Hundar greinast með iPhone og kyrkislöngur kyrkja til bana

Orðlof og annað

Ein lög, tvenn lög

Rétt eins og lög: „formleg fyrirmæli löggjafans“ (ÍO), er fjárlög: „löggjöf um tekjur og gjöld ríkis á tilteknu tímabili“, aðeins til í fleirtölu. Því er sagt: ein, tvenn, þrenn og fern fjárlög - og ekki »bæði þessi fjárlög« um tvenn fjárlög heldur hvor tveggja þessara fjárlaga.

Málið á blaðsíðu 21 í Morgunblaðinu 3. júlí 2019.

Athugasemdir við málfar í fjölmiðlum

1.

„Ismaili var stödd í fríi við Como-vatnið á Ítal­íu þar sem Gylfi Þór Sig­urðsson og Al­ex­andra Helga Ívars­dótt­ir gengu meðal ann­ars í það heil­aga á dög­un­um.“

Frétt á mbl.is.     

Athugasemd: Þetta er dálítið misvísandi málsgrein vegna orðanna „meðal annars“. Er átt við að hin nýgiftu hafi gengið eitthvað meira en í hjónaband eða er átt við að við vatnið, þar sé ýmislegt annað hægt að gera en að ganga í hjónaband? 

Að ganga í það heilaga merkir að gifta sig. Af hverju er það ekki sagt berum orðum í fréttinni? Það færi miklu betur á því.

Hér er verið að gera giftingu nær jafnhátt undir höfði og hvarf ungrar konu. Como vatnið er afar stórt og langt, 146 ferkm, nærri tvöfalt stærra en Þingvallavatn. Við vatnið er afar þéttbýlt. Ómögulegt að gera Como vatnið að einum stað, strendur þess eru gríðarlega langar.

Tillaga: Engin tillaga.

2.

„Gríðarlegt haglél kom íbúum mexíkósku borgarinnar Guadalajara verulega í opna skjöldu í gær.“

Frétt á visir.is.      

Athugasemd: Mikilvægt er að höfundur frétta skilji orðtök sem hann notar. Á malid.is segir:

Orðasambandið koma einhverjum í opna skjöldu merkir: koma einhverjum að óvörum og er frekar neikvæðrar en jákvæðrar merkingar.

Við þetta má bæta að jafn ólíklegt er að koma einhverjum verulega í opna skjöldu sem og lítilsháttar í opna skjöldu. Hér gildir annað hvort eða ...

Oftast er skárra að tala hreint út en að nota orðtök sem kunna að misskiljast eða blaðamaðurinn skilur ekki til fullnustu. Viðbótin með atviksorðinu „verulega“ hjálpar lesandanum ekkert í þessu samhengi, frekar að hún rugli.

Tillaga: Gríðarlegt haglél kom íbúum mexíkósku borgarinnar Guadalajara á óvart í gær.

3.

„Hund­ar grein­ast með iP­ho­ne.“

Fyrirsögn á mbl.is.      

Athugasemd: Vont er greinist hundur með kvef, verra er hundinum að greinast með krabbamein en margir velta fyrir sér hvort iPhone sé sárt fyrir hunda. 

Þetta óskýr fyrirsögn jafnvel þó sumir skilji hugsanlega samhengið. Samkvæmt orðabókinni merkir sögnin greina að finna út, ákvarða eða skilgreina. Sjúkdómur er greindur í mannfólki og dýrum, það er fundið út er hvert meinið sé.

Aftur á mót er líklegra að iPhone síminn geti borið kennsl á hunda, en um það skal ekki fullyrt hér né heldur um þörfina á slíku. Fréttin skilst ekki alveg.

Tillaga: iPhone ber kennsl á hunda.

4.

„Kyrkislöngur eru ekki eitraðar en þær geta vafið sér utan um bráð sína og kyrkt til bana áður en þær gleypa hana í heilu lagi.“

Frétt á visir.is.        

Athugasemd: Mikið væri nú gott að sá sem skrifa vondan texta geti fundið til sömu óþæginda og þeir sem glepjast til að lesa hann.

Hvað merkir sögnin kyrkja? Samkvæmt orðabókinni er átt við að drepa einhvern með því að taka um hálsinn og þrengja að. Ofaukið er að segja að  einhver sé kyrktur til bana. Það er eins og að drepa mann til dauðs.

Í upphafi fréttarinnar segir:

Kyrkislanga af tegundinni malayopython reticulatus gengur, eða öllu heldur skríður, nú laus um stræti Cambridge í Bretlandi.

Orðalagið að ganga laus er þekkt. Ómerkilegt er segja að slanga skríði laus. Misindismenn geta gengið lausir, dýr eru annað hvort laus eða ekki. Léleg fyndi þarna og gengur ekki upp. Kommusetningin í málsgreininni að auki röng. Betra er að orða þetta svona:

Kyrkislanga af tegundinni malayopython reticulatus er týnd í borginni Cambridge í Bretlandi.

Lengst af í þessari stuttu frétt er talað um kyrkislöngu. Í lokin er kyrkislangan orðin að snáki og fyrir vikið fer samhengið úr skorðum. Vera kann að kyrkislöngur teljist til snáka:

Kyrkislöngur eru ekki eitraðar en þær geta vafið sér utan um bráð sína og kyrkt til bana áður en þær gleypa hana í heilu lagi. Snákum eins og þeim sem hér á í hlut líður best í skógarumhverfi nálægt ám og stöðuvötnum. Þær eiga auðvelt með sund og því ekki ólíklegt að snákurinn leiti á svæði þar sem aðstæður til þess er að finna. 

Þær hverjar, kyrkislöngur en ekki snákar? Síðasta málsgreinin þarna er skrýtin: „þar sem aðstæður til þess er að finna.“ Hvar synda slöngur? Líklega í vatni. Fleira má gagnrýna í fréttinni. Og fyrir vikið flokkast hún sem skemmd.

Tillaga: Kyrkislöngur eru ekki eitraðar en þær geta vafið sér utan um bráð sína og kyrkt og svo gleypa þær hana í heilu lagi.

5.

„Þekking og áhugi almennings á víni er sífellt meiri að sögn …“

Frétt á blaðsíðu 6 í viðskiptablaði Morgunblaðsins 3.7.2019.       

Athugasemd: Líklega á viðmælandinn við að þekking og áhugi almennings á víni hafi vaxið. Hér má eflaust sleppa orðinu almenningur án þess að skilningur lesandans á ummælunum skerðist.

Orðalagið í tilvitnuninni er óeðlilegt og stirt. Varla taka margir svona til orða. Blaðamaðurinn hlýtur að geta gert betur.

Tillaga: Þekking og áhugi á víni hefur vaxið að sögn …

6.

„Silfurflotinn litinn augum úr lofti“

Frétt á blaðsíðu 10 í viðskiptablaði Morgunblaðsins 3.7.2019.       

Athugasemd: Stundum reyna blaðamenn að skrifa upphafinn og skáldlegan texta. Hér er fátt skáldlegt en þeim mun meiri rembingur. Ástæðan er án efa þolmyndin.

Auðvitað er alþekkt að líta eitthvað augum. Piltar líta stúlkur hýrum augum. Margir líta eitthvað alvarlegum augum. Í biblíunni segir: Lát engan líta smáum augum á æsku þína en ver fyrirmynd trúaðra í orði og hegðun, í kærleika, trú og hreinlífi.

í fréttinni er vísað til kvæðis Matthíasar Jochumssonar, Hafísinn. Er það vel til fundið hjá blaðamanninum.

Flestir þekkja fyrstu línuna:

Ertu kominn, landsins forni fjandi?

Matthías kallar hafísinn silfurflota sem er verulega fallegt orð og allir skilja.

Færri þekkja síðasta erindið sem er eins og raunar allt kvæðið óskaplega fagurt:

Veikur maður, hræðstu eigi, hlýddu,
hreyk þér eigi, þoldu, stríddu.
Þú ert strá, en stórt er Drottins vald.
Hel og fár þér finnst á þínum vegi;
fávís maður, vittu, svo er eigi,
haltu fast í Herrans klæðafald!
Lát svo geisa lögmál fjörs og nauða,
lífið hvorki skilur þú né hel:
Trú þú: - upp úr djúpi dauða
Drottins rennur fagrahvel.

Tillaga: Silfurflotinn úr lofti.