Augnabliki síðar lá ég óvígur í gólfinu ...

Árin 1976 og 1977 fékk ég sumarvinnu í lögreglunni í Reykjavík. Þetta þótti mikil upphefð í þá daga, vel launað starf og mikil yfirvinna.

Í liðinu var margt gott fólk, sumhvert þekkir maður enn þann dag í dag Til dæmis hann Sævar Gunnarsson, fyrrum varðstjóra, sem nú er að vísu hættur störfum. Drengur góður, fróður og skemmtilegur. Hitti hann aftur í vetur sem leið. Hann hefur ekkert breyst.

Ætli við höfum ekki verið um fimmtán strákar sem fengum ráðningu fyrra sumarið mitt. Ég fékk númerið 208, var líklega sá tvöhundraðasti og áttundi í lögreglunni. Minnir að hæst númerið hafið verið 215. Reyndar löggur gerðu grín að okkur og sögðu okkur bera símanúmer! 

Gamlir félagar

Sumir þeirra sem voru þarna í fyrsta sinn ílengdust í löggunni. Nefna má Jón H.B. Snorrason, sem er nú aðstoðarlögreglustjóri í Reykjavík, og Hörður Jóhannesson, yfirlögregluþjón. Einn náunga þekkti ég en hann var á sínu öðru ári sem sumarlögga. Mundi eftir honum úr MR, er þó, minnir mig, tveimur árum eldri en ég. Hann var oftast á miðborgarstöð lögreglunnar og stóð sig vel, kaldhæðinn og hress. Núna er gæinn ríkislögreglustjóri og heitir ennþá Haraldur Johannessen.

Á þessum tíma var Sigurjón Sigurðsson lögreglustjóri, Bjarki Elíasson, yfirlögregluþjónn, Magnús Einarsson yfirlögregluþjónn, var á þessum tíma, minnir mig, varðstjóri. Ásmundur Matthíasson var varðstjóri í umferðadeild, einnig Sigurður Sigurgeirsson. Fleiri mætti telja.

Allir voru þeir einstaklega eftirminnilegir, höfðu sín sérkenni en sinntu sínu starfi af mikilli þekkingu og alúð.

Þannig háttaði til í umferðadeild að salerni var skammt frá herbergi varðstjóra. Einn ónefndur varðstjóri þurfti að bregða sér þangað en heyrði þá að gestur kom í varðstjóraherbergið og vildi hitta hann.

Sagði þá varðstjórinn: „Var einhver að kalla á mig“, og snéri sér við og meig í hálfhring út á gólfið áður en hann áttaði sig. Þessi saga var fræg þarna innandyra.

Fyllikall

Á fyrstu vaktinni minni í umferðadeild var tilkynnt um ölvaðan mann sem lent hafði árekstri á Sundlaugavegi. Ég var skráður í bíl með hörkunagla sem ég man ekki í augnablikinu hvað heitir. Við hlupum út í Volvo-löggubíl, rauðu ljósin blikkuðu á þakinu. Félagi minn sagði mér að toga í sírenuhnappinn. Hann var þeirrar gerðar að um leið og togað var í hann vældi lúðurinn á þakinu en hélt áfram að væla með sama tóni nema maður ýtti takkanum inn. Verkefni mitt á þessari stuttu leið var að toga í hnappinn og ýta honum inn til skiptis og um leið reyndi ég að halda mér svo ég ylti ekki um í bílnum. Ökumaðurinn steig pinnann í botn, jafnvel í beygjum.

Við komum að horni Sundlaugavegs og Reykjavegs í sama mund og lögreglumaður á mótorhjóli. Það var hann Sigurður Benjamínsson, annar hörkunagli sem vílaði ekkert fyrir sér.

Þarna á götuhorninu var einhver fyllikall sem nýstiginn var úr bíl sínum og var með dólgslæti og reyndi að segja löggunni hvað hún ætti að gera.

Hvorki fyrr né síðar hef ég séð tvo lögreglumenn handtaka mann á jafn fumlausan og skjótan hátt eins og þarna gerðist. Manninum var einfaldlega skellt á húddið á bílnum, í loftinu var hann kominn með hendur aftur fyrir bak og er hann lenti var handjárnum skellt á. Andartaki síðar var hann kominn í aftursætið í Volvóinum. Atburðurinn var handtakan var svo hröð og einföld að fyllikallinn vissi ekkert af sér fyrir en hann var kominn í fangaklefa.

Ég varð oft síðar vitni að svona handtökum og átti þátt í þeim sjálfur en þessi atburður greyptist í minni mitt umfram flestar aðra.

Námskeið

Áður en okkur nýliðum fyrra ársins var sleppt „á götuna“ þurftum við að fara á hálfsmánaðar námskeið. Þar var okkur kennt og sýnt hvernig við ættum að hafa okkur. Grunnurinn var sá að við værum þjónar laga og reglu en engu að síður lögreglumenn. Við voru stöðugt minntir á að við værum ekki upp yfir aðra hafnir, værum ekkert merkilegri en aðrir borgarar þrátt fyrir einkennisbúninginn, kylfuna, handjárnin ... og flautuna. Önnur „vopn“ voru ekki notuð.

Sá sem stjórnaði skotæfingum og raunar æfði hann alla nýliða hét Guðbrandur Þorkelsson, varðstjóri. Hann var einstakur maður. Stjórnaði með heraga og tók ekki vel í neinar málamiðlanir en engu að síður afar skemmtilegur.

Man eftir því einu sinni að hann ræddi frammi á gangi í umferðadeild um hættuna sem stafaði af síðu hári lögreglukvenna og ekki síður hárprúðum lögreglumönnum. Þá höfðu tvær lögreglukonur orðið fyrir líkamsárás, önnur þeirra snúin niður á hárinu.

Við vorum þarna nokkrir og viðhöfðum karlrembulegar athugasemdir um lögreglukonurnar. Guðbrandur tók það óstinnt upp og sagði að við ættum ekki að tala svona heldur andskotast til að láta klippa okkur. Ég var kotroskinn og sagði að enginn myndi nú geta snúið mig niður. Augnabliki síðar lá ég bjarglausí gólfinu og með annað hné Guðbrands á bringunni.

Jæja, Sigurður minn. Hann glotti en sagði ekkert annað. Kennslustundinni var lokið.

Guðbrandur hafði einfaldlega þrifið aftan í hárlubbann á mér og snúið mig eldsnöggt niður.

Félagar mínir sem þarna stóðu hlógu auðvitað af óförum mínum, en þarna hafði dálítið merkilegri atburður gerst en að mér hefði verið skellt. Þetta var lexía.

Fullyrði þó að í dag geti enginn snúið mig niður á sama hátt ...

Byssur

Við fengum að skjóta úr skammbyssum ... Já, á þessum tíma voru skammbyssur notaðar í lögreglunni. Í sumum bílum, sérstaklega þeim sem fóru út á land voru byssur, bæði skammbyssur og haglabyssur. Þetta þótti ekkert tiltökumál. Þær voru víst notaðar til að aflífa dýr, lömb sem höfðu lent fyrir bílum, rottur, minnka og annað. Aldrei nokkurn tímann var byssu miðað að fólki.

Á miðju sumri var skotkeppni haldin meðal lögreglumanna. Hún fór fram yst á Seltjarnarnesi, skammt frá Golfklúbbnum Nes, en þar voru nokkur gömul hús og inni í einu þeirra hafði verið útbúið skotæfingasvæði. Við fengum byssu í hönd, revolver, hlóðum og skutum.

Ég man að ég lenti í öðru sæti á minni vakt og þótti það nokkuð gott hjá nýliða. Ég lét á engu bera en gat þess þó að aðrir en góðar skyttur ættu ekki að taka sér byssu í hönd. Þessi athugasemd þótti mörgum sem heyrðu frekar hrokafull en ekki jafn fyndin og mér.

Bankaræninginn

Mér þótti það mikil lífsreynsla að vera lögreglumaður. Eitt sinn gripum við þýskan bankaræningja, Lugmeier að nafni. Þá voru meðfylgjandi myndir teknar af okkur og birtar í þýsku tímariti. Höfundur er lengst til vinstri á efri myndinni en aftast til hægri á hinni.

Síðan ég gekk um ganga á lögreglustöðinni hefur allt gjörbreyst. Tæknin er allt önnur, mannskapurinn miklu betur þjálfaður og ég er þess fullviss að enn gildir það sem mér og öðrum nýliðum var kennt í upphafi að lögreglan er ekki yfir neinn hafin, lögreglumaður er þjónn laga og reglna.

Gangbrautarglæpurinn

Á þessum árum fengum við það verkefni að ganga niður Laugaveginn, Skólavörðustíg, Hverfisgötu og götur í miðbænum. Það var erfitt fyrst en svo vandist það. Einu sinni handtók ég mann sem gekk yfir Snorrabraut á rauðu ljósi. Þrátt fyrir að hann sæi lögreglumanninn vildi hann storka honum, ég var ímynd valdsins. Og ég beitti því.

Ég flutti manninn inn á lögreglustöð og fyrir varðstjóra. Sá rak upp stór augu, sagði mér síðar að hann minntist þess ekki að lögreglan hafi handtekið mann fyrir að ganga yfir á rauðu ljósi - og svo glotti hann.

Ég sá dálítið eftir handtökunni, hafði þá ekki gert neitt rangt. Maðurinn reyndis hundleiðinlegur, kjaftfor, húmorslaus og vildi helst boða til byltingar. Honum var sleppt, án sektar eða áminningar en hefði átt að fá sekt fyrir leiðindi.