Framdi morð á henni, ekkert meik or breik og sóknarleikur eksekjútaður

Orðlof

Staðarfall

Í póstáritun er mælt með því að rita bæði heimilisfang og heiti póststöðvar í þágufalli (svokölluðu staðarfalli):

Jón Jónsson
Álfhólsvegi 100
200 Kópavogi

Málfarsbankinn. 

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Karlmaður sem grunaður er um morð á breska bakpokaferðalangnum Grace Millane skildi lík Millane eftir í ferðatösku í íbúð sinni, eftir að hann framdi morðið á henni, og fór á Tinder-stefnumót.“

Frétt á visir.is.                  

Athugasemd: Þetta er bókstaflega þvæla. Í sömu málsgrein er tvívegis talað um morð. Nafn hinnar myrtu kemur tvívegis fram. Loks segir að maðurinn hafi „framið morð á henni“. Blaðamaðurinn gat ekki sagt að maðurinn hafi myrt konuna. Hvernig er hægt að „fremja morð á“ einhverjum?

Svona skrif eru ekki neytendum (lesendum) bjóðandi.

Tillaga: Karlmaður sem grunaður er um morð á breska bakpokaferðalangnum Grace Millane skildi lík hennar eftir í ferðatösku í íbúð sinni og fór á Tinder-stefnumót.

2.

„Þar kom meðal annars fram að Gordon Sondland, sendiherra Bandaríkjanna gagnvart Evrópusambandinu …“

Frétt á visir.is.                  

Athugasemd: Oftast er það orða svo að sendiherrar eru í löndum eða hjá ríkjum. Berglind Ásgeirsdóttir er til dæmis sendiherra Íslands í Frakklandi, og Benedikt Jónsson er sendiherra í Danmörku.

Þetta er þó alls ekki algilt heldur er orðalagið ýmis gagnvart, hjá eða í. Jafnvel á vef stjórnarráðinu er ekkert ráðandi orðalag. Þetta geta lesendur fundið út með því að gúgla „sendiherra í“ og „sendiherra gagnvart“. Í fjölmiðlum er þetta ýmist eða.

Gagnvart er forsetning og var áður gagnvert. Merkir andspænis eða á móti, sjá nánar fróðlegan pistil í Málfarsbankanum.

Í þessu ljósi finnst mér eðlilegra að tala um sendiherra í eða hjá öðru ríki.

Tillaga: Þar kom meðal annars fram að Gordon Sondland, sendiherra Bandaríkjanna hjá Evrópusambandinu …

3.

„Eitt nýtt flugfélag með tvær þotur og sex áfangastaði er náttúrulega ekki „make or brake“ fyrir íslenska ferðaþjónustu en …“

Frétt á visir.is.                  

Athugasemd: Hvað skyldi nú þetta þýða á íslensku? Blaðamaðurinn hugsar ekkert til okkar sem kunnum lítið í frönsku en dembir þessu á lesendur án samúðar.

Að vísu er þetta haft eftir forstjóra Samtaka ferðaþjónustunnar sem er sigldur maður og klár og sýnir það einna helst með því að tala útlensku í bland við íslensku. Slíkt gerir rýra menn digra.

Hugsanlega er blaðamaðurinn að gera at í forstjóra SAF með því að birta frönskuna hans.

Grínlaust, höldum okkur við útlenskuna. Íslenskan er hvort eð er deyjandi tungumál.

Tillaga: Engin tilaga.

4.

„Mikil vosbúð til fjalla.“

Frétt kl.12:20 á Ríkisútvarpinu 9.11.2019.                 

Athugasemd: Samkvæmt orðabókinni merkir vos köld bleyta. Vosbúð er haft um þann sem er blautur og kaldur til dæmis eftir hrakninga í vondu veðri (málið.is.), til dæmis hann lenti í mikilli vosbúð. Býr við vos.

Varla er hægt að lýsa veðri til fjalla sem vosbúð. Orðið gengur ekki í samhenginu nema því aðeins að verið sé að lýsa ástandi fólks.

Líklega á fréttamaðurinn eða veðurfræðingurinn við að kalt og rigning sé til fjalla, jafnvel slydduhríð, og það er allt annað.

Á ruv.is er fjallað um slæmar veðurhorfur og þar segir:

Veðrið gengur síðast niður suðvestanlands en síðar í öðrum landshlutum.

Setningin er óskiljanleg. 

Tillaga: Blautt og kalt til fjalla.

5.

„… hvernig við vorum að eksekjúta sóknarleikinn.“

Frétt kl.12:20 á Ríkisútvarpinu 9.11.2019.                 

Athugasemd: Rætt var við íþróttamann sem talaði svona um sóknarleikinn. Enskan er ungu fólki orðin svo töm að það getur ekki komið hugsun sinni til skila á íslensku. Er það ekki hin mesta sorg sem hugsast getur?

Þórarinn Eldjárn samdi Íslenskuljóðið og í því er þetta erindi:

Á íslensku má alltaf finna svar
og orða stórt og smátt sem er og var,
og hún á orð sem geyma gleði´og sorg,
um gamalt líf og nýtt í sveit og borg.

Vera má að á íslensku séu hægt að orða allt sem hugsast getur. Hins vegar er tungumálið dautt ef unga fólkið lærir það ekki og kann ekki að beita því.

Tillaga: Engin tillaga.