Hvannárgil er fögur náttúrusmíð

Margir hafa haft samband við mig og spurt hvers konar gil þetta Hvannárgil sé. Ég hef sagt frá því að gilið sé afar fallegt og raunar stórkostleg náttúrusmíð. Eiginlega finnst mér ætti að banna umferð hrauns í því, nema kannski upp í móti!

Gilið er afskaplega vanmetið. Ég viðurkenni að mér fannst það hrikalega langt og leiðinglegt eftir að hafa villst niður það sem ungur maður eftir ferð með honum Hermanni Valssyni á Eyjafjallajökul. Síðar hef ég kynnst því betur og þau kynni hafa sannfært mig um að Hvannárgil er einfaldlega fögur, raunar stórkostleg náttúrusmíð.

Því miður eru flestar myndirnar mínar úr Hvannárgili á filmum og skanner ekki handhægur. Með eftirfarandi frásögn fylgja þó þrjár myndir teknar á stafræna vél.

Hvannárgil 

Gilið er gríðarlega langt og djúpt, líklega eru um 14 km frá mynni þess í norðvestri og upp að Heljarkambi í suðaustri.

Tvö afgil ganga til suðurs úr Hvannárgili. Hið fremra nefnist Suðurgil og skerst inn í landið við Merkurtungur og nær allt vestur undir Merkurtungnahaus. Hitt gilið er minna og nafnlaust, má þess vegna heita Innra-Suðurgil. Mynni þess er því sem næst sunnan við Útigönguhöfða og þaðan liggur það austan við Merkurtungnahaus og allt inn að Fimmvörðuhálsi. Þar innst er brattur og illfær skriðjökull sem Þórður Tómasson segir í riti sínu um Þórsmörk að heiti Hvannárjökull. 

Gönguleiðir eru ágætar um Hvannárgil nema um miðkaflann, þ.e. frá Innra Básaskarði að Útigönguhöfða. Þar eru veggir gilsins háir ogbrattir, stundum lóðréttir og áin slær sér milli bakka svo erfitt er að fara þar um án þess að vaða margoft.

Engu að síður er þetta áhugaverð leið fyrir þá sem sækjast eftir nokkrum átökum á ferð sinni um landið.

Innra-Suðurgil er mjög torfarið og verða á því sífelldar breytingar eftir því sem best verður séð og alls ekki mælt með því að ganga um það nema með góðum útbúnaði því sjálfheldur voru þar nokkrar. Síðast var ég þar á Ferð með Árna Jóhannssyni sem lengi var formaður Útivistar. Þá áttum við ekki önnur úrræði en að vaða straumþunga og djúpa ána til að komast áfram.

Af ókunnugleika telja margir Hvannárgil vera erfitt og leiðinlegt yfirferðar. Því er nú fráleitt þannig varið. Hvannárgil er að vísu langt en hægt er að skipta því í tvo eða fleiri hluta.

Á síðustu árum hefur gönguleiðin frá Heljarkambi í Bása orðið æ vinsælli enda mjög falleg og auðveld. Þeir sem hafa oft farið yfir Fimmvörðuháls velja þessa leið til tilbreytingar.

Fremri hluti Hvannárgils er einnig nokkuð vinsæll og er þá genginn hringur frá Básum, gengið annð hvort upp í Fremra-Básaskarð eða Innra-Básaskarð og þaðan yfir í Hvannárgil. Leiðin er frekar auðveld fyrir flesta. Gilið er stórkostlegt, það er hátt og veggir brattir. Á aðra hlið er Réttarfell og á hina Stakkholt og sléttlendið næst Hvannárgili nefnist Hátindaflatir.

Gönguleiðin í kringum Réttarfell 

Hana má fara hvort heldur réttsælis eða rangsælis en hér er valin sú síðarnefnda, en hin leiðin er þó engu síðri. Upphafið er sem fyrr við Básaskála og er göngustígnum fylgt alla leið upp í Fremra Básaskarð og tekur gangan um það bil hálftíma. Þá strembnasti hlutinn að baki og auðveld ganga það sem eftir er.

Í Fremra-Básaskarði er vegprestur enda þar um nokkrar leiðir að velja en hér er bendingu hans fylgt ofan í Hvannárgil eftir greinilegum göngustíg.

Margt er að sjá, veðrað móbergið í Réttarfellinu, lóðrétta hamraveggi Hvannárgils, múkkann sem flýgur yfir og jafnvel stöku hrafna sem stundum ráðast á múkkana og éta þá.

Á korti í bók Þórðar Tómassonar, Þórsmörk, er skráð örnefnið Móhella þar sem gönguleiðin liggur um. Engar frekari upplýsingar eru gefnar um nafnið sem þó má til sanns vegar færa því landslagið er að mestu móberg.

Handan Hvannár opnast Suðurgil sem teygir sig inn að hömrunum fyrir neðan Eyjafjallajökul. Nokkru fjær er Innra-Suðurgil á  milli þessara tveggja gilja heita Merkurtungur.

Ofan í Hvannárgili er gönguleiðin ógreinilegri og ógreiðfærari því áin á það til að slá sér sitt á hvað á leið sinni út úrgilinu og flytja um leið til stórgrýti. Þetta er þó ekkert til vandræða. 

Gunnufuð eða Mangafuð er vestan megin í mynni gilsins ogminnir á sögnina um hjónin sem lögðust út. Sjá nánar um gönguleiðina að Stakkog Gunnufuð í kaflanum um Stakkholt.

Þegar komið er út úr Hvannárgili er haldið áfram með Réttarfelli og síðan með vegarslóðanum út að Álfakirkju. Þar tekur kjarrlendið við og nú má velja um tvær leiðir að Básaskála. Fyrri kosturinn er að ganga eftir veginum ogþarf þá að stikla Básalækinn sem þarna er nokkuð stór og breiður. Hinn kosturinn er sá að ganga með fjallinu eftir göngustígnum. Þessar leiðir er ólíkar og sú síðarnefnda er seinfarnari en ólíkt fallegri.

Textinn í þessu bloggi er úr óbirtu handriti að gönguleiðum á Goðalandi, Þórsmörk og víðar eftir undirritaðan.

Efsta myndin er út neðri hluta Hvannárgils. Þar er yfirleitt allt mjög vel fært. Á næstu mynd stendur drengur og horfir niður eftir þeim hluta Hvannárgils sem er illfær, þó ekki ófær. Á þriðju myndinni er horft upp Hvannárgil, allt að Heljarkambi og Bröttufannarfelli. Um þennan hluta gilsins rennur líklega hraun núna.

Nýr hraunfoss í Hrunagili

Athugasemdir

[Ólafur Björn Ólafsson, 28.3.2010 kl. 22:30]

Flott lýsing hjá þér, og sammála er ég um að myndir vanti.

Takk fyrir skemtilega lýsingu.

Kaldi