Kennig Þorvaldar Gylfasonar um gagnsleysingja stenst ekki

Menn gera mismikið gagn hver á sínum vettvangi. Allir þekkja þetta. Flestir gera gagn. Suma langar að gera gagn en þeir valda því ekki, kunna ekki tökin, hafa e.t.v. ekki verksvit, flækjast bara fyrir. Aðrir hafa jafnvel ekki löngun til að gera gagn, ekki frekar en unglingur sem nennir ekki að taka til í herberginu sínu. Gagnsleysingjar eru ýmist virkir eða óvirkir. Ekki er langur vegur frá virkum, skeleggum gagnsleysingjum til einbeittra skemmdarvarga ...

Þetta er upphafið að grein Þorvaldar Gylfasonar, hagfræðings, í Fréttablaðinu í dag. Ugglaust má ýmislegt til sannsvegar færa og sem og annað í greininni en í heild er hún óvægin, grunnhyggin og raunar heimskuleg. 

Af visku sinni byggir hann skoðun sína frá sjónarhóli nútímans, þeim kögunarhóli sem gefur útsýni yfir fortíðina og meta hana út frá því sem nútímamaðurinn veit. Þannig viðhorf byggir á svipuðu og sagt hefur verið um sigurvegara í stríðum og bardögum; þeir einir hafa rétt fyrir sér sem vinna.

Lítum við skammt til baka og skoðum Icesave samningana. Voru þeir sem studdu þá „gagnleysingjar“ og þar með Þorvaldur sjálfur sem ekki dró af sér. Hann flæktist bara fyrir (eins og hann sjálfur orðar það í tilvitnuninni), var ekki til nokkurs gagns heldur reyndi hvað hann gat til að spilla fyrir „réttum“ niðurstöðum.

Nei, auðvitað eru málin miklu flóknari en svo að hægt sé að brúka vitlaust og andstyggilegt orð eins og „gagnsleysingi“ um þá sem héldu af heiðarleika fram ákveðnum  málstað. Það er hrokafullt að gera lítið úr fólki. Jafnvel það sem ekkert gerði, sinnti sínu starfi, fjölskyldu og vinum.

Sigurvegarinn hefur ekki alltaf rétt fyrir sér og þaðan af síður Þorvaldur Gylfason þó er hann  oft aldeilis frækinn í alhæfingum. 

Lífið er bara þannig að við erum stundum gagnleg og gagnslaus. Veltur á því hvað um er rætt. 

Þorvaldur nefnir í grein sinni Grím Thomsen sem var bæði skáld og þingmaður. Hann var ekki sammála Jóni forseta í sjálfstæðismálunum. En var Grímur gagnsleysingi? Má vera að hann hafi verið stundum að gagni og stundum ekki, kann Þorvaldur að segja. Þar með er komin undantekning.

Var ekki Jón Sigurðsson, forseti, var lækningamaður í fjárkláðamálinu 1857 og fjölmargir vinir og stuðningsmenn hans snéru þá við honum baki. Niðurskurðarmenn höfðu sigur á þingi. Var þá Jón „gagnsleysingi“? Tja, sko ... og Þorvaldur tafsar kannski af alkunnri list.

Georg Washington, fyrsti forseti Bandaríkjanna, átti þræla frá unga aldri. Já, já, hann var ýmist að gagni eða ekki, segir Þorvaldur án efa.

Hvað þá með bændurna sem mótmæltu símanum í upphafi síðustu aldar, voru þeir „gagnsleysingjar“? Þeir töpuðu baráttu sinni en kom ekki í ljós að öruggara var að nota loftskeyti og jafnvel betra? Og Þorvaldi vefst liklega tunga um höfuð.

Við nánari umhugsun er afstaða Þorvaldar Gylfasonar afar hrokafull, hún er einhliða og gefur ekki nokkrar skýringar á öðru en skoðun þess sem stendur á kögunarhólnum og lítur til baka og veit þar með allt. Svona tala bara náungar sem telja sig hafa höndlað sannleikann og skýra hann út í örfáum orðum í athugasemdadálkum fjölmiðla.

Alhæfing er sjaldnast góð nálgun, hvorki í sagnfræði, stjórnmálum né svona yfirleitt. Hins vegar verður að viðurkennast að alhæfing hljómar oft svo ósköp vel og þess vegna mikil freisting vera sammála þeim sem þannig talar. 

Þegar nánar er að gáð þurfa allir að hugsa vegna þess að alhæfingin getur hitt þig sjálfan fyrir, föður þinn, móður, afa, ömmu eða önnur skyldmenni og vini. Neeeeiiii, ég átti nú ekki við þetta, segja kjánarnir sem létu glepjast af alhæfingartalinu. Sko þetta á nú við alla aðra en hann pabba eða hana Gunnu systur.

Mér er svosem sama þótt Þorvaldur gagnrýni Vinstri græna fyrir verk sín í síðustu ríkisstjórn. Engu að síður hef ég þá bjargföstu trú að flestir stjórnmálamenn vinni sín störf af bestu getu og heiðarleika. Hins vegar geta málin óvænt snúist upp í andhverfu sína, sérstaklega þegar stjórnmálastefnan reynist í algjörri mótsögn við vilja þjóðarinnar svo ekki sé talað um raunveruleika samtímans. Þá reynir á stjórnmálamenn og á því prófi féllu þingmenn Vinstri grænna.

Þannig verða eins og hendi er veifað til undantekningar vegna þess að alhæfingin reynist um síðir svo afar gagnslítil í röksemdafærslu, hún gengur einfaldlega ekki upp. 

Ekki vil ég alhæfa neitt hér, en mér sýnist að Þorvaldur geri sér ekki grein fyrir þessu.

Athugasemdir

[Ólafur Björn Ólafsson, 19.5.2016 kl. 20:40]

Sæll

Það er spurning hvað menn kalla gagn.

En svona vegna húmors þá hefur maður stundum sagt sem svo að hægt er að hafa gagn eða ógagn en samt er hann eins og næturgagn, hendir því að morgni...

Með kveðju

[S i g u r ð u r S i g u r ð a r s o n, 19.5.2016 kl. 20:45]

Sæll Ólafur. Bestu þakkir fyrir innlitið.

Já, hvað er gagn ...? Það sem nýtist einum kann öðrum að vera gagnslaust. Þetta er svo persónubundið og því engin ástæða til að lítilsvirða það eins og Þorvaldur virðist gera.

Svo ég fari í þín fótspor þá er kemst kannski stundargagn næst þessu.