðstoða þurfti erlendan ferðamann sem festi bifreið sína í Steinsholtsá þann 15. ágúst.

4.

„Þrjú ný innanlandssmit og sex við landamærin.“

Fyrirsögn á frettabladid.is.                                    

Athugasemd: Má vera að fáir sjái skopið í fyrirsögninni. Það gerir ekkert til. Lítið bros léttir lundina í faraldrinum.

Samt er alltaf slæmt að sjá svona skrifað í fréttinni:

383 sýni voru tekin til greiningar á veirufræðideildinni í gær …

Enginn sómakær skrifari, blaðamaður eða rithöfundur byrjar setningu á tölustöfum. Reglan er sú að byrja á setningu á stórum staf en slíkur er ekki til í tölustöfum.

Enginn myndi til dæmis skrifa svona:

1 sýni tekið til greiningar á veirufræðideildinni í gær …

Hvers vegna ekki? Í fyrsta lagi byrjum við ekki setningu á tölustöfum. Í öðru lagi er þetta ljótt. Flestir myndu skrifa „Eitt sýni …“ og bera það fyrir sig að það sé laglegra. Það eru góð rök.

Tillaga: Engin tillaga.

5.

„Slösuð stúlka hjá Þingvallarvatni.“

Fyrirsögn á visir.is.                                     

Athugasemd: Erfitt er að skilja fyrirsögnina því Þingvallavatn geysistórt, 84 km2. Til samanburðar er Seltjarnarnes tveir km2 og Heimaey þrettán km2.

Allir hljóta að sjá að ófullnægjandi er að segja einhvern „við Þingvallavatn“. Sá gæti verið hvar sem er. Og hvað merkir forsetningin „hjá“ hérna. Er það á ströndinni, einn metra frá henni, einn km frá eða hvað? Svona kallast ekki blaðamennska.

Tillaga: Engin tillaga.

6.

„Skýrði barnið sitt eftir umdeildum leikmanni.“

Fyrirsögn á dv.is.                                     

Athugasemd: Þeir eru til sem segja að stafsetning skipti engu máli. Sé það rétt, hvað merkir þá fyrirsögnin. Var barninu skýrt frá leikmanninum eða var barnið skírt eftir honum.

Blaðamaðurinn skrifar svona í fyrirsögn og einnig í meginmáli fréttarinnar. Raunar er þetta ekki frétt, bara bull.

Tillaga: Skírði barnið sitt eftir umdeildum leikmanni.

7.

„Spenn­ir maga­vöðvana á snekkju.“

Fyrirsögn á mbl.is.                                      

Athugasemd: Varla er hægt að orða þetta á annan hátt. Hins vegar telur góður kunningi minn því blákalt fram að snekkja hafi ekki magavöðva. Enn hefur enginn dregið þá fullyrðingu í efa.

Tillaga: Engin tillaga.