Er jökuláin kaldari en sú blátæra?

Loksins þig ég þekki, fljóð!

þvílíkt hjarta ég aldrei sá:

það er heitt sem Heklu-glóð,

heljarkalt sem Jökulsá.

 

Svona orti Guðmundur Guðmundsson (187-1919) sem hafði viðurnefnið skólaskáld, en Halldór Blöndal nefnir hann í þeim skemmtilega dálki sem nefnist Vísnahorn og má finna daglega í Morgunblaðinu en þar eru í dag birt ljóð og vísur eftir Guðmund.

 

Ekki ætlaði ég að fjalla um ljóð að þessu sinni enda þótt þau séu mér ávalt hugstæð enda varla til sú listgrein sem er henni fegurri.

 

Margar árnar og fljótin hef ég vaðið á ferðalögum mínum um landið og yfirleitt alltaf formælt þeim farartálmum vegna þess hversu kulsækinn ég er á fótum. Það lagaðist um leið og ég komst yfir forláta „sokka“ eins og brimbrettafólk notar. Fyrir vikið get ég vaðið þvers og kruss án þess að finna fyrir kulda.

 

Hins vegar fannst mér yfirleitt blátæru árnar oftast miklu kaldari og verri viðureignar en jökulárnar. Og ég held að þetta sé óumdeilanlegt.

 

Jökuláin er gruggug og vitneskjan um að hún komi úr jökli er kuldaleg staðreynd en ekki endilega raunveruleg. Tær dragá eða lindá er yfirleitt skítköld nema þær séu þeim mun grynnri og rennslið hægt. Ef til vill er ástæðan sú að gruggið í jökulám dregur í sig sólarljósið og hitna þannig fyrr en tært vatnið.

Athugasemdir

[Kristján Þorgeir Magnússon, 28.8.2013 kl. 09:25]

Væntanlega kemur tvennt til.  Bæði það að gruggið drekkur í sig sólarljós og auk þess getur núningur milli leiragna í vatninu valdið hitun.  Mín reynsla er líka sú að miklu kaldara er að vaða yfir blávatnsá en jökulá.

[S i g u r ð u r S i g u r ð a r s o n, 28.8.2013 kl. 10:02]

Takk fyrir þetta, Kristján. Gaman að bera saman reynslu.

[Ágúst H Bjarnason, 28.8.2013 kl. 15:49]

Ein ástæða fyrir því hve jökulár geta verið heitari en lindár getur verið að jökuláin kemur oft úr stöðuvatni og hefur því lengi verið í snertingu við hlýtt loftið.  Sem dæmi má nefna Hvítá í Árnessýslu sem kemur úr Hvítárvatni, Hagavatni og Sandvatni. Hvítá er alls ekki mjög köld að sumri til.

Tungufljót er þar skammt fyrir vestan og kemur nú eingöngu úr lindum, en áin heitir Ásbrandá uppi á heiðinni. Tungufljótið er mun kaldara en Hvítá finnst mér.

Almenningsá kemur úr lindum í Haukadal og er örskammt fyrir vestan Tungufljót.  Hún er fjandi köld og bítur vel í berfætta fæturna þegar vaðið er yfir hana. Ég hef tvisvar mælt hitastigið í ánni (nokkurn vegin á móts við Geysi, etv 3 km frá upptökum árinnar) og var það 1-2 gráður í miklu frosti, en ekki nema 6 gráður eitt sinn þegar lofthitinn var farinn að nálgast 30 gráður, sem er óvenjulegt. Ég hef aldrei séð ís á Almenningsá.

 

[S i g u r ð u r S i g u r ð a r s o n, 28.8.2013 kl. 16:15]

Þú þekkir þig nú vel á þessu svæði, Ágúst en ég afar lítið. Hef þó komið á þessar slóðir oft en skoðað minna en ég vildi. Ég óð Sandá í gamla daga og þótti hún ekki vandamál þó svo að hún næði í um mitti við gamla vaðið við Kjalveg.

Einu sinni sigldum við tveir félagar á kajökum á Almenningsá fyrir neðan Geysi og hvolfdum þessum heimatilbúnu fleyjum okkar og var áin ísköld, við vorum að drepast er við skreiddumst upp úr.

Vissi ekki að Tungufljót heitir Ásbrandsá uppi á heiði.

Á heitum sumardegi, eftir að hafa gengið á Bjarnarfell, stungum við okkur í hyl á Laugaá, rétt við veginn. Hún er blátær en ísköld, meira sjokkerandi að stökkva út í en svalandi.