Gönguferð að meintum gíg

Oft er veiðin sýnd en ekki gefin. Þannig fór um fjallaferð mína í dag er ég gekk á fjöll til að skoða gíginn þann sem ég hef sagt hér frá og er skammt frá Skarðsheiði. Raunar austan við Blákoll og sunnan við Hafnarfjall.

Þegar upp var komið, skall á þoka og síðan hellirigning og lítið varð því um myndatökur. Ég er ekki jarðfræðingur og hef litla þekkingu á þeim fræðum. Þó gat ég ekki séð að þarna væri móberg. Aðeins „venjulegt“ grágrýti.

Ég gat ekki betur séð en þetta væri gígur, annað er útilokað. Þá ályktun dreg ég af gígbarminum. Hann er hærri en umhverfið allan hringinn, legg þó ekki höfuð mitt að veði fyrir þessari skýringu.

Ekkert móberg er sjáanlegt ofan á fjallshryggnum og ekki heldur í gígnum, hvorki inni í honum né utan. Grágrýtið er þarna vaxið miklum mosa, hraungambra, held ég. Engin merki eru að gígurinn hafi myndast vegna skriðufalla.

Gígurinn er utan í hæð á fjallshrygg. Gígurinn er ílangur, um 200 metrar á breidd og um 150 á lengd. Gígbotninn er láréttur, ef til vill örlítill halli í NV. Þar eru tvö op, annað er djúpt gil og bratt og hitt er þannig að um 10 m af gígbarminum vantar. Þarna er gígbarmurinn aðeins um tveir til fimm metrar á hæð. Hin langhliðin er mun hærri, ca. um 40-60 metrar. 

Ég gekk um annað opið og inn í gíginn og síðan upp með gígbarminum þar sem hann var efstur. Þar eru hamrar og hefur hrunið úr þeim. Svæðið er um þriggja milljón ára gamalt samkvæmt mínum heimildum og auðvitað greinir leikmaðurinn engin merki um eldvirkni 

Efsta myndin er tekin úr suðri og sýnir gíginn í farska. Auðvelt er að ganga framhjá honum enda er fátt sem bendir til annars en að þarna séu bara hamrar.

Önnur myndin sýnir hann nokkru nær og sú þriðja er tekin ofan á hæðinni horft er í NV og þarna er gíbarmurinn um þriggja til fjögurra metra hærri en umhverfið. Þannig er það allan hringinn.

 Ég ók sem leið lá að Ölveri sem er sunnan við Hafnarfjall og síðan malarslóða, sunnan undir Blákolli, að svökölluðu Hestagili. Gekk þar upp með því og eftir fjallshryggnum að gígnum. Þetta eru um fjórir kílómetrar, rúmlega klukkustundar gangur. Dálítið bratt í fyrstu en auðvelt land til göngu. Fór síðan svipaða leið til baka. Samtals um átta kílómetra ganga á þremur tímum.

Síðasta myndin sýnir gíginn. Smellið tvisvar eða þrisvar á myndina og hún verður skýrari og þægilegir aflestrar.

Þetta er nú skársta myndin enda fengin úr jarðargúgli. Hinar einkennast af slagveðri dagsins. Bið forláts en vona að einhver hafi gagn af þeim og texta. 

Þegar ég hafði lokið við að birta þennan pistil, sem þó er varla fugl né fiskur, barst mér skýring ættuð frá Hjalta Franzyni, sem kortlagði svæðið á sínum tíma og skrifaði um það doktorsritgerð. Hann segir:

Þetta er afar sérstæður gígtappi, um 240 x 140 m. Ytra byrðið er fallega lárétt stuðlað dólerítlegt innskot. Þykkt þessa ellipsulagaða lags er 10-20 m. Það sem er undarlegt er að innri skilin eru fínkorna sem bendir til að þar séu skilin á tappanum. Hvað er fyrir innan í miðhlutanum er ekki ljóst þar sem ekki sést í berg. Þessi sérkennilega myndun er í "móbergfyllingu" öskjunnar í Hafnarfjalli og hefur líklegast rofist þar niður um 200-300 m frá yfirborði öskjunnar.  

Athugasemdir

[Emil Hannes Valgeirsson, 9.7.2012 kl. 00:25]

Þetta er athyglisverð rannsóknarstarfsemi hjá þér. Ég þekki ekki til þarna en svæðið er vissulega gamalt og rofið en miðað við það sem kemur fram hjá Franz þá gæti sjálfur gígurinn hafa verið 200-300 metrum fyrir ofan þennan gígtappa,. Mér hefur reyndar dottið í hug að þetta gæti verið strompur svipaður og Þríhnúkagígur nema bara algerlega rofin að ofan og uppfylltur eftir ísaldarjöklana.

[Brynjólfur Þorvarðsson, 9.7.2012 kl. 11:19]

Athyglisverð skoðunarferð og tilgáta Hjalta finnst mér passa ágætlega. Það var synd að veðrið var svona slæmt, þú hefur misst af útsýni inn á tindana "í miðjunni", þeir sjást illa af láglendi en eru mjög sérkennilegir. Eina sæmilega gönguleiðin upp þá er að fara upp gilið á móts við Borgarfjarðarbrúna, þannig kemst maður upp á efsta tindinn. Í allar aðrar áttir eru djúp og brött gil. Þessir "miðjutindar" eru greinilegt móberg, ég mundi ekki hvort móbergið næði einnig inn á svæðið þar sem "gígurinn" er.

Því miður man ég ekki hvað þessir tindar heita, þeir eru tveir ef ég man rétt og hef ég gengið á þann hærri.

Eins og Hjalti bendir á þá var þarna væntanlega mjög stór askja í miðju gamallar eldstöðvar, í öskjunni hefur verið stöðuvatn og í vatninu hafa myndast móbergseyjar.

Tilgáta Emils er einnig athyglisverð, gígrásin hefur hugsanlega tæmst að loknu eldgosi og síðan fyllst aftur af fokefnum og jafnvel jökulframburði, við verðum að muna að allt er þetta svæði mjög svo jökulsorfið.

Eldstöðin er sú vestasta í röðinni sem liggur gegnum Skarðsheiði, Brekkukamb, Hvalfjall og að Botnssúlum. Þegar gosvirkni hófst þarna fyrir um 5 milljónum ára lagðist hraunið yfir jarðlagastafla frá Snæfellsnesi (þar sem gosvirknin var mest áður) og þungi nýju eldstöðvarinnar endaði með því að brjóta jarðlagastaflann í línu sem liggur nokkurn veginn upp Borgarfjörðinn. Þannig halla jarðlög í Borgarnesi upp til austurs en upp til vesturs handan fjarðarins.

Mörkin milli Snæfellsness staflans og nýja "Hafnarfjalls-staflans" eru mjög greinileg ef maður gengur fjöruna suður frá Mótelinu við brúna. Eftir nokkra kílómetra (áður en kemur að Hafnará) gengur maður fram á nokkurra metra þykkt surtarbrandslag sem hefur verið aldursgreint að mig minnir til um 5 milljóna ára. Snæfellsneslögin liggja undir surtarbrandinum, en Hafnarfjalls eldstöðin ofan á.

[S i g u r ð u r S i g u r ð a r s o n, 9.7.2012 kl. 11:28]

Bestu þakkir fyrir afar fróðlegar athugasemdir, Emil og Brynjólfur. Báðar setja það sem fram kom hjá Franz í mjög skiljanlegt samhengi.

Ég hef aldrei gengi á þessum slóðum en lengi ætlað mér það. Hef séð myndir af tindunum sem Brynjólfur nefnir og einnig kannað þá á korti og loftmyndum. Fyrirfram held ég því fram að fá fjöll séu áhugaverðari en Hafnarfjall. Samkvæmt korti eru þarna mörg örnefni en eitt af því undarlegasta er Klausturtunguhóll sem er í 666 m hæð og því með hæstu „hólum“ í veröldinni ...

[Brynjólfur Þorvarðsson, 9.7.2012 kl. 11:30]

Sæll aftur, ég fann skipulagsuppdrátt af svæðinu og tindurinn í miðjunni heitir Hróarstindur. Hann sést víða að þar sem han gægist upp yfir Hafnarfjall og Blákoll en það er fyrst þegar komið er upp á fjöllin í kring (t.d. við gíginn títtnefnda) að móbergsfjöllin í miðjunni sjást almennilega.

http://www.landlinur.is/attach/Hvalfjar%C3%B0arsveit%20-%20sveitarf%C3%A9lagsuppdr%C3%A1ttur.pdf

[S i g u r ð u r S i g u r ð a r s o n, 9.7.2012 kl. 11:35]

Já, ég var búinn að fletta upp á örnefninu eftir að ég las fyrri athugasemdina frá þér, Brynjólfur. Eru einhvers staðar hægt að fá gönguleiðakort yfir Hafnarfjall?