Hringja símtal, go crazy og holy grail í skíðagöngu

Orðlof og annað

Samtengingar

Aðalhlutverk samtengingar er að vera tengiliður milli einstakra orða, orðasambanda eða setninga. Í setningunni Jón og Gunna eru systkin er og samtenging, […]

Samtengingum er gjarnan skipt í aðaltengingar og aukatengingar. Aðaltengingar eru yfirleitt ekki í upphafi setningar en þó má finna mörg dæmi um það í ritmáli þar sem höfundur notfærir sér þennan möguleika sem stílbragð, til dæmis:

• Og að því búnu strunsaði hann út.
• En ekkert ljós kviknaði í glugganum.
• Bæði drengurinn og stúlkan munu vera orðin veik.

Oft er þessi leið valin til að leggja áherslu á það sem verið er að segja.

Sjá nánar á Vísindavefnum.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Albert hringdi stórkostlegt símtal og lét henda félaga sínum út.“

Fyrirsögn á dv.is.             

Athugasemd: Er rétt að segja að einhver hafi hringt símtal? Flestir hringja og eiga þar á eftir tal í símanum, samtal, við einhvern sem svarar. Slíkt kallast símtal.

„Fréttin“ er um hrekk og blaðamaðurinn er yfir sig hrifinn. Hringingin var ábyggilega ekki stórkostlegt, en í því laug þessi Albert að starfsmanni veitingastaðarins Peterson, kom því til leiðar að vini hans var hent út.

Þó svo að ég hafi glott finnst mér engum sómi af svona frétt, ekki fyrir þennan Albert, ekki veitingastaðinn, ekki fyrir DV og síst af öllu blaðamanninn, sem þarf að vanda skrif sín miklu betur. Bull á ekki erindi í fjölmiðla.

Tillaga: Albert laug í síma um félaga sinn og lét henda honum út af veitingastað.

2.

„Go Crazy lýkur á mánudag.“

Fyrirsögn í auglýsingu Ilva á blaðsíðu 5 í Fréttablaðinu 6.5.2019.            

Athugasemd: Er til of mikils mælst að íslensk fyrirtæki auglýsi á íslensku í íslenskum fjölmiðlum þegar ætlunin er að ná til íslenskra neytenda?

Íslensk tunga á í varnarbaráttu gegn ensku. Fyrirtæki sem nefnist Ilva tekur afstöðu gegn íslenskunni, heldur væntanlega að það sé svo svalt og  vænlegt til árangurs að sletta. Hægt er að bera þessa auglýsingu saman við aðrar í blaðinu, ekkert við þær að athuga nema DAS auglýsinguna sem er í upphæðum þegar aðrir auglýsa vinninga í fjárhæðum. 

Auðvitað er þetta ekkert annað en óvirðing og ruddaskapur, fyrirtækinu til skammar. Ekki mun ég kaupa neitt í þessari verslun og ég hvet aðra til að sniðganga hana.

Tillaga: Engin tillaga.

3.

„1. september 2013 fékk bakarinn …“

Frétt á visir.is.             

Athugasemd: Ekki byrja setningar á tölustöfum. Hvernig er slíkt gert, ekki á íslensku, ekki ensku, þýsku, frönsku, spænsku eða öðrum málum. 

Af hverju? Vegna þess að tölustafur er annað tákn er skrifstafur. Á heilbrigðissviði Háskólans á Akureyri eru leiðbeiningar um ritgerðaskrif og þar stendur:

Ef setning hefst á tölustaf er hún skrifuð með bókstöfum. Dæmi: Tíu prósent einstaklinga …

Mjög auðvelt er að komast hjá því að byrja setningu á tölustöfum, annað hvort með því að umskrifa eða nota bókstafi.

Tillaga: Þann 1. september fékk bakarinn ... 

4.

„„The holy grail“ í skíðagöngu á Íslandi.“

Frásögn á ferðalög og útivist á mbl.is.           

Athugasemd: Þessi samsetning kemur á óvart. Enskan er líklega notuð vegna þess að íslenskt mál er svo máttlaust og illskiljanlegt. Gralið heilaga eða gralinn heilagi … Sjáið bara hversu illa íslenskan lítur út miðað við elskulega enskuna: „The holy grail“ ... Eða hvað?

Tenging gralsins við skíðagöngu er heldur vafasöm. Ég hef áhuga á fjallaferðum og gralið heilaga í þeirri íþróttagrein er Syðsta-Súla eða er það Hekla, nei Hvannadalshnúkur.

Heilaga gralið í inniskóm eru töfflur. Heila gralið í bílavarahlutum er Bílanaust. Heilaga gralið í (gagnslausum) náttúrulyfjum er rauðrótarduft. „The holy grail“ í landbúnaði er þurrkað tað. Af þessu má sjá hversu mikil vitleysa tengingin við gralið er, hvort heldur á íslensku eða ensku.

Tilvitnunin er úr ansi skemmtilegri og fróðlegri grein sem má mæla með. Samt lá við að ég hætti lestrinum strax í upphafi þegar tilvitnunin blasti við. Engin skýring, enginn rökstuðningur, bara fullyrðing á blendingi af íslensku og ensku.

Fyrir utan þetta er helsti gallinn við greinina annars vegar skortur á greinaskilum og hins vegar ofnotkun á tölustöfum. Hið fyrrnefnda hjálpar til við lestur. Margir segja um hið síðarnefnda að rétt sé að rita tölur undir tíu með bókstöfum. Aðrir miða tölur undir eitt hundrað. Auðvitað er þetta spurning um smekk, en fyrir alla muni ekki ofnota tölustafi í fréttum eða greinaskrifum.

Tillaga: Engin tillaga.