Bíll með fjórum hurðum og maður sem mætti lausamöl með vikri

Orðlof

Dyr og hurð

Orðið dyr merkir op eða inngangur, t.d. inn í hús, herbergi eða bíl. 

Hurð er hins vegar einhvers konar fleki sem nota má til að loka opinu, innganginum. 

Því er eðlilegt að tala um að opna og loka dyrunum sem maður fer inn um (eins og talað er um að opna og loka gati eða opi). Síður skyldi segja: „opna hurðina, loka hurðinni“.

Málfarsbankinn.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Tuga saknað eft­ir eld í bát í Kali­forn­íu.“

Fyrirsögn á mbl.is.        

Athugasemd: Auðvitað var eldur í báti (þágufall). Mikilvægt er að fallbeygja rétt. Þó þekkist nefnifallsáráttan. Í mörgum tilvikum notar fólk aðeins nafnorð og jafnvel lýsingarorð í nefnifalli, sleppir aukaföllunum.

Tillaga: Tuga saknað eft­ir eld í báti í Kali­forn­íu.

2.

„Að sögn lög­reglu var ekk­ert þar að sjá þegar hún kom á vett­vang.“

Frétt á mbl.is.         

Athugasemd: Þegar ekkert er í fréttum er ekkert í fréttum jafnvel þó blaðamaðurinn viti að ekkert sé í fréttum en vilji ekki segja frá því að ekkert sé í fréttum. Ofangreind málsgrein er um ekkert í fréttum.

Í fréttinni segir um:

Til­kynnt var til lög­reglu um grun­sam­leg­ar manna­ferðir við Krón­una í Garðabæ um fjög­ur í nótt. Að sögn lög­reglu var ekk­ert þar að sjá þegar hún kom á vett­vang.

Greinilega ekkert í fréttum. Vettvangurinn var samt þarna.

Svo segir:

Fyrr um nótt­ina hafði verið til­kynnt um þrjá menn vera að stela úr garði í Kópa­vogi. Þegar lög­regl­an kom á vett­vang voru þeir farn­ir á brott og ekki vitað hverju þeir stálu.

Þeir voru „vera að stela“. Betra hefði verið að segja þrjá menn sem voru að stela. Með öðrum orðum; ekkert í fréttum. Löggan finnur sem fyrr alltaf einhvern vettvang.

Þetta er samt ekki nóg, enn bætist við:

… og síðan var lög­regl­an kölluð út vegna ölv­un­ar­ástands ann­ars manns en það mál var afgreitt á vett­vangi.

Af þessu má ráða að enn sé ekkert í fréttum, en guði sé lof fyrir vettvanginn. Líklega hefði ekki verið hægt að „afgreiða“ fulla kallinn án hans.

Loks segir:

Til­kynn­ing barst um mann liggj­andi í göt­unni í miðborg­inni en hann var far­inn þegar lög­regla kom á vett­vang. 

Alveg er það með ólíkindum að löggan geti fundið vettvang hvar sem er. Mér finnst það hins vegar dónaskapur af manninum að standa upp og fara af vettvanginum. Engu að síður fann löggan vettvanginn. 

Líklega er ekkert í fréttum þegar ekkert er fréttaefnið. Það breytir því ekki að afar auðvelt er að skrifa frétt um ekkert eins og þessi sannar. Blaðmaðurinn virðist þó halda að ofnotkun á orðinu „vettvangur“ geri „fréttina“ fréttlegri.

Tillaga: Engin tillaga.

3.

„Hér má sjá þverfaglegt teymi Streituskólans og Forvarna sem samanstendur af öflugu og reynslumiklu fagfólki af fjölbreyttum fræðasviðum.“

Myndatexti á blaðsíðu 2 í kynningarblaðinu Fréttablaðsins 3.9.2019.

Athugasemd: Texti undir ljósmynd sem er svo stór að hún þekur hálfa blaðsíðuna byrjar svona: „Hér má sjá …“ Margir blaðamenn eru sífellt (ekki ítrekað) að reyna að orða það sem þarf ekki að segja frá.

Hópurinn, teymið, er sagt að „samanstandi af öflugu fólki …“. Þó er einfaldara að segja að í hópunum sé öflugt fólk, eða taka mið af því sem segir í tillögunni hér að neðan.

Tillaga: Þverfaglegt teymi Streituskólans og Forvarna, öflugt og reynslumikið fagfólki af fjölbreyttum fræðasviðum.

4.

„… gerði sér lítið fyrir og setti nýtt brautarmet bæði fyrir framdrifsbíla og bíla með fjórum hurðum.“

Frétt á blaðsíðu 2 í bílablaði Fréttablaðsins 3.9.2019.

Athugasemd: Fljótaskriftin á þessum texta er mikil. Staðreyndin er nefnilega sú að án dyra eru hurðir gagnslausar. 

Strax í næstu setningu á eftir þeirri sem er hér að ofan segir hann:

Fyrra met fjögurra dyra bíla …

Greinilegt er að hann var að flýta sér, las ekki yfir fyrir birtingu. Þegar blaðamaðurinn skrifar ýmist um „fjögurra hurða“ bíla og „fjögurra dyra“ bíla er eitthvað að.

Í Málfarsbankanum segir:

Orðið dyr er fleirtöluorð í kvenkyni. Einar, tvennar, þrennar, fernar dyr. Tvennra dyra bíll og fernra dyra bíll (ekki „tveggja dyra“ eða „fjögurra dyra bíll“).

Þrátt fyrir þetta er leitun að þeim sem tala eða skrifa fernra dyra bíll. Flestir segja „tveggja dyra bíll“, „þriggja dyra“ og svo framvegis. Þetta er miður en afleiðing þekkingarleysi og jafnvel leti.

Munum að fjölmiðlar eru um margt fyrirmyndir. Málfræðilegar vitleysur sem festa rætur í fréttaflutningi dreifast meðal fólks sem veit ekki betur. Ábyrgð fjölmiðla er því gríðarlega mikil.

Tillaga: … gerði sér lítið fyrir og setti nýtt brautarmet bæði fyrir framdrifsbíla og bíla með fernum dyrum.

5.

„Hann var á hjóli og staddur við gatnaðarmótin á Bústaðavegi og Sogavegi þegar hann mætti lausamöl með vikri.“

Frétt á dv.is. 

Athugasemd: Maður á reiðhjóli féll og slasaðist þegar hann „mætti lausamöl með vikri“. Ekki fylgir sögunni hvort lausamölin með vikrinum hafi verið hjólandi, akandi eða gangandi. 

Velti því fyrir mér hvað hefði gerst ef maðurinn hefði mætt jólaköku með rúsínum.

Hér er síst af öllu verið að gera lítið úr manninum sem slasaðist en frétt DV er hörmulega illa skrifuð. Takið eftir að hann var „staddur við gatnaðaramót á Bústaðavegi og Sogavegi“. Hann var „staddur“ þar, ekki var. Og hann var „við gatnamót á“. „Gatnaðarmót“ stendur í tilvitnuðum texta. Hvað er nú það. Eins gott að a-ið í upphafi orðsins „gatnaðarmót“ breytist ekki í e, þá hefðu nú margir rekið upp stór augu.

Í fréttinni segir:

Þá missti hann stjórn á hjólinu og þreyttist af því.

Svona skrif viðvaninga eru ekki boðleg. Þetta eru skemmd frétt sem bitnar á neytendum. Útgefandi og ritstjóri eiga að hafa það hugfast að svona skrif fæla lesendur frá fjölmiðlinum.

Tillaga: Hann var á hjóli við gatnamót Bústaðavegar og Sogavegar þegar hann rann til í lausamöl.