Brenna fer fram, sólin fer niður og hverfi 220

Orðlof

Fús

Eðlunarfús kýr er yxna, læða er breima, gylta gengur, er að ganga eða er ræða, tík er lóða, kindur og geitur eru blæsma og hryssur ála, álægja eða í látum.

Málfarsbankinn.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Fór niður um vök í Hornafirði.“

Fyrirsögn á mbl.is.                                      

Athugasemd: Fréttin er ófullnægjandi. Í orðabókinni minni segir að vök sé gat á íshellu á vatni. Ekki kemur fram hvort bílnum hafi verið ekið í vök eða ísinn hreinlega brotnað undan þunga hans. Hvort heldur sem var þurfti að draga bílinn upp úr vök.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Árlegt ára­móta­brenna í Snæ­fells­bæ fór fram í dag venju sam­kvæmt …“

Frétt á mbl.is.                                      

Athugasemd: Með hvaða rökum er hægt að segja „að brenna fari fram“? Þetta er bara vitleysa. Brennur „fara ekki fram“, þær fara ekkert.

Fyrirsögn fréttarinnar er svona:

Kveiktu brennu á Snæ­fellsnesi.

Frekar flatt, svona svipað og segja að flugeldi hafi verið skotið upp á Suðurlandi. Menn hlaða brennu og kveikja í brennu. Og Snæfellsnes er stórt og mikið, hálent og skorið. Skárra er svona:

Kveiktu í brennu í Snæfellsbæ.

Í fréttinni segir:

… og fengu gest­ir þau til­mæli um að vera í bíl­um sín­um á meðan brennu stóð til þess að gæta að sótt­vörn­um.

Skilur einhver þetta hnoð. Auðvitað gat blaðamaðurinn ekki geta skrifað svona:

… vegna sóttvarna fengu gest­ir þau til­mæli að horfa á brennuna úr bílum sínum.

Varla er heil brú í fréttinni allri.

Tillaga: Samkvæmt hefð var kveikt í áramótabrennu í Sæfellsbæ.

3.

„Ég hef séð stjörnuhrap, sólina koma upp, sólina fara niður.“

Frétt á visir.is.                                       

Athugasemd: Hvað gerist þegar dagur er að kvöldi kominn. Jú, sólin sest.

Tillaga: Ég hef séð stjörnuhrap, sólina koma upp og setjast.

4.

„… árás­armaður hafði veist að brotaþola með hníf og valdið stungusári. Brotaþoli hafði flúið að vett­vangi …“

Frétt á mbl.is.                                       

Athugasemd:  Í afspyrnu illa skrifaðri frétt er löggumálið, stofnanamálið, í hámarki gleði sinnar. Sá sem ráðist er á er kallaður „brotaþoli“. Enginn talar svona nema löggan þegar hún reynir af erfiðismunum að hefja sig upp yfir almenning. Og lögfræðingar orða þetta þannig í formlegri ákæru.

Ofangreint er tvær málsgreinar. Sú fyrri er svona:

Til­kynnt var um stór­fellda lík­ams­árás í gær­kvöldi þar sem árásarmaður hafði veist að brotaþola með hníf og valdið stungusári. 

Þetta er tómt bull, skrifarinn hefði fengið falleinkunn í öllum skólum. Eftirfarandi hefði verið skárra:

Maður stunginn með hnífi.

Hvað er „stórfelld líkamsárás“? Má vera að löggan hafi skrifað þennan texta og blaðamaðurinn birt hann óbreyttan („kópí-peist“ eins og það er kallað í slangrinu). Slæm vinnubrögð. Þar fyrir utan á blaðamanninum að vera fullkunnugt um að löggan er ekki skrifandi og því ber að lagfæra allt sem frá henni kemur.

Seinni málsgreinin er svona:

Brotaþoli hafði flúið að vett­vangi þegar lög­regla kom á vett­vang, en árás­armaður var hand­tek­inn.  

Þarna er nástaða sem ætíð er slæm. Skondið að árásarmaðurinn hafi dvalið á vettvangi eftir sá slasaði „flúði“. Hvort flúði hann eða fór? Yfirleitt er þetta öfugt. Og hversu stórfelld var líkamsárásinn þegar hann gat hlaupið í burtu. Flúði hann „að vettvangi“ en ekki af vettvangi? Hver kærði, „brotabrotaþolinn“ eða „gerandismaðurinn“?

Málsgreinin hefði verið skárri á þessa leið:

Sá særði var farinn þegar lögreglan kom en árásarmaðurinn var handtekinn.

Fleira bull er í fréttinni. Blaðamaðurinn leyfir sér að byrja setningu á tölustöfum. Það er óvíða gert nema á Mogganum. 

Í fréttinni eru næstum allir lögbrjótar kallaðir „aðilar“. Hverjir eru „aðilar“?

Í fréttinni segir:

Þá varð bif­reið á veg­um toll­gæsl­unn­ar að kalla eft­ir aðstoð lög­reglu, en þeir veittu bif­reið eft­ir­för sem sinnti ekki stöðvun­ar­merkj­um toll­gæsl­unn­ar inni á svæði toll­gæsl­unn­ar í hverfi 220.

Ýmislegt er við þessa málsgrein að athuga. Varla telst það alvarleg villa að segja að bifreiðin „kallaði“ á lögguna er „þeir“ eltu bíl. Ekkert samhengi í þessu. Hverjir eru „þeir“.

Hvernig eru „stöðvunarmerki tollgæslunnar“ Spyr fyrir vin sem vill ekki lenda upp á kannt við embættið. Líklegast veifa tollararnir flöggum í fánalitunum þegar „þeir“ vilja að bíll stoppi. Eða senda „þeir“ fax? Og þvílíkt og annað eins að stoppa ekki „inni á svæði tollgæslunnar“. Stoppa ekki allir þar?

Svo væri fróðlegt að vita hvar hverfi 220 er og hvar „svæði tollgæslunnar“ er. Líklega er hvort tveggja nýtt.

Nei. Þetta eru óboðleg skrif. Löggunni, blaðamanninum og Mogganum til skammar. Við lesendur eigum ekki skilið að þurfa að lesa svona bjálfaleg skrif. Þau standa ekki undir nafni sem fréttir.

Tillaga: Maður stakk annan með hnífi. Sá særði var farinn þegar lögreglan kom en árásarmaðurinn var handtekinn.