Taka árangursleysi föstum tökum, sannfærandi tap og tímapunktshjal

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

Um þúsundir og hundruð

Ein þúsund og eitt þúsund eru réttar myndir þótt hvorugkynið sé algengara. 

Hins vegar er hundrað aðeins notað í hvorugkyni og eitt hundrað því eina rétta myndin þar. 

Jafn rétt er að segja: „Tvær þúsundir bíla voru fluttar til landsins í ár“ og „Tvö þúsund (töluorð) bílar voru fluttir til landsins í ár.“

Sjá nánar á Vísindavefnum. 

1.

„Bæjarráð fer fram á það við Vegagerðina að hún taki þetta árangursleysi föstum tökum og leggi fram raunhæfa áætlun um hversu fljótt hægt er að opna höfnina.“

Forystugrein Morgunblaðsins 17.4.2019.              

Athugasemd: Þetta með árangursleysið og föstu tökin er skrýtið orðalag, merkingarleysa sem verður til þegar einblínt er á orðin en hugsunin fylgir ekki með.

Bókstaflega er illt er að taka árangursleysi föstum tökum, það endar með ósköpum. Vænlegra er að leggja áherslu á bætt verklag. Betur vinnur vit en strit, eins og sagt er.

Í fundargerð bæjarráðs Vestmannaeyja frá því 2.4.2019 segir:

Bæjarráð fer fram á það við Vegagerðina að hún taki þessu árangursleysi föstum tökum og leggi fram raunhæfa áætlun um hversu fljótt hægt er að opna höfnina.

Þarna er frumheimild forystugreinarinnar komin. Ruglið er úr Eyjum en Mogginn tekur það athugasemdalaust upp, leiðréttir þó ranga fallbeyging ábendingafornafnsins (undirstrikað). Skyldi hann Davíð vita af’essu?

Tillaga: Bæjarráð fer fram á það við Vegagerðina að hún leggi fram raunhæfa áætlun um hversu fljótt hægt er að opna höfnina. Ekki verður unað við áframhaldandi árangursleysi

2.

„Manchester United er úr leik í Meistaradeildinni en liðið tapaði afar sannfærandi, 3-0, fyrir Barcelona á Nývangi í gærkvöldi …“

Frétt á visir.is.               

Athugasemd: Hvernig er hægt að tapa sannfærandi? Í eðli orðsins felst bjartsýni, geta eða styrkur. Sigur er oft sannfærandi en tap síður. 

Blaðamaður verður að hafa tilfinningu fyrir málinu, átta sig á hvaða orð á að nota hverju sinni vegna þess að þau verða að hæfa tilefninu. 

Að öllum líkindum hefur sigur fótboltaliðsins Barcelona verið sannfærandi, hann hefur ekki verið nein heppni eða tilviljun háð. 

Um leið hefur tap Manchester United verið verðskuldað, liðið átt skilið að tapa, það stóð sig ekki nægilega vel.

Tillaga: Sannfærandi sigur Barcelona á Manchester United sem er úr leik í Meistaradeildinni.

3.

„14 ár er góður tími.“

Frétt á mbl.is.               

Athugasemd: Fréttin byrjar á tölustöfum. Hvergi tíðkast slíkt. Þetta hefur margoft verið nefnt á þessum vettvangi.

Á vefnum Grammar Monster segir: 

It is considered untidy to start sentences with figures. You should either reword your sentence or write the number in full.

Getur það verið rétt hjá mér að fleiri og fleiri blaðamenn og skrifarar séu farnir að byrja setningar á tölustöfum? Sé svo er það slæm þróun. Tölustafir stinga oft í augun á prenti.

Tillaga: Fjórtán er góður tími.

4.

„Heimildir Morgunblaðsins herma að Isavia og WOW air hafi á engum tímapunkti upplýst ALC um að samkomulag væri í gildi um fyrrnefnt aðgengi Isavia að vélum félagsins.“

Frétt á blaðsíðu 1 í Morgunblaðinu 18.4.2019.               

Athugasemd: Já, góðan daginn ef þú villist (var stundum sagt í forundran) Blaðamaðurinn skrifar um „engan tímapunkt“. Flestir myndu nota í staðinn atviksorðið aldrei.

Orðskrípið tímapunktur er gjörsamlega gagnslaust í íslensku máli eins og best sést hér að ofan. Það er hins vegar orðið að einhvers konar tískuorði sem blaðamenn nota til að gefa skrifum sínum sennilegri blæ. 

Tillaga: Heimildir Morgunblaðsins herma að Isavia og WOW air hafi aldrei upplýst ALC um að samkomulag væri í gildi um fyrrnefnt aðgengi Isavia að vélum félagsins.

5.

„Íþróttadeild Vísis og Stöðvar 2 Sports telur niður í Pepsi-deild karla með árlegri spá sinni fyrir mótið.“

Frétt á visir.is.               

Athugasemd: Er þetta skiljanlegt? Hvað merkir að telja niður í Pepsí-deildinni? Auðvitað er þetta merkingarleysa enda gengur málsgreinin ekki upp: „…telja niður með árlegri spá fyrir mótið.“ Telja niður með einhverju?

Má vera að blaðamennirnir sem skrifuðu fréttina telji dagana þar til Íslandsmótið í fótbolta hefst en það kemur hins vegar ekki fram.

Enska orðið „countdown“ merkir að nefna tölur í öfugri röð, til dæmis frá tíu og niður í einn eða núll. Þetta er hins vegar ekki gert í fréttinni.

Tilvitnuð málsgrein er því óskiljanleg. Þegar öllu er á botninn hvolft er verið að spá fyrir um úrslit fótboltamóts. Var ekki hægt að segja það berum orðum?

Tillaga: Íþróttadeild Vísis og Stöðvar 2 Sports spáir fyrir um úrslit Íslandsmót karla í fótbolta.