Bendir aukinn órói til Heklugoss?

Sagt er að Hekla sé kominn á fremsta hlunn með að gjósa. Ég er nú ekkert að velta mikið vöngum út af svona sögusögnum. Árlega er næstum því farið að gjósa einhvers staðar.

Lengi hélt ég að fjölgun jarðskjálfta væri glöggt merki um væntanlegt eldgos. Svo er nú ekki, að minnsta kosti ekki nema í undantekningatilfellum.

Þá var mér sagt frá því undri að jarðfræðingar hlustuðu á hljóð úr iðrum jarðar. Með hliðsjón af þeim og öðrum rannsóknum og athugununum geta þeir metið hvort eldgos sé líklegt.

Jarðarhljóðin kalla jarðfræðingar óróa. Beggja vegna við Heklu eru tæki sem mæla óróa.

Annar staðurinn er norðan við Heklu, við móbergshryggi sem nefnast Feðgar og eru skammt frá fjallsrótunum. Hinn er sunnan við fjallið þar sem heitir Mjóaskarð og er á milli Fremri- og Innri-Vatnafjalla. Sjá kortið sem ég fékk hjá Landmælingum Íslands.

Lítum  nú á óróamælingar frá því í byrjun mánaðarins eins og þær eru birtar á vef Veðurstofu Íslands.

Hér til vinstri eru mælingar frá Feðgum sem gerðar voru 4. apríl og hægra megin eru mælingar frá Mjóaskarði.

Tek það fram að þarna er óróinn orðinn miklu meiri en hann var til dæmis í mars, en því miður var ég ekki farinn að safna þessum mælingum og á vef Veðurstofunnar er engin leið að skoða þær aftur í tímann. Hins vegar er ég með nokkrar mælingar frá því í apríl. 

Skoðum nú mælingar dagsins í dag og berum þær saman við mælingarnar hér að ofan.

Lesandinn þarf ekki að vera sérfræðingur í jarðfræði til að átta sig á að talsvert mikið hefur breyst.

Getið er um tíðnisvið mælinganna efst í vinstra horninu. Það er einna helst bláa tíðnin sem vekur athygli. Mikill munur er á tveimur efri kortunum og þeim neðri. Það er ekki eini munurinn heldur er umtalsvert meiri órói sem mælist í Mjóaskarði en við Feðga, norðan við Heklu.

Skoðum þá hvað þetta gæti þýtt. Þessir þrír litir skilst mér að geti sýnt gosóróa sem verða vegna kvikuhreyfinga djúpt í jörðu eða þá ... kviku sem rennur í upp að yfirborði jarðar. Óróinn er mestur í bláu línunni. Þar skjótast upp óhljóð með mjög reglubundnum fresti sem hugsanlega má túlka sem afleiðingar ruðnings kvikunnar upp í móti. Hversu hratt kvikan fer veit ég ekki.

Um tuttugu og þrír dagar eru á milli þessara mælinga. Má vera að þær haldi áfram með sama vaxandi hraða sem endi með eldgosi ... einhvern tímann. Hugsanlega eftir nokkra daga eða einni mánuð eða ár.

Mér skilst að jarðfræðingar viti ekki enn hvað það er sem kveikir í Heklu. Má vera að jarðskjálftar, jafnvel mjög litlir, geti komið gosi af stað. Það er hins vegar staðreynd að þegar Hekla ætlar að gjósa fylgja margir litlir skjálftar.

En munurinn á milli Feðga og Mjóaskarðs? Ég veðja á að verði gos á næstunni verði það sunnan Heklu, frekar en í toppgígnum. Mælingarnar í Mjóaskarði benda til að þar sé skemmra í hugsanlegar kvikuhreyfingar en norðan fjallsins. Nóg er nú af gígum á þessum slóðum, bæði í Hekluhlíðum og í nágrenni; í Vatnafjöllum og raunar út um allar trissur þarna.

Að endingu vil ég taka það fram að ég er ekki jarðfræðingur og hef ekki hundsvit á þessari virðulegu fræðigrein. Ég hef samt ánægju af ferðalögum um landið okkar, helst gangandi. Sérfræðiþekking mín er aðeins bundin við að hafa gengið nokkuð oft á Heklu.

Myndina hér að ofan tók ég í síðustu Heklugöngu, í júlí 2015. Þyrla Landhelgisgæslunnar fylgdist grannt með því að ég reyndi ekki að koma af stað eldgosi.

Neðri myndin er af toppgígnum. Horft í vestur.

Mistök eru mistök af mannlegum ástæðum - engu öðru

Andstæðan við mannleg mistök er náttúruleg orsök eða af vélrænum toga, engin mistök þar, bara galli. Þegar fólk klikkar á einhverju eru það hreinlega mistök, óþarfi að bæta þessu mannlega við.

Væntanlega er það þekkingarleysi ef framsóknarmenn skipa í nefnd án þess að gæta að skilyrðum um hæfi. Útilokað er að kenna hraða eða töfum um slíkt. Mistök, mistök, stundum kjánaleg mistök.

Mas Þórunnar Egilsdóttur, þingflokksformanns Framsóknarflokksins í frétt á mbl.is, um að einhver „mannleg mistök“ hafi valdið því að ekki var tilefndur maður með réttan bakgrunn í kosningu til útvarpsráðs er varla boðlegt.

Hún hefði einfaldlega átt að segja að Framsóknarflokkurinn hafi gert mistök. Punktur. Þess í stað förum við hin, sem ekki erum í þessum flokki, að velta því fyrir okkur hvaða börn stjórni honum eða jafnvel hvort honum sé ekki treystandi. Hvur veit svo hvað óbreyttir framsóknarmenn hugsi.

Niðurstaðan er samt þessi. Mistök verða ekkert minni mistök af því að þau eru kölluð mannleg ... þá eru þau bara alvarlegri.

Hafi orðið árekstur vegna þess að tveir bílar óku á móti hvorum öðrum og báðir á grænu ljósi þá vandast málið, lagsmaður. Engin mistök þar.

Kjör Stefáns Vagns „mannleg mistök“

Strigakjaptar

Þór Saari og Björn Valur Gíslason, tveir af þeim pólitískum sem mest blaðra í íslenskum stjórnmálum og hafa sjaldnasst verið þekktir fyrir málefnalega umræðu. Þeir sitja í bankaráði Seðlabanka Íslands vegna hæfileika sinna og menntunar og þiggja fyrir ofurlaun.

Nú held ég að kominn sé tími fyrir guð almáttugan að blessa Ísland aftur.

 

Þór Saari í bankaráð Seðlabanka

Hrynur verð á notuðum bílum á næstunni?

Líklega hefur enginn þorað að segja þetta fyrr en Guðfinnur S. Halldórsson, bílasali, bendir á það í frétt í Morgunblaði dagsins, að verð á notuðum bílum sé of hátt.

Ég er sammála honum og hef sjaldan séð jafnmarga bíla á bílasölum höfuðborgarinnar eða á bilasolur.is. Og verðlagið ... maður lifandi! Það er alltof hátt.

Hvað finnst þér, lesandi góður um þessi dæmi:

• Toyota Landcruser jeppa, árgerð 2003, ekinn tæplega 400 þúsund km á 1,5 milljón króna?
• Eða sömu tegund, ellefu ára gamla á 3.000.000 milljónir króna?
• Eða tíu ára gamalan Subaru Forester á eina og 1,5 milljón ...
• Eða tólf ára gamla Hondu CR-V ES á 1,2 milljónir ...

Ofangreind dæmi eru til vitnis um að notaðir bílar eru verðlagðir alltof hátt. Má vera að það séu bílasalar sem halda verðinu uppi eða þá eigendur sem vilja auðvitað fá nógu mikið fyrir bílinn sinn. Skiptir ekki máli. Óseldir bílar hrannast upp hjá bílasölum.

Staðreyndin er einfaldlega sú að framboðið er meira en eftirspurnin. Einstaka umboð hafa komist upp með að halda verði notaðra bíla uppi með handafli svo mismunurinn á milli nýrra og notaðra er ansi lítill. Hver er þá hvatinn til að kaupa notaðan bíl?

Mér segir svo hugur að á næstunni hrynji verð notaðra bíla um að minnsta kosti 25%. Það mun þá leiða til þess að verð á nýjum bílum mun lækka því bifreiðaumboðin munu alls ekki sitja með hendur í skauti enda geta margir sem kaupa notaða bíla hugsað sér að kaupa frekar nýja.

Má vera að það sé rétt sem Guðfinnur, bílasali, segir í Moggaviðtalinu, að það bílaleigur skekki markaðinn og þær reyni að halda uppi verði á notuðum bílaleigubílum. Að minnsta kosti er það ekki nein tilviljun að flestar stærri leigurnar eru með eigin bílasölur og bjóða þar að auki rekstrarleigu á notuðum bílum til lengri og skemmri tíma. Þetta bendir til þess að markaðurinn sé tregur.

Sómasamleg virðing

Maður nokkur er sterklega grunaður um að hafa orðið öðrum að bana og situr í fangelsi. Öll þjóðin hefur fylgst með rannsókn málsins og syrgir sárt unga stúlku sem átti framtíðina fyrir sér.

Skiljanlega hugsa margir hinum grunaða þegjandi þörfina en sem betur fer taka borgararnir ekki tekið lögin í sínar hendur og hefna sín á manninum. Hefndin er nefnilega ríkisins og hún byggist á ítarlegri rannsókn málavaxta og dómi samkvæmt lögum. Annað er auðvitað ótækt. 

Í fréttum hefur komið fram að fangar í einu af fangelsum landsins ætli hugsanlega að gera þeim grunaða mein þegar hann kemur þar hinn fyrir dyr. Aðrir hvetja til þess að honum sé sýnd virðing.

Virðing, hrópa þá margir í vandlætingu sinni. Myrti hann ekki unga stúlku með köldu blóði. Hann á ekki neina virðingu skilda.

Hér er um að ræða mikinn misskilning. Virðing er nefnilega skrýtið fyrirbrigði sem á alla rót sína í hverjum og einum, þetta er það sem stundum er nefnt sómi en margir hafa misst sjónar af honum í æðibunugangi hefndarhyggju sem gleggst má sjá í bíómyndum og langdregnum sjónvarpsmyndaflokkum. Í þykistulandinu er hefndin ljúf en í raunveruleikanum er hún sár enda segir í fornu orðtaki að aðeins skamma stund verður hönd höggi fegin.

Sá sem finnur hjá sér hvöt til að hrakyrða einhvern eða jafnvel meiða þá er það honum sjaldnast til mikils vegsauka, síður en svo. Má vera að slíkt tíðkist í skáldsögum og bíómyndum en auðvitað verður fólk að gera sér grein fyrir því hvenær skáldskapnum sleppir og raunveruleikinn tekur við.

Það fer ekki endilega saman að bera virðingu fyrir einhverjum og líka við þann hinn sama, kunna að meta hann. Ég viðurkenni hins vegar að stundum er erfitt að fara eftir þessu.

María Mey, Theresa May og heimsstyrjöld í maí

Dagsetningin er engin tilviljun því þennan dag verða 100 ár liðin síðan að María Mey opinberaðist þremur litlum börnum í Fatima í Portúgal. Samkvæmt kaþólskri trú hafa sex opinberanir átt sér stað í Fatima, sú síðasta 13. október 1917 en þá urðu 30.000 til 40.000 manns vitni að því sem fólkið segir vera óvenjulega hegðun sólarinnar en börnin þrjú, sem María Mey opinberaðist fyrir í maí, höfðu sagt fyrir um þennan atburð.

Þetta er úr vefritinu pressan.is sem þekkt er fyrir áreiðanlegan fréttaflutning og afar vel skrifaðar fréttir. Ofangreint er úr „frétt“ um næstu heimsstyrjöld sem hefjast mun á næstu vikum. Hún er höfð eftir manni sem „vissi“ að Trump yrði kostinn forseti Bandaríkjanna. Aðrir voru ekki eins getspakir. Sumir héldu að annað hvort Trump eða Clinton yrðu fyrir valinu.

Blaðamaðurinn gleymir þó að geta þess að Theresa May, sem ábyggilega er náskyld Maríu Mey frá Portúgal, ætlar að halda kosningar í Bretlandi, það er um hálfum mánuði eftir upphaf heimsstyrjaldarinnar. Vonandi að hið fyrrnefnda truflist ekki af hinu síðarnefnda.

Í alvöru ... Hvers vegna í ósköpun er verið að halda úti Pressunni og raunar Eyjunni? Hvorugt ritið skiptir máli í fréttaflutningi hér á landi. Uppistaðan eru illa skrifaðar þýðingar úr erlendum fréttamiðlum. Tilgangurinn er að safna texta á milli auglýsinga, þær virðast vera meginmarkmiðið. Aldrei hafa fréttir í Pressunni verið annað en endurbirting af öðrum sem þegar hafa birst annars staðar, nema auðvitað þegar skrifarar þar reyna að þýða úr erlendum ritum.

Nú virðast fjárfestar komnir inn í útgáfufélagið og vonandi fylgir þá einhver stefnumörkun um fréttaskrif og lágmarkskröfur um kunnáttu í skrifum, íslenskuþekkingu og .. ekki síst skilning á blaðamennsku og fréttamiðlun. Ef ekki er illa farið með aurinn.

Þegar látið er svona í veðrinu vaka ...

Við getum reyndar horft aðeins til Íslands í þessu sambandi. Sjálfstæðisflokkurinn er á Evrópuvettvangi í samstarfi við AKP, flokk Erdogans Tyrklandsforseta. Þetta er í samtökum sem nefnast AECR, en þar eru líka Íhaldsflokkurinn breski, Laga- og réttlætisflokkurinn í Póllandi, Likud í Ísrael en Repúblikanaflokkurinn í Bandaríkjunum hefur aukaaðild.

Þetta segir Egill Helgason, í pistli á Eyjunni. Hann lætur í það skína að Sjálfstæðisflokkurinn sé afar varasamur af því að hann er aðili að samtökum sem nefnast „Aliance of Conserevatives and Reformists in Europe“, AECR, og í þeim er tyrkneski stjórnmálaflokkurinn sem hinn illræmdi Erdogan Tyrklandsforseti er í.

Erfitt er að gera sumum til hæfis. Stundum er Sjálfstæðisflokkurinn gagnrýndur fyrir hatur á Evrópu en Egill gagnrýnir hann fyrir samskipti við aðra evrópska stjórnmálaflokka.

Egill Helgason hefur aldrei þótt hlutlaus í skrifum sínum um Sjálfstæðisflokkinn, þvert á móti. Út af fyrir sig er það í lagi. Hitt er alveg furðulegt þegar gripið er til ómerkilegra aðferða eins og að láta að því liggja að Sjálfstæðisflokkurinn sé í slæmum félagsskap vegna þess að tyrkneski AKP flokkurinn er í sömu samtökum.

Einu sinni reyndi Egill Helgason í pistli á Eyjunni að gera lítið úr Ólafi Ragnari Grímssyni, fyrrum forseta Íslands fyrir að eiga auðugan tengdaföður.

Egill upplýsti svo sem ekkert um Sclomo Moussaieff en tengdi Ólaf við aflandsfélag tengdaföðurins og lét að því liggja að hann væri „ævintýralegur náungi", „margt dularfullt í sögu hans“ og hann beitti vafasömum aðferðum við störf sín. Og svo segir hann orðrétt:

Þetta veikir stöðu Ólafs vissulega, en samt er spurning hvort þetta telst ekki vera það sem heitir á ensku heitir guilt by association.

Sá sem vill koma óorði á einhvern notar þá aðferð að benda á sök vegna samskipta. Hún er afar áhrifamikil en um leið í hæsta máta vafasöm í fjölda tilvika. Sök Ólafs Ragnars Grímssonar er samkvæmt Agli að hafa gifst dóttur manns sem hann telur „vafasaman“. Þessu myndi enginn halda fram nema sá sem vill koma höggi á Ólaf, gera lítið úr honum.

Á sama hátt er það ekki vegna væntumþykju Egils á Sjálfstæðisflokknum að hann bendir á að flokkurinn sé í sömu samtökum og flokkur Tyrklandsforseta. Lesandinn fær það á tilfinninguna að þar sé Erdogan að kenna öðrum trixin, hvernig eigi spilla fyrir lýðræðinu, fangelsa andstæðinga og eitthvað fleira ljótt.

Egill lætur svona í veðrinu vaka eins og Páll Árdal orti:

Ef ætlarðu að svívirða saklausan mann,
þá segðu aldrei ákveðnar skammir um hann,
en láttu það svona í veðrinu vaka,
þú vitir, að hann hafi unnið til saka.

Þetta er hreint ömurlegur málflutningur hjá Agli Helgasyni. Hins vegar lesa margir pistla Egils, áhrif hans eru ábyggilega mikil og þar af leiðandi engin ástæða til annars en að benda á misfellurnar í málflutningi mannsins.

Í sama pistli og Egill reynir að gera lítið úr Ólafi Ragnari Grímssyni er mynd af fólki á Austurvelli. Þar berja þrír menn sömu tunnuna í mótmælum vegna spillingar. Einn þeirra er Vilhjálmur Þorsteinsson, fyrrum gjaldkeri Samfylkingarinnar og eigandi fyrirtækja í skattaskjólum, og þarna er líka Illugi Jökulsson, dagskrárgerðarmaður.

Með röksemdafærslu Egils Helgasonar mætti ábyggilega gera lítið úr Illuga, „sakfella“ hann vegna þess að hann stendur þarna við hlið „spillts“ manns.

Er þetta ekki klárt dæmi um „Guilt by Association“ ... eða hvað? 

Einhvern tímann heyrði ég af íslenskum kommúnista sem var í MR, ábyggilega löngu áður en að ég gekk í þann skóla. Hann harðneitaði að læra prósentureikning af því að sú stærðfræði var notuð af ljótum kapítalistum við að hlunnfara alþýðuna.

Þessi litla saga leiðir hugann að því hvað þeir Adolf Hitler, Jósef Stalín, Mao Tse Tung og ábyggilega fleiri einræðisherrar og morðingjar sameiginlegt. Jú, þeir sögðu að einn plús einn væri sama sem tveir. Getur þú, ágæti lesandi, virkilega verið sammála helstu morðingjum tuttugustu aldar?

Ég veit að flestir lesenda minna skilja nú hvað ég á við. En hvenær í ósköpunum mun pólitísk umræða breytast úr rógi í rökræðu? Líklega aldrei, ekki frekar hér en annars staðar í heiminum.

 

 

Almannaskilningur um almannahættu

Í frétt á mbl.is segir í fyrirsögn: „Skapaðist gríðarleg almannahætta“. Þetta virðist vera spurning og spurningamerkið vantar. Nei, svo svo er ekki. Mjög algengt er að þeir sem skrifa fréttir byrji setningar á sagnorði þó ekki sé verið að spyrja neins.

Til að fyrirsögnin þjóni gildi sínu og skiljist þarf sögnin að vera aftast í setningunni: „Gríðarleg almannahætta skapaðist“.

Að auki hefði verið að nóg að segja að hætta hefði skapast, enda orðið notað yfir það sem er fólki hættulegt. „Almannahætta“ er virðist orðið að stagli í fréttum núorðið.

Svo mun ógæfusami maðurinn hafa „framið rán“ í apóteki. Samkvæmt „almannaskilningi“ mun maðurinn hafa rænt apótekið, en þannig skrifar víst enginn „almennilegur“ blaðamaður lengur.

Í fréttinni segir:

Er það mat lög­regl­unn­ar á höfuðborg­ar­svæðinu að mik­il mildi hafi orðið til þess að eng­inn skaði hlaust af hátt­erni manns­ins.

Aftur byrjar setning á sagnorði sem er svo sem ekki rangt en stíllaust. Veslings maðurinn mun hafa keyrt utan í nokkra bíla og skaðað þá. Í því er kannski „almannaskaði“ fólginn.

Margir hefðu sleppt þessari lengingu „hafi orðið til þess ...“.

Fer ekki betur á því að skrifa: „Lögreglan telur mikla mildi að maðurinn slasaði engan á flótta sínum.“? 

 

„Skapaðist gríðarleg almannahætta“

Heillandi loftmyndir af hraunum

Góðir ljósmyndarar eru margir hér á landi, atvinnumenn og ekki síður leikmenn. Einn af þeim merkilegustu er fyrirtækið sem myndar landið úr lofti, Loftmyndir ehf. Á vegum þess eru teknar gullfallegar og stundum  stórkostlegar myndir af landinu. Jafnvel þó það sé ekki beinlínis ætlunin þá æxlast hlutirnir þannig

Mig langar til að sýna hér nokkrar myndir sem ég hef klippt út úr stórum myndum af hraunum landsins.

Úr lofti séð mynda hraun, rennsli þeirra og straumar afar sérkennilegar myndir. Einna helst er hægt að bera þau saman við æðar í laufblaði.

Hraun hafa runnið hér á landi frá því löngu áður en land var numið og halda því áfram svo lengi sem virkni jarðar leyfir. Þau hreyfast tiltölulega hægt og á endanum storkna þau og sýna þá nákvæmlega stöðuna þegar það gerðist.

Hér fyrir ofan er klippa af Holuhrauni hinu nýja. Takið eftir svip hraunsins og „eyjunum“ þremur sem það hefur ekki náð að renna yfir. Samt er hraunið ábyggilega á fjórða metra á þykkt þarna.

Bláfeldarhraun á sunnanverðu Snæfellsnesi er einstaklega fallegt. Hraunið kemur úr eldsprungum í um 560 metra hæð og hefur fallið niður í miklum fossi og dreift sér fagurlega á láglendi. Bærinn Bláfeldur er þarna vinstra megin á myndinni, í skjóli undir hraunjaðrinum.

Á Snæfellsnesi eru gígar oftast kallaðir kúlur og þær eru nokkuð margar. Ofan við hraunflæmið er Rauðakúla. Í henni eru tveir gígar með stefnuna NA-SV. Beggja vegna við hana eru eldsprungur og virðist sem meira hraun hafi fallið úr þeim heldur en Rauðukúlu.

Ofar eru aðrar eldsprungur. Má vera að eldvirknin hafi verið á ólíkum tímum. Mig minnir að hafa einhvers staðar lesið að Bláfeldarhraun sé um 7000 ára gamalt.

Í kringum Heklu er fjöldi hrauna sem runnið hafa frá henni eða nálægum eldstöðvum. Segja má að hún sé haldin sírennsli.

Á þriðju klippunni eru tveir hrauntaumar og á milli er lítið fell. Hér erum við komin norðvestan við Heklu. Á korti er fellið nefnt Feðgar og á hugsanlega við bæði fellin sem þarna sjást. Á gamla Atlaskortinu eru þessi fell og eitt að auki nefnd Móhnúkar og er það réttnefni.

Fagri hraunstraumurinn vinstra megin rann í Heklugosinu árið 1845 og sá vinstra megin tæpri öld áður eða í gosinu á árunum 1766 til 1768. Sléttlendið eru vikrar.

Einu sinni, fyrir löngu síðan, ætluðum við tveir tvítugir strákar að ganga á Heklu en þekktum ekki réttu leiðina.

Við álpuðumst um þessar slóðir og upp á Litlu-Heklu þaðan langleiðina á tindinn. Snérum svo við og enduðum á því að tjalda við móbergsfellið á myndinni. Það var ekki góð hugmynd, algjörlega vatnslaust þarna en við fundum um síðir fornan snjóskafl sem við gátum kroppað úr og brætt á gasprímus. Sá dreitill dugði til morguns.

Nokkru vestar er hraun sem sést á fjórðu klippunni og er við Suðurbjalla. Það er hugsanlega á þriðja hundrað ára gamalt. Ofan á því, neðarlega á klippunni, er hraunið sem rann 1947 og líklega er það eldra en hraunið frá 1766.

Næsta mynd er af hlíðum Snæfellsjökuls. Hann er eldkeila og frá toppgígnum hafa fallið ótrúlegur fjöldi hraunstrauma. Þarna eru þeir eins og dökkt kertavax sem lekur niður kertastjakann, hver straumurinn á fætur öðrum. Alveg heillandi sjón.

Jón Helgason, skáld og fræðimaður, ort kvæðið Áfanga sem ég hef í dálitlu uppáhaldi. Í kvæðinu fer hann um marga áfangastaði og yrkir til þeirra. 

Hann yrkir um Lakagíga og líkir eldunum við ljós á kertastjaka, en í stað þess orðs býr hann til orðið „gígastjaka“. Tær snilld.

Eldflóðið steypist ofan hlíð,
undaðar moldir flaka;
logandi standa í langri röð
ljósin á gígastjaka;
hnjúkarnir sjálfir hrikta við,
hornsteinar landsins braka,
þegar hin rámu regindjúp
ræskja sig upp um Laka.

Síðasta klippan er einmitt af hrauni norðarlega við Lakagíga. Gígarnir sjást líka og hraunið sem frá þeim rennur er bárumyndað og streymir sjáanlega í næstum allar áttir.

Ég hef mikla ánægju af því af landakortum og nota mest örnefnakort frá Landmælingum jafnt og loftmyndir frá Loftmyndum. Mæli með því að lesendur mínir skoði vefsíður beggja fyrirtækjanna.

 

 

 

Mogginn svindlar - ekkert Reykjavíkurbréf

Þó svo að Ragnar Axelsson sé einn af fremstu ljósmyndurum landsins og Sæfellsjökull sé eitt af mínum uppáhaldsfjöllum þá er ég alls ekki sáttur við að í Morgunblaði helgarinnar sé ekki Reykjavíkurbréf eins og hefðin býður.

Helgarblað Morgunblaðsins er oft athyglisvert, stöku viðtöl eru ágæt en uppskriftir og annað til heimilisbrúks er ekki meðal þess lesefnis sem ég hef áhuga á.

Yfirleitt flettir maður hratt að Reykjavíkurbréfinu og les það. Eins og gengur er maður ýmist fyllilega sammála eða ekki, mismikið eftir umfjöllunarefninu. Það skiptir svo sem ekki alltaf máli heldur er það stíll bréfritara, röksemdafærsla og yfirgripsmikil þekking sem gerir Reykjavíkurbréfið að góðu efni.

Þessa helgina svindlar Mogginn á lesendum sínum, birtir ekki Reykjavíkurbréf heldur er opnuninni „eytt“ í flennistóra mynd af efsta hluta Snæfellsjökuls, horft í austur yfir ský og hnúka sem standa upp úr þokunni.

Þessu mótmæli ég harðlega og er að velta því fyrir mér að hætta áskrift að þessu ágæta blaði ... síðar á þessari öld. Eina afsökunin Moggans er að bréfritari hefi verið lasinn og ekki getað skrifað helgarpistilinn. Þá óska ég honum góðs bata. Ég vona bara að bréfritari hafi ekki lent undir ritskoðun og pistillinn felldur út. Það væri hún meiri skandallinn.

Mikil prýði er af fallegri mynd en hvað veit lesandinn svo sem um myndefnið? Hér er tilraun til að skýra landslagið. Þetta geri ég án leyfis Moggans og RAX.

Má vera að mér skjöplist í einhverjum tilvikum en þá eru lesendur vísir til að skrifa mér leiðréttingu hér fyrir neðan.

Í júlí 2015 gekk ég á gönguskíðum upp á Snæfellsjökul. Tók þá meðfylgjandi mynd undir Miðþúfu. Undir Norðurþúfu eru útlendir ferðamann sem komu upp á snjótroðara.

Stórkostleg mynd af hrikalegu landi

Hér er ein hrikalegasta mynd sem ég hef séð. Auðvitað er hún af einu afskekktasta svæði landsins, norðan Vatnajökuls og sunnan Öskju.

Tók myndina leyfislaust af Facbook-síðu Eldfjalla- og jarðvárhóps Háskóla Íslands. Vonandi er mér fyrirgefið. Bætti inn á hana helstu örnefnum.

Takið eftir þessum hrikalegu „götum“ í landslaginu, Trölladyngju og gígnum á Urðarhálsi. Sannarlega tröllslegt og ógnandi. Sólin að segjast í norðvestri og varpar löngum skuggum á landslagið. 

Eitt sinn var vorum við þrjú á ferð þarna með yngri syni mínum, þá fjögurra ár. Kvöldsett var og við þau fullorðnu vorum eðlilega að tala um eldgos, hraun og óáran sem fylgir. Tók ég þá allt í einu eftir því að litli drengurinn minn var kominn úr aftursætinu og niður á gólf í bílnum þar sem hann lá í hnipri. Hann hafði einfaldlega skelfst við þetta tal okkar og hélt að á öllu væri von.

Auðvitað stoppaði ég bílinn, tók hann í fangið og útskýrði fyrir honum það sem um hafði verið að ræða. Hann sagðist bara hafa viljað lenda í neinu eldgosi og taldi sig öruggari á gólfinu en í sætinu ...

Núna um tuttugu og einu ári síðar sýnist mér að hann hafi ekki borið varanlega skaða af þessu atviki. Held að hann muni ekki einu sinni eftir því. Þori varla að spyrja.

Til gaman má geta þess að við ókum ekki lengra þetta kvöld og sváfum í pallhúsinu um nóttina. Nítján árum síðar rann Holuhraun yfir þennan stað. Dálítið sérstakt miðað við söguna hér á undan.

Myndin kallast í daglegu tali loftmynd. Það minnir mig á að einn vinur minn sem rak verslun með ljós og rafvörur mátti ekki auglýsa „loftljós“ (ljós sem hanga í lofti húsa) í Ríkisútvarpinu eina og sanna. Gáfumenn þar héldu því fram að slík ljós væru einfaldlega ekki til. Nokkuð til í því. Held samt að þetta sé loftmynd nema því aðeins og hún sé ekki til ... Þá myndi nú sannarlega kvikna á perunni hjá mér.

KR-ingar trúir sauðalitunum ...

KR-ingar sjá lífið í svart-hvítu, nema þegar þeir nota varabúninginn sem er langt frá því að vera fallegur en er þó talsvert skárri en hinn langröndótta skyrta.

Nike, sem hefur lengi talist hafa nokkuð vit á hönnun og þar með litasamsetningum gerði KR tillögu um að nútímavæða þessa afgömlu skyrtu í sauðalitunum. Trútt upphafinu hafnaði félagið henni en skaðinn var skeður. Sagt er að fjölmargir KR-ingar á besta aldri séu enn á gjörgæslu og nokkrir þeirra muni aldrei ná sér þrátt fyrir að rauða röndin hafi aðeins átt að vera örmjó.

Í austurhluta Reykjavíkur er félag sem varpar öndinni léttar enda telja meðlimir þess það eiga fyrsta veðrétt í skyrtu með rauðri rönd, að vísu nokkuð breiðari en Nike gerði tillögu um.

Breytingar á KR-búningnum hafa greinilega meiri og alvarlegri áhrif á félagið en slakt gengi þess í tuðrusparki.

Myndin er af lömbum ... þau eru að hluta til í KR-litunum.

KR búningur án rauðra randa

Er verðlækkun á markaði Costco að þakka ...?

Hag­stæðara gengi, toll­aniður­fell­ing­ar og lægra inn­kaupsverð ger­ir þessa lækk­un mögu­lega og gagn­sæið í verði og vöru­fram­boði verður hér eft­ir mun betra. Dekk eru eitt­hvað sem við þurf­um flest á að halda og það á ekki að vera flókið ferli að verða sér úti um þau.

Þetta segir framkvæmdastjóri Sólningar og í fölskvalaustri gleði sinni yfir aðstæðum býður hann okkur neytendur njóta aðstæðna í lægra verði á hjólbörðum.

Mikið óskaplega fagnar maður allri þessari breytingu. Hjólbarðar lækka í verði, risastór sjónvörp eru komin á verð sem smásjónvörp voru á fyrir ári eða tveimur. Bráðlega lækkar matvaran enn meira í verði og svo koll af kolli.

Hvað er eiginlega að gerast? Maður hneigir sig í auðmýkt fyrir verslunarrekendum sem lækka verð í öfugu hlutfalli við hækkandi sól.

Hvað veldur þessari neytendavænu aðgerð? Ég veit ekki. Hef ekki hugmynd.

Læt mér ekki detta það eitt augnablik í hug að verðlækkunin séu vegna þess að bandaríska fyrirtækið Costco ætlar að opna verslun hér á landi í lok maí og þar verða meðal annars seldir hjólbarðar, sjónvörp, húsgögn og ekki síst matvæli af ýmsu tagi. 

Hins vegar er ég sannfærður um að samkeppni á markaði kemur neytendum alltaf til góða ... nema því aðeins að samráð sé um verðlagningu.

Svo veit ég líka að margir njóta útiveru og fyrir einskæra tilviljun liggja stundum leiðir saman í Öskjuhlíð.

Sólning lækkar verð um allt að 40%

Íbúðaskorturinn er vinstri meirihlutanum í Reykjavík að kenna

Nú eru helstu vinstri gáfumenn landsins búnir að fatta það að frjáls markaður getur ekki leyst húsnæðisvandann í Reykjavík, sjá hér. Við liggur að þeir fagni þessu ómögulega ástandi.

Trúir sannfæringu sinni líta þeir ekki á vandamálið í heild sinni. Þeim finnst engu skipta þó að vinstri meirihlutinn í Reykjavík hafi í fjölda ára ekki boðið upp á nægilegan fjölda lóða. Þeir sjá enga tengingu á milli aukins straums ferðamanna, útleigu íbúðarhúsnæðis og að leiga á íbúðarhúsnæði hefur hækkað svo hátt að fólk flýr höfuðborgina, þar á meðal sá sem hér skrifar.

Skortur á leiguhúsnæði byggist á tvennu: framboði og eftirspurn. Sé framboðið ekki nægilegt þýðir það einfaldlega að húsnæðisverð hækkar og þar með húsaleiga. Það er nákvæmlega það sem hefur gerst. Þokkalegar íbúðir sem áður voru verðlagðar á 250.000 krónur í leigu á mánuði eru hreinlega ekki fáanlegar. Og hver í ósköpunum hefur efni á að borga þessa fjárhæð í leigu.

Sökin liggur hvergi annars staðar en hjá Reykjavíkurborg. Vinstri meirihlutinn er upptekinn við að andskotast tefja fyrir bílaumferð og reyna að loka Reykjavíkurflugvelli. Á meðan gleymist fólkið sem vantar íbúðir til kaups eða leigu.

Og „nýsósíalistarnir“ kenna markaðnum um vandann en líta með vilja framhjá ábyrgð Reykjavíkurborgar.

 

Ef ætlarðu að svívirða saklausan mann ...

Ef ætlarðu að svívirða saklausan mann,
þá segðu aldrei ákveðnar skammir um hann,
en láttu það svona í veðrinu vaka,
þú vitir, að hann hafi unnið til saka.

Þannig orti Páll Árdal (1857-1930) um rógberann sem í dag gæti jafnvel verið kallaður „virkur í athugasemdum“ fjölmiðla eða jafnvel ýmsir stjórnmálamenn.

Grein Kára Stefánssonar í Fréttablaðinu í síðustu viku vakti undrun margra vegna þess að í henni ræðst hann á Bjarna Benediktsson og ber upp á hann Gróusögur.

Hver skyldi vera tilgangur Kára? Er hann að koma Bjarna til varnar? Er honum svo umhugað um Bjarna að hann vilji safna á einn stað helstu lygunum svo hægt sé að eyða þeim eins og pappír í eldi í tunnu?

Nei, tilgangur Gróusögunnar er auðvitað allt annar. Enginn ber út lygasögur til að hjálpa þolandanum. Sá sem stendur fyrir einelti eða ofbeldi af einhverju tagi hefur ekki hagsmuni fórnarlambsins í huga. 

Sögusmettan skrifar því eins og Gróa á Leiti sem sagði aldrei neitt ljótt um annað fólk, heldur flutti af því sögu með þeim orðum að „ólyginn sagði mér“. Aldrei var hægt að rekja söguna til hennar heldur til annarra.

Kári Stefánsson er óumdeilanlega nokkuð vel skriffær þó deila megi um dómgreindina. Hversu brengluð er ekki hugsunin hjá þeim sem svona skrifar:

Þegar þú leggst í leiðréttingar á gróusögum af þeirri gerð sem hér hafa verið raktar er mikilvægt að gera það af einlægni og þannig að það skiljist hvað þú ert að reyna að segja.

Þetta segir maðurinn sjálfur í grein sinni rétt eins og hann sé að gera Bjarna Benediktssyni góðverk. Hann telur það sér beinlínis til vegsauka að dreifa lygasögum og hvetur fórnarlambið til að sýna einlægni ...

Þetta er hreinlega eins og í galdrabrennunum til forna þegar yfirvaldið hótaði einhverjum aumingjans ógæfumanni og gaf honum tvo kosti: Annað hvort eilífa vist í helvíti ef hann neitaði eða sællegum dauða ef hann játaði af einlægni.

Af rætnum hvötum skrifar Kári rætna grein og segir segir að því loknu eins og Nixon karlinn og það kumrar í honum um leið: „Let the bastards deny it,“. Hann gæti svo sem bætt við annarri tæknilegri spurningu: „Ertu hættur að berja konuna þína þú armi skíthæll?“ Vont er að svara henni nema missa æruna.

Sem betur fer kunna fleiri orðsins list. Benedikt Einarsson, lögmaður, skrifar stórsnjalla grein í Fréttablað dagsins, og hrekur þar allar lygar Kára Stefánsson um Bjarna Benediktsson, forsætisráðherra. Benedikt bætir um betur og lýkur grein sinni með ljóði Páls J. Árdals sem getið er hér að ofan. Það var vel til fundið enda gæti Kári verið rógsmaður í því.

Einnig má benda á góða grein Einars Bárðarsonar sem hægt er að lesa hér. 

Ljóðið er snilldarlega ort. Efni þess skilja allir, málið er létt og auðlesið.

Ef ætlarðu að svívirða saklausan mann,
þá segðu aldrei ákveðnar skammir um hann,
en láttu það svona í veðrinu vaka,
þú vitir, að hann hafi unnið til saka.
 
En biðji þig einhver að sanna þá sök,
þá segðu að til séu nægileg rök,
en náungans bresti þú helst viljir hylja,
það hljóti hver sannkristinn maður að skilja,
 
og gakktu nú svona frá manni til manns,
uns mannorð er drepið og virðingin hans,
og hann er í lyginnar helgreipar seldur,
og hrakinn og vinlaus í ógæfu felldur,
 
en þegar svo allir hann elta og smá,
með ánægju getur þú dregið þig frá,
og láttu þá helst eins og verja hann viljir,
þótt vitir hans bresti og sökina skiljir.
 
Og segðu hann brotlegur sannlega er
en syndugir aumingja menn erum vér,
því umburðarlyndið við seka oss sæmir,
en sekt þessa vesalings faðirinn dæmir.
 
Svo leggðu með andakt að hjartanu hönd,
með hangandi munnvikjum varpaðu önd,
og skotraðu augum að upphimins ranni,
sem æskir þú vægðar þeim brotlega manni.
 
Já, hafir þú öll þessi happsælu ráð,
ég held þínum vilja þú fáir náð,
og maðurinn sýkn verði meiddur og smáður,
en máske að þú hafir kunnað þau áður.

Ekki vera svona reið ...

Athyglisverð grein er í viðskiptablaði Moggans. Þar skrifar dálkahöfundurinn Wolfgang Münchau grein undir nafninu „Hvernig má koma Bretlandi aftur inn í ESB“.

Meginefni greinarinnar fjallar þó ekki um fyrirheit fyrirsagnarinnar heldur hvernig stuðningsmenn ESB ættu að sleikja sárin og sætta sig við niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslunnar í Bretlandi um að yfirgefa sambandið.

Hann nefnir fjögur mikilvæg atriði sem stuðningsmenn ESB þurfa að tileinka sér:

1. Sættið ykkur við niðurstöðuna, Brexit er óumflýjanlegt.
2. Ekki vera svona reið, niðurstaðan er komin, skiptir engu þó ykkar blekkingar hafi reynst léttvægari en blekkingar annarra ...
3. Takið andstæðinga ESB alvarlega.
4. Hætti að vera svona öskuill yfir marmiðum Bretlands í samvinaviðræðunum við ESB.

Þetta eru skynsamleg ráð, ekki aðeins vegna Brexit heldur í stjórnmálum almennt. Ekki síst er það rétt sem höfundurinn segir:

Fólk sem er á annarri skoðun en Evrópusinnar er ekki endilega ófært um að hugsa rökrétt. Það er ekki algilt að þeir sem kusu Donald Trump eða Brexit séu heimskir.

Þetta eru auðvitað heimspekileg sannindi en í hita stjórnmálanna er allt tengt og yfirfært þvert á allan sannleika og skynsemi - hér á landi og erlendis.

„Ekki vera svona reið.“ 

Þetta er gott ráð í stjórnmálum. Takið til dæmis eftir fýlunni sem yfirleitt lekur af sumum þingmanna Vinstri grænna í umræðum á Alþingi. Þá er eins og yfir þeim sé þungbúið rigningaskýr í eilífu skammdegi. Óháð því að VG getur oft á tíðum staðið fast að góðum málstað þá eyðileggur þetta fas afskaplega mikið fyrir flokknum.

„Öskuillska.“

Í rökræðum um stjórnmál þurfa þingmenn til dæmis ekki að vera með leikræna tilburði í ræðustól. Taka frekar þingmann Pírata, Gunnar Hrafn Jónsson, sem sagðist í ræðustól um hörmulega lágar fjárveitingar til Hugarafls vera „... satt að segja brjálaður yfir þessu.“.

Rödd Gunnars var yfirveguð, allt fas mannsins hófstillt þrátt fyrir orðin. Hverjar virðast lyktir þessa máls vera. Jú, nú lítur út fyrir að þessi smánarlega greiðsla verði hækkuð að mun, ábygglega fyrir harðorðan en kurteisilegan málflutning Gunnars Hrafns. 

Ef eitthvað er mættu íslensk stjórnmál taka mið af kjarnanum í ofangreindri grein. Minna af reiði, virðing fyrir andstæðingum og að sætta sig við niðurstöðu mála.

Hvernig má verjast fölskum fréttum, hálfsannleika og áróðri?

Sé ætlunin að niðurlægja pólitíska andstæðinga eða gera lítið úr skoðun þeirra og gerðum þá er skiptir fernt mestu:

1. Vitna í orð andstæðinganna
2. Fara rangt með tilvitnunina
3. Leggja út af hinni röngu tilvitnun
4. Fá fleiri til að gera hið sama

Þetta er óbrigðul aðferð og viti menn. Innan skamms er hin ranga tilvitnun og útlegging orðin að sannleika ... af því að svo margir segja það. Stundum mistekst þetta ef andstæðingurinn nær eyrum fólks og geti leiðrétt rangfærsluna. Þá er málið ónýtt nema því aðeins að nógu margir brúki taki þátt í þessum leik.

Auðvitað er þetta áróður, ljótur áróður sem hefur einkennt íslensk stjórnmál, sérstaklega síðustu tvo áratugi. Nú er svo auðvelt að koma upplýsingum til fólks, vefsíðurnar eru svo margar ... og líka bloggin.

Þessi áróðursaðferð varð til í Sovétríkjunum gömlu. Aðferðinni lýst í bók Arthurs Koestlers, „Myrkur um miðjan dag“. Hann var kommúnisti en hvarf af trúnni, samdi skáldsögu um Rubashov sem á að hafa verið hátt settur maður í stjórnkerfi Sovétríkjanna en lendir í ónáð hjá No. einum og er settur í fangelsi. Í yfirheyrslunum er farið nákvæmlega yfir feril Rubashovs og smáum atriðum og stórum snúið gegn honum. Í bókinni segir:

„Mestu glæpamenn sögunnar,“ hélt Ivanov áfram, „eru ekki menn á borð við Nero og Fouché, heldur slíkir sem Gandhi og Tolstoy. Innri rödd Gandhis hefur gert meira til að koma í veg fyrir frelsi Indlands en byssur Breta. Það, að selja sjálfan sig fyrir þrjátíu peninga silfurs, er heiðarlegur verknaður, en hitt, að ofurselja sig samvisku sinni, er svik við mannkynið. Sagan er a priori siðlaus. Hún hefur enga samvisku. Það, að ætla sér að stjórna rás sögunnar eftir sömu reglum og sunnudagaskóla, er sama sem að láta allt danka eins og það er. Þetta veistu eins vel og ég. [bls. 163, útgáfan frá 1947]

Þetta er alveg stórundarleg útskýring á þessu einstaklingsbundna fyrirbrigði sem kallast samviska. Samkvæmt þessu á hún að vera „félagsleg“ og þar með er hún rifin út tengslum við hugsun. Í staðin er hún gerð útlæg og í stað hennar þarf einstaklingurinn að leita til annarra sé hann í vafa um hvað sé rétt og rangt. 

Auðvitað átt Rubashov ekki nokkra möguleika gegn kerfinu. Hann var yfirheyrður og kerfisbundið snúið út úr því sem hann hafði áður sagt, gert og fundir hans með öðru fólki voru gerðir að samsæri gegn Sovétríkjunum. Svona gerist nú þegar gildi eru skilgreind fyrir pólitíska hagsmuni. 

Auðvitað er samviska hvers manns mikilvægari en orð fá lýst sem og hugsun og ekki síst rökhugsun. Eina leiðin til að halda sönsum er að hlusta á samvisku sína. Þetta er eina leiðin til að berjast móti áróðri dagsins, fölskum fréttum og hálfsannleika.

Til dæmis er ég ekki alltaf viss hvort sú skoðun sem ég hef byggist á þekkingu, reynslu og rökhugsun eða þá að hún sé afleiðingin af síbylju áróðurs sem glymur fyrir eyrum og verður fyrir augum. Eftir því sem ég tala við fleiri og fylgist með þjóðfélagsumræðunni flögrar það að mér að vandinn sé ekki einskorðaður við mig einann. Ég hreinlega finn að margir hafa ekki skilning á umræðunni, kynna sér ekki mál öðru vísi en að hlusta á ágrip, lesa fyrirsagnir.

Auðveldast í öllum heimi er að trúa síðast ræðumanni, rökum þess sem virðist sannfærandi, hefur réttu raddbeitinguna eða hefur ásjónu þess sem er heiðarlegur. Einhvern tímann var sagt um forhertan glæpamann að hann liti nú síst af öllu út fyrir að vera glæpamaður. En hvernig lítur glæpamaður út? Hvernig lítur sá út sem afflytur staðreyndir, prédikar hálfsannleika? Þá vandast auðvitað málið því öll erum við þannig að við hlaupum stundum til og leggjum vanhugsað mat á hugmyndir, skoðanir og jafnvel fréttir.

Við treystum oft prentuðu máli eða því sem við heyrum frá snoppufríðum fréttalesara í sjónvarpsstöðvar af því að hann lítur svo „heiðarlega“ út, hvað svo sem það nú þýðir. Eða stjórnmálamann sem setur orðin sín fram á heillandi og sannfærandi hátt.

Þessa staðreynd þekkja allir og því er svo ósköp auðvelt að villa um fyrir öðrum. Þetta er nú til dæmis ágæt ástæða fyrir því að frelsi á að ríkja í fjölmiðlun. En í guðanna bænum, ekki treyst fjölmiðlum í blindi. Betra er að treysta á eigið hyggjuvit.

Staðreyndin er sú að allt er sennilegt en fátt er satt nema rök fylgi, öll rök. Þar af leiðandi er krafan sú að sá sem hlustar á eða les frétt trúi henni ekki eins og nýju neti.

Þetta er nú sunnudagsprédikunin að þessu sinni.