Erfitt á að vera að breyta stjórnarkránni

Við þinglok rifjuðu full­trú­ar Sam­fylk­ing­ar, Pírata og Flokks fólks­ins upp breytingartil­lögu, sem lögð var fram við stjórn­ar­skrár­frum­varp Katrín­ar Jak­obs­dótt­ur í vet­ur. Hún fel­ur í sér að til að breyta stjórn­ar­skrá nægi að ein­fald­ur meiri­hluti þings veiti samþykki sitt og í kjöl­farið fari fram þjóðar­at­kvæðagreiðsla þar sem hvorki verði gerð krafa um lág­marksþátt­töku né lág­marks­stuðning við breyt­ing­una.

Svo skrifar Birgir Ármannsson alþingismaður Sjálfstæðisflokksins í fróðlegri grein í Morgunblaði dagsins. Í henni ræðir hann um stjórnarskrána okkar og vitnar til Kristrúnar Heimisdóttur og greinar hennar í Tímariti lögræðinga sem út kom fyrir skömmu.

Birgir bendir réttilega á að erfitt eigi að vera að breyta stjórnarskránni. Allir hugsandi menn vita að svo þarf að vera. Næg eru dæmin um vanhugsaðar lagasetningar og breytingar hér á landi og annars staðar. 

Að sögn Birgis eru mjög ströng skilyrði fyrir stjórnarskrárbreytingum á Norðurlöndunum. Þangað vilja margir sækja dæmi þegar það hentar en ekki þegar talað er um stjórnarskrána.

Hér er stutt upptalning úr grein Birgis.

Danmörk:

• Samþykki tveggja þinga með kosningum á milli
• Þjóðaratkvæðagreiðsla
• Meirihluti þeirra sem atkvæði greiðir þarf að samþykkja
• Þátttakan sé að minnsta kosti 40% þeirra sem eru á kjörskrá

Noregur:

• Samþykki tveggja þinga með kosningum á milli
• Við endanlega afgreiðslu þarf samþykki 60% þingmanna að styðja breytingarnar

Finnland:

• Samþykki tveggja þinga með kosningum á milli
• Við endanlega afgreiðslu þarf 60% þingmanna að styðja breytingarnar

Svíþjóð:

• Samþykki tveggja þinga með kosningum á milli
• Hægt að óska eftir þjóðatkvæðagreiðslu eftir fyrra samþykkið, en niðurstaða henn­ar er þó ekki end­an­leg eða bind­andi nema meiri­hluti legg­ist gegn breyt­ing­unni. Ef niðurstaðan er hins veg­ar já­kvæð kem­ur málið aft­ur til kasta þings­ins.

Ísland:

• Samþykki tveggja þinga með kosningum á milli
• Sé breyt­ing­in samþykkt óbreytt á nýju þingi öðlast hún gildi.

Af þessu má sjá að skilyrði fyrir stjórnarskrárbreytinum eru síst strangari hér á landi en á hinum Norðurlöndunum.

Vel má ímynda sér hvað gæti gerst ef auðvelt væri að breyta stjórnarskránni nú á þeim tímum þegar alls kyns „pópúlistahreyfingar“ vaða upp, falsfréttir í samfélagsmiðlum og víðar og ekki síst snöggsoðnar breytingar sem við fyrstu sýn virðast sanngjarnar. Afleiðingarnar gætu orðið hroðalegar fyrir lýðræðið.

Breytum ekki stjórnarskránni nema að vel grunduð ráði. Látum ekki Pírata, Flokk fólksins eða Samfylkinga ráða ferðinni.