Já, yrði Össur ekki bara góður forseti þrátt fyrir allt ...?

Einhverjir gera að því skóna að Össur Skarphéðinsson, alþingismaður og fyrrum utanríkisráðherra, ætli að bjóða sig fram til embættis forseta Íslands. Ég held að hann væri nú bara skástur þeirra sem ég hef heyrt að hafi áhuga á djobbinu.

Ekki þekki ég Össur persónulega. Man bara eftir honum sem róttækum vinstri manni í Háskólapólitíkinni um það leyti er ég hóf þar nám. Sat nokkrum sinnum í stjórn stúdentaráðs og horfði með undrun á Össur, þennan skarpa kómmónista sem ekki hataðist við forystu Vökumanna heldur tókst á við þá með leiftrandi húmor.

Hann var kjaftfor, veifaði hreinu sakavottorði sem líklega var frekar óalgengt meðal róttæklinga og reif kjaft á áheyrendapöllum Alþingis. Össur var á þessum árum svona almennt velheppnaður Marxisti, Trotskyisti, Leninisti, Stalinisti eða hvað það hét nú sem þessir krakkar áttu við að etja í sál sinni á þessum tíma.

Svo læknaðist Össur og hóf vegferð sína til hægri.

Hann dvaldi um stund í Alþýðubandalaginu, var þar vinamargur enda góður sögumaður og með auga fyrir hinu skoplega í tilverunni. Ekki man ég eftir því að hann hafi komið við í Alþýðuflokknum en þegar vinstri menn ákváðu að sameina vinstrið í íslenskum stjórnmálum stökk hann til og varð fyrsti formaður Samfylkingarinnar.

Þar vermdi hann að eigin sögn sætið fyrir Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur sem var vinstrisins útvaldi formaður. Þar með var sagan skrifuð og síðan hefur leið Samfylkingarinnar legið niður á við. Jafnaðarmenn hafa alla tíð haft einkennilegt lag á að niðurlægja og rægja formenn sína. Bæði lentu í þeim óþrifum, Össur og Ingibjörg. Össur er sá eini sem lifði það af í pólitíkinni.

Össur varð svo utanríkisráðherra í einu vinstri stjórninni sem enst hefur út kjörtímabilið, að minnsta kosti svona formlega séð. Örlög hennar voru að vísu eins og Brésnefs, aðalritara sovéska kommúnistaflokksins, sem dó löngu áður en honum og samstarfsmönnum hans varð það ljóst. Vinstri stjórnin dó þegar þjóðin hafnaði Icesave en stjórnin vissi bara ekkert af því fyrr en löngu síðar heldur hélt áfram að gera óskunda í þjóðlífinu eins og uppvakningurinn Móri sem hljóp erinda þeirra sem vöktu hann upp.

Hæst bar stjórnmálaferil Össurar Skarphéðinssonar er hann þann 16 júlí 2009 bar upp þingsályktunartillögum um aðild Íslands að Evrópusambandinu og fékk hana samþykkta. Þr var hann sem sigurvegari og veifaði þingsályktuninni rétt eins og hann hafði mörgum árum áður veifað sakavottorðinu sínu.

Aftur á móti verður að segjast að Össur hefur vissulega skrapað botninn á stjórnmálaferli sínum. Þessi fimm mál marka þann botn:

1. Þingsályktunartillagan um aðildina að ESB og að hafa neitað að bera málið fyrst upp í þjóðaratkvæðagreiðslu.
2. Fullyrðingin um að aðlögunarviðræðurnar væru aðildarviðræður og ESB og Ísland gætu samið jafnvel þvert á Lissabonsáttmálann.
3. Fullyrðingin um að fiskveiðiauðlindir Íslands gætu verið undanþegnar í aðlögunarviðræðunum við ESB
4. Stuðningurinn við Icesave samninganna.
5. Þrátt fyrir digurbarkalega kosningabaráttu féll vinstri stjórnin eins móbergshnullungur úr tindi Vífilsfells og endar í frumeindum fyrir neðan.

Þrátt fyrir allt þetta og miklu meira virðist Össur haldið geðprýði sinni og skopskyni. Manninn markar hvernig hann tekst á við áföllin. Þau hafa ekki mótað hann heldur styrkt. Hann stendur teinréttur þrátt fyrir ESB málið, Icesave og síðustu kosningar, lætur eins og ekkert hafi í skorist, bara gleymir öllu eða mótmælir öllu.

Já, ég væri alveg tilbúinn til að kjósa Össur í forsetakosningunum. Ég hef þá trú að hann, líkt og Ólafur Ragnar Grímsson, standi með þjóðinni og gefi lítið fyrir hagsmuni gamalla baráttufélaga sem trúa innst inni á rússnesk gáfumenni í kommúnistaflokki eða sameinaða og sundraða vinstrimenn í móbergsrykinu undir Vífilsfelli eða annars staðar.

Sóley Tómasdóttir í vörn vegna miðbæjarskipulagsins

Hvað skipulagsmál í miðborginni varðar, þá held ég að langflestir séu sammála um það að það mætti vera minna byggingarmagn á þeim reit sem að um ræðir. Það er aftur á móti ekki það sem ég hef mestar áhyggjur af.

Það sem mér finnst undarlegt og mér finnst vera eitthvað sem þarf að fara að ræða, er áhugasvið forsætisráðherra og það hvernig hann ítrekað virðist vera að skipta sér af viðfangsefnum sveitarstjórnarstigsins. Ég velti því fyrir mér hvort forsætisráðherra ætli að fara að skipta sér af opnunartíma sundstaða eða öðrum viðfangsefnum sveitarstjórnarstigsins. Hvort honum sé eitthvað óviðkomandi yfir höfuð.

Þetta segir Sóley Tómasdóttir, borgarfulltrúi Vinstri grænna, í visir.is í dag. Hún fordæmir skoðanir forsætisráðherra á skipulagi miðbæjar Reykjavíkur. Engu að síður virðast borgarbúar vera sammála ráðherranum og skilja lítið í skipulaginu.

Stefnuleysi meirihlutans í borgarstjórn er æpandi. Þar er engin virðing fyrir fortíðinni, allt miðast við að byggja sem mest á hverjum stað.

Afskipti forsætisráðherra eru fullkomlega eðlilegar. Reykjavík er höfuðborg landsins og allir hafa leyfi til að benda á það sem þar fer miður. Ástæðan er einfaldlega sú að skipulag er þess eðlis að þegar hafist er handa við vinnu samkvæmt því er ekki aftur snúið. 

Skiptir engu þó Sóley Tómasdóttir skæli í fjölmiðlum og hreyti einhverjum ónotum í forsætisráðherra, hún má gera það sem henni þykir mestur sómi að. Hitt sjá allir að hún reynir að beina athygli frá gagnrýni ráðherrans og að einhverju allt öðru. Staðreyndin er nefnilega sú að skipulag norðurhluta miðbæjarins gengur ekki upp, það er í engu samhengi við syðri hlutann.

Svo má benda forsætisráðherra á að einstakir miðar á sundstaði borgarinnar eru seldir við okurverði. Sóley Tómasdóttir vill ekki taka á því.

Árni Páll krefst rannsóknar eftir pólitískum hentugleikum

Í aðalatriðum held ég að það fyrirkomulag sem sett var upp hafi gengið vel. Það verður ekki bæði sleppt og haldið, eins og mér finnst hv. þingmaður og reyndar margir fleiri stundum óska sér. Það varð niðurstaða Alþingis að skilja með mjög skýrum og afdráttarlausum hætti á milli stjórnmálanna og þess hvernig farið væri með eignarhaldið í fjármálastofnunum sem ríkið ætti aðild að. Það er einfaldlega þannig að Bankasýslan er algerlega sjálfstæð í störfum sínum og ráðherra er samkvæmt lögum bannað að hafa afskipti af þeim nema með tilteknum hætti sem er þá í formi skriflegra tilmæla sem Bankasýslan bregst við og þau samskipti eru síðan gerð opinber.

Þetta sagði Steingrímur J. Sigfússon á Alþingi 21. október 2010, en þá var á þinginu rætt um kaup Framtakssjóðs lífeyrissjóðanna á eignarhaldsfélaginu Vestía. Landsbankinn seldi félagið í án nokkurs útboðs eða í söluferli af neinu tagi.

Í gær virðist dálítill annar skilningur uppi á möguleikum fjármála- og efnahagsráðherra ríkisstjórnar Íslands en var þegar Steingrímur Sigfússon gegndi stöðunni.

Árni Páll Árnason, formaður Samfylkingarinnar sagði þetta á Alþingi í gær:

Við vissum það eftir umfjöllun á opinberum vettvangi á síðasta ári, um sölu Landsbankans á Borgun, að það fyrirtæki hafði verið selt til útvalinna kaupenda sem voru sérvaldir af Landsbankanum og fengu einir að bjóða í Borgunarhlutinn. Salan fór fram í leyni og án nokkurrar samkeppni um verð og verðið var hlálegt miðað við virði fyrirtækisins og arðgreiðslur úr því.

Hvernig hyggst hæstv. ráðherra bregðast við og endurreisa traust á Landsbankanum eftir þessa hörmungarsögu alla saman [sölu Landsbankans á hlut sínum í Borgun]? Styður hann hugmyndir okkar um rannsókn á sölunni, fyrirkomulagi hennar og tildrögum? Mun hann standa með okkur að því að knýja fram slíka rannsókn til að allt fáist upp á borð varðandi þessi viðskipti og þá sé hægt að draga af því lærdóm þegar við höldum áfram með fyrirsjáanlega sölu ríkiseigna á næstu missirum?

Formaður Samfylkingarinnar óskaði ekki eftir rannsókn á sölu Landsbankann á eignarhaldsfélaginu Vestíu á árinu 2010, var hann þó með fullri meðvitund og glaðvakandi. Nú vill hann upphefja gríðarlegar rannsóknir á sölunni á Borgun og heldur að fjármála- og efnahagsmálaráðherra hafi einhver tök á því að seilast til innan Landsbankans og tukta þar menn. 

Steingrímur J. Sigfússon, þáverandi fjármálaráðherra, og Bjarni Benediktsson, sem gegnir stöðunni nú, eru sammála um þessi mál. Bankasýslan fer með málefni Landsbankans en ekki stjórnmálamenn. Punktur.

Skýringin á upphlaupi Árna Páls er einfaldlega þessi: Pólitísk markmið Samfylkingarinnar eru að berja á núverandi ríkisstjórn, skiptir engu að síðasta ríkisstjórn gerði nákvæmlega það sama. Þá var það ekki „glæpsamlegt“ en er það nú.

Er nokkur furða þótt margir dragi í efa að Samfylkingin eigi framtíð fyrir sér.

Nei takk, ekki Baldur Þórhallsson

Spurt er í dag í könnun á vegum Gallups á Íslandi hvort stuðningur sé fyrir því að Baldur Þórhallsson, stjórnmálafræðingur, verði næsti forseti Íslands.

Ég hef engan áhuga á Baldri. Held að nóg sé af vinstri gáfumönnum í hugsanlegu framboði svo ekki bætist við einn enn.

Greinilegt er að margir eru að hugsa sér til hreyfings nú þegar þokkalega launað starf á Bessastöðum er í boði. Helst er snoppufrítt fólk sem lítið sem lítt hefur skarað framúr samborgurum sínum sjái djobbið í ljósrauðum bjarma, jafnvel eldrauðum. Má vera að þjóðin þurfi á lítilsigldum náunga að halda, manni sem hefur helst ekki neinar skoðanir aðrar en þær sem falla hinum vinstrimönnum vel í geð.

Vinir eru þó vinum verstir. Vinstri gáfumaður þarf þó ekki alltaf að vera trúr og dyggur vinur vinstri intelligensíunnar þegar á reynir. Dæmi eru um að vinstri gáfumaður í embætti forseta Íslands hafi valið að standa frekar með þjóðinni. Slíkt er kallað að standa í lappirnar.

Prinsíppið maður, prinsíppið ...

Hér er auðvitað um mikla skerðingu á persónufrelsi að ræða, þegar verið er með lagaboði að reyna að hafa vit fyrir fólki á þennan hátt, og raunar mjög skiptar skoðanir um málið úti í þjóðfélaginu.

Þetta sagði Jóhanna Sigurðardóttir, alþingimaður og síðar ráðherra, á Alþingi árið 1981 við umræður um lögleiðingu öryggsbelta í bifreiðum. Ummælin hennar og annarra eru rifjuð upp í stórskemmilegri grein í Morgublaði dagsins en hún byggist öðrum þræði á viðtali við Ómar Ragnarsson um þessi mál.

Svo vitlausar voru skoðanir þingmanna fyrir 35 árum og gengu þau þvert á flokka, fjölmargir voru töluðu tóma steypu miðað við það sem við vitum í dag. Aðrir voru skýrir og skynsamir eins og Vilmundur Gylfason. 

Sá sem þetta ritar var nú ekki neitt miklu merkilegri en aðrir, hvort sem þeir voru á þingi eða annars staðar í þjóðfélaginu. Við og nokkrir félagar í Vöku í Háskóla Íslands tuðuðum eins og Jóhanna Sigurðardóttir um skerðingu á persónufrelsi og réttinn til að aka um hættulega fjallvegi og eiga þess kost á að henda sér út úr bílnum. 

Henda sér hvert?

Löngu síðar, eftir að ég hafði farið að nota öryggisbelti, valt bíll sem ég var farþegi í af sléttum vegi og út í móa. Á meðan bíllinn rúllaði flögraði ekki að mér að kasta mér út úr honum né heldur velti ég því fyrir mér hvernig ég ætti að sleppa óslasaður frá þessum hörmungum. Ég reyndi bara að halda mér. Svo endaði bíllinn á réttum kili og enginn slasaðist. 

Af þessu óhappi lærði ég þá einföldu staðreynd að slys gerast svo hratt að enginn tími er til annars en að bíða þess sem verða vill. Á meðan er lífsnauðsynlegt að geta treyst á öryggisbelti og loftpúða.

Auðvitað þráaðist ég við að setja á mig öryggisbelti í einhvern tíma eftir lögleiðingu þeirra. Þetta snérist allt um prinsíppið maður, prinsíppið ... Láta ekki einhvern úti í bæ stjórna lífi manns.

Svo gerist það einhvern tímann er ég einu sinni sem oftar spennti ársgamlan son minn í öryggisstólinn í aftursæti bílsins. Svo ek ég síðan af stað með einhvern rugludall í farþegasætinu við hliðina á mér. Man ekkert hver það var. Og hvað heldurðu? Sá segist undrandi á því að ég gæti öryggis barnsins en ekki míns, spenni ekki öryggisbeltið mitt.

„Hvers á barnið þitt að gjalda ef eitthvað kemur fyrir,“ spurði þessi náungi.

Það kemur ekkert fyrir mig vegna þess að ég er svo góður bílstjóri, fullyrti með sama hroka og elsti bróðir minn átti stundum til enda vissum við allt, kunnum allt miklu betur en allir aðrir.

„Eru aðrir bílstjórar jafngóðir og þú,“ spurði þessi maður í farþegasætinu og horfði á mig.

Mér vafðist tunga um höfuð, því þrátt fyrir að vera hrokafullur „besservisser“ var ég ekki það vitlaus að ég skildi ekki hvað maðurinn átti við.

Ekki man ég hvort ég spennti beltið í þessari ökuferð. Hafi svo verið gerði ég það ábyggilega gert með einhverri ólund.

En upp frá þessum degi hef ég alltaf ekið með beltin spennt og allir í mínum bíl. Raunar tók það nokkurn tíma fyrir mig að átta mig á því að farþegar í aftursæti þurfa líka að spenna belti. 

Ég endilega koma því aftur að á þessum vettvangi að ég notaði nákvæmlega þessi rök gegn elsta bróður mínum sem þráaðist lengur en ég við að spenna öryggisbelti í bíl. Hann var greindari maður en ég og horfði á mig um stund og sagði svo: Já, þú meinar það. Uppfrá því ók hann alltaf með spennt belti.

Svo verð ég að segja að mikið andskoti vorum við vitlaus þarna forðum daga í Vöku. Og líka Jóhanna Sigurðardóttir, Steingrímur J. Sigfússon og hin gáfumennin í þjóðfélaginu sem skildu ekki þjóðfélagslega þýðingu þess að hafa öryggisbeltin spennt - alltaf.

Myndin er af axlaböndunum mínum, fann ekki mynd af öryggibeltinu.

Getur Gylfi Magnússon rætt hlutlaust um einkavæðinu bankanna?

Það fór eiginlega allt úrskeiðis sem hægt var í fyrri einkavæðingunni. Ferlið var ekki gagnsætt. Leikreglurnar voru ekki ljósar í upphafi og voru kannski ekki einu sinni eðlilegar,

Gylfi Magnússon fyrrum ráðherra lætur hafa ofangreint eftir sér í viðtali á visir.is í dag í tilefni þess að hann ætlar að halda fyrirlestur um „aðferðafræði við einkavæðingu og hvað hægt er að læra af einkavæðingarferlinu 2002-2003“.

Gylfi er dósent í viðskiptafræði við Háskóla Íslands. Hann var ráðherra í ríkisstjórn Íslands þegar Icesave málið varð að gríðarlegu vandamáli í samskiptum Hollands, Bretlands og Íslands. Einkabankinn, Landsbanki Íslands, hafði orðið gjaldþrota og Gylfi og samráðherrar hans í vinstri stjórn lýðveldisins og stuðningsmenn á Alþingi vildu að ríkissjóður ábyrgðist skuldir bankans við innistæðueigendur í þessum löndum. Þekktastur er hann fyrir að hóta þjóðinni með því að halda því fram að Ísland yrði sem „Kúba norðursins“ druslaðist hún ekki til að samþykkja ríkisvæðingu skulda gjaldþrota einkabanka.

Þjóðin hafnaði margsinnis skoðunum Gyfla og félaga hans, síðast var ríkisstjórninni sem hann sagt í kastað á öskuhauga sögunnar.

Í Fréttablaðinu þann 14. febrúar reyndi Gylfi að draga ummæli sín til baka, en hann gerði það með greinilegri ólund og leiðindum á þennan hátt:

Samlíkingin við Kúbu var vanhugsuð og kjánaleg og ekki nema sjálfsagt að biðjast velvirðingar á henni.

Enn kemur Gylfi og telur sig hafa nýjar og haldbærar upplýsingar um einkavæðingu bankanna sem ekki hafa enn komið fram? Varla.

Má búast við hlutlausum dómi Gylfa yfir einkavæðingunni? Nei, hann er þegar búinn að segja það sem segja þarf. Hann mun ábyggilega verða jafn pólitískur og hlutdrægur eins og þegar hann hótaði þjóðinni með „Kúbu norðursins“.

Á þessum vettvangi hefur oft verið skrifað um einkavæðingu bankanna. Enn er úr vegi að rifja aðeins upp hvernig var með hana.

Ríkisendurskoðun

Ein mikilvægasta stofnun Alþingis er Ríkisendurskoðun. Munum að hún lýtur ekki framkvæmdavaldinu heldur löggjafarvaldinu. Enginn getur haldið því fram með neinum rökum að stofnunin sé vasanum á stjórnvöldum á hverjum tíma og framleiði fyrirfram ákveðnar niðurstöður. Hún nýtur einfaldlega óskoraðs sjálfstæðis og fer vel með það. 

Í Desember 2003 gaf Ríkisendurskoðun út skýrsluna „Einkavæðing helstu ríkisfyrirtækja árin 1998-2003“. Þetta er afar merkileg skýrsla og raunar sú eina sem gerð hefur verið á einkavæðingu bankanna. 

Enginn hefur gagnrýnt úttektina. Það sem merkilegra telst er að þeir sem hafa hnýtt í einkavæðingu bankanna gera það ekki með rökum úr skýrslunni. Ekki einu sinni Gylfi Magnússon, dósent við Háskóla Íslands hefur gagnrýnt hana.

Söluaðferðin

Jú, bankarnir féllu, en var það vegna þess að þeir höfðu verið einkavæddir? Margir halda því fram.

Það gleymist þó að Glitnir var ekki ríkisbanki og hafði aldrei verið, ekki heldur forverar hans. Hann var stofnaður sem Íslandsbanki árið 1990 en ári áður höfðu einkabankarnir Iðnaðarbankinn, Alþýðubankinn og Verslunarbankinn keypt hlut ríkisins í Útvegsbanka Íslands. 

Var þá hrunið vegna einkavæðingar tveggja ríkisbanka? Í áðurnefndri úttekt Ríkisendurskoðunar voru engar athugasemdir gerðar vegna þessa þó hún segi að um sölu á ráðandi hlut í Landsbanka Íslands og Búnaðarbanka Íslands:

 „... verði að teljast óheppilega. Í fyrsta lagi var ekki komin reynsla á þá söluaðferð sem valin var og í öðru lagi gaf hún minni möguleika á að viðhalda samkeppni milli áhugasamra kaupenda.

Þetta er eiginlega það bitastæðasta sem Ríkisendurskoðun hafði um einkavæðinguna að segja. Engin spilling fannst, ekkert tortryggilegt annað en þetta með dreifða eignaraðild. Engu að síður voru um 32% Landsbanka Íslands í eigu annarra en tíu stærstu

Spilling

Einkavæðing bankanna var eðlilegur þáttur í framþróun þjóðfélagsins. Fyrirkomulagið sem gilti áður var gjörsamlega gagnslaust. Ekki nokkur maður með viti vill fara aftur til þeirra ára er þingmenn sátu í bankaráðum og bankastjórar voru skipaðir pólitískt.

Um leið ættu allir að vita að bankar eru í einkaeigu víðast um öll lönd, engin krafa hefur verið gerð um breytingar á því fyrirkomulagi. Vandinn í bankarekstri, eins og í öðrum rekstri, er að misjafn sauður er í mörgu fé. Einkavæðing bankanna mistókst ekki, en þeir sem eignuðust þá og ráðandi hluti í þeim fóru með þá á hausinn. Svo einfalt er málið.

Það tíðkasta að tala um spillingu jafnvel gjörspillingu, sérstaklega í stjórnkerfinu ef ekki líka á Alþingi. Þannig tala aðeins rökþrota fólk sem reynir með öllum ráðum að upphefja sjálft sig. „Nei, ég er sko ekki spilltur það eru allir hinir sem eru vondir og spilltir.“

Einkavæðing ríkisbankanna tveggja var ekki ástæðan fyrir hruninu. Ekki frekar en það sé bílaframleiðandanum Toyota að kenna að ökumaðurinn í Yaris bílnum var fullur og olli stórslysi. Sé svo er öllu snúið á hvolf, rangt verður rétt og rétt verður rangt. 

Fróðlegt verður að heyra skoðun Gylfa Magnússonar, fyrrum ráðherra, sé á einkavæðingunni. Hins vegar er óhætt að fullyrða að engar nýjar upplýsingar munu koma fram hjá honum, aðeins útúrsnúningur og tætingur úr skýrslu Ríkisendurskoðunar. Hálfsannleikur á borð við „Kúbu norðursins“.

 

Hvenær má maður fá uppreist æru og gerast nýtur borgari?

Á fyrstu öldum byggðar á Íslandi voru manndráp einkamál. Hugmyndin um ríkistryggða mannhelgi kom með konungsvaldi. Í stað hefndardrápa milli fjölskyldna, og eftir atvikum sátta þeirra á milli, tryggði ríkisvaldið samfélagsfriðinn með því að gera manndráp að opinberu refsimáli.

Þessi ágætu orð ritar Páll Vilhjálmsson í pistli á bloggsíðu sinni „Tilfallandi athugasemdir“. 

Hefnd er alltaf vond og í eðli sínu ljót vegna þess að þó hún hafi greinilegt upphaf er enginn glöggur endi á henni. Fornsögur okkar segja frá hefndardrápum og líka sáttum. Mörgum er minnistætt niðurlag Harðar sögu og Hólmverja en þar segir (greinaskil og feitletrun en mín):

Þá hafði Hörður nítján vetur og tuttugu er hann var veginn og höfðu honum flestir tímar til heiðurs og metnaðar gengið utan þeir þrír vetur er hann var í útlegð.

Segir og svo Styrmir prestur hinn fróði að honum þykir hann hafa verið í meira lagi af sekum mönnum sakir visku og vopnfimi og allrar atgjörvi, hins og annars að hann var svo mikils virður útlendis að jarlinn í Gautlandi gifti honum dóttur sína, þess hins þriðja að eftir engan einn mann á Íslandi hafa jafnmargir menn verið í hefnd drepnir og urðu þeir allir ógildir.

Hér er átt við að allir voru „löglega“ drepnir vegna vígs Harðar Grímkelssonar og lesandi sögunnar fagnar eflaust í huga sér enda var hann hetja mikil. Hörður var þó útlagi í Hvalfirði síðustu þrjú ár ævi sinnar og var búandfólki þar til mikils ama og tjóns. Tóku bændur því sig til og drápu Hörð og héldu að þar með væri vandinn úr sögunni. Þeir reiknuðu þó ekki með hefndinni.

Löngu síðar gerist það í „siðaðra“ manna þjóðfélagi að rétturinn til hefndar flyst til ríkisvaldsins og heitir eftir það refsing. Hún er gerð að lögum og þeir sem brjóta af sér fá allir svipaða refsingu.

Þrátt fyrir ríkisvæðingu hefndarréttarins hefur hefndarþorstinn ekki aldeilis vikið úr huga fólks. Að sumu leyti er það ósköp skiljanlegt enda æ sjaldgæfara að fólk leyfi sér að fá útrás fyrir þörfina á að hefna.

Stundum er sagt að þjóðfélag Íslendinga byggist á kristilegum gildum. Sjaldnast eru þau gildi útskýrð nánar. Þegar betur er að gáð má segja að þau birtast í nokkrum lífsreglum sem eiga rót sína að rekja til boðorðanna tíu og boðskaps í ritum Nýja Testamentisins. Bregðist mér ekki minnið byggjast þau öðru fremur á kærleika, virðingu fyrir lífi og öðru fólki, réttindum annarra og ekki síst að rækta eigin anda. Þetta og fleira til er flestum mikilvægt hvort sem fólk telur sig kristið eða ekki. Með jákvæðni hugarfarsins byggja menn samfélag og styrkja samstarf milli fólks og þjóða.

Hefndin skilar hins vegar aldrei neinu, hún býr til ástand upplausnar og erfiðleika. Eitrar samfélagið og samskipti fólks.

Á hverju nærist nú allur þessi hefndarþorsti sem lesa má um í fjölmiðlum svo ekki sé talað um athugasemdadálka? Er fólki sjálfrátt að þessu leyti? 

Fjöldinn allur af bíómyndum og sjónvarpsþáttum eru í boði hér á landi og um allan hinn vestræna heim og víðar. Einhvern veginn er það svo að áhugaverðustu myndirnar fjalla um morð, eltingaleik við morðingjann, réttarhöld yfir honum og síðast en ekki síst hefnd makans, barna eða annarra. Jú, þetta er svo óskaplega skemmtilegt, ég viðurkenni það. Smám saman síast þó inn að dauðarefsingin sé réttlætanleg og ef um allt þrýtur megi sá sem á um sárt að binda refsa sjálfur, drepa helv... morðingjann.

Fyrr en varir fer ég að trúa því að hefndin sé mín skoðun og sannfæring og því réttlætanleg. Þá velti ég því fyrir mér hversu oft réttlætinu hafi ekki verið fullnægt af sjálfskipuðum dómara og böðli sem fór einfaldlega mannavillt? Hvar varð um réttlætinguna þegar mistökin uppgötvuðust? 

Ennfremur má spyrja hversu oft brotamönnum verið neitað um tækifæri til betrunar? Sá sem ekki fær betrun leiðist óhjákvæmilega aftur og aftur inn á glæpabraut vegna þess að honum hefur ekki boðist neitt annað.

Þannig snýr samfélagið baki við þeim sem þurfa á því að halda og líf fjölda fólks verður verra.

Margir eru eflaust búnir að gleyma gömlu konunni sem fyrir um sextán árum var myrt heima hjá sér í fjölbýlishúsi í Reykjavík. Morðinginn fékk auðvitað makleg málagjöld og var dæmdur í sextán ára fangelsi. Nokkrum árum síðar gerast þau undur að sonur konunnar heimsótti morðingja móður sinnar í fangelsið, ræddi við hann og fyrirgaf honum ódæðið ... Það hafði hins vegar engin áhrif og ódæðismaðurinn hélt áfram á glæpabrautinni eftir að hann losnaði úr fangelsi.

Niðurstaðan er því sú að hin kristilegu gildi eru ekki algild í þjófélaginu. Sumir trúa á fyrirgefninguna en aðrir styðja sig við hefndina.

Ekki veit ég hvað einsatklingur þarf að sitja lengi í fangelsi til að öðlast rétt til lífs á ný. Ef til vill leggst dómstóll götunnar alfarið gegn því að nokkur maður fái uppreist æru sinnar, geti snúið aftur, tekið þátt í þjóðfélaginu og gerst nýtur maður þrátt fyrir glæp sinn. Eflaust kunna sumir að benda á ódæðismanninn sem myrti gömlu konuna í fjölbýlishúsinu og segja að mönnum sé ekki viðbjargandi.

Vera má að enginn geti breyst til hins betra. Þá er vissara að fjölga fangelsum og auka refsingar því einhvern tímann sagði kunnur maður að sá einn sem syndlaus væri ætti að kasta fyrsta steininum. Ábyggilega er leitun að slíkum manni, hann finnst þó einna síst í athugasemdakerfum fjölmiðla eða meðal þeirra sem hæst hrópa.

Er Kári Stefánsson hættur að leggja samstarfsfólk sitt í einelti?

Ég sagði að ég hafi rek­ist á þing­mann Sjálf­stæðis­flokks­ins í Kringl­unni í gær og að hann hafi komið með þá kenn­ingu að frum­varpið hafi verið samið af Hög­um.

Þetta segir Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar, í viðtali við mbl.is. Með öðrum orðum sagt er Kári að dreifa sögusögnum. Það verður honum aldrei til framdráttar, en hversu mikinn frama þarf hann frekar.

Ég hitti lögreglumann í gær sem sagði að hann væri ekki viss um að Kári Stefánsson sé hættur að leggja samstarfsfólk sitt í einelti.

Er ekki alveg hrikalegt hversu vondur maður Kári er?“

„Jú, hann er skeppna.“

„Hann er skíthæll enda leggur hann samstarfsfólk sitt í einelti?“

Með því að dreifa sögusögnum er verið að gera lítið úr viðkomandi. Hér er ég að skrökva til um Kára og læt þess getið hvernig fólk hugsanlega gæti tekið á svona upplögnum fréttum. Er það ekki tilgangurinn með sögusögnum?

Sá sem ekki getur vitnað til heimildarmanns er einfaldlega að fara með staðlausa stafi. Slíkt er afar ómerkilegt.

Ég hef enga trú á því að þingmaður einhvers flokks vilji vera heimildarmaður Kára sé um að ræða eitthvað sem gæti komið samflokksmanni hans illa. Raunar er ég þess fullviss að enginn þingamaður ljúga upp á samþingmann sinn, sama í hvaða flokki hann er.

Ég er ekki jafnviss um heilindi Kára Stefánssonar eigi ég að taka mig af sögu hans um að þingmaður Sjálfstæðisflokksins hafi fengið Haga til að semja áfengisfrumvarpið. Og að Kári skuli leggja samstarfsfólk sitt í einelti. Hræðilegt ...

Segir yfirlýsinguna illa hugsaða

Myndir af bílum sem taka tvö stæði í bílahúsi

Flestir lifa lífinu þannig að þeir vilja leggja af ósiði og bæta sig, þar með að taka ríkara tillit til annarra. Sá sem þetta ritar er jafn breyskur og aðrir en reynir hvað hann getur að vera hjálpsamur, málefnalegur ... en ekki tekst það nú alltaf sem skyldi.

Um þessar mundir hef ég vinnuaðstöðu á Laugaveginum og legg bílnum í Bílastæðishúsið á Hverfisgötunni. Listin að leggja í stæði er mörgum erfið, bílastæðin heldur mjó og oft þyrfti maður á góðri megrun að halda til að geta sæmilega komist út úr bílnum.

Það er hins vegar ekki stóra vandamálið heldur þeir sem ekki höndla þá list að leggja bíl sínum vel í stæði eða þá að þeir hreinlega nenna því ekki.

Daglega bölvar maður þeim sem leggja illa, raunar taka yfir tvö bílastæði með því að staðsetja bíl sinn nærri því á hvítri línu sem afmarkar þau og stundum er hreinlega lagt á línuna eða yfir hana. Tvö stæði tekin.

Hér eru nokkrar myndir sem ég hef tekið frá því 17. desember og fram til dagsins í dag. Hér kennir margra grasa.

Ekki er aðeins fínu bílunum illa lagt heldur eru þetta alls kyns bílar.

Viðbáran er eflaust sú að fólk er að flýta sér, má ekki vera að því að leggja almennilega. Sumir eru rétt að skreppa, verða bara nokkrar mínútur.

Betra er að orða þetta rétt. Þeir sem ekki kunna að leggja í stæði ættu ekki að hafa réttindi til að aka bíl. Sá sem ekki getur stjórnað bíl undir svona kringumstæðum er slæmur bílstjóri. Sá sem hugsar fyrst og fremst um sjálfan sig og tekur ekki tillit til annarra er slæmur bílstjóri. Sá sem er að flýta sér svo mikið að hann geti ekki farið eftir reglum er slæmur bílstjóri.

Hér eru nokkrar myndir teknar í bílastæðahúsinu og sýna hvernig slæmir ökumenn leggja bílum sínum.

Af hverju fara stöðumælaverðir ekki inn í bílahúsin og sekta þá sem taka tvö stæði?

Með því að klikka einu sinni á mynd má stækka hana og þá má betur sjá smáatriðin.

Bálför David Bowies

Blaðamenn kunna ekki allir nærfærnislegt orðalag þegar kemur að andláti einstaklings og jarðarför.

Um hinstu för þess ágæta tónlistamann David Bowie segir til dæmis á mbl.is:

Að sögn Daily Mail voru lík­ams­leif­ar söngv­ar­ans brennd­ar í kyrrþey ...

Á visir.is er orðalagið um sama atburð:

Lík breska listamannsins David Bowie hefur verið brennt til ösku í New York.

Á pressan.is er orðalagið allt annað:

Breskir fjölmiðlar segja að bálför David Bowie hafi farið fram nokkrum klukkustundum eftir andlát hans á sunnudaginn

Líklega myndu flestir segja að bálför sé snyrtilegra og hóflegra orð en flest annað þó svo að annað sé ekki beinlínis rangt.

Vart þörf á að taka það fram að lík hafi verið brennt til ösku nema að hugsanlega séu aðrir kostir mögulegir við bálför. Svo mun þó ekki vera. 

Hins vegar eru líkamsleifar varla rétt orð í þessu tilviki og varla þörf á að skýra það orð nánar.

Þetta er hér nefnt vegna þess að taktleysi og ónærgætni gætir oft hjá sumum blaðamönnum. Þeir kunna ekki að segja frá og skilja ekki að blæbrigði frásagnarinnar eiga að vera ólík eftir því hvað um er fjallað hverju sinni. Ugglaust er það slæmt að blaðamenn skilji þetta ekki en verra er ef enginn segir þeim til.

Hér er ein báran stök í jarðskjálftum eða þannig ...

Katla er í andslitrunum, Hekla á dánarbeði, Bárður er búinn í bili ...

Hvað á ég við?

Jú, jarðskjálfta á landinu. Það er einhvern veginn þannig, sýnist okkur í Landsambandi þekkingarsnauðra jarðfræðiáhugamanna, að fátt áhugavert sé að gerast.

Á meðfylgjandi korti, sem kemur best út ef smellt er á það, merkja deplarnir jarðskjálfta. Þeir raða sér eftir réttum línum gosbeltisins sem gengur í gegnum landið. Þegar nánar er að gáð er lítið líf í helstu brotabeltum landsins nema fyrir norðan, í Tjörnesbrotabeltinu. Þar iðar allt af fjöri undir niðri.

Jarðskjálftar hér á landi haga sér eins og sauðfé. Þeir koma í hópum en bara einn birtist í einu. Þegar allt leikur á reiðiskjálfi fyrir norðan er ekkert að gerast annars staðar. Á sama tíma eru aldrei hrinur á Reykjaneshrygg, í Mýrdalsjökli, Bárðarbungu og á Tjörnesbrotabeltinu. Þetta er svo skrýtið að aðeins ein báran sé stök í jarðskjálftum.

Annað sem vekur undrun er að stórlega dregur úr skjálftum yfir vetrartímann. Lítið bara á Mýrdalsjökul, Kötlu. Þar er allt með kyrrum kjörum enda harðfrosið ofan í dýpsta helv...

Gaman að geta sagt þetta allt saman. Svo koma jarðfræðingarnir og eyðileggja allt fyrir manni. Auðvitað er Hekla ekki dauð. Mælingar sýna að hún er að þrútna út. Sama er með Bárðarbungu. Málið er að jarðfræðingar stóla á fleiri tæki en jarðskjálftamæla.

Ég set vit mitt og þekkingu á draumspakan mann sem segir að brátt dragi til tíðinda. Ég næ ekki að draga neitt upp úr honum frekar en fyrri daginn. Hann er raunar bestur að greina það sem liðið er.

Landsamband þekkingarsnauðra jarðfræðiáhugamanna er ekki sammála þeim draumspaka. Það ályktaði með þremur atkvæðum gegn tveimur að hvorki stórir skjálftar eða eldgos verði fyrr en í fyrsta lagi í ágúst á þessu ári eða næsta.

Landvernd og Ferðafélagið ráðast gegn öflugustu landgræðslujurtinni

Einu sinni var Landvernd í fararbroddi þeirra sem vildu græða upp landið. Félagið var stórhuga, útvegaði grasfræ og áburð og hvatt fólk til að grípa poka á bensínstöð á leið í sumarfríið og verða þannig að einhverju gagni.

Þessi tími er löngu liðinn. Nú hefur Landvernd fengið ótrúlegasta bandamann sem hugsast getur í svo óskiljanlegt verkefni að engu tali tekur. Eftirfarandi auglýsing birist í ferðaáætlun FÍ undir fyrirsögninni „Lúpínuferð með Landvernd“: 

Fararstjóri: Guðmundur Ingi Guðbrandsson.

Ferðafélag Íslands og Landvernd hafa um árabil átt farsælt samstarf um ferðir á viðkvæm svæði sem ratað hafa í umræðuna. Í þessari ferð verður sjónum beint að lúpínunni og ekið inn á hálendið, þar sem þátttakendur fræðast um útbreiðslu plöntunnar og taka höndum saman við að eyða henni.

Verð: 6.000/9.000. Innifalið: Rúta og fararstjórn.

Mér er eiginlega öllum lokið. Þarna sameinast tvö þekkt og virt félög krafta sína í að eyða lúpínu, afkastamestu landgræslujurt sem þekkist. Hvernig getur svona gerst? Síðan hvenær urðu Landvernd Ferðafélag Íslands gróðureyðingafélög? Guðmundur sá sem nefndur er fararstjóri starfar sem framkvæmdastjóri Landverndar.

Tötrar Íslands

Sérfræðingar segja nú að við landnám Íslands hafi það bókstaflega verið skógi vaxið rétt eins og haldið er fram í Landnámu. Talið er að skógar hafi þakið um 15-40% landsins í stað um 1% nú og raunar sé það svo að gróður hafi þá þakið allt að þremur fjórum hlutum landsins.

Síðan hefur margt gerst. Til að þjóðin hafi getað lifað af í landinu þurfti hún eldivið og þar að auki voru skógar landsins ótæpilega beittir. Þekkingin var ekki meiri en sú að ágangur forfeðra okkar á gróðurríkið var slíkur það nær gjöreyddist.

Þeir eru til sem í dag dásama gróðurleysur Íslands rétt eins og það sé hið eina og rétta ástand landsins. Þeir eru einnig til sem hamast svo hatramlega gegn lúpínunni að þeir skipuleggja ferðir til að slíta hana upp. Landvernd og Ferðafélag Íslands ætla nú að bætast í hóp hryðjuverkamanna í íslenskri náttúru. Eins og ekki hafi nóg gerst á undanförnum öldum og í dag sé ekki við nógu ramman reip að draga í náttúruverndarmálum þó þetta komi nú ekki líka til.

 

Lúpínan græðir landið hraðar en annar gróður

Hvað er lúpína og hvers vegna telst hún landgræðslujurt. Jú, hún er þeim kostum búin að hún framleiðir köfnunarefni, nitur, úr andrúmsloftinu og bætir þannig jarðveginn. Fyrir vikið auðveldar hún öðrum jurtum lífið, gerir þeim kleift að vaxa á þeim stöðum sem enginn gróður hefur vaxið í hundruð ára. Ófrjóir melar blómstra með lúpínu og á eftir kemur annar gróður.

Takið til dæmis eftir áreyrum í Morsárdal þar sem lúpínan hefur auðveldað birkiskóginum að breiðast út.

Sjáið Vatnshlíð við Hvaleyrarvatn fyrir ofan Hafnarfjörð sem fyrr á árum hafði orðið uppblæstri að bráð. Þar var lúpínu sáð fyrir nokkrum áratugum og nú er þarna gróskumikil og fallegur birkiskógur og margvíslegur annar lággróður í frjósömum moldarjarðvegi sem að mestu er til kominn vegna hennar.

Takið eftir ævintýrinu í Heiðmörk fyrir ofan Reykjavík. Þar hefur verið sýnt fram á að lúpínan hafi stuðlað að auknum vexti gróðurs og síðan hafi hún hörfað. Þetta má glöggt sjá þegar bornar eru saman loftmyndir frá mismunandi tímum.

Á blómatíma Landverndar átti að græða landið með grasi og tilbúnum áburði. Þetta var reynt með miklum tilkostnaði og erfiðleikum. Á vegum Landgræðslunnar var í áratugi flogið með grasfræ og og þjóðin fylgdist með stolt með. Sagt er að milljörðum hafi verið varið í landgræslu en árangurinn var allof lítill miðað við allt erfiðið. Um það veit þjóðin eflaust lítið.

 

Lúpínan breytir til hins betra

Lúpínan vex hratt, dreifir sér víða, haðar en allar aðrar jurtir og það leggja margir henni til lasts en aðrir lofa. Ágúst H. Bjarnason segir í afar fróðlegri vefsíðu sinni, „Fróðleikur um flóru og gróður“ (feitletrun er mín):

Mörgum er í nöp við lúpínu. Ýmsar ástæður valda því. Sumum finnst hún ljót, en við því er ekkert að gera. Aðrir vilja halda í „ósnortna“ mela og telja þá höfuðprýði landsins. Slík afstaða lýsir ótrúlegu skilningsleysi á mikilvægi gróðurs yfir höfuð og er erfitt við slíku að gera. Og svo eru þeir, sem vilja, að melarnir fái að vera í friði og gróa upp „af sjálfsdáðum“.

Mergurinn málsins er sá, að sumt fólk óttast, að lúpínan útrými öðrum tegundum. Það er náttúrlega fjarstæða, en hitt er sönnu nær, að hún breyti einu gróðurfélagi í annað. Með tíð og tíma gisna lúpínu-breiðurnar og aðrar tegundir sækja í sig veðrið. Þetta er breytilegt eftir landshlutum, en á Suðvesturlandi og Suðurlandi eru dæmi um, að hrútaberjaklungur og blágresi hafi lagt undir sig uppgræddar lúpínubreiður. Meira að segja hefur sjaldgæf, friðlýst plöntutegund, ferlaufungur (krosslaufi), haslað sér völl innan um lúpínu á einum stað.

Margir þeirra sem leggjast gegn lúpínu halda því fram að gróðurfar verði einsleitt fái hún að vaxa óáreitt. Þetta er auðvitað rangt vegna þess að lúpínan auðvelda öðrum tegundum jurta að ná fótfesti. Ágúst H. Bjarnason segir um þetta á vefsíðu sinni:

Vissulega má taka undir það að nokkru leyti, að lúpína er þegar orðin all áberandi í gróðurríki landsins. Meginorsökina má rekja til þess, hve landið er illa farið, gróður og jarðvegur víða horfinn út í hafsauga. Það eru slík svæði, sem lúpínan leggur undir sig, og getum við því fáum um kennt nema okkur sjálfum.

Skynsamlegast er að hefja nú þegar öfluga skógrækt á öllum láglendismelum og lúpínuökrum og planta á hverjum stað þeim tegundum, sem reynslan hefur kennt mönnum að þrífast þar bezt.

Á 20-40 árum munum við þá endurheimta frjósamt land, þar sem nú ríkir auðnin ein, og lúpínan mun hörfa í skugga trjánna. Þegar melarnir hafa klæðzt trjágróðri, er unnt að breyta ákveðnum hlutum þeirra í akurlendi eða nýta sem beitiland fyrir búsmala. Þetta ferli með hjálp lúpínu tekur ekki nema hálfa mannsævi.

 

Ræktun með lúpínu er töfrum líkust

Stórmerkilegar greinar og hugleiðingar um kosti lúpínu sem landgræðslujurtar er að finna í skrifum Gunnars Einarssonar, sauðfjárbónda að Daðasstöðum, sem eru skammt sunnan við Kópasker. Hann hefur á víðaáttumiklu landi sínu unnið að uppgræðslu og notar lúpínuna óspart með stórkostlegum árangri. Þessar greinar má finna á Facebook undir hópnum sem kallar sig „Vinir Lúpínunnar“. 

Gunnar segir meðal annars í grein á landbúnaður.is:

Mér leist strax mjög vel á lúpínu sem landbótajurt, þegar ég kynntist henni sem unglingur fyrir ofan Hafnafjörð. Áður en ég varð bóndi fékk ég fjölskylduna með mér til að týna lúpínufræ, sem ég svo sáði með góðum árangi. Ég sá líka, að eftir að við fluttum hingað norður, að lúpínan gæti gert okkur mögulegt að rækta melana margfalt hraðar upp.

Þrátt fyrir góðan ásetning fórum við ekki að nota lúpínu til ræktunar fyrr en við gátum fengið fræ frá landgræðslunni. Ræktunin með lúpínunni hefur verið töfrum líkust. Það er geysilega gaman að sjá lúpínuna breyta öllu þessu landi, sem áður voru ófrjósamir melar, í gott beitiland.

 

Frá barnæsku hef ég fylgst með sigri hrósandi landgræðslumönnum með grasfræ og áburð sem telja okkur trú um velgengni í uppgræðslu lands - og hrifist með. Þó vissulega hafi tekist að græða upp á ákveðnum stöðum, oft með ærinni fyrirhöfn og kostnaði, hefur það þó ekki farið framhjá þeim sem ferðast um landið að tötrarnir hafa lítið breyst. Hugsanlega hefur hlýnandi veður á síðustu tveimur áratugum hjálpað til að styrkja og auka gróður. Dæmi um slíkt sér maður glöggt á samanburð á myndum. Að öðru leyti hefur ekki mikið gerst.

Á síðustu árum hefur orðið gjörbreyting í gróðurframvindu hér á landi og þá sérstaklega með tilkomu lúpínunnar. Víða um land sér maður breytingar, kominn er gróður þar sem áður voru gróðuleysur. Jafnvel hátt í fjallahlíður sér maður blómstrandi lúpínu.

Svo gerist það að á Facebokk sjást myndir af sigri hrósandi hryðjuverkamönnum með lúpínu í höndunum sem þeir hafa rifið upp úr gróðurlausum melum. Í þennan litla hóp virðist Landvernd og Ferðafélagið ætla að skipa sér í.

Er nema von að maður örvænti um framtíð þjóðar í gróðurlausu landi. Það er þó huggun harmi gegn að lúpínan er orðin svo útbreidd hér á landi að útilokað er að hafa hemil á henni. Verkefni Landverndar og Ferðafélagsins eru því fyrirfram gjörtöpuð - og það er vel.

Hitt er verra að félögin tvö skuli leggja í þessa vegferð í stað þess að efna til kynningar og verkefna í uppgræðslu á þeim stöðum sem lúpínan hefur náð fótfestu, nefna má skógrækt. Um slíka krafta myndi miklu muna.

 

Á annað hundrað orð yfir vind

Stundum hvarflar að manni að orðaforði margra sem starfa í fjölmiðlum sé ansi rýr. Þetta datt mér í hug þegar ungi veðurfræðingurinn sagði að á landinu væri vindasamt. Þeir eldri hefðu líklega sagt að víða væri hvasst enda fjölmörg orð og orðasambönd til sem lýsa veðri, ekki síst „vindasemi“.

Raunar eru til á annað hundrað orð sem lýsa vindi. Nefna má þessi:

1. aftakaveður
2. andblær
3. andi
4. andvari
5. áhlaup
6. bál
7. bál 
8. bálviðri
9. belgingur
10. blástur
11. blær
12. blæs
13. brimleysa
14. derringur
15. drif
16. dúnalogn
17. dús
18. fellibylur
19. fjúk
20. fok
21. foráttuveður
22. galdraveður
23. gambur
24. garri
25. gerringur
26. gjóla
27. gjóna
28. gjóstur
29. gol
30. gola
31. gráð
32. gustur
33. hrakviðri
34. hregg
35. hríð
36. hroði
37. hrök
38. hundaveður
39. hvassviðri
40. hviða
41. hvirfilbylur
42. hægviðri
43. illviðri
44. kaldi
45. kali
46. kári
47. kul
48. kuldastormur
49. kuldastrekkingur
50. kylja
51. kyrrviðri
52. kæla
53. lágdeyða
54. ljón
55. logn
56. lægi
57. manndrápsveður
58. mannskaðaveður
59. músarbylur
60. nepja
61. næðingur
62. næpingur
63. ofsarok
64. ofsaveður
65. ofsi
66. ofviðri
67. ókjör
68. óveður
69. remba
70. rembingur
71. rok
72. rokstormur
73. rumba
74. runta
75. ræna
76. skakviðri
77. slagveður
78. snarvindur
79. snerra
80. snerta
81. sperra
82. sperringur
83. stilla
84. stormur
85. stólparok
86. stólpi
87. stórastormur
88. stórveður
89. stórviðri
90. strekkingur
91. strengur
92. streyta
93. streytingur
94. stroka
95. strykur
96. súgur
97. svak
98. svali
99. svalr
100. sveljandi
101. svipur
102. tíkargjóla
103. túða
104. veðrahamur
105. veðurofsi
106. vindblær
107. vindkul
108. vindsvali
109. vindur
110. vonskuveður
111. ördeyða
112. öskurok

Í mörgum fræðigreinum tíðkast töluleg söfnun upplýsinga og í ljósi þeirra er hægt að draga nokkuð skýrar ályktanir af stöðu mála. Þetta á til dæmis við í mörgum raunvísindagreinum og einnig hagfræði.

Skyldu íslenskufræðingar rannsaka málfar með tilliti til orðaforða, fjölda orða til dæmis í bókum, greinum eða fréttum? Af ofangreindum orðum yfir andrúmslofti á hreyfingu, nota flestir orðið „vindur“. Þekkir fólk ekki fleiri orð? Spurningin er betur orðuð svona: Hvers vegna notar fólk ekki fleiri orð en þetta númer 109?

Fyrir um áratug var könnun gerð á orðafjölda í ritmálssafni Orðabókar Háskólans en í þeirri skrá voru öll orð sem þá hafði verið safnað úr prentuðu máli frá 1540 og fram á miðjan níunda áratuginn. Þessa könnun má hafa til viðmiðunar um orðafjölda í málinu með þeim fyrirvara að talsvert hefur bæst við síðar, til dæmis samsetningar af ýmsu tagi og nýyrði, ýmist búin til af orðanefndum eða sprottin upp í þjóðfélaginu þegar þörfin kallaði. Í ritmálssafninu voru þá rúmlega 610.000 orð. Af þeim voru rétt tæp 43.000 grunnorð, það er að segja orð sem hvorki voru forskeytt (til dæmis and-vari, til-brigði), viðskeytt (til dæmis góð-legur, breyt-ing) né samsett (snjó-bretti, hjóla-skauti). Samsett orð reyndust rétt tæplega 519.000 og um rúmlega helming þeirra átti Orðabókin aðeins eitt dæmi.

Þarna eru ekki talin með orð sem eru í talmálssafni Orðabókarinnar en í því safni eru orð sem ekki eru sótt í prentað mál heldur til heimildarmanna Orðabókarinnar. Í því safni eru rúmlega 50.000 orð og má áætla að dæmi um þriðjung þeirra sé ekki að finna í ritmálssafni.

Svo segir Guðrún Kvaran, íslenskufræðingur, á Vísindavefnum undir fyrirsögninni „Hvað eru til mörg orð í íslensku?.

Guðrún skrifaði líka um fjölda orða yfir snjó:

Í íslensku eru til mörg orð um snjó og snjókomu. Mikilvægt var hér áður fyrr, þegar fólk fór landshluta á milli ýmist gangandi eða á hestum, að lýsing á færi í snjó væri sem gleggst. Mjöll er notað um nýfallinn snjó og ef snjórinn er mjög laus í sér er talað um lausamjöll. Nýfallinn snjór er líka nefndur nýsnævi. Harðfrosin snjóbreiða er nefnd hjarn. Skari er notað ef efsta lag snjóbreiðu er frosið, og fari menn eða skepnur í gegnum lagið er talað um áfreða, brota, ísskel eða fastalæsing. Djúpur snjór er kallaður kafsnjór, kafald og kafaldi og smágert kafald kallast líka kafaldshjastur. Mjög blautur, djúpur snjór er stundum nefndur bleytuslag og hálfbráðinn snjór kallast krap og blotasnjó.

Él er skammvinn snjókoma oft með vindi og dimmt él er sums staðar kallað moldél. Snjógangur er éljagangur eða snjókoma með hléum en snjóhraglandi er kalsanæðingur með slyddu eða hagli og þekkist líka um það orðið snjóbörlingur. Hundslappadrífa er mikil og stórflygsótt snjókoma í logni, einnig nefnd skæðadrífa eða logndrífa. Fyrir vestan er snjókoma í logni einnig nefnd kafaldsmyglingur, hjaldur, lognkafald eða ryk. Hríð er snjókoma í vindi og þykkt hríðarveður er fyrir norðan nefnt kaskahríð. Lenjuhríð þekkist einnig fyrir norðan um fremur litla hríð en blotahríð er slyddu- eða krapahríð. Ofankoma er notað um hvers kyns úrkomu en oftast um snjókomu, él og slyddu en ofanhríð er haft um mikla snjókomu án þess að það skafi. Smáúrkoma eða él er kallað fukt og þá er sagt að hann fukti.

Bylur er stormur með ákafri snjókomu, og einnig eru notuð um það kafaldsbylur og kafaldshríð en moldbylur er alveg svartabylur þannig að ekki sér út úr augum, í senn stormur, ofankoma og skafrenningur.

Skafrenningur er snjór, sem fýkur með jörðu, líka nefndur neðanbylur, skafald, skafkafald, snjófok, snjódrif og kóf. Fjúk, snjódríf, drift, fjúkburður og fýlingur eru orð notuð yfir skafrenning ef vindur er hægur. Skafbylur, skafhríð, skafmold og skafningur eru öll notuð um skafrenning í miklum vindi og fyrir vestan þekkist sviðringsbylur um hið sama.
Þegar ofan fellur mjög blautur snjór, sem oft er nær því að vera rigning, er talað um slyddu, bleytukafald, klessing eða slytting.

Íslenskan er afar fagurt mál eins og sjá til dæmis má af ofangreindu. Því er sorglegt ef ungt fólk les ekki bækur. Hvergi annars staðar fæst viðunandi orðaforði sem hverjum og einum er nauðsyn að hafa til taks í daglegu lífi.

Rýr orðaforði birtist meðal annars í því að ungt fólk bregður fyrir sér ensku til að hugsun þeirra komist nú örugglega til skila. You understand what I mean?

Ofspáð Kötlugos er löngu gleymt , en ...

Oft er sagt að fólk gleymi fljótt. Raunar er það þannig að fjölmiðlar gleyma eða segja ekki frá og þar af leiðandi „gleymist“ hverfur ýmislegt úr minni almennings. 

Man einhver eftir eldgosunum á Fimmvörðuhálsi og í Eyjafjallajökli? Jú, auðvitað. Aðeins tæp sex ár eru frá þessum umbrotum sem voru bara nokkuð skemmtileg fyrir þorra almennings, en olli engu að síður miklum skaða undir Eyjafjöllum og þar fyrir austan.

Vorið 2010, eftir að gosinu í Eyjafjallajökli lauk spáðu margir að um haustið myndi Katla gjósa. Fjölmiðlar hér innanlands birtu ófáar fréttir um hugsanlegt gos í Kötlu og svo rammt kvað af þessum spádómum að jafnvel fjölmiðlar á Bretlandi misstu sig gjörsamlega í dómsdagsumfjöllunum sínum.

Jæja, og tíminn líður eins og honum ber skylda til. Núna, tæpum sex árum síðar, bólar ekkert á þessu margspáða eða ofspáða gosi í Kötlu. Þeir sem fylgst hafa með jarðskjálftamælum sjá eitthvað svipað og sést á myndinni af jarðskjálftavakt Veðurstofu Íslands. Svo til engar hræringar í Mýrdalsjökli og nágrenni. Raunar er það svo að skjálftum í jöklinum hefur síst fjölgað.

Hvers vegna ættu nú fjölmiðlar að fjalla eitthvað um það sem greinilega er ekki fréttaefni? Auðvitað er engin ástæða til þess. Hins vegar er ábyrgð fjölmiðla afar mikil og auðvelt fyrir einn þeirra að fara að missa rökhugsun út af hugsanlegu Kötlugosi og þá fylgja oft hinir með og fyrr en varir á að verða eldgos í jöklinum. Vandamálið er bara að Katla fylgist ekki með fjölmiðlum.

Velkist einhver í vafa er nokkur munur á forsetakosningum og Kötlugosi.

Hið fyrrnefnda er á dagskránni í vor og enginn veit hverjir bjóða sig fram enda rennur framboðsfresturinn út mánuði fyrir kjördag. Hið síðarnefnda er fyrr eða síðar á „dagskránni“.

Hvort tveggja veldur hins vegar af þarflausu miklum og vandræðalegum vangaveltum í fjölmiðlum og koma þar til fjölmargir spámenn, bæði meiriháttar og minniháttar. Allir þykjast hafa vit á málum en svo kann að vera að enginn sjái rétt í sínu föðurlandi.

Svo er það hitt að Katla og vangaveltur um forsetakosningar hjálpa til að fylla dálksentimetra dagblaða og mínútur í ljós- og hljóðvökum.

Bernhöftsbakarí er ódýrara en Sandholts

Ég gekk Laugaveginn í dag sem líklega telst ekki til tíðinda, hvorki hjá mér né öðrum. Hins vegar mun ég eiga fleiri spor þar í framtíðinni en áður, því undanfarnar vikur höfum við feðgar verið að standsetja húsnæði á miðjum Laugaveginum þar sem við munum væntanlega hafa skrifstofur ásamt fleirum.

Í hádeginu rölti ég svo út og ætlaði mér að kaupa eitthvað til að seðja sultinn. Undir stillönsum nokkru ofar er Sandholt bakaríið og þar gekk ég inn. Óhætt er að orða það þannig að ég hrökklaðist út aftur. Verðið var slíkt að ég hefði ábyggilega getað farið inn á einhvern veitingastað og keypt mér þokkalega máltíð fyrir sama pening.

Langloka með sneið af kalkún og grænmeti kostaði tæpar 1.500 krónur. Þó girnileg væri fannst mér verðið of hátt. Sama fannst mér um tvær náskyldar brauðsneiðar sem þó voru aðskildar með girnilegu áleggi og kostuðu tæplega eitt þúsund krónur. 

Sumir segja að verðalag á Laugaveginum miðist við að féfletta útlenda ferðamenn. Nærri má liggja að heilt brauð kosti í Sandholt 10.000 krónur og kalkúnninn hátt í 100.000 krónur ef hvort tveggja væri ekki hlutað niður. Dýr myndi Hafliði allur, var eihvern tímann sagt.

Á horninu á Bergstaðastræti og Spítalastígs hefur æði lengi verið starfandi bakarí sem nefnist Bernhöftsbakarí og raunar var það áður á horninu á móti. Nafnið kemur frá Tönnies Daniel Bernhöft sem kom hingað til lands 1834 og stofnaði bakarí. Og hvar skyldi það hafa verið? Jú, þar sem nú heitir Bernhöftstorfan ofan við Lækjargötu. Síðar flutti bakaríið að Bergstaðastræti 14 og enn síðar yfir götuna í húsið sem ber númerið þrettán.

Og það var einmitt í Bernhöftsbakaríi sem ég keypti tvö stór rúnstykki með skinku og osti sem afar kurteis og greiðvikin afgreiðslukona smurði fyrir mig. Þetta kostaði um 800 krónur.

Staðan er því þannig á fyrsta vinnudeginum á nýju skrifstofunni að verðlag í Sandholtsbakaríi á Laugaveginum vekur ekki áhuga minn. Hins vegar Bernhöftsbakarí sá staður sem ég mun hingað til leggja leið mína þegar garnirnar gaula á vinnudegi.

Skjálftar í Bárðarbungu eru ekki fyrirboðar eldgoss

Af leikmannsins hálfu virðast stórir jarðskjálftar vera frekar sjaldgæfir í Bárðarbungu. Stöku sinnum verða þar þó skjálftar upp að þremur stigum. Flestir eru miklu minni og mun sjaldgæfari og raunar hefur skjálftum fækkað frá því eldgosið í Holuhrauni hætti.

Gera má ráð fyrir að dragi til tíðinda í Bárðarbungu eða nágrenni muni jarðskjálftum stórfjölga og stórir skjálftar verða miklu fleiri og tíðari. Þetta er það sem gerðist við síðustu umbrot þegar Bárður dældi kvikunni til norðurs og hún fann sér leið upp úr gamla Holuhrauni, hugsanlega gamlan „farveg“.

Þó svo að nokkrir stórir skjálftar mælist á þessum slóðum er engin ástæða til að skelfast og búast við hinu versta. Hafi hraunið úr síðasta eldgosi komið úr kvikuhóli sem þarf að fyllast og mynda þrýsting til að atburðirnir endurtakist þá verður að athuga að aðeins hluti af kvikunni kom upp á yfirborðið í Holuhrauni. Mikið af henni dreifðist út og suður, norður og niður inni í jarðskorpunni ef taka má svona óhefðbundið til orða þegar um þessi mál er rætt. Af því má ráða að tómarúmið þarna niðri sé talsvert mikið.

Eflaust draga jarðfræðingar margvíslegar ályktanir af upplýsingum sem fást frá Bárðarbungu og svæðinu þar í kring. Ein af eim er ábyggilega sú að kvika streymir nú upp í hið meinta hólf sem á að vera þar undir.

Hins vegar er gegnir tíminn mældur í dögum, vikum, mánuðum og árum, afar afstæðu hlutverki í öllu þessu og hugsanlega ekki mikilsverðu.

Til skýringar þessu má nefna að Katla á að hafa gosið fyrir löngu miðað við meðalfjölda ára á milli gosa. Þó hún hafi látið á sér bæra í nokkur skipti frá því 1918 hefur ekkert gerst sem máli skiptir. Þannig kann það að verða með Bárðarbungu að ekkert gerist næstu hundrað árin. 

Í þetta reyna jarðfræðingar að ráða og nokkuð öruggt má telja að dragi til tíðinda munu mælitæki í kringum Bárðarbungu nema umbrotin með nokkrum fyrirvara. Þá verður óhætt að segja að tíminn skipti máli og hann er að því leyti viðfangsefni jarðfræðinga.

Svo verður að taka það með í reikninginn að enginn völva, spámaður né draumspakt fólk hefur spáð fyrir um gos í Bárðarbungu eða nágrenni (og raunar spáði enginn fyrir um síðasta gos í Holuhrauni). Er þá ekki bara ástæða til að slappa af.

Munum þó að það þarf ekki ófreskan mann til að spá eldgosi á Íslandi. Meira að segja sá sem hér lemur á stafaborð telur að meiri líkur en minni séu á eldsumbrotum á þessu ár ... eða næsta ...

Skjálftarnir hafa ekki meiri þýðingu

Hvar eru Löngufjörur og Skógarnes?

Mogginn skilur oft ekki lesendur sína. Sumir blaðamenn skila inn illa skrifuðum fréttum eða fréttum sem ekki fáir skilja og enginn á ritstjórninni lítur yfir og segir til um hvað betur megi fara.

Hvar eru Löngufjörur á Snæfellsnesi, hvar er Skógarnes? Er Skógarnes bær eða örnefni? Og hvað með landakort?

Til eru örnefnin Ytra- og Syðra-Skógarnes og bær sem ber nafnið Syðra-Skógarnes. Þarna eru engir skógar en syðra nesið, sem raunar er það austara samkvæmt korti, gengur út í leirurnar við ósa Haffjarðarár. Þar heita Löngufjörur og eru þær taldar ná allt að Stakkhamri sem er austan Straumfjarðarár.

Ef vesæll bloggari getur kastað upp korti á fimm mínútum þá hlýtur Mogginn að geta miklu betur.

Ég valdi gamla Atlaskort Landmæling Íslands af því að það er fyllra á þessum slóðum en yngri kort. Inn á kortið hef ég merkt helstu örnefni og bæjarnöfn sem máli skipta.

Svo minnist ég þess að í ævisögu Árna Þórarinssonar, prófasts, er getið um konu sem bjó á Skógarnes og hann hafði miklar mætur á. En hver veit um þann mann og hver hefur lesið hina stórbrotnu ævisögu hans sem Þórbergur Þórðarson skráði? Jú, hann er langalangaafi núverandi formanns Samfylkingarinnar.

Eftir að hafa pælt í kortum er ég sannast sagna engu nær um hvar bíll ferðamannsins fannst. Þó um sé að ræða hörmulegan atburð er ástæða til að hvetja blaðamenn Morgunblaðsins til að sinna lesendum sínum betur og flytja fyllri fréttir af staðreynum mála.

Landafræði er grunnfag fyrir þá sem starfa við blaðamennsku hér á landi. Nú er hins vegar svo komið að margir yngri blaða- og fréttamenn vita sáralítið um landið, sem er svo sem allt í lagi ef þeir kunna að leita heimilda.

Fyrst talið að tveggja væri saknað

Gaman að hlægja að öðrum en það er líka ljótt ...

Ég tjái mig aldrei um svona nema með atkvæði í þingsal.

Sá sem þetta sagði hefur hingað til ekki verið fjölmiðlafælinn og löngum þekktur fyrir að segja skoðanir sínar umbúðalaust, jafnvel þegar engin eftirspurn er eftir þeim. Fyrir vikið er hann nefndur „Skörungur“ ársins á hinu skemmtilega vefriti andriki.is. Þar segir um tilnefninguna:

Skörungur ársins: Árni Páll Árnason formaður Samfylkingarinnar var spurður hvernig hann myndi greiða atkvæði um ÁTVR-frumvarpið. Hann vildi ekki svara því og sagði: „Ég tjái mig aldrei um svona nema með atkvæði í þinginu.“ Því miður var hann ekki spurður hvernig hann myndi greiða atkvæði um eitthvert annað mál, til dæmis afturköllun inngöngubeiðnarinnar í Evrópusambandið.

Svo var valin fundarástæða ársins hjá Andríki og þetta varð fyrir valinu:

Fundarástæða ársins: Ríkisútvarpið ræddi við Nönnu Hlín Halldórsdóttur, einn fundarmanna á samstöðufundinum og hún hafði þetta að segja: „Við erum náttúrulega hingað komin til að sýna samstöðu, þú veist, það er, við erum náttúrlega, ég veit ekkert alveg hvernig ástandið er þar, en ég held að það sé ótrúlega mikilvægt til þess að sýna að það sé þú veist að það sé hægt að kjósa líka um manns eigin líf, og að eins og að fjármálaöflin að þau séu ekki þau sem ráði heldur fólkið í landinu.“

Gaman að gera hlegið af seinheppnu fólki í upphafi árs en auðvitað er ljótt að hlægja að öðrum.

Sönn gleði vinstri manna vegna ákvörðunar Ólafs Ragnars

Rétt á eftir nýársávarpi forseta Íslands opnaði ég svaladyrnar hjá mér og leit út í útsynninginn og élin. Þá var eins og ég heyrði margraddað feginsandvarp innmúraðra vinstri manna, þeirra sem vildu láta þjóðina samþykkja skuldir óreiðumanna,Icesave-samninginn. Loksins, loksins, Ólafur Ragnar ætlar að hætta, sagði kórinn.

Bjarni Benediktsson, formaður Sjálfstæðisflokksins segir í viðtali við mbl.is í dag:

Ætli hans stærsta af­rek á for­seta­ferl­in­um hafi ekki verið að færa þjóðinni rétt­inn til að út­kljá Ices­a­ve-deil­una.

Og skyndilega standa aðrir stjórnmálaforingjar upp, jafnvel þeir sem áttu undir högg að sækja gagnvart þjóðinni og forseta Íslands og þeir mæra Ólaf Ragnar. Þeir eru svo innilega kátir og glaðir með ákvörðun hans að allar misgjörðir eru fyrirgefnar og gleymdar.

Árni Páll Árnason, formaður Samfylkingarinnar, og grjótharður stuðningsmaður allra Icesave-samninga ræður sér ekki fyrir kæti er hann segir þetta á Facebook og þerrar gleðitárin um leið:

Bestu þakkir til Ólafs Ragnars Grímssonar fyrir farsælan embættisferil og bestu óskir um farsæla framtíð til hans og Dorritar.

Birgitta Jónssdóttir, formaður Pírata, sem veit oftast ekki hvort hún er að koma eða fara, en hvað varðar Ólaf Ragnar er hún óskaplega fegin að hann skuli hætta og þetta var það sem henni datt í hug á mbl.is:

Hún seg­ir ákvörðun Ólafs vera góða enda eigi eng­inn lýðræðis­kjör­inn for­seti að sitja eins lengi í embætti og hann hef­ur gert.

Er það ekki annars hafið yfir allan vafa að menn eiga að fá sitja í kjörnum embættum svo lengi sem þjóðin styður þá? Út á það gengur lýðræðið. Hafi Ólafur Ragnar Grímsson setið of lengi þá er það ekki honum að kenna heldur þjóðinni. Ekki hvað Birgittu finnst ...